1, 2. (1) ¿Imanirtaq teytakunapaqqa fäciltsu wamrankunata Jehoväman markäkuyänampaq yachatsi? (2) ¿Pipa yanapakïnintataq teytakuna wanayan wamrankunata yachatsiyänampaq? (3) ¿Ima chusku yanapakïkunatataq kë yachatsikïchö rikäshun?

FRANCIAPITA juk matrimonium kënö nin: “Noqakunaqa Jehoväman creiyämi, peru manam noqakuna creiyanqärëkurtsu wamrakunapis creiyanqa. Markäkïyoq këtaqa manam juk herenciatanötsu chaskintsik. Wamrakunaqa kikinkunam ichikllapa ichikllapa markäkïyoq këta yachakuyan”. Australiapita juk wawqinam nirqan, wamrakunata markäkïyoq këta yachatsiqa teytakunapaq fäcil mana kanqanta. Jina kënömi nirqan: “Itsa pensashwan imatapis tapumanqantsikta contestarinqantsikwan entiendirishqana kayanqanta, peru manam tsënötsu, sinöqa yapëpis tapuriyäshunkim. Imatapis nirinqëkiqa itsa tsë höralla yanaparinqa, peru yapëchöpis tsë asuntupitaqa masran entienditsinëki precisanqa”. Wamrakuna winayanqanmannömi musyëta munayanqampita teytakunaqa mas cläruna entienditsiyänan. Jina tukïnöpam yachatsiyänan Jehoväta kuyayänampaq.

 ² ¿Wamrayoqku kanki? Kaptinqa itsa tapukunki Jehoväta kuyayänampaq y llapan kawëninkunachö sirwiyänampaq yachatsita puëdinqëkita o mana puëdinqëkita. Rasumpa kaqchöqa, kikintsikllaqa manam puëdishuntsu (Jeremïas 10:23). Jehoväpa yanapakïninllawanmi teytakunaqa yachatsita puëdiyan. Pëmi teytakunata atska consëjukunata qoshqa. ¿Imanötaq wamrëkikunata yanapankiman? Kë yachatsikïchömi chusku yanapakïkunata rikärishun: 1) wamrëkikunata alleq reqi, 2) puntataqa qamraq Jehoväta kuyë, 3) igualatsikïkunawan yachatsi y 4) Jehoväta santu espïritunta mañakï y pacienciakoq kë.

3. ¿Imanötaq teytakuna Jesus ruranqannö wamrankunata yachatsiyanman?

³ Jesusqa qateqninkunatam imata pensayanqampita parlakuriyänampaq imëpis tapureq (Mateu 16:13-15). Qampis pënöllam rurëta puëdinki. Wamrëkikunawan parlëkar o imatapis rurëkarninqa, imata pensayanqampita parlakarayämunampaq tapukïkunata rurë. Höraqa itsa cläruqa imatapis musyayanqatsu. Australiapita 15 watayoq juk jövinmi kënö nirqan: “Papänïqa markäkïnïpitam seguïdu parlapäman y alleqmi entienditsiman. Kënö tapukïkunatam tapuman: ‘¿Ima nintaq Biblia tsë asuntupaq? ¿Qamqa creinkiku? ¿Imanirtaq creinki?’. Entiendinqämannö contestanätam munan, y manam pë o mamänï wiyëta munayanqanllata nirinätatsu. Jina mas winanqämannömi tsë tapukïkunata mas cläruna teytäta contestarqä”.

