1, 2. (1) ¿Ima sasakunapataq juk nacionpita mëtsikaq nunakuna pasayan? (Rikäri kë yachatsikïpa qallananchö këkaq dibüjuta). (2) ¿Imata ruranapaqtaq Biblia nimantsik? (3) ¿Ima tapukïkunatataq kë yachatsikïchö contestashun?

AFRICAPA Ghäna nacionnimpita Osei jutiyoq nunam Euröpapa juk nacionninman ëwakurqan, tsëpitaqa 30 watanam pasarishqa ^[1] (rikäri kë yachatsikïpa ushananchö këkaq willakïta). Tsë witsanqa manaran Testïguraqtsu karqan. Y alläpa sasakunapa (ajakunapa) pasanqampitam kënö willakun: “Cuentatam qokurirqä tsëchö nunakunapaq mana precisanqäta. Jina täranqä nacionchöqa manam alalë ima kanqanta musyarqätsu, peru aeropuertupita yarqurirmi alalätsikurnin waqar qallëkurqä”. Jina juk idiömata yachakunan sasa kaptinmi wata mastaraq trabäjuta tarirqan. Y nunapa markanchö karninmi familianta alläpa llakeq y japallan sientikoq.

² Osei pasanqampa pasarninqa, ¿imanö tratamänataraq munashwan? Më markapita kashqa o ima color kashqapis Diosta adoranantsik wayichö cristiänu mayintsikkuna shumaq y kuyakïwan tratamashqaqa alläpachi kushikushwan. Llapan cristiänukunatam Bibliaqa nimantsik “mana reqishqakunawan” o juk  nacionpita nunakunawan alli kanantsikpaq (Hebrëus 13:2, nota) (rikäri “Maslla entiendinapaq” neq recuadruta). Tsëmi kë yachatsikïchöqa kë tapukïkunata contestashun: ¿Imanötaq Jehovä rikan juk nacionpita nunakunata? ¿Wanantsikku juk nacion nunakunata imanö rikanqantsikchö cambiëta? ¿Imanötaq yanapakushwan juk nacionpita cristiänu mayintsikkuna congregacionnintsikchö shumaq sientikuyänampaq?

3, 4. ¿Imatataq israelïtakunata Jehovä mandarqan Exodu 23:9 textuchö y imanir?

³ Esclävu kayanqampita israelïtakunata Jehovä libraramurmi, pëkunawan juntu yarqamoq juk nacion nunakunata alli tratayänampaq leykunata qorqan (Exodu 12:38, 49; 22:21). Jehoväqa musyarqanmi nunapa markanchö kawaqkunapaqqa höraqa sasa kanqanta, tsëmi pëkunataqa kuyëpa cuidaq. Tantiyarinapaq, chakrakunapa ëwarnin cosechaqkuna jaqiyanqanta pallapakuyänantam permiteq (Levïticu 19:9, 10).

⁴ Jehoväqa manam forastërukunata respetayänanllapaqtsu israelïtakunata mandarqan, sinöqa forastëru karnin imanö sientikuna kanqanta yarpäyänantam munarqan (leyi Exodu 23:9 *). Israelïtakunataqa manaraq esclävu kayaptinmi jukläya kayanqampita egipciukuna despreciayarqan (Genesis 43:32; 46:34; Exodu 1:11-14). Nunapa markanchö forastërunö kawakïqa israelïtakunapaq alläpa llakikïpaqmi karqan. Tsëmi Jehoväqa munarqan israelïtakuna tsëta yarpäyananta y pëkunawan täraq juk markapita nunakunata alli tratayänanta (Levïticu 19:33, 34).

5. ¿Imaraq yanapamäshun Jehovä tratanqannölla juk nacionpita cristiänu mayintsikkunata alli tratanapaq?

⁵ Jehoväqa manam cambiashqatsu. Tsëmi juk nacionpita cristiänu mayintsikkuna congregacionnintsikman chäyämuptinqa, pëkunaman Jehovä yarparëkanqanta cuentachö katsinantsik (Deuteronomiu 10:17-19; Malaquïas 3:5, 6). Ima problëmapapis pasëkäyanqanmanmi pensarinantsik. Tantiyarinapaq, itsa idiömantsikta entiendiyantsu o wakin nunakuna mana allipa tratëkäyan. Tsëkunaman pensanqantsikmi yanapamäshun, alli tratanapaq y yanapanapaq (1 Pëdru 3:8).

