1, 2. ¿Imanirtaq Jehoväqa Saulta despreciarirqan? (Rikäri kë yachatsikïpa qallananchö këkaq dibüjuta).

REY kanampaq Jehovä akranqan witsanqa, Saulqa humildi nunam karqan (1 Samuel 9:1, 2, 21; 10:20-24). Peru rey këman chärirqa, orgullösum tikrakurirqan. Juk kutim, israelïtakunapa contran mëtsika tröpankunawan filisteukuna juntakäyarqan. Saulqa pishtashqa ofrendata Jehoväpaq ruranampaqmi profëta Samuelta shuyänan karqan. Peru israelïtakunata mantsakaqta rikarnin y mëtsikaq jaqirir ëwakoqta rikarninmi Saulqa alläpa mantsakarqan. Tsëmi Samuelta shuyar sïguinampa rantin, pishtashqa ofrendata kikin rurarirqan. Peru tsëta ruranampaqqa manam derëchuyoqtsu karqan. Tsënö ruranqanqa, manam ichikllapis Jehovätaqa gustarqantsu (1 Samuel 13:5-9).

² Saul këkanqanman Samuel chärirnam, Jehoväta mana cäsukunqampita piñaparqan. Peru jutsallakunqampita arrepentikunampa rantinmi, ruranqampita tsapäkurqan y hasta wakinkunata culpatsarqan (1 Samuel 13:10-14). Tsë junaqpita patsëmi orgullösu tikrakurirqan. Tsërëkurmi Jehoväqa despreciarirqan y rey manana kanampaq kaqtam nirqan (1 Samuel  15:22, 23). Awmi, Saulqa qallananchöqa humildi nunam karqan, peru tsëpitaqa orgullösum tikrakurirqan (1 Samuel 31:1-6).

3. (1) ¿Imatataq mëtsikaq nunakuna pensayan humildi këpaq? (2) ¿Ima tapukïkunapitataq yachakushun?

³ Kanan witsanqa, mëtsikaq nunakunam pensayan imatapis lograyänampaqqa, humildi kë mana yanapakunqanta. Wakinkunaqa jukkunapita mas precisaq këta munarmi, lograyanqampita alabakuyan. Juk reqishqa nunam kënö nirqan: “Humildi këqa manam noqapaqnötsu, y tsënölla imëpis kanantam munä”. Tsëqa, ¿imanirtaq precisan cristiänukunaqa humildi kanantsik? ¿Imataq humildi këqa? Kë yachatsikïchömi tsë tapukïkunapita yachakushun. Y qateqnin kaq yachatsikïchönam, sasa problëmakunapa pasëkarpis humildi kanqantsikta rikätsikurnin imanö sïguinapaq kaqta yachakushun.

4. ¿Imataq precisaq tukïqa?

⁴ Precisaq tukï o orgullösu këqa, humildi këpita jukläya kanqantam Bibliaqa rikätsikun (leyi Proverbius 11:2 *). Davidqa Jehovätam kënö nir rogakurqan: “Sirwishoqnikita precisaq tukur rurëkunapita librëkullë” (Salmus 19:13). ¿Imataq precisaq tukïqa? Tsëqa, mana derëchuyoq o autoridäyoq mana këkar imatapis rurëmi. Itsa tsëtaqa rurashwan orgullösu kar o imatapis ras rurëta munarnin. Jutsasapa karninmi llapantsikpis höraqa tsënö portakurquntsik. Peru tsënö imëpis rurarqa, rey Saulnömi Jehoväta piñatsishun. Salmus 119:21 textuchömi, precisaq tukoqkunata Jehovä piñapanqanta nin. ¿Imanirtaq piñapan?

5. ¿Imanirtaq orgullösu këqa mana alli rurëkunaman chätsimashwan?

⁵ Orgullösu këqa alläpa mana allim. ¿Imanirtaq tsëta nintsik? 1) Orgullösu karqa, Diosnintsik y Gobernamaqnintsik Jehovätam respetëkantsiktsu. 2) Ruranapaq derëchuyoq mana këkar imatapis rurëqa, wakinkunawanmi problëmaman chätsimashwan (Proverbius 13:10). Y 3) orgullösu karnin imatapis ruranqantsikta wakinkuna cuentata qokuriyaptinqa, penqakïchömi usharishwan (Lücas 14:8, 9). Tsëchi Jehoväqa humildi kanapaq nimantsik.

