1. Alläpa kushikïwan casädu kawakï qallaptimpis, ¿imatataq casakoqkunaqa yarpäyänan? (Rikäri kë yachatsikïpa qallananchö këkaq dibüjuta).

NOVIUKUNAPA kuyakïninkuna mas miraptinmi casakuyänampaq decidiyan. Casakuyänan junaq, kuyëllapaq novianta noviu rikäriptinqa ishkampis kushishqam sientikuyan. Tsëmi imëyaqpis mana jaqinakushpa kayanampaq äninakuyan. Peru, casakurirninqa juntu kayänanrëkur ishkankunam ima cambiukunatapis rurayänan. Jehovämi patsätsirqan casädu kawakïta y pëqa munan llapan casakushqakuna kushishqa kayänanta y casädu kawëninkuna alli kanantam. Tsëmi Bibliachö alli consëjukunata qoshqa (Proverbius 18:22). Tsënö kaptimpis llapantsikmi jutsasapa kantsik, tsëmi Bibliaqa “casacurir bidata pasarcuyänequillatam” nin, tsëqa problëmakunapaqmi parlëkan (1 Corintius 7:28). ¿Imanötaq casädu kaq cristiänukunaqa mëtsika problëmakunapita cuidakuyanman? Y ¿imatataq  rurayanman casädu kawëninkuna alli kanampaqqa?

2. ¿Imanö kuyanakïtataq casädu kawakïchö rikätsinakuyanman?

² Kuyakï alläpa precisanqantam Bibliaqa yachatsikun. Peru atska cläsi kuyakïmi kan casädukuna rikätsinakuyänampaqqa. Këllaman pensarishun: Amïgunö y warmiwan ollqu kuyanakuyanqantam rikätsinakuyänan. Wamrankuna kaptinnaqa masran precisan familianö kuyanakuyänan. Peru casädu kawë alli kanampaqqa, Biblia ninqannö kuyanakïmi alläpa precisan. Apostol Pablum tsënö kuyakïpaq qellqarqan kënö nishpa: “Peru imano carpis ollqucuna, imanollam cuerpiquicunata cuyayanqui tsenollam warmiquicunatapis cuyayänequi. Jina qamcunapis warmicuna qowequicunata respetacuyë” (Efesius 5:33).

3. ¿Mëyaqtaq casädu kaq cristiänukunaqa kuyanakuyänan?

³ Pablum kënö qellqarqan: “Warmiyoq ollqucuna, imanomi Teytantsic Jesucristupis Peman creyicoqcunata cuyarnin pecunarecur wanorqan; tsenolla qamcunapis warmiquicunata shumaq cuyayë” (Efesius 5:25). Discïpulunkunata Jesus kuyanqannömi, kanan cristiänukunapis kuyanakuyan (leyi Juan 13:34, 35; 15:12, 13). ¿Mëyaqtaq casädu kaq cristiänukunaqa kuyanakuyänan? Majanta kuyanqanrëkurmi wanuriyänampaqpis listu këkäyanman. Peru sasa problëma kaptinqa itsa wakinqa kuyakïninkuna mana sinchi kanqanta pensayanman. ¿Imaraq yanapanqa? Biblia ninqannö kuyakïmi. Porqui tsënö “cuyaqqa sufritsiptinpis awantanqam, y manam marcäquinin pepita ushacanqatsu, confiaconqam, y pasensiaconqam” y “cuyaqueqa manam ushacanqatsu” (1 Corintius 13:7, 8). Mana jaqipa kuyanakuyänampaq äninakuyanqantam casädukunaqa yarpäyänan. Tsëmi yanapanqa ima problëma kaptimpis ishkankuna juntu kallpachakurnin Jehoväpa yanapakïninta ashiyänampaq.

4, 5. (1) ¿Imataq casädu ollqupa cargun? (2) ¿Imanötaq casäda warmiqa familiachö rurëninta rikanman? (3) ¿Ima cambiukunatataq juk casädukuna rurayarqan?