6, 7. ¿Imataq rikätsikun judïu cristiänukuna mana judïu kaq cristiänukunata allipana tratëta yachakuyanqanta?

⁶ Judïukunaqa mana allipam rikäyaq mana judïu kaq nunakunata, tsëmi judïu cristiänukunaqa mana judïu kaq nunakunata allipana rikëta yachakuyänan karqan (rikäri “Maslla entiendinapaq” neq recuadruta). Tsëmi 33 wata Pentecostes fiestachö, Jerusalenpita cristiänukunaqa kuyakïwan chaskiyarqan juk nacionkunapita cristiänu këman tsëraq tikraqkunata (Hëchus 2:5, 44-47). Këqa rikätsikun Jerusalenchö cristiänukunaqa, ‘alli nuna kë’ o “mana reqishqakunawan” alli kë ima kanqanta alleq entiendiyanqantam.

⁷ Peru tsë witsanllam, griëgu idiömata parlaq wakin cristiänukuna quejakuyarqan  griëgu parlaq viudakunata judïukuna mana allipa tratëkäyanqampita (Hëchus 6:1). Tsëta altsayänampaqmi, apostolkunaqa akrayarqan qanchis cristiänukunata. Kë nunakunapaqa griëgu idiömachömi jutinkuna karqan. Pëkunataqa itsa akrayarqan griëguta parlaq viudakuna mas alli sientikuyänanta munarnin (Hëchus 6:2-6).

8, 9. (1) ¿Ima tapukïkunaraq yanapamashwan juk nacion nunakunata imanö rikëkanqantsikta musyanapaq? (2) ¿Imanö kënintsiktataq jaqinantsik? (1 Pëdru 1:22).

⁸ Cuentata mana qokushpam costumbrintsikrëkur juk markapita nunakunata mana allipa tratar qallëkushwan (Romänus 12:2). Jinamampis itsa vecïnuntsikkuna, yanaqintsikkuna, trabajaq mayintsikkuna o escuëlachöpis juk markapita nunakunapaq, costumbrinkunapaq o colorninkunapaq mana allita parlar qallëkuyanman. ¿Pëkunanöku pensar qallëkantsik? ¿Imanötaq sientikuntsik mëpita kanqantsikpaq o costumbrintsikpaq mana allita parlayaptin?

⁹ Apostol Pëdrupis mana judïu kaq nunakunataqa mana allipam rikaq. Peru tiempuwanqa, alleq sinchikurmi allipana rikëta yachakurqan (Hëchus 10:28, 34, 35; Gälatas 2:11-14). Y noqantsikqa, ¿imataraq rurashwan juk nacion nunakunapita mas alli kanqantsikta pensarninqa o mana allipa rikëkanqantsikta cuentata qokurninqa? Tsënö kënintsikta jaqinapaqmi alleq sinchikunantsik (leyi 1 Pëdru 1:22). ¿Imaraq yanapamäshun tsënö kënintsikta jaqinapaq? Llapantsikpis jutsasapa kanqantsikta y salvakïta mana puëdinqantsikta yarpanqantsikmi (Romänus 3:9, 10, 21-24). Tsëmi pensanantsiktsu wakinkunapita mas alli kanqantsiktaqa (1 Corintius 4:7). Apostol Pablunömi sientikunantsik. Pëmi nirqan cristiänukunaqa forastëruna mana kayanqanta, sinöqa ‘Diospa wayimpita kaqkunana’ kayanqanta (Efesius 2:19). Llapantsikmi alleq sinchikunantsik juk nacion nunakunata mana allipa rikanqantsikta jaqinapaq. Tsënöpam Dios munanqannö nuna kashun (Colosensis 3:10, 11).

10, 11. ¿Imanötaq Boaz rikätsikurqan Jehovänö juk nacion nunakunata allipa rikanqanta?

