ESTÄDUS UNÏDUS nacionpitam kä. 1936 wata 10 de diciembrim Kansaspa Wichita markanchö yurikurqä. Teytakunapa chusku wamrankunapitaqa noqam mayor kaq kä. Teytäkunaqa shonqupita patsëmi Jehoväta sirwiyaq. Papänïpam jutin karqan William y mamänïpanam Jean. Teytäqa congregacionchömi siervu de compañïa nishqannö yanapakoq, kanan witsanqa anciänupura rurayänanta rikaq nirmi reqintsik. Mamänïtaqa awilämi Jehoväpita yachatsirqan. Awiläpa jutinqa Emma Wagnermi karqan, y pëqa mëtsikaq nunakunatam Bibliapita yachatsirqan. Tsë yachatsinqankunapitaqa jukqa karqan Gertrude Steele jutiyoq panim, y pëqa Puertu Rïcu nacionchömi misionëranö yanapakurqan *. Y Pëkunapitaqa atskatam yachakurqö.

Juk kutim säbadu tardipa teytäwan juk cälliman yachatsikoq ëwayarqä. Tsë witsanqa pitsqa watayoqllaraqmi karqä. Tsë cällipa pasaq nunakunatam munëkätsiyarqä La Atalaya y Consolacion (¡Despertad!) revistakunata. Tsë witsankunaqa, Ishkë kaq Jatun Guërramanmi nacionnïkuna yëkurishqa karqan. Y papänïqa manam guërraman ëwëta munarqantsu. Yachatsikïkäyaptïmi juk machashqa doctor witiramurnin papänïta qayapar qallëkurqan kënö nirnin: “Mantsallïshu, qamqa guërraman ëwëta mana munarmi imëkanöpa tsapäkunki”. Y papänï kaqman mas witïkurmi kënö nirqan: “Aw mantsallïshu, ¿imanirtaq maqamankitsu?”. Tsëta rikarmi alläpa mantsakarqä. Peru papänïqa tsëchö këkaq nunakunatam revistata munatsir sïguirqan. Tsënö papänï ruranqampitam alläpa espantakurqä. Tsënam tsëpa pasarqan juk soldädu, y tsë machashqa nunanam kënö nirqan: “¡Kë mantsallïshuta imata karpis rurë!”. Soldäduqa mäkurirqanmi machashqa këkanqanta, tsëmi kënö nirqan: “¡Wayikita ëwë!”. Tsëpitanam ishkampis  ëwakuyarqan. Jehovätam alläpa agradecikü papänïta kallpata qonqampita. Papänïqa shapruta ruturmi trabajaq y Wichita markachömi ishkë localninkuna kapurqan. Tsëmanmi tsë doctorqa imëpis afeitakoq ëwaq.

Puwaq watayoq këkaptïmi teytäkunaqa wayinkunata y ishkan localninkunata rantikïkuyarqan, y puritsinalla kaq takshalla wayitam rurayarqan. Tsëpitanam Diospita yachatsikoqkunata mas wanayanqan Coloradupa Grand Junction markampa amänunchö këkaq markaman ëwakuyarqä. Tsëchömi teytäkunaqa precursor kayarqan, y wallka tiempullam murupakur y animalkunata wätar trabajayarqan. Y alleq yanapakuyaptin y Jehovä bendiciptinmi tsë markachö juk congregacion patsakärirqan. 1948 wata 20 de junium Bibliapita wakin yachakoqkunatawan juntu juk mayuchö papänï bautizamarqan. Tsë bautizakoqkunachömi këkäyarqan Billie Nicholswan warmin. Y pëkunaqa tiempuwanqa congregacionkunata watukarmi yanapakuyarqan, jina tsënöllam wamrampis warminwan juntu yanapakuyarqan.

Llapan tiempunkunawan alleq yanapakoq cristiänukunam amïgükuna kayarqan. Tantiyarinapaq, Steele familiapitaqa këkunam amïgükuna kayarqan: Donwan Earlene, Davewan Julia y Siwan Martha. Pëkunawanqa Bibliapita parlë alläpam gustayämaq. Y pëkunapa alli rurëninkunam yanapamarqan noqapis pëkunanölla ruranäpaq. Pëkunapitam yachakurqä, imapaq kawanqantsikta y Diospa Gobiernunta puntaman churarninqa kushishqa kawakïta puëdinqantsikta.

