1, 2. (1) ¿Imanirtaq Deuteronomiu 6:4 textuqa alläpa reqishqa? (2) ¿Imanirtaq Moisesqa tsë palabrakunata nirqan?

JUDÏUKUNAPAQQA Deuteronomiu 6:4 textupita jorqashqa alläpa precisaq juk mañakïninkunam kan. Tsë mañakïtaqa shemä nishpam reqiyan, porqui tsë palabrawanmi qallan hebreu idiömachö 4 kaq versïculuqa. Atska pachak watakunapanam, mëtsikaq judïukuna qoyapa y tardipa jukllëlla Diosta adorayanqanta rikätsikurnin, kutin kutin parlayan mañakïninkunachö.

² 1473 wata Jesucristu manaraq shamuptinmi, tsë palabrakunataqa Moises israelïtakunapita despedikurnin nirqan. Pëkunaqa listunam këkäyarqan Moab markachö, Jordan mayuta tsimparir Jehovä Änikunqan Patsaman yëkuyänampaq (Deuteronomiu 6:1). Moisesqa 40 watapam dirigirqan. Tsëmi animëkarqan mana mantsakoq kayänampaq, Jehoväman markäkuyänampaq y pëllata sirwiyänampaq. Tsëtaqa nirqan, israelïtakunaqa mëtsika problëmakunapa pasayänampaq kaqta musyarninmi. Tsëmi chunka mandamientukunapita y Jehoväpa wakin leyninkunapita parlarirnin, Moisesqa Deuteronomiu 6: 4, 5 * (leyi) textuchö këkaq precisaq yarpätsikïta nirqan.

3. ¿Ima tapukïkunatataq kë yachatsikïchö contestashun?

³ Israelïtakunaqa musyayarqanmi Diosninkuna Jehoväqa ‘jukllëlla Jehovä’ kanqanta. Y Dios munanqanta rurarqa israelïtakunaqa awilunkunapa jukllëlla Diosnintam adorayarqan. Tsëqa, ¿imanirtaq Moisesqa yarpätsirqan “Jehovä Diosnintsikqa jukllëlla Jehovämi” nir? ¿Imachötaq tsënö ninqan igualan Diosta llapan shonquntsikwan, kawënintsikwan y kallpantsikwan sirwinqantsikqa? ¿Imanirtaq Deuteronomiu 6:4, 5 textu ninqan noqantsikpaq alläpa precisan?

4, 5. (1) ¿Ima ninantaq “jukllëlla Jehovämi” ninanqa? (2) ¿Imanirtaq Jehoväqa wakin dioskunapita jukläya?

⁴ Jehoväqa jukllëllam. “Jukllëlla Jehovämi” ninanqa, atska formapam entiendikan. Juknin kaqqa, Jehoväqa japallanlla y pëwanqa manam pipis igualantsu ninanmi. ¿Imanirtaq Moisesqa tsënö nirqan? Manam kima dios jukllëllachö kanqanman crei mana alli kanqanta rikätsikunampaqtsu. Porqui Jehoväqa llapanta kamaq, y Ciëluchöpis y Patsachöpis mandakoq rasumpa kaq Diosmi. Manam pëwanqa ni ima diospis igualantsu (2 Samuel 7:22). Tsëmi, “jukllëlla Jehovämi” nirqa, Moisesqa israelïtakunata yarpëkätsirqan Jehovällata adorayänampaq kaqta. Manam mana alli dioskunata adoraq nunakunanöqa kayänantsu karqan. Tsëchö nunakunaqa creiyaq diosninkuna kë Patsachö imëkakunata dominëta puëdiyanqantam.

⁵ Tantiyarinapaq, egipciukunaqa adorayaq Intipa diosnin Ra nishqanta, ciëlupa diosnin Nut nishqanta, Patsapa diosnin Geb nishqanta y Nïlu mayupa diosnin Hapi nishqantam. Jina adorayarqanmi mëtsika animalkunatapis. Jehoväqa chunka plägakunawanmi rikätsikurqan tsë llapan mana alli dioskunapita mas puëdeq kanqanta. Canaanchö täraq nunakunapaqqa Baal nishqanmi mas precisaq diosninkuna karqan. Pëkunaqa creiyaq tsë mana alli dios kawëta qokunqantam. Jina creiyaqmi ciëlupa, tamyapa y mantsakëpaq vientupa diosninkuna kanqanta. Y mëtsika sitiukunachömi nunakunaqa markäkuyaq mana allikunapita Baal tsapänampaq kaqta (Nümerus 25:3). Peru israelïtakunaqa yarpäyänanmi karqan Diosninkunaqa, “rasumpa kaq Dios” ‘jukllëlla Jehovä’ kanqanta (Deuteronomiu 4:35, 39).

