1, 2. (1) Genesis libru willakunqannö, wakinkunawan problëmankuna kashqa nunakunapita willakaramï. (2) ¿Imanirtaq Bibliaqa tsë problëmakuna kanqanta willakun?

BIBLIAQA willakun, wakin nunakuna juk nunakunawan problëmankuna kanqantam. Wakinqa këkan Genesis librupa qallanan capïtulunchömi. Tantiyarinapaq, Cainmi wawqin Abelta wanutsirqan (Genesis 4:3-8). Lamecnam maqaqnin jövinta wanutsirqan (Genesis 4:23). Abrahanpa mitseqninkunanam, Lotpa mitseqninkunawan plëtuyarqan (Genesis 13:5-7). Agarnam Särapita mas precisaq tukurqan, tsëmi Säraqa Abrahanwan piñakurqan (Genesis 16:3-6). Y Ismaelnam wakin nunakunapa contran churakaptin, tsë nunakunapis pëpa contran churakäyarqan (Genesis 16:12).

² ¿Imanirtaq Bibliaqa tsë problëmakuna kanqampita willakun? Porqui tsë problëmakunaqa rasumpam pasakurqan y tsëpitam yachakïta puëdintsik. Noqantsikpis jutsasapam kantsik y itsa tsënö problëmakunapa pasashun. Y tsëkunapa pasarqa, alli rurayanqantam qatinantsik y manam mana alli rurëninkunataqa (Romänus 15:4). Tsënömi wakinkunawan yamë kawakïta yachakushun.

3. ¿Imakunatataq kë yachatsikïchö yachakushun?

³ Kë yachatsikïchömi yachakushun wakinwan problëmantsik  kaptin altsëta imanir wananqantsikta y imanö altsanapaq kaqta. Jina yachakushunmi, Bibliapa musyatsikïninkuna problëmakunata altsanapaq y Jehoväwan y wakinkunawan alli amïgu kanapaq yanapamäshun.

4. (1) ¿Imanötaq nunakuna pensayan entëru Patsachö? (2) Tsënö rurayanqampita, ¿imataq pasakushqa?

⁴ Entëru Patsachö nunakuna rakikashqa kayanqan y imëka problëmakuna kanqanqa Satanaspa culpanmi. ¿Imanirtaq tsëta nintsik? Rikärishun. Eden huertachömi, Satanasqa nirqan Diosta cäsukuyänampa rantin, ima alli y mana alli kanqanta cada nuna akrakïta puëdinqanta (Genesis 3:1-5). Tsënö pensayanqampitam entëru Patsachö imëka problëmakuna kanqanta rikantsik. Mëtsikaq nunakunam pensayan kikinkunalla ima alli y mana alli kanqanta akrakïta puëdiyanqanta. Kikinkunallamanmi yarparäkuyan y wakinkunapita mas alli këtam munayan. Wakinkunata cuentaman mana churashpam imatapis akrakuyan. Tsëmi problëmaman y pelyakïman chäyan. Peru Bibliaqa nimantsik raslla piñakurqa, wakinkunawan problëmaman chänapaq, hasta jutsa rurëman ishkinapaq kaqtam (Proverbius 29:22).

5. Problëmata altsayänampaq, ¿ima consëjukunatataq Jesus discïpulunkunata qorqan?

⁵ Jirkapita Yachatsikunqanchömi Jesusqa discïpulunkunata yachatsirqan, llakikätsiyaptimpis wakinkunawan yamë kawakuyänampaq kaqta. Problëmaman mana chäyänampaqmi, atska consëjukunata qorqan. Tantiyarinapaq, kuyakoq kayänampaq, wakinkunawan yamë kawakïta ashiyänampaq, ras mana piñakuyänampaq, problëmata ras altsayänampaq y chikeqninkunata kuyayänampaqmi consejarqan (Mateu 5:5, 9, 22, 25, 44).

6, 7. (1) ¿Imanirtaq piwampis problëmantsik kaptinqa raslla altsanantsik precisan? (2) ¿Ima tapukïkunatataq Diosta sirweqkunaqa rurakunantsik?

⁶ Kanan witsanqa Jehoväta adorantsik: pëman mañakurnin, yachatsikoq yarqurnin y reunionkunaman ëwarninmi. Peru cristiänu mayintsikkunawan yamë mana kawakushqaqa, adoracionnintsikta Dios manam chaskinqatsu (Marcus 11:25). Tsëmi Jehoväpa amïgun këta munarqa, wakinkunata perdonanantsik (leyi Lücas 11:4 y Efesius 4:32).