19 watayoq këkaptïmi familiäpa juk amïgun Bud Hasty jutiyoq wawqi nimarqan Estädus Unïduspa sur kaq lädumpa precursornö yanapakoq ëwayänäpaq, y tsëtam rurayarqä. Tsëpitanam congregacionkunata watukaq wawqi niyämarqan Luisianapa Ruston markampa ëwayänäpaq. Tsë markachöqa Jehoväpa kaqchö qelanashqa Testïgukuna atskaqmi kayarqan. Jina niyämarqanmi ishkäkunallapis reunionkunataqa cada semäna rurayänäpaq. Tsëmi reunionkunata rurayänäpaq juk wayita ashiyarqä y shumaq alistayarqä. Qallananchöqa ishkäkunallam reunionchö kayarqä, tsëmi discursukunataqa trukanakïpa rurayaq kayä. Juknïkuna yachatsikuyaptïqa juknïkunam tapukïkunata contestayaq kayä. Y juk discursu demostracionta mañaptinqa, wiyayämänampaq mana kayaptimpis ishkäkunam rurayaq kayä. Peru juk junaqmi edäna pani reunionkunaman shamur qallëkamurqan. Y tsëpitanam wakin estudiantikuna y Jehoväpa kaqchö qelanashqa kaq Testïgukunapis shamur qallëkuyarqan. Y ichik tiempullatanam congregacion patsakärirqan.

Juk kutim, juk religiösu nunata yanaqïwan parlapäyarqä. Pëqa tapukïkunatam rurayämarqan y mana musyanqä textukunapitam parlamurqan. Noqaqa alläpam piñakurqä, peru imaman creinqäta alleq rikänäpaqmi tsë tapukïkunaqa pensatsimarqan. Juk semänapam paqas hörakunayaq tsë tapukïkunapa respuestanta tarinäpaq Bibliata estudiarqä. Tsëmi Jehoväwan amïgu kënïta mas sinchiyätsirqan, y tsënö religiösukunawanqa yapëmi parlëta munarqä.

Tsëpita ichik tiempullatanam congregacionkunata watukaq wawqi Arkansaspa El Doradu markanman yanapakoq ëwanäpaq nimarqan. Tsëchömi juk congregacion yanapakïta alläpa wanëkarqan. Tsë markachö këkarmi atska kuti ëwarqä Coloradu markata tröpaman ëwayänampaq oficïnaman. Y juk kutinam precursorkuna yanaqäyämarqan, peru Texas markachömi juk cärruwan choquëkuyarqä. Cärrüqa chipyëpam ushakärirqan. Y juk wawqitam qayayarqä yanapayämänampaq, y pënam wayinman y reunionmampis apayämarqan. Y reunionchömi willakuyarqan accidenti pasayämanqanta, y wawqikunaqa kuyakïwanmi qellënïkuna qarayämarqan. Y wayinman apayämaq wawqiqa 25 dölarchömi cärrüta rantikurirqan.

Tsëpitanam rogakurnin tariyarqä Wichita markata apayämaqnïkunata. Tsëchömi wawqi McCartney tärarqan, y pëqa precursor y familiäpa alli amïgunmi karqan. Ishkë millish wamrankunam karqan y jutinkunaqa karqan Frank y Francismi. Pëkunaqa kananyaqmi alli amïgükuna kayan. Pëkunam juk makwalla cärrunkunata  25 dölarllachö rantikëkayämarqan. ¡Cärrüpita chaskinqä qellëllam tinkurirqan! Këchömi cläru rikar qallëkurqä Diospa kaqta puntaman churanqäpita Jehovä imanö bendicimanqanta. Tsë kutim McCartney familiaqa Bethel Crane jutiyoq juk shumaqllan panita reqiratsiyämarqan. Bethelpa mamänimpa jutinqa karqan Ruthmi, pëqa Kansaspa Wellington markampitam karqan y alläpa kushishqa Testïgum karqan. Ruthqa 90 watanta cumplirirpis precursörallam karqan. Bethelwan reqinakuyanqäpita juk wata manaraq pasaptinmi, 1958 watachö casakuriyarqä. Casakurirqä ishkäkunam precursornö sirwiyarqä El Doradu markachö.

