1-3. (1) ¿Judä markapita profëtaqa imatataq rurarqantsu? (2) ¿Imachötaq usharqan? (Rikäri kë yachatsikïpa qallananchö këkaq dibüjuta).

ISRAEL nacionchö Jeroboan jutiyoq reymi, Betel markachö juk altarta rurarqan mana alli dioskunata adoranampaq. Tsëmi Jehoväqa, juk mana alli willakïta musyatsinampaq Judä markapita juk profëtanta mandarqan. Kë profëtaqa humildim karqan, y Jehovä mandanqan willakïtam reypaq aparqan. Tsë willakïta rey wiyarirqa alläpam piñakurqan, peru Jehoväqa profëtanta tsaparqanmi (1 Rëyes 13:1-10).

² Jina tsë profëtataqa Jehovä nirqan, Israel nacionchöqa imatapis mana mikunampaq ni upunampaqmi, ni ëwanqan nänipa wayinman mana kutinampaq. Wayinman kutikïkaptinnam juk awkin nuna taripärirqan, y Jehoväpita juk willakïta pëpaq katsinqanta nirmi ulipärirqan (llullapärirqan). Y nïkurnam, wayinman pusharqan mikunampaq y upunampaq. Peru kë kaq kutichöqa Judäpita profëtaqa manam Jehoväta cäsurqantsu. Tsëpa rantinqa, tsë awkimpa wayintam ëwakurqan. Tsënö ruranqanqa, Jehoväpaqqa alläpa mana allim karqan. Y tsëpita wayinman kutikïkaptinnam juk leon wanuratsirqan (1 Rëyes 13:11-24).

 ³ Jehoväta cäsukunampa rantin, tsë awkinta cäsukunampaq imanir kë profëta decidinqantaqa manam musyantsiktsu. Imatam sïqa musyantsik, Dioswan purinqanchö mana humildi kanqantam (leyi Miquëas 6:8 *). Bibliachö Jehoväwan puri ninqanqa, pëman markäkï (yärakuy), ninqanta rurë y pëta cäsukï ninanmi. Humildi nunaqa musyanmi Jehoväpa yanapakïninta imëpis mañakunampaq kaqta. Humildi karninqa, tsë profëtaqa Jehovätam tapunman karqan mandanqanta cambiashqa kanqanta o manapis. Höraqa noqantsikpis sasa asuntukunatam decidinantsik, y itsa alleqqa musyashuntsu imata ruranata Jehovä munanqanta. Peru humildi karninqa, Jehovätam yanapëkamänapaq mañakushun, tsënöpa jatun jutsakunaman mana ishkinapaq.

4. ¿Imatataq kë yachatsikïchö yachakushun?

⁴ Punta kaq yachatsikïchömi yachakurquntsik humildi kë ima kanqanta, y cristiänukuna humildi kanantsik imanir precisanqanta. Peru ¿imataraq rurashwan mas humildi kanapaq? Y humildi kënintsiktaqa, ¿imaraq pruëbaman churarinman? Kima cäsullata rikärishun humildi kanqantsikta o mana kanqantsikta rikänapaq (Proverbius 11:2).

5, 6. ¿Imanötaq Barzïlaiqa rikätsikurqan humildi kanqanta?

⁵ Kawënintsikchö o rurënintsikchö cambiukuna kaptin imata ruranqantsikwanmi rikätsikuntsik, humildi kanqantsikta o mana kanqantsikta. Tsëtaqa yachakushwan rey Davidpa alli amïgun Barzïlai jutiyoq nuna ruranqampitam. Davidqa invitarqan palaciunchö täränampaqmi, y Barzïlaiqa musyarqanmi tsë invitacionqa imawampis mana igualanqanta. Peru Kimham jutiyoq nuna pëpa rantin ëwanantam mas allitanö rikarqan. Y Kimhamqa itsa tsurin karqan (2 Samuel 19:31-37).