⁷ Jehoväqa shuyaran wakinkunata perdonanantsikta y pëkunawan yamë kawakunantsiktam. Tsëmi kënö tapukunantsik: “¿Fäcil-llaku cristiänu mayïkunata perdonä? ¿Pëkunawan tiemputa pasë gustamankü?”. Perdonakoq kanantsikpaq sasaraq kaptinqa, Jehovätam yanapamänapaq mañakunantsik y pëqa mañakïnintsikta contestamunqam (1 Juan 5:14, 15).

8, 9. ¿Imatataq rurashwan raslla mana piñakunapaq? Juk igualatsikïwan willakaramï.

⁸ Llapantsikmi jutsasapa kantsik, tsëmi höraqa pillapis parlanqanwan y ruranqanwan llakiratsimashwan (Eclesiastes 7:20; Mateu 18:7). ¿Tsë pasakuptinqa imataraq rurashun? Juk pasakunqanta rikärishun. Ishkaq wawqikuna juk esparcimientuchö këkäyaptinmi juk pani chärir saludarirqan.  Juknin kaq wawqitaqa imanö saludanqan manam gustarqantsu. Tsëmi kë pani ëwakuptin pëpita mana allita parlar qallëkurqan. Tsënam juknin kaq wawqiqa yarpätsirqan kë paniqa 40 watapana Jehoväta mana jaqita sirwikanqanta. Y paniqa piñatsita mana munanqantam nirqan. ¿Imataraq rurarqan piñakoq wawqi? Entiendirirqanmi y pasakunqanta qonqëkunampaq decidirqan.

⁹ ¿Imatataq kë pasakunqan yachatsimantsik? Pipis llakitsimashqaqa, imatapis ruranapaqqa kikintsikmi decidinantsik. Kuyakoq karninqa perdonëkushunmi (leyi Proverbius 10:12 * y 1 Pëdru 4:8). Jehoväqa alläpam kushikun llakitsimaqnintsikkunata perdonashqaqa (Proverbius 19:11; Eclesiastes 7:9). Tsëmi pipis mana gustamanqantsikta parlaptin o ruraptinqa, kënö tapukunantsik: “Perdonëkurqa, ¿pasakunqanta chipyëpaku qonqëkü? ¿Precisanku pasakunqanman yarparänä?”.

10. (1) ¿Imanötaq juk pani sientikurqan pëpita mana allita parlayaptin? (2) ¿Bibliapa mëqan consëjuntaq yanaparqan tranquïluna sientikunampaq?

¹⁰ Pipis noqantsikpita mana allita parlaptinqa, itsa sasaraq kanman perdonanantsik y nimanqantsikta qonqanantsik. Tsëmi juk precursörata pasarqan. Pëtaqa alläpam llakitsirqan congregacionpita wakin cristiänu mayinkuna imanö yachatsikunqampita y tiempunta imanö utilizanqampita mana allita parlayaptin. Tsëmi Diospa kaqchö mas poqu cristiänukunapa consëjunta mañakurqan. Kë wawqikunam Bibliawan yanapayarqan wakinkuna niyanqankunaman alläpa yarparänampa rantin, Jehovä pëta imanö rikanqanman mas pensanampaq. Jina masqa yanaparqan Mateu 6:1-4 (leyi) textuta leyinqanmi. Tsë textum yarpätsirqan mas precisaqqa Jehoväta kushitsi kanqanta. Tsëmi pëpaq mana allita parlayanqankunataqa cäsuparqannatsu. Imanö yachatsikunqampita imatapis niyaptinqa, kananqa manam rasllatsu piñakun y kushishqallam këkan. ¿Imanirtaq tsënö sientikun? Porqui musyanmi Jehoväta kushitsinampaq kallpachakïkanqanta.

11, 12. (1) ¿Imataraq rurashwan juk cristiänu mayintsik noqantsikwan piñashqa kanqanta pensarqa? (2) ¿Imatataq Abrahan ruranqampita yachakuntsik? (Rikäri kë yachatsikïpa qallananchö këkaq dibüjuta).