6, 7. ¿Imanötaq portakuyanman humildi kaqkunaqa?

⁶ Humildi kaq cristiänuqa manam orgullösutsu, tsëpa rantinqa, wakinkunatam mas precisaqpaq churan (Filipensis 2:3). Jina mëyaqlla rurëta puëdinqantam cuentaman churan, y manam pantanqankunapita tsapäkuntsu. Jinamampis, wakinkuna niyanqanta wiyanampaq y pëkunapita yachakunampaqmi listu këkan. Tsënö humildi nunakunaqa Jehoväpa shonquntam kushitsiyan.

⁷ Humildi nunaqa, kikinta reqikunqanta y mëyaqlla imatapis rurëta puëdinqanta cuentaman churanqantam Bibliaqa rikätsikun. Tsëmi yanapan wakinkunata respetanampaq y kuyëpa tratanampaq.

8. Humildilla këta munarqa, ¿imakunapitataq cuidakunantsik?

⁸ Mana cuidakurninqa, cuentata mana qokushllapam orgullösu tikrakurishwan. ¿Imanöraq tsëqa pasakunman? Itsa congregacionchö carguyoq kanqantsikrëkur o carguyoq kaqkunawan amïgu kanqantsikrëkur,  wakinkunapita mas precisaq kanqantsikta pensar qallëkushwan (Romänus 12:16). O itsa precisaqtanö rikämänantsikta munar imatapis rurar qallëkushwan (1 Timoteu 2:9, 10). Hasta wakinkunatapis itsa imata rurayänampaq o mana rurayänampaq kaqta nir qallëkushwan (1 Corintius 4:6).

9. ¿Imanirtaq wakin nunakunaqa orgullösu tikrakuriyarqan? Bibliachö juk cäsupita willakaramï.

⁹ Jina mana alli munënintsikkunata mana tsararpis, orgullösum tikrakurishwan. Mëtsikaq nunakunam, wakinkuna alabayänanta munëninkunata, chikikoq këninkunata o piñakïninkunata mana tsararnin orgullösu tikrakuriyashqa. Tsëmi pasarqan Bibliachö parlanqan nunakunawampis: Absalonwan, Uzïaswan y Nabucodonosorwan. Jehoväqa clärum nirqan humildi kayänampaq kaqta (2 Samuel 15:1-6; 18:9-17; 2 Crönicas 26:16-21; Daniel 5:18-21).

10. ¿Imanirtaq nunakuna imatapis rurayanqankunata juzgashwantsu? Bibliachö juk cäsupita willakaramï.

¹⁰ Itsa maskunapis kanman nunakuna orgullösunö portakuriyänampaq. Abimëlecta y Pëdruta pasanqanman pensarishun (Genesis 20:2-7; Mateu 26:31-35). ¿Pëkunaqa orgullösuku kayarqan? ¿Llapanta mana musyartsuraq tsënö portakuyarqan? ¿O mana pensashpaku tsënö portakuyarqan? Nunakunapa shonqunchö ima kanqanta mana musyarninmi, imatapis imanir rurayanqampitaqa juzguëta puëdintsiktsu (leyi Santiägu 4:12).

11. Humildi kaq cristiänuqa, ¿imatataq kushishqa ruran?

¹¹ Humildi kaq cristiänuqa Diospa markanchö rurënintam kushishqa ruran. Jehovätaqa gustan imatapis shumaq patsëkatsir rurëmi, tsëmi congregacionchö juk rurënintsik llapantsikta qomashqantsik. Llapantsikpis markanchöqa precisantsikmi. Jehoväqa, tukïta ruranapaqmi yachënintsik qomashqantsik, y imanö utilizänapaq kaqta decidinapaqmi permitimantsik. Humildi karninqa pë munanqannömi yachënintsikwan rurashun (Romänus 12:4-8). Jehoväqa shuyaran imatapis rurëta yachanqantsikwan, pëta alabanata y wakinkunata yanapanatam (leyi 1 Pëdru 4:10).