⁶ ¿Imanirtaq Barzïlaiqa chaskikurqantsu David ninqanta? Manam carguyoq këta mana munartsu o tranquïlu kawakïta munartsu, sinöqa humildi karninmi. Pëqa, kawënin cambiashqana kanqanta y unënöqa manana rurëta puëdinqantam cuentata qokurqan (leyi Gälatas 6:4, 5). Noqantsikpis Barzïlainömi humildi kanantsik. Logrëta munanqantsikman yarparäkunapa rantin o wakinkunawan igualatsikunapa rantinqa, Jehoväta alleq sirwinapaqmi masqa kallpachakuntsik. Y precisaq carguyoq kanqantsikpita o mas reqishqa kanqantsikpitapis tsëmi masqa precisan (Gälatas 5:26). Humildi karninqa, Jehovä alabashqa kanampaq y wakinkunata yanapanapaqmi cristiänu mayintsikkunawan juntu trabajashun (1 Corintius 10:31).

7, 8. ¿Imanötaq humildi këqa yanapamantsik kikintsikllaman mana confiakunapaq?

⁷ Mas rurëkunata o cargukunata chaskishqaqa, itsa humildi kanantsikqa sasaraq kanman. Tsë cäsuchöqa, Nehemïas ruranqanmi yanapamäshun. Jerusalenchö marka mayinkuna mëtsika problëmakunayoq kayanqanta musyarirmi, pëqa yanapëkunampaq Jehoväman mañakurqan (Nehemïas 1:4, 11). Y Jehoväqa contestarqanmi. ¿Imanö? Rey Artajerjesmi Nehemïasta churarqan Jerusalenpa gobernadornin kanampaq. Rïcu y puëdeq nuna këkarpis, Nehemïasqa manam kikinllamanqa confiakurqantsu. Tsëpa rantinqa, Jehoväpa yanapakïnintam ashirqan y leyninkunatam imëpis leyirqan (Nehemïas 8:1, 8, 9). Mëtsika nunakunata mandanampaq autoridäyoq këkarpis, manam imëpis tsëpita provechakurqantsu ni wakinkunata mana allipa tratarqantsu (Nehemïas 5:14-19).

 ⁸ Mas cargukunata chaskirqa o rurënintsikkuna cambiariptinqa, Nehemïasnömi humildi kanantsik. Tsëmi yanapamäshun, rurëta yachanqantsikllaman mana confiakunapaq. ¿Imaraq rikätsikunman juk cristiänu kikinllaman confiakur qallëkanqanta? Kë cäsukunaman pensarishun: itsa juk anciänu congregacionchö rurëninkunata rurëkanman Jehoväta mana mañakushpa. O mëqantsikpis imatapis decidirir-raq mañakïkashwan decidinqantsikta Jehovä bendicimunampaq. Tsëqa, ¿humildi këtsuraq kanman? Manam. Humildi kaq cristiänuqa ima rurëtapis atska kutina rurashqa karpis manam kikinllamanqa confiakuntsu. Y imata rurëta yachanqanqa, Jehoväpa yachëninwanqa ni ichikllapis mana igualanqantam imëpis yarpan (leyi Proverbius 3:5, 6 *). Kanan witsan mëtsika nunakunaqa, kikinkunallapaqmi imëkata munayan y wakinkunapita mas precisaq këtam tïrayan. Peru Jehoväpa sirweqninkunaqa manam tsënötsu kantsik. Manam congregacionchö rurënintsikkunarëkur, cristiänu mayintsikkunapita o familiantsikpita mas precisaq kanqantsikta pensantsiktsu. Tsëpa rantinqa, Diospa markanchö chaskinqantsik rurëkunatam rurantsik y juknöllam cristiänu mayintsikkunawan trabajantsik (1 Timoteu 3:15).

9, 10. ¿Imanötaq humildi këqa yanapamantsik pipis mana kaqpita parlamashqa?