¹¹ Santiägu 3:2 textum nin “llapantsicmi imanopapis mana allicunata rurecantsic”. Pensarishun, itsa juk cristiänu mayintsik imatapis ninqantsikwan o ruranqantsikwan alläpa piñashqa këkanqanta musyarishwan. Tsëqa, ¿imataraq rurashwan? Jesusmi kënö nirqan: “Diospa altarninman ofrendata aparqa, puntata yarpäcurcuyë meqan nuna mayiquillatapis piñatsiyashqequita. Piñatsishqa carqa, altar nopancho tse ofrendequita jaqirïcur, tse wauqiquiman ewë amishtaq. Tsepitana cuti ofrendequi churaq” (Mateu 5:23, 24). Rikanqantsiknömi, cristiänu mayintsikwan problëmantsik kaptinqa, pëwanmi parlanantsik. Pë culpayoq kanqanta  ninantsikpa rantinmi, noqantsik pantanqantsikta cuentata qokunantsik. Tsëtaqa ruranantsik pëwan yamë kawakunapaqmi. Cristiänu mayintsikkunawan yamë kawakïqa alläpam precisan.

¹² Bibliaqa yachatsimantsikmi cristiänu mayintsikwan problëmantsik kaptin imanö altsanapaq. Abrahanwan sobrinun Lot pasanqanta rikärishun. Ishkankunapam mëtsika animalninkuna karqan, y mitseqninkunam animalninkunapaq pastu mana tinkuptin plëtur qallëkuyarqan. Abrahanqa Lotwan yamë kawakïta munarmi, Lot mas alli kaq sitiuta akranampaqmi jaqirirqan (Genesis 13:1, 2, 5-9). Peru ¿alli kanqanrëkurku mana allikunapa pasarqan? Manam. Porqui Jehovämi änirqan oqranqampitapis masta qonampaq kaqta (Genesis 13:14-17). ¿Imatataq Abrahan ruranqampita yachakuntsik? Problëmakunata kuyakïwan altsarqa, perdishqapis Jehovämi bendicimäshun ^[1] (rikäri kë yachatsikïpa ushananchö këkaq willakïta).

13. (1) ¿Imatataq juk anciänu rurarqan juk wawqi telëfunupa piñashqa contestaptin? (2) ¿Imatataq yachakïta puëdintsik kë pasakunqampita?

¹³ Juk pasakunqanta rikärishun. Asamblëachömi juk departamentuchö juk anciänu tsëraq yanapakïkarqan. Tsëmi juk junaq juk wawqita telëfunupa qayarirqan yanapëta puëdinqanta o mana puëdinqanta tapunampaq. Peru kë wawqiqa piñashqa contestarirmi telëfununta ras upirirqan. ¿Imataq pasashqa karqan? Tsë departamentuchö puntata trabajashqa wawqiwanmi piñashqallaraq këkarqan. Tsënö contestanqampitaqa anciänu wawqiqa manam piñakurqantsu, peru imanir tsënö contestanqampitam yarpachakurqan. Tsëmi juk höranö pasariptin yapë qayarirqan y parlayänampaq tinkurita munanqanta nirirqan. Qateqnin semänachömi Diospita Yachatsikuna Wayichö parlayarqan. Tsëchömi Jehoväta juntu mañakurir juk hörapanö parlakuyarqan. Piñakoq wawqim willarqan tsë departamentuchö puntata trabajaq wawqiwan problëman kashqanta. Tsënö niptinmi anciänu wawqiqa shumaq wiyarqan y Bibliapa wakin textunkuna imanö yanapanampaq kaqta rikätsirqan. Tsëmi yanaparqan asamblëachö juntu trabajayänampaq. Kë wawqiqa alläpam agradecikun tsënö shumaq y mana piñakushllapa anciänu parlapanqampita.

14, 15. (1) ¿Ima cäsukunachötaq Mateu 18:15-17 textupa consëjunkunata qatishwan? (2) ¿Ima kima rurëkunata ruranapaqtaq Jesus nirqan? (3) ¿Imarëkurtaq tsëkunata ruranantsik?