Wamra këkar reqiyanqä Testïgukuna rurayanqantam qatita munayarqä. Tsëmi Jehoväpa markanchö yanapakuyänäpaq ima invitaciontapis chaskiyänäpaq listu këkäyarqä. Tsëmi puntataqa mandayämarqan Arkansaspa Walnut Ridge markanchö precursor especialnö yanapakuyänäpaq. Y 1962 watachönam, ¡Galaad escuëlapa 37 kaq cläsiman invitarayämarqan! Y alläpam kushikuyarqä tsë escuëlachö Don Steele wawqï këkänampaq kaqta musyarir. Galaad Escuëla ushariptinqa, Kenia nacionpa Nairobi markanmanmi warmïtawan kachayämarqan. Nueva York markata jaqitaqa alläpam llakiyarqä, peru Nairobichö aeropuertuman chärirqä alläpam kushikuyarqä porqui cristiänu mayintsikkunam shuyarëkäyämarqan.

Y rasllam yachakäriyarqä Kenia nacionchö y tsëchö yachatsikïpis alläpam gustayämarqan. Bibliapita puntata yachatsiyanqä nunakunaqa kayarqan Chriswan Mary Kanaiya. Pëkunaqa kananyaqmi Keniachö * llapan tiempunkunawan yanapakïkäyan. Y tsëchö juk watapa yanapakuriyaptinam, Uganda nacionpa Kampala markanman mandayämarqan. Tsë nacionmanqa noqakunam misionërunö puntata chäyarqä. Tsë witsankunaqa alläpa shumaqmi karqan porqui mëtsikaq nunakunam Bibliapita yachakïta munayaq y mëtsikaqmi Jehoväpa testïgun këman chäyarqan. Peru Africachö kima wata y joqta killa këkäyaptïmi warmïqa  qeshyaq tikrarirqan, tsëmi Estädus Unïdusta kutikuyarqä wamräkunata wätayänäpaq. Nueva Yorkta jaqiyanqan witsankuna llakikuyanqäpitapis masran Africata jaqitaqa llakïkuyarqä. Tsëchö nunakunataqa alläpam kuyayarqä y imëllapis kutitam pensayarqä.

Coloradu markapa inti jeqanan kaq lädupam ëwakuyarqä teytäkuna täräyanqan markaman. Tsëpita ichik tiempullatanam Kimberly wamräkuna yuririrqan. Y tsëpita 17 killakuna pasariptinmi Stephany wamrakunapis yuririrqan. Shumaqllan warmi wamräkunata wätëtaqa precisaqpaqmi churayarqä, tsëmi alleq sinchikuyarqä Bibliapita yachatsiyänäpaq. Wakin cristiänu mayïkuna wamrankunata shumaq wätayanqannöllam noqakunapis rurëta munayarqä. Y alleqmi musyayarqä noqakuna imëpis alli kaqllata rurayaptïqa pëkunapis tsënölla rurayänampaq kaqta. Peru noqakuna allikunata rurayanqärëkurllaqa wamräkunapis tsënölla rurayänampaq kaqtaqa manam segürutsu kayarqä, porqui wawqïwan juk kaq panïpis Jehovätam sirwita jaqiriyarqan. Peru imëllapis cuentata qokurir Jehoväpa sirweqninkunapa alli rurëninkunata yapë qatiyänantam shuyarä.

Wamräkunata wätëqa alläpa shumaqmi karqan, y imatapis juntum rurëta procurayaq kayä. Coloradupa Aspen markampa amänunchömi täräyarqä. Tsëchöqa rajuchö pukllanapaqmi atska sitiukuna kan, tsëmi llapäkuna tsë pukllata yachakuyarqä. Y höra höram llapäkuna pukllaq ëwayaq kayä y tsëmi wamräkunawan shumaq parlakuyänäpaq alli tiempu kaq. Y shumaq sitiukunamanmi quedakïpa ëwayaq kayä y tsëchömi ninata tsarïkatsir kuchunman jamëkur parlakuyaq kayä. Wamrallaraq këkarpis kënö tapukïkunatam rurayämaq: “¿Jatunyärirqa imataraq rurayäshaq? ¿Piwanraq casakuyäshaq?”. Jehoväta mas kuyayänampaqmi imëkanöpa yanapayaq kayä. Llapan tiempunkunawan Jehoväta sirwiyänampaq y pëkunanölla Jehoväta sirwita munaqkunawan casakuyänampaqmi imëpis parlapäyaq kayä. Jina entienditsiyaqmi kayä edäninkunachöraq casakuyänanqa mas alli kanqanta. Y kënömi imëpis niyaq kayä: “Mas alliqa 23 watëkiyaq libri kanqëkim”.

