Makintsik ishkinanta ama jaqishuntsu
“Makikikuna ishkinanta ama jaqitsu” (SOFONÏAS 3:16).
CANTICU: 81 Y 32
1, 2. (1) ¿Imakunapataq kanan witsan nunakuna pasayan, y tiempuwanqa imamantaq yarpachakï chätsikunman? (2) ¿Imatataq Jehovä änimantsik Isaïas 41:10, 13 textuchö?
JUK anciänupa precursöra warminmi kënö nin: “Diospa kaqchö rurënïkunata alleq cumplirnimpis, atska watapanam alläpa yarpachakïyoq y llakikïyoq kä. Manam punïta puëdïtsu, alläpam qeshyapäkü y höraqa wakinkunatam mana allipa tratä. Tsëmi höraqa kallpannaq sientikü”.
2 Awmi, Satanas mandakunqan tiempuchö kawashqam llapantsikpaqpis alläpa yarpachakïkuna kan. Imëka juk barcuta fiërrupita rurashqa ancla tsararaqnömi, tsë yarpachakïkunaqa alläpa llakitsimantsik y utishqata sientitsimantsik (Proverbius 12:25). Itsa alläpa llakishqa këkantsik juk kuyashqa kastantsik wanushqa kaptin, alläpa qeshyapäkurnin, chikishqa karnin o wanayanqanta familiantsikta qonapaq imëkanöpa kallpachakurnin, porqui qellëta tarinanqa manam fäciltsu. Alläpa yarpachakïqa, tiempuwanqa kallpannaqtam sientitsimäshun, y kushikïnintsiktapis ushakäratsinqam. Peru Jehoväqa Palabranchö änimantsik yanapamänapaq listu këkanqantam (leyi Isaïas 41:10, 13 *).
3, 4. (1) ¿Imakunapaqtaq Biblia parlëkanman makipaq parlarninqa? (2) ¿Imaraq makintsikta ishkikäratsinman?
3 Atska kutim Bibliaqa cuerpuntsikchö kaqkunapaq parlan nunakuna imanö kayanqanta y rurëninkunata rikätsikunampaq. Tantiyarinapaq, mëtsika kutim makipaq parlan. Juk nunapa makinta sinchiyätsiyanqampaq parlarqa, shumaq parlapar kallpata qoyanqampaq o imatapis ruranampaq listu këkanqampaqmi parlan (1 Samuel 23:16; Esdras 1:6). Jina juk nuna imatapis allipa rikanqampaq o imatapis allikunata shuyaranqampaqmi parlëkanman.
4 Juk kutikunachöqa Bibliaqa parlan juk nuna makinkunata ishkikäratsinqampaqmi. Tsënö nirqan parlëkan qelanäkurinqampaq o imapis cumplikänampaq kaqta shuyaranqanta manana shuyaranqampaqmi (2 Crönicas 15:7; Hebrëus 12:12, NM). Alläpa utishqa sientikunqantsik o Jehoväwan amïgu kënintsik ushakëkaqtanö sientikunqantsikmi makintsikta ishkikäratsinman. Peru ¿imataq kallpata qomashwan tsëkunapa pasarnin alleq tsarakunapaq y kushishqalla këkänapaq?
“JEHOVÄPA MAKINQA MANAM ICHIKYASHQATSU”
5. (1) ¿Imanöraq problëmakunapa pasarnin sientikushwan, peru imatataq yarpänantsik? (2) ¿Imatataq kë yachatsikïchö yachakushun?
5 (Leyi Sofonïas 3:16, 17 *). Problëmakunapa pasarqa manam mantsakäkurinantsiktsu ni qelanäkurinantsiktsu. Tsënö sientikïqa makintsik ishkinanta ardëpa jaqinömi kanman. Yarpänantsikmi Jehoväqa alläpa kuyakoq teytantsik kanqanta y yarpachakïnintsikkunata makinchö jaqinantsikta munanqanta (1 Pëdru 5:7). Israelïtakunatanömi cuidamantsik. Bibliam kënö nin: “¡Rikäyë! Jehoväpa makinqa manam ichikyashqatsu salvëta mana puëdinampaq” (Isaïas 59:1). Kë yachatsikïchömi, munëninta rurayänampaq sirweqninkunata Jehovä imanö yanapanqampita kimata rikärishun. Jina rikäshunmi noqantsiktapis imanö yanapamanqantsikta.