6, 7. (1) Jina ¿ima ninantaq “jukllëlla Jehovämi” ninanqa? (2) ¿Diosqa ‘jukllëlla Jehovä’ kanqanta imanötaq rikätsikushqa?

⁶ Jehoväqa imëpis kanqannöllam y mana jaqikoqmi. Jehoväqa “jukllëlla Jehovämi”. “Jukllëlla” nirqa, imëpis markäkïpaq y änikunqanta cumpleq kanqantam rikätsikun. Jehoväqa manam imëpis cambiantsu. Mana jaqikoq, imëpis kanqannölla  y imëpis rasumpa kaqllata parlaqmi. ¿Imanötaq tsënö kanqanta rikätsikushqa? Tantiyarinapaq, pëmi Abrahanta änirqan kastankuna Canaan markachö täräyänampaq kaqta. Jehovä tsëta munanqanqa manam imëpis cambiarqantsu y 430 watakuna pasarinqanchömi tsë änikïta cumplirqan tukï milagrukunata rurarnin (Genesis 12:1, 2, 7; Exodu 12:40, 41).

⁷ Atska pachak watakuna pasanqanchönam, israelïtakuna testïgun kayanqanta nirir, Jehovä kënö nirqan: “Noqalla kanqäta musyayänëkipaq. Noqapa puntätaqa manam ni ima Dios kashqatsu, y qepämampis manam juk kashqatsu”. Jina nunakunapaq alli kaqta munanqanqa manam imëpis cambiashqatsu, tsëmi kënö nirqan: “Noqaqa imëpis kanqänöllam kashaq” (Isaïas 43:10, 13; 44:6; 48:12). Clärum këkan, mana imëpis cambiaq y markäkïpaq Diostam israelïtakunaqa sirwiyarqan. Y noqantsikpis tsë Diosllatam sirwintsik (Malaquïas 3:6; Santiägu 1:17).

8, 9. (1) ¿Imata rurayänantataq sirweqninkunapita Jehovä shuyaran? (2)  Moises ninqan precisanqanta rikätsikurnin, ¿imatataq Jesus nirqan?

⁸ Jina Moises ninqanqa, israelïtakunata yarpätsirqan Jehoväqa imëpis kuyanampaq y cuidanampaq kaqtam. Tsëpaqqa, Jehovä pëkunapita shuyararqan pëllata adorayänanta y llapan shonqunkunawan, kawëninkunawan y kallpankunawan kuyayänantam (rikäri “Maslla entiendinapaq” neq recuadruta). Jinamampis, teytakunaqa Jehoväpitam imëpis wamrankunata parlapäyänan karqan. Tsënöpa jövinkunapis Jehovällata adorayänampaq (Deuteronomiu 6:6-9).

⁹ Jehoväqa munëninchö imëpis mana cambiaq karmi, kanampis munan sirweqninkuna israelïtakunanölla rurayänanta. Tsëmi adoracionnintsikta pë chaskimänata munarqa, noqantsikpis pëllatam adoranantsik y llapan shonquntsikwan, pensënintsikwan y kallpantsikwanmi kuyanantsik. Jesusmi nirqan tsë mandamientu mas precisaq kanqanta y tsënöpam rikätsikurqan Moises ninqan precisaq kanqanta (leyi Marcus 12:28-31). Kananqa rikärishun, ‘Jehovä Diosnintsikqa jukllëlla Jehovä’ kanqanman creinqantsikta imanö rikätsikunapaq kaqta.

10, 11. (1) ¿Ima ninantaq Jehovällata adorë ninanqa? (2) ¿Imanötaq hebreu jövinkunaqa rikätsikuyarqan Jehovällata adorayanqanta?

¹⁰ Jehovä Diosllatam adorantsik. Tsërëkurmi juk dioskunataqa imëpis adorashwantsu ni mana alli creenciakunata o rurëkunata rurashwantsu Diosta adoranqantsikchö. Pëqa manam wakin dioskunanö juk diosllatsu sinöqa, pëkunapita mas puëdeqmi. Jehovällam rasumpa kaq Diosqa. Tsëmi pëllata adoranantsik (leyi Apocalipsis 4:11).

¹¹ Daniel libruqa parlan chuskoq hebreu jövinkunapaqmi, jutinkunaqa kayan Daniel, Hananïas, Misael y Azarïasmi. ¿Imanötaq pëkunaqa rikätsikuyarqan Jehovällata adorayanqanta? Sirweqninkuna mana mikuyänampaq Dios ninqantaqa, manam mikuyarqantsu. Jinamampis, Danielpa kiman amïgunkunaqa Babiloniapa reynin örupita imägin ruratsinqampa  nöpanmanqa, manam qonqurikuyarqantsu. Clärum musyayarqan Jehovällata adorayänampaq kaqta. Tsëmi Jehovällapaq imëpis kayarqan (Daniel 1:1–3:30).

