1. Bibliachö willakuykunaqa, ¿imata musyanapaqtan yanapamantsik?

JEHOVÄTA sirweq nunakunataqa, ¿imatan ichikllachöna pasanqa? Tsëtaqa Biblia willakunqanchömi musyëta puëdintsik. Bibliachö juk willakuymi musyatsimantsik, mëqan puëdeq gobiernukuna kanqanta. Y tsë willakuyqa këkan Danielpa 11 kaq capïtulunchömi, tsëchömi willakun uma läduchö gobiernuwan ura läduchö gobiernu * chikinakuyänampaq kaqta. Daniel willakunqanqa cäsi llapannam cumplikashqa, tsëmi rikätsimantsik llapan rikanqan cumplikänampaq kaqta.

2. Genesis 3:15 y Revelacion 11:7 y 12:17 Bibliachö ninqannö, ¿imakunatatan cuentaman churanantsik Daniel ninqanta yachakunapaq?

² Daniel librupa 11 kaq capïtulumpita yachakunapaqqa, puntataqa musyanantsik gobiernukunawan gobernaqninkuna, Jehoväta sirweq nunakunata imanir chikiyanqantaran. Kë Patsachö llapan nunakunapitaqa, Teyta Diosta sirweqkunaqa ichikllam kayan. Tsënö ichiklla kayaptimpis, pëkunataqa mas puëdeq gobiernukunam ushakätsita munar chikiyan. Tsënöqa pasakun Satanaswan makinchö gobiernukuna, Jehoväta sirweq nunakunata  chikir ushakätsita munayaptinmi (leyi Genesis 3:15 *; Revelacion 11:7; 12:17). Daniel willakunqanqa Bibliachö mas willakuykunawanran paqtan. Tsëmi Daniel ninqanta alli yachakunapaqqa Bibliachö willakuykunataraq alli yachakunantsik.

3. ¿Imatatan kë yachatsikuychö y qateqninchö yachakushun?

³ Kë yachatsikuychöqa Daniel 11:25-39 ninqampitam yachakushun. Tsëpaqqa 1870 a 1991 watakunachö uma läduchö gobiernu y ura läduchö gobiernu, mëqan puëdeq nacionkuna kayanqanta yachakurishun. Daniel libruchö wakin willakuykuna jukläya kanqantapis yachakushunmi. Y qateqnin yachatsikuychöqa Daniel 11:40–12:1 y 1990 watapita ushakë junaqchö cumplikanqanta y wakin jukläya kanqantam yachakushun. Ishkan yachatsikuykunapita yachakurqa, “Ushakë junaqchö ishkan gobiernukuna chikinakuyan” neqta rikäri. Tsëpaqqa puntata rikärishun imapaq Daniel willakunqanta.

4. Uma läduchö gobiernuwan ura läduchö gobiernuqa, ¿imachötan igualayan?

⁴ Qallananllachöqa, “uma läduchö gobiernu” y “ura läduchö gobiernu” nirqa reqiyaq Israel nacionchö mas puëdeq mandakoqtam. Tsëtaqa musyantsik juk angel Danielta kënö ninqanchömi: “Israel nunakunata ushanan junaqkunachö pasakunanpaq kaqkunam. Tsëta käyitsinaqpaqmi shamurqü” (Dan. 10:14). Israel nacionqa 33 wata Pentecostes fiestayaqllam Jehoväpa markan karqan. Tsëpitaqa Jesusta qateq nunakunallam, Jehoväpa sirweqninkunaqa kayänan karqan. Daniel willakunqanqa cäsi llapanmi Jesuspa qateqninkunapaq parlëkan y manam Israel nacionpaqtsu (Hëch. 2:1-4; Rom. 9:6-8; Gäl. 6:15, 16). Tiempu pasanqanmannömi uma läduchö gobiernuwan ura läduchö gobiernuqa cambiashqa. Tsë ishkan gobiernukunaqa igualayaq: juk, Jehoväta sirweq nunakunata chikiyanqanchö. Ishkë, Jehoväpa sirweqninkunata tratayanqanchömi chikiyanqan rikakushqa. Y kima, ishkan gobiernukunaqa kikinkuna puram chikinakuyashqa.