6, 7. ¿Imatataq israelïtakunapita yachakuntsik Amaleq nunakunata ganayanqampita?
6 Egiptupita librashqa kayanqampita ichik tiempullatanam Amaleqpita nunakuna israelïtakunata ushakätsita munayarqan. Tsëmi Moisesqa Josuëta nirqan israelïtakunata guërrachö diriginampaq. Y kikinqa juk jirkatam ëwarqan wawqin Aaronwan y Hur jutiyoq nunawan. Tsëpitam rikëta puëdirqan ura pampachö pelyëkäyaqta. ¿Mantsakarku jirkata ëwakurqan? Manam.
7 Rasumpa kaqchöqa, israelïtakuna ganayänampaqmi imanö yanapanampaq kaqman pensashqa karqan. Tukruntam ishkan makinwan tsarirkur altuta pallarkurqan. Moises rikranta pallariraptinqa Jehovämi israelïtakunata ganatseq. Peru utikïkur (ajayärir) makinta bajariptinqa chikeqninkunam ganayaq. Tsëmi Aaronwan Hurqa, Moisesta yanapayarqan juk rumita jamakunampaq churapurnin y rikrankunata pallariräpurnin, “tsëmi Moisespa rikrankunaqa altullachö karqan hasta inti jeqanqanyaq”. Y Jehovä yanapaptinmi israelïtakunaqa guërrata ganariyarqan (Exodu 17:8-13).
8. (1) ¿Imatataq rey Asä rurarqan etiöpi tröpakuna Judäta ushakätsita munayaptin? (2) ¿Imanötaq Asä ruranqanta qatishwan?
8 Rey Asäpa tiempunchöpis Jehoväqa markanta yanapanampaqmi listu këkarqan. Etiopïa markapita Zerah nunam juk millon soldädunkunawan Judäta ushakätsita munarqan. Bibliaqa willakun tsë tröpaqa wakin tröpakunapitapis mas atska kanqantam. Peru Asäpa soldädunkunaqa cäsi pullan kaqllawanmi igualaq. ¿Imatataq Asä rurarqan? ¿Mantsakarqanku? ¿Makinkuna ishkikänantaku jaqirirqan? Manam. ¡Yanapanampaqmi jinan höra Jehoväta mañakurqan! Etiöpi tröpata mana vencipaqtanö wakinkuna rikäyaptimpis, Diospaqqa imapis sasa mana kanqantam Bibliaqa nin (Mateu 19:26). Dios yanapaptinmi rey Asäqa etiöpi tröpata vencirirqan. Y Asäqa llapan kawëninchömi Jehoväta sirwirqan (2 Crönicas 14:8-13; 1 Rëyes 15:14).
9. (1) Jerusalenman Nehemïas chärirqa, ¿imatataq taririrqan y imatataq rurarqan? (2) ¿Imanötaq Nehemïaspa mañakïninta Jehovä wiyarqan?
9 Kananqa Nehemïas Jerusalenman chäriptin ima pasakïkanqanta rikärishun. Judïukuna Jerusalenpa perqanta altsëta munayaptinmi chikeqninkuna michäkïkäyarqan. Tsëmi judïukunaqa mantsakashqa këkäyarqan. ¿Imanötaq Nehemïas sientikurqan? ¿Pëpis mantsakarku makin ishkikänanta jaqirirqan? Manam. Pëqa Moisesnö, Asänö y Diospa wakin sirweqninkunanömi Jehoväman imëpis mañakoq. Tsëmi kë kutichöpis Jehoväman mañakurqan y pëqa wiyarqanmi; ‘puëdeq këninta’ y ‘puëdeq makinta’ utilizarmi judïukunata kallpata qorqan (leyi Nehemïas 1:10 *; 2:17-20 *; 6:9 *). ¿Creintsikku ‘puëdeq këninta’ y ‘puëdeq makinta’ yanapamänapaq Jehovä kanampis utilicëkanqanta?
JEHOVÄMI MAKINTSIKKUNATA SINCHIYÄTSIMUNQA
10, 11. (1) ¿Imanötaq Satanas makintsikta ishkikätsin? (2) ¿Imanötaq Jehovä kallpata qomantsik? (3) ¿Imanötaq Jehovä yachatsimanqantsik yanapashurqunki? Willakaramï.