⁴ Casädu nunapa y warmipa cargunkunapita yachatsikurninmi Pabluqa kënö nirqan: “Qowayoq panicuna, Teytantsic Jesucristuta respetayashqequinolla qowequicunatapis shumaq respetarnin cawacuyë. Warmeqa qowanpa mandadunchomi canan, imeca creyicoqcuna Jesucristupa mandaduncho cayanqanno” (Efesius 5:22, 23). “Mandaduncho” këkaq creikoqkunata Jesus kuyanqannömi, kanan Cristiänu qowakunapis kuyakoq kayänan. Casäda warmiqa, qowampa cargun pëta mana precisaqpaq churanqantaqa manam pensantsu. Warmi precisaq rurëyoq kanqantam Jehoväqa nin. Pëqa nirqan: “Manam allitsu ollqu japallanlla kakunan. Juk yanapaqninmi rurapushaq, tsullannin kanampaq” (Genesis 2:18). Casäda warmiqa qowantam yanapanan familianta alli dirigeq kanampaq. Qowan kuyakoq kaptinqa warminqa segürum sientikunqa. Jinamampis fäcilmi kanqa respetanampaq y imata decidiptimpis yanapanampaq.

⁵ Cathy jutiyoq panim kënö nin: “Soltëra karninqa kikïmi imatapis ruranäpaq decideq kä, peru casakurirqa qowata cuentaman churëtanam yachakurqa”. Tsënö rurëqa mana fäcil kanqantam pëqa nin, peru Jehovä ninqannö rurayanqanqa mas kuyanakuyänampaq yanapanqantam nin ^[1] (rikäri kë yachatsikïpa ushananchö këkaq willakïta). Fred jutiyoq qowannam  kënö nin: “Imatapis decidïqa noqapaqqa imëpis manam fäciltsu kashqa y casädu kawëchönaqa masran, porqui warmïtanam cuentaman churanä. Peru cada junaq Jehoväta mañakunqa y warmï ninqanta alleq wiyanqäqa, mas fäcil imatapis decidinäpaqmi yanapaman. Rasumpëpa juknölla kayanqätam sientï”.

6. ¿Imanirtaq kuyakïqa casädu kawëchö problëma kaptin ‘juc shonqulla’ kawakunapaq yanapakun?

⁶ ¿Imatataq wanayan casädukuna sinchi kayänampaq? Bibliam kënö nin: “Tsenolla jucniqui jucniquipis ima cäsu captinpis awantanacuyë. Y ima ninacushqa carpis, perdonanaquicuyë”. Jutsasapa karninmi, ollqupis y warmipis imallachöpis pantayanqa y problëmankuna kanqa. Tsënö pasakuptinqa, perdonanakïta y pantayanqankunapitam yachakuyänan, jina Biblia consejakunqannö kuyakïtam rikätsinakuyänan. Tsënö kuyakï kaptinqa, “juc shonqullam” kawakuyanki (Colosensis 3:13, 14). Casädukunaqa tsënö kuyakïta rikätsikuyan pacienciayoq y alli tratakoq karninmi y manam “ni ofendenqantapis yarparanqatsu” (1 Corintius 13:4, 5). Ima problëma kaptimpis raslla altsëtam tïrayanman tsë junaq manaraq ushakaptin (Efesius 4:26, 27). “Mana alli sientitsinqaqpita llakikümi”, ninapaqqa wanantsik humildi y valoryoq këtam. Peru tsënö perdonta mañakunqantsikqa yanapakun problëmata altsanapaq y majantsikwan juknölla kanapaqmi.

7, 8. (1) ¿Imakunatataq Biblia consejakun casädu kawakïchö oqllanakur ruranakïpaq? (2) ¿Imanirtaq casädukunaqa shumaq kuyanakuyänan?

⁷ Casädukuna oqllanakur ruranakïta allipa rikäyänampaqmi Bibliaqa shumaq consejakun (leyi 1 Corintius 7:3-5). Alläpam precisan cada ünu cuentata qokuyänan juknin imanö sientikunqanta y imata wananqanta. Qowan warminta kuyëllapa mana trataptinqa, warmimpaqqa oqllanakur ruranakï hörachö alläpa sasam kanqa alli sientikï. Bibliaqa kënömi qowata nin “shumaq tratayë warmiquicunata” (1 Pëdru 3:7). Qowaqa oqllanakur ruranakïpaqqa manam warminta imëpis exiginmantsu ni obliganmantsu. Sinöqa ishkan munayanqanmannömi kanman. Ollqukaqmi warmipitapis oqllanakur ruranakïta mas munan, peru rurayänampaqqa shuyaräyänan ishkampis alli sientikuyanqan höratam.

⁸ Bibliaqa manam casädu kawakïchö imanö kuyanakuyänampaq kaqtaqa llapantatsu consejakun. Peru yachatsikunmi kuyanakï precisanqantaqa (Cantar de los Cantäres 1:2; 2:6). Rikanqantsiknöpis casädu kaq cristiänukunaqa shumaqmi kuyanakuyänan.