⁹ Wakinkuna mana kaqpita parlamashqaqa, alläpam llakikushwan. Tsëmi pasarqan Äna jutiyoq warmita. Qowan alläpa kuyëkaptimpis, wamrayoq këta mana puëdirninmi alläpa llakikoq. Jinamampis, qowampa  juknin kaq warminmi pëpita imëpis burlakoq. Juk junaq alläpa llakishqa këkarmi, Änaqa Diospa carpa wayinman mañakoq ëwarqan. Tsëchöqa mandakoq kaq sacerdöti Elïmi waqëkaqta rikärirqan, y machashqa këkanqanta pensarmi piñapärirqan. Änaqa alläpam piñakunman karqan, peru tsëpa rantinqa, respëtuwanmi Elïta contestarqan. Tsëpitanam, Jehoväman markäkurnin (yärakurnin) y kuyanqanta rikätsirnin pëman mañakurqan (1 Samuel 1:5-7, 12-16; 2:1-10).

¹⁰ Jina humildi këqa, ‘mana allita, alli kaqwan vencinapaqmi’ yanapamäshun (Romänus 12:21). Diablupa makinchö këkaq nunakunaqa, chipyëpa mana allim kayan. Tsëmi, wakinkuna mana alli tratamashqaqa espantakushwantsu. Rasumpëpaqa, tsënö tratamanqantsikqa alläpam piñatsimashwan. Y congregacionchö piwampis problëmantsik kaptinnäqa masran piñakushwan. Peru piñakïnintsik dominamänataqa manam jaqinantsiktsu (Salmus 37:1). Tsënö pasamashqaqa, Jesus ruranqannömi ruranantsik. Bibliachöqa nimantsik, chikeqninkuna insultëkäyaptimpis, pëqa pitapis kutitsir mana insultanqantam. Tsëpa rantinqa, “alli kaqta rurar juzgaq Kaqpa makinchömi llapanta jaqirirqan” (1 Pëdru 2:23). Awmi, Jesusqa humildim karqan y Jehovä llapanta altsanampaq kaqmanmi markäkurqan (yärakurqan). (Romänus 12:19). Noqantsikpis humildim kanantsik, y pipis mana allita ruramashqaqa manam mana alliwanqa kutitsishwantsu (1 Pëdru 3:8, 9).

11, 12. (1) ¿Imanöraq humildi karnin sïguishwan nunakuna alläpa alabapämashqa? (2)  Humildi karninqa, ¿imataraq vistikïnintsikwan y portakïnintsikwan rikätsikushun?

¹¹ Jina nunakuna alläpa alabapämashqapis, humildi kënintsikqa pruëbamanmi churakärinman. Tsëmi Esterta pasarqan. Pëqa Persia nacionchö alläpa shumaqllan  warmim karqan. Y reypa rikëninchö alli këta munaq shipashkunatawanmi, mas shumaqllan kayänampaq juk watapa imëkata rurar atiendiyarqan. Peru tsëqa manam kikinllaman pensaq warmiman tikratsirqantsu. Warmimpaq rey akrëkaptimpis, pëqa humildi, alli y respetakoq karninmi sïguirqan (Ester 2:9, 12, 15, 17).

¹² Humildi karninqa, vistikïnintsikwan y portakïnintsikwanmi rikätsikushun wakinkunata y kikintsiktapis respetakunqantsikta. Precisaq këta o nunakuna alabamänata ashinantsikpa rantinqa, “tranquïlu y yachanëpaq” këtam procuranantsik (leyi 1 Pëdru 3:3, 4; Jeremïas 9:23, 24). Humildi mana kashqaqa, parlakïnintsik y portakïnintsikmi imë karpis rikätsikunqa kikintsikpaq imata pensanqantsikta. Këman pensari: ¿ruranqantsikpita, yachanqantsikpita o pitapis reqinqantsikpita precisaqtanö rikämänataku munantsik? ¿O jukkuna yanapëkämashqapis, japallantsiklla juk precisaqta ruranqantsikta pensayänantaku munantsik? Jesusman pensarishun: nunakuna alabapäyänampaq imëkatam pëqa yachëninwan rurëta puëdinman karqan, peru manam tsëtatsu rurarqan. Tsëpa rantinqa, Diospa Palabranllapitam parlarqan, porqui manam munarqantsu nunakuna alabapäyänanta. Sinöqa, Jehovällata alabayänantam imëpis munarqan (Juan 8:28).