12. Jehovällata adorëta munarqa, ¿imapitataq cuidakunantsik?

¹² Kawënintsikchöqa Jehovätam puntaman churanantsik. Jehovällata adorëta munarqa, cuidakunantsikmi juk cösaskunata puntaman mana churanapaq. ¿Imakunapitataq cuidakunantsik? Chunka mandamientukunachömi, sirweqninkunata Jehovä nirqan juk dioskunata mana adorayänampaq. Pëkunaqa cuidakuyänan karqan juk dioskunata adorëpitam (Deuteronomiu 5:6-10). Kanan tiempuqa imëkatam diostanö adorayan, wakinkunaqa mana cuentata qokïpaqnömi kayan. Peru Jehoväqa manam cambiashqatsu, pëqa manam munantsu juk dioskunata adoranata. Sïguinllam ‘jukllëlla Jehovä’ karnin. Tsëqa rikärishun juk dioskunata adorëpita imanö cuidakunapaq kaqta.

13. ¿Imataq Jehoväwan amïgu kënintsikta ushakäratsinman?

¹³ Jehoväwan amïgu kënintsikta ushakätseq wakin cösaskunapitaqa, Colosensis 3:5 (leyi) textum parlan. Kë versïculuchöqa parlan kapoqyoq këpaq ërayäkïqa juk diosnö kanqantam. ¿Imanir? Porqui imëkayoq o qellëyoq këta alläpa munëqa juk puëdeq diosnömi dominaramashwan. Colosensis 3:5 textuchö jutsakunapaq parlanqanqa shamun kapoqyoq këpaq ërayäkïpitam. Tsëmi tsë cösaskunata munaparninqa, Diospitapis mas kuyar qallëkushwan. Y tsë pasamashqaqa, juk diostanömi adorëkashwan. Tsëqa noqantsikpaq Jehoväqa mananam ‘jukllëlla Jehovänatsu’ kanqa. ¡Tsë pasamänataqa ama imëpis jaqishuntsu!

14. ¿Imatataq apostol Juan cläru willakurqan?

¹⁴ Apostol Juanpis tsë asuntupaq clärum willakurqan. Pëqa parlarqan, “etsantsicpa mana alli munenincuna, nawintsic ricanqanta codisyar munape, y imantsicpis capamanqantsicta” gälapäkïpaqmi. Y këkunata kuyaq kaqqa, “manam Dios Yayataqa cuyantsu” nirqanmi (1 Juan 2:15, 16). Tsëmi, imëpis kikintsik rikäkunantsik imanö këkanqantsikta. Itsa kushikï cösaskuna y Diosta mana reqeq nunakunapa imanö vistikïnin y altsapäkïninkunata munapëkanqantsikta cuentata qokurishun. O itsa kë munduchö “jatun cösaskunata” ashirnin, universidäman ëwëta munashun (Jeremïas 45:4, 5). Peru shumaq patsaqa këllachönam këkan, tsëmi Moises ninqanta yarpänantsikqa alläpa precisan. ‘Jehovä Diosnintsikqa jukllëlla Jehovä’ kanqanta alleq entiendir y creirqa, pëllatam adorashun y munanqannömi sirwishun (Hebrëus 12:28, 29).

15. ¿Imanirtaq Pabluqa cristiänukunata yarpätsirqan Diosqa jukllëlla Jehovä kanqanta?

¹⁵ “Jukllëlla Jehovämi” ninqanqa, jina yarpätsimantsik sirweqninkuna juknölla kayänanta y kawëninkunachö pëllata sirwiyänanta Jehovä munanqantam. Punta  cristiänukuna kawayanqan witsanqa, wakinkunaqa judïukuna, griëgukuna, romänukuna y juk nacionkunapitam kayarqan. Pensëninkunachö y costumbrinkunachöqa jukläya jukläyam kayarqan. Tsëmi wakinkunapaqqa, fäciltsu karqan yachakuyanqanmannö kawayänan o punta mana alli rurëninkunata jaqiyänan. Tsërëkurmi apostol Pabluqa yarpätsirqan, cristiänukunapaqqa Jehovä jukllëlla Diosnin kanqanta (leyi 1 Corintius 8:5, 6).

16, 17. (1) ¿Ima profecïataq kanan witsan cumplikëkan y imanötaq cumplikëkan? (2) ¿Imataq juknölla kënintsikta ushakäratsinman?