5. Uma läduchö gobiernuwan ura läduchö gobiernukunaqa, ¿imëpita y imëyaqtan karqantsu?

⁵ Pachak wata pasarishqanchömi wakin Teyta Diosta sirweqkunaqa, cristiänu tukoq nunakuna creiyanqanta creir qallëkuyarqan. Tsë watakunapita 1870 watakunayaqqa, manam atskaq juntakëkur Dios sirwita puëdiyaqtsu. Tsëmi cristiänu tukoq nunakunaqa mana alli qoranö mëtsika mirayarqan (Mat. 13:36-43). Këkunata yarpanqantsikmi rikätsimantsik uma läduchö gobiernuwan ura läduchö gobiernukunapaq mana parlëkanqanta. Tsë witsan Diosta sirweqkuna grüpu grüpu mana juntakäyaptinmi, pitapis chikita puëdiyarqantsu. * Tsënö kaptimpis uma läduchö gobiernuwan  ura läduchö gobiernuqa yapëmi yurinan karqan.

6. ¿Imë y imanötan Teyta Diospa sirweqninkuna juntakar qallëkuyarqan?

⁶ 1870 wata witsanmi Teyta Diosta sirweqkunaqa juntakar qallëkuyarqan. Tsë watam Charles Russellwan yanapaqnin wawqikunaqa juntakëkur Bibliapita yachakur qallëkuyarqan. Biblia willakunqannömi kë wawqikunaqa yanapakuyänan karqan Jesucristupa Gobiernun patsakänampaq (Mal. 3:1). Y Teyta Diosta sirweqkunapis juntakëkurmi yachakuytana puëdiyarqan. Tsë witsanqa, ¿karqantsuraq Teyta Diospa sirweqninkunata chikipaq gobiernu?

7. Punta kaq Jatun Guërra qallanqanyaqqa, ¿mëqantan ura läduchö gobiernuqa karqan?

⁷ 1870 wataqa, mëtsika tröpayoq karninmi Gran Bretäña nacionqa mas puëdeq karqan. Tsëpaq willakurmi Danielqa qellqarqan kima nacionkunata ushakätsinampaq kaqta, tsë nacionkunaqa kayan Francia, Espäña y Païses Bäjum (Dan. 7:7, 8). Punta kaq Jatun Guërrachöqa Gran Bretäñam ura läduchö gobiernuqa karqan. Tsë witsankunam Estädus Unïdus nacion mas qellëyoq karnin Gran Bretäñawan yanapanakur qallëkuyarqan.

8. ¿Mëqantan ura läduchö gobiernuqa kashqa?

⁸ Punta kaq Jatun Guërrachöqa Estädus Unïduswan Gran Bretäña nacionkunam yanapanakuyarqan. Tsëqa pasakurqan “atska soldädukunata apëkur pärapuyanqa” nir Daniel willakunqannömi (Dan. 11:25). Tsënö yanapanakurninmi Estädus Unïduswan Gran Bretäñaqa,  ura läduchö gobiernu këman chäyarqan. *

9. (1) ¿Imëtan yapë yurimurqan uma läduchö gobiernu? (2) ¿Imanötan Daniel 11:25 ninqan cumplikarqan?

⁹ Wawqi Russellwan yanapaqnin wawqikuna Bibliapita yachakur qallayanqampita juk wata pasarishqanllachömi, uma läduchö gobiernuqa 1871 watachö yurimurqan. Tsë watallachömi atska nacionkuna tröpankunata juntayarqan, tsënöpam Alemania nacionqa uma läduchö gobiernu tikrarirqan. Ichik tiempullachömi Alemania nacionqa wakin nacionkunata dominar qallëkurqan, tsënö puëdeq tikrarmi Gran Bretäña nacionpa contran churakarqan (leyi Daniel 11:25 *). Alemania nacionqa mëtsika tröpayoq karmi, Punta kaq Jatun Guërrachö chikeqnin nacionkunata ushakätsita munarqan.