Bethelwan noqaqa teytäkuna yachatsiyämanqantam rurëta procurayarqä. Tsërëkurmi wamräkunata reunionkunaman y Diospita yachatsikoq apayänäpaq kallpachakuyaq kayä. Y llapan tiempunkunawan Jehoväta sirweq cristiänukunatam invitayaq kayä wayïkunachö quedakuyänampaq. Jinamampis, misionërunö yanapakurnin alläpa kushishqa kayanqätam seguïdu parlapäyaq kayä. Africa naciontam wamräkunawan imëpis ëwëta munayarqä, y pëkunaqa tsëpita parlapäyaptï alläpam kushikuyaq.

Bibliapitaqa imëpis juntum yachakuyaq kayä. Escuëlachö pillapis tapukïkunata ruraptin, wamräkuna imanö contestayänampaq kaqtam yachakuyaq kayä. Pëkunataqa tsë rurëqa alläpam gustaq, y mana mantsakushpanam yachatsikuyaq. Peru winayanqanmannömi, höraqa Bibliapita yachakïta qelanäyaq. Tsëmi juk kutiqa piñakurnin familiachö manana estudiayänäpaq kaqta nirqä, y cuartunkunaman ëwakuyänampaqmi mandarqä. Alläpam mantsakäyarqan tsënö ninqäpita. Waqarmi qallëkuyarqan y estudiëta munayanqantam niyämarqan.  Tsëchömi cuentata qokuriyarqä Jehoväpita yachëkätsiyanqätaqa precisaqpaq churëkäyanqanta. Y tiempuwanqa familiachö Bibliapita estudiëtaqa alläpam kuyayarqan. Tsë hörakunachömi imata pensayanqanta y imanö sientikuyanqanta willayämëta gustayaq. Höraqa Biblia yachatsikunqanwan acuerdu mana kayanqantam niyämaq. Tsënö niyämanqan noqakunapaq llakikïpaq kaptimpis, musyayaqnam kayä imata pensayanqanta. Y alleq entiendiratsiyaptïqa Jehovä ninqanwan acuerdunam kayaq.

Wamräkunata wätayanqä watakunaqa rasmi pasarirqan. Jehoväpa markampa yanapakïninwanmi llapan puëdiyanqämannö wamräkunata yachatsiyarqä Jehoväta kuyayänampaq. Y alläpam kushikuyarqä colegiunkunata usharirnin precursöra tikrariyanqampita y mantenikuyänampaq wallka tiempulla estudiayanqampita. Y Tennesseepa Cleveland markanmanmi ishkaq panikunawan Diospita yachatsikoq ëwayarqan. Alläpam llakiyarqä, peru llapan tiempunkunawan Jehoväta sirwiyänampaq decidiyanqampitaqa alläpam kushikuyarqä. Tsëmi warmï Bethelwan yapë precursor kayarqä. Y tsënöpam congregacionkunata watukaq wawqipa rantin höra höra yanapakïta puëdiyarqä y asamblëakunachöpis.

Tennessee markata manaraq ëwakurmi ishkan wamräkuna ëwayarqan Inglatërra nacionchö këkaq Londres markata y Betel wayimampis chäyarqanmi. Tsëchömi Stephany wamräkunaqa Paul Norton jutiyoq betelïta jövinta reqirirqan. Tsë witsanqa Stephanyqa 19 watayoqmi karqan. Inglatërrata yapë kutirninnam Kimberly wamräkunapis Paulwan trabajaq Brian Llewellyn jutiyoq betelïtata reqirirqan. Stephanyqa 23 watanta cumplirirmi Paulwan casakurqan. Kimberlynnam qateqnin watachö Brianwan casakurqan, tsëpaqqa 25 watayoqnam karqan. Ishkampis 23 watankunata cumplirir-ran casakuyarqan. Y alläpam kushikuyarqä alli majata akrayanqampita.