¹⁴ Ishkaq cristiänukunapa problëmankuna kaptinqa ishkanllam puntata altsayänan. Peru höraqa tsënö rurëqa manam fäciltsu. Tsëmi Jesusqa nirqan wakin cäsukunachöqa jukkuna yanapayänantaraq wanayanqanta (leyi Mateu 18:15-17). ¿Ima cäsukunachötaq Jesus consejakunqanta qatishwan? Manam ichik problëmakuna kaptinlla qatinapaqtsu parlëkarqan. ¿Imanötaq tsëtaqa musyantsik? Porqui Jesusmi nirqan jutsa ruraq cristiänu piñatsinqan cristiänuwan, juk o ishkë testïgukunawan o anciänukunawan parlarir mana arrepentikuptinqa, “Diosta mana cäsucoqcunatano o impuestu cobracoqcunatanona” tratayänampaq kaqta. Kanan witsanqa congregacionpita qarqushqa kë ninanmi. “Jutsa” nirqa, Jesusqa parlëkarqan imatapis tarita munar engañakïpaq o mana kaqpita wakinkunata tumpëpaq o mas problëmakunapaqmi (rikäri “Maslla entiendinapaq” neq recuadruta). Rikanqantsiknöpis, manam jukwan jukwan  pununakïpaq, ollqupura o warmipura pununakïpaq, Diospa yachatsikïninkunapita mana allita parlaqkunapaq o imäginkunata adoraqkunapaqtsu parlëkarqan. ¿Imanir? Porqui kë jatun jutsakunataqa anciänukunam imëpis rikäyan.

¹⁵ Tsëqa, ¿imanötaq Jesus consejakunqanta qatishwan? Puntataqa, problëmachö këkanqantsik cristiänu mayintsikllawanmi altsëta procuranantsik. Itsa tsëpaqqa atska kutiraq parlanantsik. ¿Y tsëta rurarpis problëmantsikta mana altsarninqa? Tsëqa ishkë kaqtam ruranantsik, tsë problëmapita parlanantsik juk cristiänupa puntanchönam. Tsënö rurashqa problëmantsik altsakäriptinqa, Jesus ninqannömi cristiänu mayintsikta yanaparquntsik. Peru tsëkunata rurashqapis, ¿problëmantsik manaraq altsakaptinqa? Kima kaqtanam ruranantsik, anciänukunawanmi parlanantsik. ¿Imanirtaq kë llapankunata ruranantsik? Jesus ninqannömi cristiänu mayintsiktaqa yanapantsik kuyarnin (Mateu 18:12-14).

16. ¿Imanirtaq nintsik Jesus consejakunqanta rurëqa allipaq y kuyakoq kanqantsikta rikätsikunqanta?

¹⁶ Peru manam llapan cäsukunachötsu Mateu 18:15-17 textu ninqanta qatinantsik. ¿Imanir? Porqui jutsa ruraq cristiänuqa cäsi imëpis arrepentikurmi problëmanta altsarin, tsërëkurmi congregacionpitaqa qarquyannatsu. Jina piñatsinqan cristiänuqa perdonananmi, tsënöpa yamë kawakuyänampaq. Tsëta musyëqa alläpa kushikïpaqmi. Clärum këkan, Jesus consejakunqannö anciänukunawan raslla parlaq mana ëwanqantsikqa allipaqmi y kuyakoq kanqantsiktam rikätsikun. Yanapakïtaqa ashinantsik, Jesus consejakunqanta ishkanta rurashqana kar, y rasumpa mana allikunata ruranqampita pruëbakuna kaptinraqmi.

17. ¿Ima bendicionkunatataq chaskishun cristiänu mayintsikkunawan yamë kawakunapaq kallpachakurqa?

¹⁷ Discïpulu Santiägum kënö nirqan: “Llapantsicmi imanopapis mana allicunata rurecantsic. Sitsun meqan nunapis lluta parlecunapita shiminta sujetaconqa, tse nunaqa imachopis alli cabal carninmi, quiquinpa personantapis tsaräcun mana allicunata manana rurananpaq” (Santiägu 3:2). Tsëmi jutsasapa kanqantsikyaqqa parlënintsikwan o rurënintsikwan karpis pillatapis llakiratsishwan. Problëmantsikkunata altsëta munarninqa llapan puëdinqantsikmannömi llapankunawan yamë kawakïta procuranantsik (Salmu 34:14). Tsënö rurarqa, cristiänu mayintsikkunawanmi alli amïgu y juknölla kawakushun (Salmu 133:1-3). Y masqa precisan “shumaq pasaquicho cawatsicoq” Jehovä Dioswan alli amïgu kanqantsikmi (Romänus 15:33). Tsë bendicionkunata chaskinapaqqa kuyakïwanmi problëmantsikkunata altsanantsik.