¹⁰ Bibliaqa Boaz jutiyoq alli tratakoq nunapaqmi parlan. Pëqa Jehovä rikanqannömi juk nacion nunakunata allipa rikaq. ¿Imanötaq tsënö kanqanta rikätsikurqan? Juk junaqmi cosëchanta rikaq chakranta ëwarqan, y tsëchömi rikärirqa Moab nacionpita Rut jutiyoq warmi pallapakurnin alläpa trabajëkaqta. Moisestawan Dios qellqatsinqan leychö pallapakuyänampaq mandakïkaptimpis, Rutqa permïsutam mañakushqa karqan (rikäri “Maslla entiendinapaq” neq recuadruta). Tsënö ruranqanta Boaz musyarirqa alläpam espantakurqan y trabajaqninkuna segayanqan gränukunata ëllunantapis permitirqanmi (leyi Rut 2:5-7, 15, 16 *).

¹¹ Jina Boazqa, Rutman y juk nacionpita karnin problëmakunapa pasëkanqanman yarpachakunqantam rikätsirqan. Tsëchö trabajaq nunakuna mana allipa mana tratayänampaqmi, sirweqnin shipashkunallawan juntu pallapakunampaq nirqan. Jinamampis, trabajaqninkunawan juntu mikunampaq y yakuta upunampaqmi mandakurqan.  Boazqa kë waktsa forastëra warmita alläpa respëtuwanmi tratarqan y mana mantsakunampaqmi shumaq parlaparqan (Rut 2:8-10, 13, 14).

12. ¿Imaraq pasakunman juk nacion nunakunata alli tratashqaqa?

¹² Boazqa Rut-ta allipa tratarqan suegran Noemïta kuyëpa tratanqampita, Jehoväta sirwita qallanqampita y Pëchö tsapäkïta ashinqampitam. Rasumpa kaqchöqa, Rut-ta kuyëpa tratarninqa Jehovä kuyakoq kanqantam Boazqa qatikarqan (Rut 2:12, 20; Proverbius 19:17). Kanampis tsënöllam pasakun. ‘Tukïläya nunakunata’ allipa tratarninqa rasumpa kaqta reqiyänampaqmi yanaparishwan, jina pëkunata Jehovä alläpa kuyanqantam rikëkätsishwan (1 Timoteu 2:3, 4).

13, 14. (1) ¿Imanirtaq shumaq chaskirishwan juk nacionpita cristiänu mayintsikkuna Diosta adoranantsik wayiman chäyämuptin? (2) ¿Imaraq yanapamäshun juk costumbriyoq kayaptimpis shumaq parlapärinapaq?

¹³ Juk nacionpita cristiänu mayintsikta alli tratanqantsiktaqa juknöpaqa rikätsishwan Diosta adoranantsik wayiman chäyämuptin kuyëpa chaskirninmi. Tsëraq chämushqakunaqa höraqa mantsakuyanmi y wakinkunaman manam witipäyanllatsu. Jina costumbrinkunarëkur, rïcu o waktsa kayanqanrëkur, ima color kayanqanrëkur o juk nacionpita kayanqanrëkur itsa mana precisaqnö sientikuyanman. Tsëmi alläpa precisan noqantsik witirinantsik y shumaq parlapärinantsik. JW Language aplicacion nishqan kapamashqaqa, idiömanchö saludakï imanö kanqantam yachakurishwan (leyi Filipensis 2:3, 4).

¹⁴ Höraqa juk costumbriyoq nunakunawan parlarninqa itsa kushishqatsu sientikushwan. Tsëqa, ¿imatataq rurashwan? Mas reqimänapaqmi noqantsikpita parlapärishwan. Tsënöpa itsa cuentata qokurishun, wakin wakinchöqa pëkunapis noqantsiknölla kayanqanta. Yarpänantsikmi cada markapa alli rurëninkuna y mana alli rurëninkuna kanqanta.

15. ¿Imaraq yanapamäshun nacionnintsikchö yachakëkaqkunawan pacienciakoq kanapaq?