13, 14. ¿Imanötaq humildi këqa yanapamantsik imatapis alli decidinapaq?

¹³ Jina humildim kanantsik imatapis decidirnin o wakinkuna decidiyanqanta respetarnin. Jehovä mandanqanta ruranampaq Jerusalenta ëwëkarninmi, apostol Pabluqa Cesarëa markachö juk ishkë junaqkuna quedarirqan. Tsëchömi Ägabu jutiyoq profëta nirqan, Jerusalenta Pablu ëwaptinqa prësu tsariyänampaq kaqta y itsa wanutsiyänampaq kaqtapis. Tsërëkur Jerusalenta mana ëwanampaq cristiänu mayinkuna roguëkäyaptimpis, pëqa ëwanampaqmi decidirqan. Pabluqa manam kikinllaman confiakurtsu tsëta decidirqan. Pëqa humildi nunam karqan, y llapan shonqunwanmi Jehoväman markäkurqan. Y cristiänu mayinkunapis humildim kayarqan, tsëmi Pablu decidinqanta respetarnin ëwakunanta jaqiyarqan (Hëchus 21:10-14).

¹⁴ Shamoq tiempuchö ima pasakunampaq kaqta musyëta o cambiëta mana puëdishqapis, humildi kanqantsikqa imatapis alli decidinapaqmi yanapamäshun. Këman pensarishun: itsa llapan tiempuntsikwan Jehoväta sirwita munëkantsik. Tsëqa itsa tapukuntsik, qeshyakurkushqa o teytantsikkuna qeshyakurkuyaptin y yanapakïta wanayaptin imanö kanapaq kaqta. Jina edäyarnin imanö kawanapaq kaqpis itsa yarpakachätsimantsik. Tsëkunapaq mañakur o alläpa yarpachakurpis, tsë llapanta imanö altsanapaq kaqtaqa manam musyëta puëdintsiktsu (Eclesiastes 8:16, 17). Humildi karnin y Jehoväman markäkurqa mëyaqlla rurëta puëdinqantsiktam cuentaman churashun, jina imakunata pasëkanqantsiktam alleq rikäshun y consëjutam mañakushun. Y masqa Jehovätam mañakushun yanapëkamänapaq. Tsëpitanam santu espïritun pushamänantsikta jaqinantsik (leyi Eclesiastes 11:4-6 *). Jehoväqa decidinqantsikkunata bendicita o juknöpana ruranapaqpis yanapamënintsikta puëdinmi (Proverbius 16:3, 9).

15. ¿Imanötaq humildi kanapaq yanapamantsik Jehovä imanö kanqanman pensanqantsik?

¹⁵ Diospa sirweqninkunaqa, ¿imanöraq mas humildi kashwan? Imata rurëta puëdinqantsikpita chuskullata rikärishun. Juk kaq: Jehovä imanö kanqanmanmi alleq pensanantsik, puëdeq këninman y yachaq këninman. Pëwan igualakurqa, cuentatam qokurintsik mana kaqlla kanqantsikta y imatapis mana musyanqantsikta (Isaïas 8:13). Jina yarpänantsikmi, llapanta puëdeq Diostam sirwintsik, manam juk angeltatsu ni juk nunatatsu. Tsëman pensanqantsikmi, humildi kanapaq y Diospa autoridäninta respetanapaq yanapamäshun (1 Pëdru 5:6).