12, 13. ¿Imatataq yarpänantsik kawënintsikchö cambiukuna kaptin?

¹² Tiempuwanqa, Jehoväta sirwinqantsikchö rurënintsikqa cambiarinmanmi. Jesuspa kawëninchö cambiukuna kanqanman pensarishun. Qallananchöqa Teytanllawanmi kawarqan (Proverbius 8:22). Tsëpitanam, Teytanta yanaparqan angelkunata, ciëluchö y Patsachö kaqkunata y nunakunata kamarnin (Colosensis 1:16). Tsëpitanam Jesusqa Patsaman shamurqan, llullu wamranö yurirqan y poqu nuna tikrarqan (Filipensis 2:7). Y wanunqampita kawariramurnam ciëluta kutikurqan y 1914 watam Diospa Gobiernunchö mandakoq tikrashqa (Hebrëus 2:9). Y Diospa Gobiernunchö waranqa wata Gobernarirnam, tsë Gobiernuta Teytanta kutïkatsinqa; “tsënöpa Diosllana llapampa Gobernaqnin kanampaq” (1 Corintius 15:28).

¹³ Noqantsikpa kawënintsikchöpis cambiukunaqa kanmanmi. Itsa imatapis decidinqantsikrëkur cambiukuna kanman. Tantiyarinapaq, itsa casakïta decidirquntsik o kananqa wamrayoqna kantsik. O itsa tiempuwanqa cambiukunata rurashqantsik llapan tiempuntsikwan Jehoväta  sirwinantsikrëkur. Jina höraqa imapis pasakunqanrëkurmi rurënintsikkuna cambiarinman. Itsa kananqa Jehoväta sirwinqantsikchö, masta o mas wallkallatana rurëta puëdintsik. Peru edäna o jövin kashqa, alli saloryoq kashqa o qeshyapäkushqapis, Jehoväqa musyanmi imanö mas alli sirwinapaq kaqta. Pëqa puëdinqantsikpita masta ruranataqa manam shuyarantsu. Tsëpa rantinqa, rurëta puëdinqantsikwanmi kushikun (Hebrëus 6:10).

14. ¿Imanötaq humildi këqa chaskinqantsik rurëkunawan kushishqa kanapaq yanapamantsik?

¹⁴ Teytan qonqan llapan cargukunatam Jesusqa kushishqa cumplirqan, y noqantsikpis tsënöllam rurëta puëdintsik (Proverbius 8:30, 31). Humildi karninqa, congregacionchö chaskinqantsik rurëkunawan y cargukunawanmi kushishqa kashun. Manam rikaräshuntsu wakinkuna carguta chaskiyanqanta. Tsëpa rantinqa, kushishqam kashun Jehoväpa markanchö chaskinqantsik rurënintsikkunawan. Porqui musyanqantsiknöpis, tsë rurënintsiktaqa pëmi qomashqantsik. Jina humildi kanqantsikqa yanapamäshun, cristiänu mayintsikkunata respetanapaq y kushishqa yanapanapaqmi. Porqui pëkunatapis, Jehovämi markanchö rurëninkuna qoshqa (Romänus 12:10).

15. ¿Imatataq Gedeonpita yachakuntsik?

¹⁵ Gedeonqa humildi nunam karqan, y pëpitaqa noqantsikpis yachakïta puëdintsikmi. Juk kutim Jehovä nirqan, Israel markanta chikeqnin Madian nunakunapita salvanampaq. ¿Imatataq Gedeonqa rurarqan? Familianqa Manases kastachö mas ichikllanlla kanqanta, y teytampa wayinchöqa mana precisaqlla kanqantam  nirqan (Juëces 6:15). Tsënö nikarpis, Gedeonqa Diosmanmi markäkurqan (yärakurqan) y ruranampaq kaqtam chaskikurqan. Tsëpitanam, imata rurananta Jehovä munanqanta alleq entiendita tïrarqan y yanapakïnintam mañakurqan (Juëces 6:36-40). Gedeonqa yachaq, sinchi, mana mantsakoq y cuidakïta yachaq nunam karqan (Juëces 6:11, 27). Gobernaqninkuna kananta nunakuna munayaptimpis, pëqa manam munarqantsu. Tsëpa rantinqa, Jehovä ninqanta cumplirirmi wayinta kutikurqan (Juëces 8:22, 23, 29).