10 Satanasqa manam jamanqatsu. Pëqa ulikïkunawan (llullakuykunawan), gobiernukunawan, pushakoq religiösukunawan y Diospa contran churakashqakunawanmi Diospa kaqchö rurënintsikta jaqitsimënintsikta munan. Tsëwanqa logrëta munan Diospita yachatsikunqantsikta jaqinantsiktam. Peru Jehoväqa yanapamënintsikta puëdinmi y munanmi. Y santu espïritunwanmi kallpata qomantsik (1 Crönicas 29:12). Satanasta y makinchö këkaq nunakunata vencinapaqqa alläpam precisan santu espïritunta mañakunantsik (Salmu 18:39; 1 Corintius 10:13). Jina alläpam agradecikuntsik Palabranwampis kallpata qomanqantsikpita. Tantiyarinapaq, cada killam Bibliapita yachatsikïkunayoq publicacionkunata chaskintsik. Jina Jerusalen templuta altsayanqan witsan niyanqan palabrakunapis alläpam yanapamantsik, y tsëqa Zacarïas 8:9, 13 * (leyi) textuchömi këkan.
Satanasta y makinchö këkaq nunakunata vencinapaqqa alläpam precisan santu espïritunta Diosta mañakunantsik
11 Jina Jehoväqa kallpata qomantsik reunionkunawan, asamblëakunawan y escuëlakunawanmi. Tsëkunam yanapamantsik rasumpa kuyarnin Diosta sirwinapaq, maskunata rurëta munanapaq y carguntsikkunata alleq cumplinapaq (Salmu 119:32). ¿Llapan puëdinqantsikmanöku Jehovä qomanqantsik kallpata provechëkantsik?
12. ¿Imatataq ruranantsik sinchi kanapaq?
12 Rikanqantsiknömi, Jehoväqa sirweqninkunata yanaparqan amalequïtakunata y etiöpikunata venciyänampaq. Jina Nehemïasta y judïukunatapis yanaparqanmi Jerusalenpa perqankunata altsayänampaq. Tsënöllam noqantsiktapis yanapamäshun nunakuna michäkuyaptimpis o alläpa yarpachakïyoq karpis yachatsikur sïguinapaq (1 Pëdru 5:10). Peru yarpänantsikmi, Jehoväqa juk milagruwan problëmantsikkunata mana ushakätsinampaq kaqta. Sinchi kanapaqqa kikintsikpitam kanqa. Tsëmi, Bibliata seguïdu leyinantsik y estudianantsik, reunionkunapaq preparakunantsik y ëwanantsik, familiantsikwan Diosta adoranantsik y yanapamänapaq Jehoväta mañakunantsik. Jehovä kallpata qomanqantsikta chaskinataqa, ama imapis michämänata permitishuntsu. Qelanëkanqantsikta cuentata qokurqa, yanapamänapaq Jehoväta mañakushun. Tsënö rurarninqa rikäshunmi, santu espïritu imanö yanapamanqantsikta y munëninta ruranapaq kallpata qomanqantsikta (Filipensis 2:13). Y noqantsikqa, ¿wakinkunapa makinkunata sinchiyätsita puëdintsikku?
“PALLARIYË ISHKIKASHQA MAKIKUNATA”
13, 14. (1) ¿Imataq yanaparqan juk cristiänu mayintsikta majan wanuriptin? (2) ¿Imatataq ruranantsik wakinkunata animanapaq?
13 Jehoväqa kuyakoq cristiänu mayintsikkunawanmi yanapamantsik. Apostol Pablum kënö nirqan: “Pallariyë ishkikashqa makikunata y karkaryäkïkaq qonqukunata, y chakinkunapaq alli nänita rurar sïguiyë” (Hebrëus 12:12, 13, NM). Punta cristiänukunapis tsënö yanapakïtam chaskiyarqan. Tsënöllam kanampis pasakun. Problëmakunapa pasashqa y viuduyashqa wawqim kënö nin: “Ima, imë, ni ëka kuti mana allikuna pasamänantsiktaqa manam akrëta puëdintsiktsu. Diosman mañakï y Bibliata estudiëqa, imëka yakuchö mana undikäkurinäpaq juk chalëkunömi noqapaqqa kashqa. Jinamampis cristiänu mayïkunapa yanapakïninmi alläpa shoqamashqa. Y cuentatam qokurqö problëmakuna manaraq chämuptin Jehoväwan amïgu këqa alläpa precisanqanta”.