9. Mana majantsikta majantsiktanö kuyëpa tratëqa, ¿imanirtaq alläpa mana alli?

⁹ Wakinkunaqa casädu kawakïninkunatam ushakätsiyashqa pornografïata rikarëta mäñashqa karnin o mana majan kaqta majantanö kuyëpa tratayanqanrëkur. Kënö cösaskunaqa alläpa mana  allim kayan y tsëman mana ishkinapaqqa alleqmi kallpachakunantsik. Jehoväpaq y nuna mayintsikpaq kuyakïnintsik sinchi kaptinqa, pipis o imapis casädu kawënintsikta ushakätsinantaqa manam jaqishuntsu. Mana majantsik kaptinqa, pitapis enamorëpa tratëkaqnöqa manam imatapis rurashwantsu. Tsëqa mana kuyakoq këtam rikätsikunman. Yarpäshun, Diosqa musyanmi llapan pensanqantsikta y ruranqantsiktapis. Tsënöpam majantsikllapaq kanqantsikta y kushitsita munanqantsikta sinchiyätsishun (leyi Mateu 5:27, 28; Hebrëus 4:13).

10, 11. (1) ¿Mëyaqtaq divorciakïqa mirashqa? (2) ¿Ima nintaq Biblia rakikëpaq? (3) ¿Imaraq yanapanqa casädukunata mana ras rakikäkuriyänampaq?

¹⁰ Wakin nunakunaqa, rakikäkurita o divorciakïtam decidiyan alläpa sasa problëmakunata mana altsëta puëdirnin. Wakin nacionkunachöqa casädukuna pullan masmi divorciakuyan. Jehoväpa testïgunkunachöqa tsëqa manam alläpa rikakantsu. Peru casädu kaq Testïgukunachö alläpa sasa problëmakunaqa mirëkanmi.

¹¹ Bibliaqa kënömi nin: “Warmicuna qowancunapita mana raquicayänanpaq. [...] Peru sitsun malas raquicacurenqa, mana yapapäcushpa japallan tärätsun o mana tseqa amishtacuyätsun qowanwan. Tsenolla jina ollqu caqcunapis ama jaqiyätsuntsu warmincunata” (1 Corintius 7:10, 11). Wakin casädukunaqa, problëmankuna alläpa sasa kanqanrëkur rakikäkuriyänan mas alli kanqanta itsa pensayanman. Peru Jesusqa rikätsikurqan rakikäkuriqa juk pukllanö mana kanqantam. Pëqa, casädu kawakïpaq Dios ninqampaq parlarmi kënö nirqan: “Tseno captinmi, Dios juntashqantaqa mana pipis raquinmantsu” (Mateu 19:3-6; Genesis 2:24). Casädukuna juntu kayänanta Jehovä munanqanqa clärum këkan (1 Corintius 7:39). Yarpäshun, ruranqantsikpitaqa llapantsikmi Jehoväta cuentata qoshun. Tsëmi yanapamäshun manaraq mana alliman ëwaptin problëmantsikta raslla altsanapaq.

12. ¿Imarëkur-raq juk casädu rakikäkurita pensarinman?

¹² ¿Imanirtaq wakin casädukunaqa alläpa sasa problëmakunapa pasayan? Wakinkunaqa llakishqa o piñashqa sientikuyan, casädu kawëninkuna munayanqannö mana kaptinmi. Masqa problëmakuna kan, juknöpa winashqa kayaptin o imapis pasaptin imanö sientikuyanqanrëkurmi. Höraqa problëmankuna kan familiankunarëkur, qellërëkur o wamrakunata imanö wätayänanrëkurmi. Peru kushikïpaqqa, mëtsikaq casädu kaq cristiänukunaqa problëmankunata altsëta puëdiyanmi Jehovä pushananta jaqir.

13. ¿Imarëkurllataq rakikäkurita puëdiyanman?

¹³ Casakushqakuna rakïkäyanampaqqa kanmanmi juk cösaskunapis. Wakinkunaqa rakikäkurita decidiyashqa, majankuna familianta mana mantenita munayaptin, alläpa maqarnin salorninta peligruman churayaptin y alläpa chikirnin imanöpapis  Jehoväta mana adorananta munayaptinmi. Alläpa sasa problëma kaptinqa casädukunaqa anciänukunapa yanapakïnintam mañakuyänan. Pëkunaqa Diospa consëjunta imanö ruranëkipaq yanapayäshïnikita puëdiyanmi. Casädukuna Jehoväta santu espïritunta mañakurqa, Bibliapa musyatsikininkunamannö rurëta y cristiänunö kawakïta rikätsikïtapis puëdiyanqam (Gälatas 5:22, 23) ^[2] (rikäri kë yachatsikïpa ushananchö këkaq willakïta).