10. ¿Imanötan Daniel 11:25b, 26 ninqanqa cumplikarqan?

¹⁰ Danielqa willakurqannam Alemania naciontawan tröpankunata ima pasanampaq kaqta. Kënömi willakun: “Traicionaptinmi vencita puëdiyanqatsu. Mikur upur juntaräyashqan yanasankunapis ushakänantam munayanqa” (Dan. 11:25b, 26a). Danielqa willakurqan, Alemania nacionchö carguyoq nunakuna kikinkuna pura chikinakur tsë puëdeq nacionta ishkitsiyänampaq kaqtam. * Y Danielqa, Alemania nacionwan ura läduchö gobiernu chikinakuyanqan imanö ushanampaq kaqtapis willakurqanmi. Uma läduchö gobiernupaqmi kënö nin: “Tsë guërrachömi tsëtsika soldädunkuna wanuyanqa” (Dan. 11:26b). Daniel willakunqannömi, Punta kaq Jatun Guërrachö Alemania nacionpa tröpankunapita mëtsikaq wanuyarqan.

11. Daniel 11:27-30 ninqannö, ¿imatatan rurayarqan uma läduchö gobiernuwan ura läduchö gobiernuqa?

¹¹ Punta kaq Jatun Guërra manaraq qallaptin, uma läduchö gobiernuwan ura läduchö gobiernu imata rurayänampaq kaqtam Daniel 11:27, 28 kënö willakun: “Tëkur yanapanakuyänanpaq willanakurpis shonqunkunachöqa mana allita yarpëkäyanqa” nir. Y uma läduchö gobiernuqa atska ‘riquëzakunayoq’ kanqantam willakun. Tsëqa pasakurqan Alemaniawan Gran Bretäña nacionkuna 1914 watachö ardëlla yamë këta munayanqanchömi. Tsë wata manaraq guërra kaptinmi imëkayoq karnin Alemania nacionqa mas puëdeq tikrarirqan. Tsënam Daniel 11:29, 30 willakunqannö, Alemania naciontaqa ura läduchö gobiernu guërrachö ganarqan.

12. Punta kaq Jatun Guërra witsanqa, ¿imatatan rurayarqan uma läduchö gobiernuwan ura läduchö gobiernuqa?

¹² 1914 watapitam kë ishkan gobiernukunaqa chikinakuyarqan y Teyta Diosta  sirweqkunatapis ushakätsita munayarqan. Punta kaq Jatun Guërra witsanmi Alemania y Gran Bretäñachö gobiernukunaqa, Diosta sirweqkuna guërraman ëwëta mana munayaptin ashi ashïkur ushakätsita munayarqan. Y Estädus Unïdus gobiernupis entëru Patsachö yachatsikuy rikaqkunatam llawitsirqan o wichqatsirqan. Tsëta gobiernukuna rurayanqanwanmi Apocalipsis 11:7-10 ninqan cumplikarqan.

13. 1933 watachö y Ishkë kaq Jatun Guërra kanqan witsanqa, ¿imatatan rurarqan uma läduchö gobiernuqa?

¹³ Teyta Diospa sirweqninkunataqa, 1933 watapita y Ishkë kaq Jatun Guërra witsampitam uma läduchö gobiernuqa ushakätsita munarqan. Alemania nacionchö Hitler mandakoq tikrarirmi, Diospita yachatsikunantsikta michäkur qallëkurqan. Pëkunaqa pachakpayanmi Jehoväpa sirweqninkunata wanutsiyarqan y wakintanam trabajatsiyänampaq karu markakunaman apayarqan. Danielqa uma läduchö gobiernu “templuta” mana respetanampaq y “sacrificiuta [...] waran waran” rurayänanta ushakätsinampaqmi willakushqana karqan (Dan. 11:30b, 31a). Hitlerqa, Teyta Diospa sirweqninkunata ushakätsinampaqmi nirqan.