Llapan cristiänukunam yanapanakïta puëdiyan. (Rikäri 14 kaq pärrafuta).
14 Israelïtakuna amalequïtakunawan guërrachö këkäyaptinqa, Moisespa makintaqa Aaronwan Hurmi tsaräpuyarqan. Tsënöllam noqantsikpis cristiänu mayintsikkunata yanapanantsik; edäyashqakunata, qeshyëkaqkunata, familiankunapita chikishqa kaqkunata, japallankunalla sientikoqkunata o wanupakushqakunata. Jina jövinkunatapis yanapëta puëdintsikmi, porqui yanaqinkunam mana allikunata rurayänampaq obligayan o reqishqa këta ashiyänampaq niyan (1 Tesalonicensis 3:1-3; 5:11, 14). Tsëmi reunionchöpis, Diospita yachatsikïkarpis, juntu mikurnimpis o telëfunupa qayarnimpis cristiänu mayintsikkunataqa animëta procuranantsik.
15. ¿Imanötaq cristiänu mayintsikta yanapanman shumaq parlapar animarinqantsik?
15 Etiöpi tröpakunata rey Asä venciriptinmi, profëta Azarïasqa rey Asäta y llapan nunakunata kënö nirnin kallpata qorqan: “Ama mantsakäyëtsu y ama makikikuna ishkinanta jaqiyëtsu, porqui rurënikikunapaqqa juk qarëmi kan” (2 Crönicas 15:7). Tsërëkurmi Asäqa imëka cambiukunata rurarqan Jehovä munanqannö llapan israelïtakuna sirwiyänampaq. Jina tsënöllam pitapis shumaq parlaparnin animarinqantsikqa, yanaparinqa Jehoväta sirwir sïguinampaq (Proverbius 15:23). Jina manam qonqanantsiktsu reunion höra parlakurinqantsikpis cristiänu mayintsikkunata alläpa yanapanqanta.
Nehemïasqa manam wakinkuna rurayanqanta rikaräkurllatsu kakurqan, sinöqa yanapakurqanmi
16. (1) ¿Imanötaq anciänukuna Nehemïas ruranqanta qatiyanman? (2) Willakaramï cristiänu mayintsikkuna imanö yanapayäshunqëkita.
16 Jehovä yanapaptinmi Nehemïaswan judïukunaqa makinkunata sinchiyätsiyarqan, tsëmi Jerusalenpa perqankunata 52 junaqllachö qeshpitsiyarqan (Nehemïas 2:18; 6:15, 16). Peru Nehemïasqa manam wakinkuna rurayanqanta rikaräkurllatsu kakurqan, sinöqa yanapakurqanmi (Nehemïas 5:16). Jina tsënöllam, kanan witsan anciänukunapis Nehemïas ruranqanta qatir Diosta adorayänan wayikuna rurëchö, pitsapakïchö o altsëchö yanapakuyan. Cristiänu mayinkunata kuyarninmi, problëmakunapa pasëkaqkunata watukarnin y pëkunawan yachatsikoq yarqurnin yanapayan (leyi Isaïas 35:3, 4 *).
“MAKIKIKUNA ISHKINANTA AMA JAQITSU”
17, 18. ¿Imapitataq següru kanantsik problëmakunapa pasarnin y llakikurninqa?
17 Cristiänu mayintsikkunawan trabajëqa juknölla kanapaq y imëyaqpis amïgu kanapaqmi yanapamantsik. Jina bendicionkunata chaskinapaq kaqmanmi mas markäkuntsik. Wakinkunapa makinkunata sinchiyätsirqa problëmakunachö alleq tsarakuyänampaq y shumaq kawakïta kushishqa shuyaräyänampaqmi yanapëkantsik. Jinamampis, yanapamantsik mas sinchi tikranantsikpaq y shamoq kawakïman yarparänapaqmi.
18 Unë sirweqninkunata Jehovä yanapanqanman y mana allikunapita tsapanqanman yarpachakunqantsikmi, markäkïnintsikta mas sinchiyätsin. Tsëmi problëmakunapa pasarnimpis makintsik ishkikänantaqa jaqinantsiktsu. ¡Yanapamänapaq Jehoväta mañakushqaqa puëdeq makinwanmi yanapamäshun, y ichik tiempullachönam bendicionkunata chaskishun! (Salmu 73:23, 24).