16. ¿Imanötaq humildi kanapaq yanapamantsik Jehoväpa kuyakïninman pensanqantsik?

¹⁶ Ishkë kaq: humildilla karnin sïguinapaqqa Jehovä alläpa kuyamanqantsikmanmi pensanantsik. Apostol Pablum nirqan congregacionchöqa llapantsikpis cuerpupa kaqninkunanölla kanqantsikta. Jehoväqa cuerpupa llapan kaqninkunatam juk precisaq rurënin qoshqa (1 Corintius 12:23, 24). Jehoväqa, cada ünutam alläpa valoramantsik. Tsëmi, markanchö imata rurarllapis yanapakushqaqa precisaqpaq churamantsik. Manam jukkunawan igualatsimantsiktsu ni pantanqantsikrëkur despreciaramantsiktsu. Jehovä tsënö kuyamanqantsikta musyanqantsikqa segürutam sientikatsimantsik.

17. ¿Imanötaq wakinkunapa alli rurëninkunata rikanqantsikqa yanapamantsik?

¹⁷ Kima kaq: humildilla karnin sïguinapaqqa, Jehovänömi wakinkunapa alli rurëninkunata rikänantsik. Tsëqa ¿imanötaq yanapamantsik? Kikintsikllaman pensanantsikpa rantin o wakinkunata imata rurayänampaq kaqta ninapa rantinqa, consejamänatam mañakushun y niyanqankunatam cuentaman churashun (Proverbius 13:10). Jina cristiänu mayintsikkunapa alli rurëninkunata rikanqantsikqa, ima cargutapis chaskiyaptin kushikunapaqmi yanapamäshun. Jinamampis, Jehovätam agradecikushun cristiänu mayintsikkunawan juntu sirwinata permitimanqantsikpita (1 Pëdru 5:9).

18. ¿Ima yanapakïkunataq kapamantsik humildilla karnin sïguinapaq y concienciantsikta yachatsinapaq?

¹⁸ Chusku kaq: humildilla karnin sïguinapaqqa, Bibliapa musyatsikïninkunawanmi concienciantsikta alleq yachatsinantsik. Tsë musyatsikïkunaqa, Jehovä imata pensanqanta y imata sientinqantam yachatsimantsik. Jehovä rikanqannö imatapis rikëta yachakurqa, kushitsinqan kaq rurëkunatam akrashun. Bibliapita alleq yachakushqa, mañakushqa y yachakunqantsikmannö rurashqaqa, concienciantsikmi mas alliyanqa y wakinkunamanmi puntataqa pensashun (1 Timoteu 1:5). Jina tsëkunata rurashqaqa, Jehoväqa änimantsik mas alli cristiänu kanapaq y humildilla karnin sïguinapaq yanapamänapaqmi (1 Pëdru 5:10).

19. ¿Imaraq yanapamäshun kanan y imëyaqpis humildilla karnin sïguinapaq?

¹⁹ ¿Yarpantsikku qallananchö Judä markapita profëtapaq parlanqantsikta? Pëqa, humildilla karnin mana sïguinqanrëkurmi kawëninta y Jehoväwan amïgu këninta oqrarirqan. Peru Jehoväta mana jaqipa sirweq mëtsika nunakunapita yachakunqantsikqa, sasa problëmakunapa pasëkarpis humildilla karnin sïguinapaqmi yanapamäshun. Mas tiempupa Jehoväta sirwirninqa, masmi pëman markäkunantsik (Proverbius 8:13). Kawënintsikchö ima cambiukuna kaptimpis Dioswan purirnin sïguishun. Y ¡tsënöqa manam imapis kantsu! Tsëmi, kë yachatsikïchö yachakunqantsiknö ruranapaq kallpachakushun. Tsëqa humildim kashun y imëyaqpis Jehoväwanmi purishun.