4. Pacienciakoq kë y imapita següru mana kayaptin wamrakunata yanapanan precisanqanta willakaramï.

⁴ Bibliapa juk yachatsikïninman wamrëkikuna mana creeqnö kaptinqa, pacienciakoq kë y shumaq yanapë entiendinampaq. Juk teytam kënö nin: “Wamrëkipa tapukïninta precisaqpaq churë. Ama mana kaqpaq churëtsu mana precisaqtanö rikarnin o mana alli sientitsishuptiki”. Rasumpa kaqchöqa, wamrakuna tapukuyanqanqa alläpa allim, porqui tsëmi rikätsikunqa yachakïta munayanqanta. Jesuspis wamra karnin tapukurqanmi (leyi Lücas 2:46). Dinamarcapita juk jövinmi nirqan, rasumpa kaq religionchö këkanqanta següru mana kanqanta niriptin, teytankuna mana piñakushllapa shumaq yanapayanqanta. Y kënömi nirqan: “Llapan tapukïnïkunatam Bibliawan contestayämarqan”.

5. ¿Imatataq teytakuna rurayanman Jehoväman wamrankuna markäkoqnö rikakuyaptimpis?

⁵ Wamrëkikunata alleq reqï. Ama yachatsikoq yarquyaptinlla y reunionkunaman ëwayaptinllaqa pensëtsu Jehoväman markäkuyanqanta. Kënö tapukï: “¿Rasumpëpaqa imatataq wamräkuna creiyan Jehoväpita y Bibliapita?”. Jehovä ninqanta wiyakïta sasatanö (ajatanö) rikäyaptinqa imanir tsënö kanqanta musyëta procurë. Wamrëkikunawan imëkata rurëkarnimpis, cada junaq Jehoväpita parlapë. Japallëki këkar y wamrëkikunawan këkarpis Jehoväman mañakï.

6. ¿Imanirtaq precisan teytakunaqa Jehoväpita y Bibliapita mas yachakur sïguiyänan?

⁶ Nunakunaqa clärum rikäyaq Jesus pëkunata kuyanqanta, Jehoväta kuyanqanta y Diospa Palabranta alleq musyanqanta. Tsëmi yachatsikuptinqa alleq wiyayaq (Lücas 24:32; Juan 7:46). Jina tsënöllam, Jehoväta kuyanqëkita wamrëkikuna rikarninqa pëkunapis Jehoväta kuyayanqa (leyi Deuteronomiu 6:5-8 *; Lücas 6:45). Tsëmi Bibliata y publicacionkunata alleq estudiar sïguiyë. Y Jehovä kamanqankunapita mas yachakïta procurayë (Mateu 6:26, 28). Jehoväpita mas yachakurninqa, wamrëkikunatam pëpita mas yachatsita puëdiyanki (Lücas 6:40).

7, 8. (1) ¿Imatataq rurankiman Jehoväpita imatapis yachakurninqa? (2) ¿Imatataq wakin teytakuna rurayashqa?

⁷ Jehoväpita imatapis yachakurqa imëpis wamrëkita willë. Manam reunionpaq preparakuyanqëki hörallatsu o familiachö Bibliapita yachakuyanqëki hörallatsu willankiman, sinöqa imë höra karpis willarëkänëkim. Tsëtam Estädus Unïduspita juk familia ruran. Jehovä kamanqankunata shumaqta rikëkur o ima mishki mikïta mikurirpis wamrankunawanmi Jehoväpita parlayan. Kënömi willakuyan: “Wamräkunatam kënö niyä: ‘Jehovä imëkakunata qomanqantsikmi rikätsimantsik alläpa kuyamanqantsikta y mana qonqamanqantsikta’”. Sudafricapita juk familiam wamrankunawan huertachö trabajarninqa Jehovä kamanqankunapita parlëta gustayan. Tantiyarinapaq, itsa wamrankunata niyan juk muru juk plantaman tikranqanqa alläpa espantëpaq kanqanta. Kë teytakunam kënö niyan: “Kawëta respetayänampaq y imanö rurashqa kanqanman alleq pensayänampaqmi yachatsita procurayä”.