¹⁶ Kanan witsan congregacionkunapitaqa, ¿imatataq nishwan? Profëta Isaïasmi nirqan kë “ushanan junaqkunachöqa” tukïläya nacionkunapita nunakuna juknölla Jehoväta adorayänampaq kaqta. Kë nunakunaqa kënömi niyänan karqan: “Pëmi näninkunata reqitsimäshun y rasumpëpam imëpis nänimpa purishun” (Isaïas 2:2, 3). Tsë profecïakuna imanö cumplikëkaqta rikëqa, ¡alläpa kushikïpaqmi! Tsërëkurmi, tukïläya markakunapita, tukï idiöma parlaqkuna y tukï costumbriyoq cristiänu mayintsikkuna kan. Peru llapantsikmi juknölla Jehoväta adorantsik. Tsënö karpis, jukläya jukläya karninmi imallachöpis itsa problëmantsik kanqa.

 ¹⁷ Tantiyarinapaq, ¿imanötaq rikantsik juk markapita shamoq cristiänu mayintsikkunata? Itsa juk idiömata parlayan, juknöpa vistikuyan, costumbrinkuna y mikïninkunaqa jukläya. ¿Tsërëkurku pëkunawan mana juntakur marka mayintsik kaqkunawan o reqinqantsik kaqkunallawan juntakuntsik? ¿Y imanötaq rikantsik juk castapita, juk costumbriyoq o noqantsikpita mas jövinllaraq kaq anciänukunataqa? Mana cuidakurninqa tsënö jukläya jukläya kënintsik mana alliman chätsimänata y congregacionchö juknölla kënintsikta ushakätsinantam jaqikashwan.

18, 19. (1) ¿Ima consëjutataq Efesius 4:1-3 textukunachö tarintsik? (2) ¿Imatataq ruranantsik congregacionchö juknölla kanqantsikta cuidanapaq?

¹⁸ ¿Imatataq rurashwan tsë problëmakunaman mana ishkinapaq? Ëfesuchö cristiänukunata apostol Pablu consejanqanta cäsukurninmi. Tsë markachöqa tukïläya costumbriyoq nunakunam täräyaq (leyi Efesius 4:1-3). Pabluqa parlarqan humildi, manshu, pacienciakoq y kuyakoq këpaqmi. Tsënö kanqantsikqa wayita tsararaq sinchi columnakunanömi. Juk wayita cuidanapaqqa alliran trabajanantsik. Tsëmi Ëfesuchö cristiänukunata Pabluqa nirqan, congregacionchö juknölla këninkunata cuidayänanrëkur kallpachakuyänampaq.

¹⁹ Congregacionchö juknölla kawakunapaqqa llapantsikmi kallpachakunantsik. Tsëpaqqa, ¿imatataq ruranantsik? Puntataqa Pablu ninqannömi humildi, manshu, pacienciakoq y kuyakoq kanapaqmi kallpachakunantsik. Y ishkë kaqchönam yamë kawakï kanampaq yanapakunantsik. Congregacionchö cristiänu mayintsikkunawan problëmakunaqa qatsakashqa columnakunanömi kayan. Tsënö problëmakunaqa juknölla këtam ushakäratsinman. Tsëmi raslla altsanapaq kallpachakunantsik, tsënöpam yamë kawakïnintsikta y juknölla kënintsikta cuidashun.

20. ‘Jehovä Diosnintsikqa jukllëlla Jehovä’ kanqanta entiendinqantsikta, ¿imanötaq rikätsikuntsik?

²⁰ “Jehovä Diosnintsikqa jukllëlla Jehovämi” ninqanqa, alläpam yanapakun. Israelïtakunataqa kallpatam qorqan, Dios äninqan markaman yëkuyanqanchö problëmakunata pasar tsarakuyänampaq. Noqantsiktapis, kallpatam qomäshun jatun sufrimientuta kawëkar pasanapaq y shumaq patsachö yamë y juknölla kawakunapaq. ¿Entiendintsikku ‘Jehovä Diosnintsikqa jukllëlla Jehovä’ kanqanta? Tsënö kaptinqa, pëllata adorarnin llapan shonquntsikwan, pensënintsikwan y kallpantsikwan kuyarnin y sirwirnin sïguishun. Cristiänu mayintsikkunawan yamë y juknölla kawakunapaq kallpachakïkäshun. Tsëkunata rurar sïguishqaqa, Jesusmi üshatanö chaskimarnintsik kënö nimäshun: “Shayämï, qamkuna Teytä bendecishqan kaqkuna, Diospa gobiernunta herenciatanö chaskiyë, porqui tsëqa qamkunapaqmi mundu qallanqampita patsë alistakarqan” (Mateu 25:34, NM).