¹⁵ ¿Imanötaq alli sientikuyänampaq juk nacionpita shamushqakunata congregacionnintsikchö chaskishwan? Kënömi tapukunantsik: “Noqa juk nacionta ëwarqa, ¿imanö chaskiyämänantaraq gustamanman?” (Mateu 7:12). Nacionnintsikchö tsëraq yachakëkaqkunawanqa pacienciakoqmi kanantsik. Itsa qallananchöqa alleqllaqa entiendishuntsu imanö pensayanqanta y imanir imatapis rurëkäyanqanta. Peru manam shuyaränantsiktsu markantsikchö nunakunanölla pensayänanta y portakuyänanta. Tsëpa rantinqa, imanö këninkunatam entiendita procuranantsik y tsëtanömi chaskinantsik (leyi Romänus 15:7).

16, 17. (1) ¿Imatataq rurashwan juk costumbriyoq cristiänu mayintsikta mas reqinapaq? (2) ¿Imanötaq yanaparishwan congregacionnintsikchö këkaq juk nacionpita cristiänu mayintsikkunata?

¹⁶ ¿Imatataq ruranantsik noqantsikwan këkaq juk nacionpita cristiänu mayintsikkunata maslla reqinapaq? Tiemputam jorqanantsik nacionnimpita y costumbrimpita yachakunapaq. Tsëtaqa Familiachö Diosta Adorana Hörachömi musyarinapaq willakïkunata ashirishwan. Jehoväqa juk nacion nunakunatapis pëman markäkuyänampaqmi invitashqa. Jina tsënöllam noqantsikpis,  wayintsikman mikoq shayämunampaq invitashwan (Hëchus 14:27). Jehovä ruranqannölla, juk nacionpita cristiänu mayintsikkunata wayintsikman invitashun (Gälatas 6:10; Job 31:32).

¹⁷ Juk nacionpita cristiänu mayintsikkunata maslla reqinqantsikmi yanapamäshun, imanö kayanqanta entiendinapaq y costumbrintsikmannö kawakïta sinchikïkäyanqanta valoranapaq. Itsa idiömantsikta yachakïkäyanqanchö yanapanata wanayan. O manaqa juk trabäjuta o wayita tariyänampami yanaparishwan. Tsëkunata ruranqantsikqa cristiänu mayintsikkunata alläpam yanapanqa (Proverbius 3:27).

18. ¿Pï ruranqantataq qatiyanman juk nacionta ëwaqkuna?

¹⁸ Juk nacionpita shamushqa cristiänu mayintsikkunapis sinchikuyänanmi mushoq costumbrikunawan yachakëta. Rut ruranqantam qatiyänan. Puntataqa, Rutqa respetarqanmi tsë mushoq nacionpa costumbrinkunata, tsëmi pallapakunampaqqa permïsutaraq mañakurqan (Rut 2:7). Manam kënötsu pensarqan: “Ley mandakïkaptinqa manam precisantsu permïsuta mañakunä, jinamampis yanapayämänanmi”. Y ishkë kaqchönam, alli tratayanqampita agradecikurqan (Rut 2:13). Juk nacionman ëwashqakuna Rut ruranqanta qatiyaptinqa, cristiänu mayinkuna y juk nunakunapis respetayanqam.

19. ¿Imanirtaq juk nacionkunapita shamushqakunata shumaq chaskinantsik precisan?

¹⁹ Tukï niraq nunakunata alli këninta Jehovä rikätsinqampita y alli willakïninta yachakuyänanta permitinqampitam alläpa kushikuntsik. Itsa nacionninkunachöqa Bibliapita yachakïta ni reunionkunaman ëwëta puëdiyarqantsu. Tsëmi reunionkunaman shamïkäyaptinqa, juk nacionpita shamushqakunata shumaq chaskinantsik forastërunö mana sientikuyänampaq. Itsa yanaparinapaq qellënintsik kanqatsu o imanöpis yanaparita puëdishuntsu, peru alli chaskirninqa pëkunata Jehovä kuyanqannöllam kuyëkäshun. Tsënö këkaptinqa, Jehovä ruranqanta qatir sïguishun y juk nacionpita shamushqakunata kushishqa chaskinapaq sinchikushun (Efesius 5:1, 2).