^ par. 2 Isaïas 41:10, 13: “[‘]Qamwanmi noqaqa këkä, ama imatapis mantsëtsu. Ama wakman këman rikachakïtsu, porqui noqam Diosniki kä. Noqam kallpata qoshqëki. Noqam rasumpa yanapashqëki. Awmi, noqam alli kaqta rurëkunawan chachaq tsararashqëki’. [...] Porqui noqa, Jehovä Diosnikim, derëcha kaq makikipita tsararëkaq, Noqa, kënö nishoqniki: ‘Ama mantsakïtsu. Noqam rasumpa yanapashqëki’”.
^ par. 5 Sofonïas 3:16, 17: “Tsë junaqmi Jerusalenta ninqa: ‘Ama mantsëtsu oh Sion, makikikuna ishkinanta ama jaqitsu. Jehovä Diosnikim qamwan këkan. Alläpa kallpayoq këninwanmi salvashunki. Y qamrëkurmi pasëpa kushikunqa. Kuyakïninchöqa upällarinqam. Qamrëkurmi pasëpa kushikur qayëkachanqa[’]”.
^ par. 9 Nehemïas 1:10: “Pëkunam sirwishoqnikikuna y markëki kayan, qammi puëdeq kënikiwan y puëdeq makikiwan salvarqunki”.
^ par. 9 Nehemïas 2:17-20: “Tsëpitanam kënö nirqä: ‘Mana allikunapa pasëkanqantsiktaqa rikëkäyankim, Jerusalen imanö ushakätsishqa këkanqanta y punkunkuna kayashqa këkanqanta. Shayämï y Jerusalenpa perqankunata altsashun, tsënöpa penqapashqa mana kanapaq’. Y tsëchömi pëkunata willarqä kuyakoq këninwan teyta Dios yanapamanqanta, y rey nimanqantapis willarqämi. Tsëmi pëkunaqa kënö niyarqan: ‘Ëwashun y altsashun’. Tsënömi makinkunata sinchiyätsiyarqan alli rurëta rurayänampaq. Tsëta musyarirmi horonita Sanbalat, Ammonpita sirwipakoq Tobïas y ärabe Guesem despreciayämarnin y burlakurnin kënö niyämarqan: ‘¿Imataq kë rurëkäyanqëkiqa? ¿Reypa contranku churakëkäyanki?’. Tsënö niyämaptinmi kënö contestarqä: ‘Ciëluchö këkaq teyta Diosmi këta rurayänäpaq yanapayämanqa, y kikïkunam, sirweqninkuna sharkuyäshaq y perqankunata altsayäshaq. Peru qamkunapaqa manam derëchïkikuna kantsu mëtikayämunëkipaq ni Jerusalenchö yarpënikikunapis’”.
^ par. 9 Nehemïas 6:9: “Pëkunaqa mantsakätsiyämëtam munayaq, y kënömi niyaq: ‘Rurëkäyanqampitam makinkuna ishkinanta jaqiriyanqa y mananam rurayanqanatsu’. Peru kananqa makïkunata sinchiyëkatsimï”.
^ par. 10 Zacarïas 8:9, 13: “Tröpakunapa mandaqnin Jehovämi kënö nishqa: ‘Kanan witsan profëtakunapa willakïninkunata wiyëkaqkunapa, makikikuna sinchi katsun, kë palabrakunam parlakarqan templu rurakänampaq tröpakunapa mandaqnin Jehoväpa wayinta rurayänampaq cimientuta churayanqan junaq. [...] Judä y Israel nunakuna, juk nacion nunakunapitam maldecishqa kayarqunki, peru noqam salvayashqëki y juk bendicion këmanmi chäyanki. Ama mantsakäyëtsu. Makikikuna sinchi katsun’”.
^ par. 16 Isaïas 35:3, 4: “Sinchiyätsiyë makikunata, y karkaryëkaq qonqukunatapis. Shonqunkunachö alläpa yarpachakïkunayoqta kënö niyë: ‘Sinchi kayë, ama mantsakuyëtsu. ¡Rikäyë! Kikin Diosnikikunam castïguwan y juk päguwan shamunqa. Y kikinmi shamunqa y salvayäshunki’”.