⁸ Australiapita juk teytam 10 watayoqnö wamranwan ëwayarqan unë cösaskunata rikätsikuyänan sitiuman o museu nishqanman. Tsëchömi wamranta rikätsirqan, Jehovä kamakoq kanqanta rikätsikoq mëtsika pruëbakuna kanqanta y tsënöpam markäkïninta sinchiyätsirqan. Kanan witsan manana kanqan animalkuna imanö kashqa kayanqantam rikäyarqan y kanan animalkunanö alläpa shumaq, mana entiendipaq y imampis mana pishinqantam rikäyarqan. Teytam kënö nin: “Mana precisaqlla kawëpita mana entiendipaq kawëman tikrashqa kaptinqa, ¿imanöpataq kë unë kaq animalkunaqa mana entiendipaqna kayarqan? Tsëman pensarmi espantakurqä y wamrätam willarirqä”.

9. (1) ¿Imanirtaq precisan wamrakunata igualatsikïkunawan yachatsinantsik? (2) ¿Ima igualatsikïwantaq juk mama wamrankunata yachatsirqan?

⁹ Jesusqa willakïkunata y igualatsikïkunatam utilizaq precisaq yachatsikïkunata entienditsikunampaq (Mateu 13:34, 35). Qampis tsënö rurarqa wamrëkikunatam  yanapanki pensëta yachakuyänampaq. Tsëmi yanapanqa pensayänampaq, entiendiyänampaq y yachakuyanqanta yarparäyänampaq. Jinamampis kushishqam yachakuyanqa. Tantiyarinapaq rikärishun Japonpita juk mama ruranqanta. Pëqa Dios kuyamanqantsiktam wamrankunata rikätsita munarqan ciëluchö azulyarëkaq atmosfera nishqanta Jehovä imanö ruranqanwan. Juknin wamranqa puwaq watayoqmi karqan y juk kaqnam chunka watayoq, tsëmi entienditsinampaq juk fäcil igualatsikïta utilizarqan. Lichita, azucarta y cafëtam qorqan y tsëpitanam nirqan juk täza cafëta pëpaq cada ünu rurapuyänampaq. Kë mamam kënö nin: “Alli yarqunampaqmi kallpachakuyarqan, y imanir tsënö rurayanqanta tapuptïmi niyämarqan noqa munanqänö yarqunanta munayanqanta. Tsëpitanam nirqä kawë kanampaq, Diospis tukïläya gaskunata alleq tantiyëkur paqtarnin atmosfera nishqanta ruranqanta”. Kë wamrakunaqa kushishqam yachakuyarqan y manam qonqayarqantsu.

10, 11. (1) ¿Ima igualatsikïwantaq wamrëkikunata yachatsinkiman juk Kamakoq kanqanta rikätsinëkipaq? (Rikäri kë yachatsikïpa qallananchö këkaq dibüjuta). (2) ¿Ima igualatsikïkunatataq qamqa utilizarqunki wamrëkikunata yachatsinëkipaq?

¹⁰ ¿Ima igualatsikïwantaq wamrëkikunata entienditsinkiman juk Kamakoq kanqanta rikätsinëkipaq? Itsa juk quëquita juntu rurayankiman. Y entienditsi imanö ruranapaq recëta ninqannölla rurë alläpa precisanqanta. Tsëpitana juk manzänata o ima frütatapis tsarirkur kënö tapï: “¿Musyarqëkiku kë manzänapis juk recëtawanraq rurakashqa kanqanta?” Manzänata ishkëman roqurir murunta rikäratsi. Tsëpitana niri quëquita ruranapaq recëtapitapis mas sasa ruranan recëta tsë muruchö këkanqanta. Y kënö tapuri: “Quëquita ruranapaq recëtataqa juk nunam qellqashqa, ¿peru pitaq qellqashqa juk manzäna rurakänampaq recëtataqa?”. Wamrëki entiendinampaq edäninchöna kaptinqa manzäna planta y frütan imanö kanampaq willakïkunaqa ADN nishqanchö qellqarëkanqanta entiendiratsi. Jina rikäratsinkimanmi El origen de la vida nishqan follëtupa 10-20 päginakunachö këkaq dibüjukunata y igualatsikïkunatapis.