14. ¿Ima nintaq Bibliaqa mana testïgukunawan casakushqakunata?

¹⁴ Jehoväta mana adorayaptimpis, majankunapita mana rakikäkuriyanqan mas alli kanqantam Bibliaqa yachatsikun (leyi 1 Corintius 7:12-14). Mana Testïgu kaq majaqa, Jehoväta sirweqwan casädu karmi “limpiuna” këkan y tsë parëjapa pishi wamrankunapis “limpiuna” karmi Diospa tsapäkïninta chaskiyan. Pablum cristiänukunata kënö nirqan: “Warmi ¿gamga puedinquicu gojayquita Señor Jesucristoman rasumpa criyicatsir salvayta? Ollgo ¿gampis musyanquicu warmiquita rasumpa criyicatsirnin salvanayquipag?” (1 Corintius 7:16, NTCN). Mëtsika cristiänukunam, warminta o qowanta karpis Jehoväpa testïgun këman chäyänampaq yanapayashqa.

15, 16. (1) ¿Imatataq Biblia consejan mana Testïguwan casakushqa kaq cristiänata? (2) ¿Imataraq ruranman juk cristiänu “mana creyicoq” majan jaqiriptin?

¹⁵ Apostol Pëdrum cristiänakunata consejan qowankunata respetayänampaq, kënö nir: “Tsemi respetosa y alli cawacuyanqequita ricarnin, qowequicunapis Diosnintsicmanna paqwepa creyicuyanqa, Diosnintsicpaq mana parlapëcaptiquipis”. Casäda kaq cristiänaqa “shonqiquicunacho yarpacachäyë shumaq alli cawaquipaq. Tseno cawacurnenqa, Diospa riqueninchopis allapa baleqmi quecayanqui” (1 Pëdru 3:1-4). Juk cristiäna tsë consëju ninqannö rurarqa, creinqampita  parlapar kakunqampitapis masmi qowanta yanaparinqa Testïgu kanampaq.

¹⁶ Peru ¿mana Testïgu kaq qowa rakikäkurita munaptinqa? Bibliaqa kënömi nin: “Sitsun qowequi o warmiqui Jesucristuman mana creyicoq car jaqirishunqui, dejarïquï eucunanpaq. Tseno quiquin eucuptenqa, meqan wauqintsic o panintsicpis librim quedarenqa” (1 Corintius 7:15). Rikanqantsiknöpis Testïgu kaqqa, mana creikoq majanta quedakunampaqqa manam obliganmantsu. Rakikäkurinqan kawëninman yamë këta apamuptimpis, Testïgu kaqqa Biblia ninqannö jukwan yapë casakunampaq manam libritsu këkan. Itsa tiempuwanqa mana testïgu kaqqa kutinqa casädu kawëninta altsë munar y hasta Jehoväpa testïgun këmampis chärinman.

17. ¿Imataq casädu cristiänukunapaq mas precisaqqa kanman?

¹⁷ ‘Ushanan junaqkunachö’ karninmi ‘alläpa sasa y mantsakëpaq tiempukunachö’ kawantsik (2 Timoteu 3:1-5, NM). Tsëmi, Jehoväpa alli amïgun karnin tsapashqa këta wanantsik. Pablum nirqan: “Mananam allapanatsu” tiempuqa kan. Tsëpitanam nirqan “majayoq carpis mana majayoq cuentalla Diosta sirwirnin” kawakuyë y “Capoqyoq carpis mana capoqyoqnolla portacuyë” (1 Corintius 7:29-31). Pabluqa, casädu kawëninkunata descuidayänampaqtsu manam cristiänukunata nikarqan. Peru ushanan junaqkunachöna këkashqaqa Jehoväta adoranqantsikmi mas precïsuqa kanan (Mateu 6:33).

18. ¿Imanöraq cristiänukuna casädu kawëninkunachö kushishqa këta puëdiyanman?

¹⁸ Kë mana alli tiempukunachö mëtsikaq casädu kawakïmi ushakëkan. ¿Imata rurartaq casakushqakuna kushishqa y casädu kawëninkunachö alli këta puëdiyanman? Jehoväpa y markampa lädunchö imëpis karnin, Bibliapa musyatsikïninkunata cäsukurnin y santu espïritu pushananta jaqirninmi. Tsëta rurarninqa Jehovä ‘Dios juntashqantam’ imëpis respetëkäyanqa (Marcus 10:9).