16, 17. ¿Imatataq cuentaman churanan Diospa kaqchö poqïta munaq cristiänuqa?

¹⁶ ¿Congregacionchö mas yanapakïta munë o mas cargukunata chaskiqa, mana humildi këtatsuraq rikätsikunman? Manam. Jehoväta mas sirwita y cristiänu mayintsikkunata yanapëta munanqantsik, y Diospa kaqchö mas poqunqantsikqa, allilla kanqantam Bibliachöqa nimantsik (1 Timoteu 4:13-15). Peru poqunapaqqa, manam precisantsu mushoq carguyoqraq kanantsik. Imanö kënintsikchö y Jehovä qomanqantsik yachëta utilizanqantsikchö alliyëtaqa llapantsikmi puëdintsik. Tsënöpam, Jehoväta mas alli sirwita y wakinkunata yanapëta puëdishun.

¹⁷ Ima cargutapis manaraq chaskikurninqa, humildi kaq cristiänuqa imata ruranampaq kaqtaran rikänan. Jina Jehovätam mañakunan y alleqmi pensanan tsë carguta cumplita puëdinampaq kaqta o manapis. Tsëmi yanapanqa, wakin precisaq kaq rurëninkunapaq tiempun y kallpan kanampaq o mana kanampaq kaqta rikänampaq. Y mana puëdirqa, itsa juk wawqikuna wakin kaq rurëwan yanapayänampaq mañakunman o tsë mushoq carguta juk wawqi ruranampaq jaqirinman. Awmi, höraqa ima cargutapis mana chaskikunqantsikmi mas alliqa kanqa.

18. (1) Humildi karninqa, ¿imataraq rurashun juk mushoq carguta chaskirqa? (2) ¿Imanötaq Romänus 12:3 textu humildi kanapaq yanapamantsik?

¹⁸ Pëwan purirnin humildi kanatam Jehoväqa munan (Miquëas 6:8). Tsëmi juk mushoq carguta chaskirninqa, Gedeonnö Jehoväta mañakunantsik yanapamänapaq. Jina Palabran Bibliawan y markanwan Jehovä imata nikämanqantsikmanmi alleq pensanantsik. Ama imëpis qonqashuntsu, Jehoväpaq imatapis rurëta puëdinqantsikqa, humildi karnin yanapamashqallam y manam kikintsikpa yachënintsikpitatsu (Salmus 18:35). Humildi karninqa, manam precisanqampita mastaqa kikintsikpita pensashuntsu (leyi Romänus 12:3).

19. ¿Imanirtaq humildi kanantsik?

¹⁹ Rikanqantsiknöpis humildi këqa alläpam precisan, porqui Jehovällam llapanta Kamaq kar y Llapampa Janampa Këkanqanrëkur alabashqa kanampaq derëchuyoq (Revelacion 4:11). Humildi këqa, llapan puëdinqantsikmannö Jehoväta sirwirnin kushishqa kanapaqmi yanapamäshun. Jinamampis cristiänu mayintsikkunapa sentimientunkunata y pëkuna niyanqankunata respetanapaqmi yanapamäshun, tsënöpam juknölla kashun. Humildi karninqa problëmakunaman manam chäshuntsu, porqui imatapis manaraq rurarmi puntataqa alleqraq pensashun. Jinamampis humildi kaqkunataqa, Jehoväqa alläpam kuyan. Këkunam rikätsimantsik Diospa sirweqninkunaqa humildi kayänan alläpa precisanqanta. Qateqnin kaq yachatsikïchönam, sasa problëmakunapa pasëkarpis humildilla karnin imanö sïguinapaq kaqta rikäshun.