¹¹ Mëtsikaq teytakunam ¡Despertad! revistachö “¿Casualidad o diseño?” nishqan yachatsikïta wamrankunawan leyiyan. Wamrakuna pishillaraq kayaptinqa, tsë yachatsikïtam teytakunaqa fäcil-lla entiendiratsiyanman. Dinamarcapita juk familiam kënö yachatsirqan: “Avionkunaqa pishqukunanömi kayan, ¿peru avionkunaqa pishqukunanöku runtuta churayan llullu avionkuna yuriyänampaq? Y  pishqukunaqa, ¿pistataraqku wanayan ratayänampaq? Y mëqantaq mas gustashunki, ¿avionkuna waqanqanku o pishqukuna cantanqanku? Tsënö kaptinqa pitaq mas yachaqqa, ¿avionkunata ruraq nunaku o pishqukunata Kamaqku?”. Wamrëkikuna pensayänampaq tapukïkunata ruraptikiqa, pensëta yachakuyänampaq y markäkïninkuna sinchi kanampaqmi yanapëkanki (Proverbius 2:10-12).

12. ¿Imanötaq igualatsikïkunata utilizankiman Biblia rasumpa kaqta parlanqanta wamrëkita entienditsinëkipaq?

¹² Jina rasun kaqllata Biblia ninqanta entienditsinëkipaqpis igualatsikïkunatam utilizankiman. Tantiyarinapaq Job 26:7 * (leyi) textu ninqanta leyirapï. Peru ama nitsu Jobta Jehovä willashqa kanqanta, tsëpa rantinqa yanapë alleq pensanampaq. Y entiendiratsi kë Patsa mana kaqllachö këkanqantaqa tsë tiempuchö mana creiyanqanta, sinöqa imapa jananchöpis këkanqanman creiyanqanta. Manam pipis musyarqantsu Patsa mana kaqllachö këkanqantaqa, porqui manam karqantsu ciëluchö kaqkunata rikänampaq mäquinakuna ni avion coheti nishqankunapis. ¿Imatataq tsëpita wamrëkita yachatsinkiman? Jehovä qellqatsishqa kaptin unëna qellqashqa karpis Bibliaqa rasumpa kaqllata parlanqantam nirinkiman (Nehemïas 9:6).

13, 14. ¿Imanötataq teytakuna wamrankunata yachatsiyanman Biblia ninqanta cäsukuyänampaq?

¹³ Yachatsinëkim Biblia ninqanta wiyakurlla rasumpa kushishqa kayänampaq kaqta (leyi Salmu 1:1-3 *). Itsa kënö nirinkiman: “Juk islaman täraq atskaq ëwakuyankiman, y qamwan ëwaqpaq kaqkunata akrë tocashunkiman. ¿Imanö nunakunataraq akrankiman tsë islachö kushishqa kawakuyänëkipaq?”. Tsëpitana imanö nunakuna mushoq patsachö kawayänanta Jehovä munanqanta entiendiyänampaq Gälatas 5:19-23 textuta leyipäri.

¹⁴ Tsënöpam wamrëkikuna entiendiyanqa, kanan witsan wakinkunawan kushishqa y yamë kawakunapaq Jehovä yachëkätsimanqantsikta, jina mushoq patsachö imanö kawanapaqpis yachëkätsimanqantsikta (Isaïas 54:13; Juan 17:3). Jina wakin cristiänu mayintsikkunata Biblia imanö yanapanqampitam wamrëkikunata yacharatsita puëdinki. Tsëtaqa rurëta puëdinki Täpakoq revistachö “Bibliam yanapashqa jukläyana kawakuyänampaq” neq willakïkunawanmi. O congregacionchömi pillatapis mañarinkiman kawëninchö cambiukunata rurarnin, Jehoväta sirwinampaq imanö Biblia yanapanqanta willarinampaq (Hebrëus 4:12).