14. Ishkë kaq Jatun Guërra pasashqanchöqa, ¿mëqantan uma läduchö gobiernu tikrarqan?

¹⁴ Ishkë kaq Jatun Guërra pasashqanchönam, Union Soviëtica gobiernu y yanapaq gobiernunkuna Alemaniapa atska markankunata qochir o qechur, uma läduchö gobiernu tikrarqan. Tsënam mantsëpaq Nazi gobiernunölla, Union Soviëtica gobiernupis Teyta Diospa sirweqninkunataqa chikir ushakätsita munarqan.

15. Ishkë kaq Jatun Guërra ushariptinqa, ¿imatatan uma läduchö gobiernu rurarqan?

¹⁵ Ishkë kaq Jatun Guërra ushanqampita ichik tiemputanam, uma läduchö gobiernu o Union Soviëtica y yanapaq gobiernukunaqa Diospa sirweqninkunata chikir imëkata rurayarqan. Tsë chikiyanqantam Revelacion 12:15-17 “mayutawan” igualatsin. Tsë willakuy ninqannömi, uma läduchö gobiernuqa Diospita yachatsikuyänanta michäkurqan y mëtsikaqtanam Siberia nacionman prësu apayarqan. Awmi, uma läduchö gobiernuqa kanan witsanyaqmi Teyta Diospa sirweqninkunata ushakätsita munashqa, peru manam puëdishqatsu. *

16. Daniel 11:37-39 ninqanta, ¿imanötan Union Soviëtica gobiernu cumplirqan?

¹⁶ (Leyi Daniel 11:37-39 *). Biblia ninqannömi uma läduchö gobiernuqa “unë castankuna adorayashqan diosninkunata” respetarqantsu. ¿Imanötan  tsëta rurarqan? Religionkuna manana kayänanta munarmi, Union Soviëtica gobiernuqa ushakätsita munarqan. Tsëmi 1918 watachö Union Soviëtica gobiernuqa, Teyta Diosman mana creiyänampaq mandakurqan. ¿Imanötan ‘tumariq perqashqa markakunata täpaq diosninta’ respetëkarqan? Tröpan alli kananta munar y respetashqa këta munarmi ushakätsikoq armakunata ruratsir atska qellëta gastarqan. Tsënömi uma läduchö y ura läduchö gobiernukunaqa atska millon nunakunata ushakätsiyänampaq, ushakätsikoq armakunayoq tikrayarqan.

17. ¿Imatan Dios melananqan kaqta templuman churayanqanqa?

¹⁷ Uma läduchö y ura läduchö gobiernukuna yanapanakurmi, Dios melananqan kaqta templuman churayarqan (Dan. 11:31). Y tsë Dios melananqanqa, yamë këta asheq nacionkunam kayan (ONU).

18. Yamë këta asheq nacionkunapaqqa, ¿imatatan Daniel willakun?

¹⁸ Daniel willakunqanqa yachatsimantsik, yamë këta asheq nacionkuna (ONU), mana puëdikarpis yamë këta änikuyanqantam. Y llapan mana alli religionkunata ushakätsinampaq kaqtam nin (Rikäri “Ushakë junaqchö ishkan gobiernukuna chikinakuyan” neqta).

19, 20. (1) ¿Imanirtan kë llapantaqa musyanantsik? (2) ¿Imapitatan qateqnin yachatsikuychöqa yachakushun?

¹⁹ Kë llapanta musyanqantsikqa yanapamantsik, uma läduchö gobiernuwan ura läduchö gobiernupaq Daniel willakunqanqa 1870 a 1991 watakunachö wakin cumplikanqantam. Tsëmi següru këkantsik llapan Daniel ninqankuna cumplikänampaq kaqta.

²⁰ 1991 watachömi Union Soviëtica gobiernuqa ushakarqan. Tsëqa, ¿pitan kanan witsan uma läduchö gobiernu? Këtaqa qateqnin yachatsikuychönam yachakurishun.