Wamräkunaqa niyämarqan awilunkunapa y noqakunapa alli rurënïkunaqa, qellëninkuna pishikaptimpis “Diospa Gobiernunta” puntaman churayänampaq yanapashqa kanqantam (Mateu 6:33). 1998 wata abril killachömi Paultawan Stephanyta Galaad Escuëlapa 105 kaq cläsiman invitariyarqan, y tsëpitanam mandariyarqan Africapa Maläui nacionninman. Jina tsë tiempullam Briantawan Kimberlyta invitariyarqan Londres Betelchö yanapakuyänampaq. Y tsëpita tiempuwannam Maläui Betelman mandayarqan. ¡Noqakunaqa alläpam kushikuyarqä!, porqui wamrakuna Jehoväpa kaqchö llapan tiempunkunawan yanapakuyanqanqa kawëninkunachö mas alli kaqmi.

2001 wata enëru killam, qallananchö willakamunqa Marais wawqi qayaramarqan. Kë wawqiqa Entëru Patsapa Juk Idiömaman Tikratseqkunata Rikaqkuna rurayanqanta rikarmi trabajaq, y nimarqanmi entëru patsapa këkaq juk idiömaman tikratseqkunata ingles idiömachö qellqarëkaqkunata mas entiendiyänampaq juk cläsita alistëkäyanqanta. 64 watayoqna këkaptïpis yachatsiyämëtam munayarqan juk idiömaman tikratseqkunata yanapanäpaq. Tsëmi tsë asuntupaq Jehoväman mañakuyarqä y mamänïkunawan parlayarqä. Edäna këkäyarpis y yanapëta mana puëdiyänäpaq kaqta musyëkäyarpis, yanapakoq ëwayänäpaqmi niyämarqan. Tsëmi Pattersonman qayakurqä tsë shumaq invitacionta chaskikuyänäpaq kaqta willakurnin.

Tsënö kushishqa këkäyaptïmi mamänïqa musyarirqan cancerwan qeshyëkanqanta. Tsëmi pëwan parlarqä, porqui pëta cuidëchö panï Lindata yanapanäpaq quedakïtam munarqä. Peru mamänïqa manam munarqantsu y kënömi nimarqan: “Mana ëwaptikiqa masmi llakikushaq”. Jina tsënöllam panï Lindapis nimarqan. Tsëmi Patterson Bethelchö këkaq Centro Educativo de la Watchtower nishqanman ëwayarqä. Warmïwan ishkämi alläpa agradecikuyä yanapakïta alläpa wanëkarpis, ëwayänäpaq niyämanqampita. Jina alläpam agradecikuyä tsëchö täraq cristiänu mayintsikkunapis alläpa yanapayanqampita. Pattersonman chäyanqäpita juk junaqllatanam Linda qayarayämarqan mamänï  wanukushqana kanqanta willamänampaq. Mamänï munanqannömi trabäjükunata alli rurayänäpaqmi kallpachakuyarqä.

Y alläpam kushikuyarqä juk idiömaman tikratseqkunata yanapayänäpaq Maläui Betelman puntata mandarayämaptin, porqui tsëchömi ishkan wamräkuna qowankunawan këkäyarqan. Alläpa kushikïpaqmi karqan wamräkunawan yapë juntu këqa. Tsëpitanam ëwayarqä Zimbabue nacionta, y tsëpitanam Zambia nacionta. Kima wata pullan tsënö yanapakïkäyaptïmi nirayämarqan Maläuita yapë kutiyänäpaq. Tsëchömi polïticaman mana mëtikuyanqanrëkur qatikachashqa Testïgukunapa willakïninkunata qellqarnin yanapakuyarqä *.

2005 watachö Africapita ëwakamurmi yapë alläpa llakiyarqä. Y Coloradupa Basalt markanchö këkaq wayïkunamanmi kutikuyarqä. Tsëchömi Bethelwan noqaqa precursornö yanapakur sïguiyarqä. 2006 watachönam, Brianwan Kimberlypis wayïkunapa lädunman ëwakayämurqan Mackenzie y Elizabeth warmi wamrankunata winatsiyänampaq. Paulwan Stephanyniqa Maläuillachöran këkäyan, y Paulqa sucursalta rikaqnömi yanapakïkan. Noqaqa 80 watayoqnam kä, y alläpam kushikü noqa ruranqä trabäjukunata jövinkuna rurayanqanta rikarnin. Wamräkunarëkur y willkäkunarëkurmi wakin cristiänukunapa alli rurëninkunata qatita sinchikuyarqö. Tsërëkurmi alläpa kushishqa kawakuyarqö.