15. ¿Imakunataq yanapashunkiman wamrëkikunata shumaq yachatsinëkipaq?

¹⁵ Wamrëkikunapa pensëninta alleq utilizaptikiqa, yachëkätsinqëkikunatam alleq entiendiyanqa. Tukïnöpa Jehoväpita yachatsi, tsënöpa kushi kushilla yachakuyänampaq y amïgun tikrayänampaq. Y winayanqanmannö tsëta rurar sïgui. Juk teytam kënö nirqan: “Ama imëpis qelanäritsu wamrëkikunata tukïnöpa yachatsitaqa”.

16. (1) ¿Imanirtaq precisan wamrakunata yachatsirqa pacienciakoq kë? (2) ¿Imanötaq wakin teytakuna pacienciakoq kayanqanta rikätsikuyashqa?

¹⁶ Jehoväpa santu espïritumpa yanapakïninwanmi wamrëkikunapa markäkïninqa sinchi tikranqa (Gälatas 5:22, 23). Peru tsëqa tiemputaran wanan, tsëmi pacienciakoq kanëki y yachatsir sïguinëki. Japonpita juk ollqu wamrayoq y juk warmi wamrayoq teytam kënö nirqan: “Atska tiemputam warmiwan rakiyä wamrakunata yachatsiyänäpaq. Pishillaraq kayaptinqa cada junaqmi 15 minütulla yachatseq kä, peru reunion junaqllam manaqa. 15 minütulla yachatsinqäqa allim karqan pëkunapaq y noqakunapaqpis”. Y congregacionkunata watukaq juk wawqinam kënö nirqan: “Jövin kaptïqa mëtsika tapukïnïkunam kaq. Y wakin tapukïnïkunaqa tiempuwanran reunionkunachö, japallä estudianqächö o familiäwan yachakuyanqächö contestakarqan. Tsëmi alläpa precisan teytakunaqa wamrankunata yachatsita mana jaqiyänan”.

17. (1) ¿Imanirtaq precisan teytakuna markäkïninkunata sinchiyätsiyänan? (2) ¿Imanötaq Bermudas islapita juk familia wamrankunapa markäkïninkunata sinchiyätsiyashqa?

¹⁷ Jehoväman sinchi markäkïyoq kayanqëkita wamrëkikuna rikarninqa, pëkunapis allipam yachakuyanqa. Ruranqëkikunatam rikäyanqa. Tsëmi markäkïnikita sinchiyätsir sïguinëki, y qampaq Jehovä rasumpa kanqanta cuentata qokuyätsun. Bermudas islapita juk familia ruranqanman pensë. Imapitapis yarpachakurqa pëkunaqa warmi wamrankunawan juntum Diosman mañakuyan yanapanampaq. Jina mayor kaq warmi wamrankunatam niyan shonqupita patsë Jehoväman markäkunampaq, Diospa kaqchö ocupädu kanampaq y imapitapis alläpaqa mana yarpachakunampaq. Kë teytakunam kënö niyan: “Imapis ruranqan alli yarquptinqa cuentatam qokun Jehovä yanapëkäyämanqanta. Tsëmi Diosman y Bibliaman markäkïninta alläpa sinchiyätsishqa”.

18. ¿Imatataq teytakuna imëpis yarpäyänan?

¹⁸ Teytakuna, wamrëkikuna markäkïyoq kayänampaqqa obliguëta mana puëdiyanqëkitam yarpäyänëki. Juk plantataqa murïta y parqïtam (qarpaytam) puëdinki, peru Jehovällam winatsitaqa puëdin (1 Corintius 3:6). Tsëmi, sinchikuyë kuyashqa wamrëkikunata Diospita yachatsita y santu espïritunta mañakuyë markäkïyoq këta yanapayäshunëkipaq. Sinchikuyaptikiqa Jehovä yanapayäshunkim (Efesius 6:4).