1, 2. (1) ¿Imanötaq Jesusqa Diospa leyninta rikaq? (2) ¿Imanötaq Diospa Leyninta utilizäyaq ley qellqaqkuna y fariseukunaqa?

TEYTAMPITA shamunqanta musyarmi, Jesusqa Moises qellqanqan Leyta alläpa kuyaq. Tsëmi Jesuspaq Bibliaqa puntallapitanam kënö nir willakurqan: “Diosllä, munanqëkita rurarmi alläpa kushishqa sientikü, y leynikikunaqa shonqüchömi këkan” (Sal. 40:8). Jesusqa parlanqanwan y ruranqanwanmi rikätsikurqan, tsë Ley alli kanqanta, yanapakunqanta y llapan cumplikänampaq kaqta (Mat. 5:17-19).

² Jesusqa alläpachi llakikurqan ley qellqaqkuna y fariseukuna Teytampa Leyninta mana allipa utilizäyaptin. Pëkunaqa mas precisaq kaq mandakïta jaqirirmi, jachakunapita diezmuta qoyaq. Tsëmi Jesusqa kënö nirqan: “Leypa mas precisaq kaq mandakïninkunataqa manam cuentaman churayankitsu, y tsëkunaqa kayan: alli kaqta rurë, ankupäkoq kë y markäkïpaq këmi” (Mat. 23:23). Pëkunaqa mas precisaqmi tukuyaq y manam tsë Ley imata rikätsikunqantaqa entiendiyaqtsu. Peru Jesusqa alleqmi entiendirqan tsë Ley Jehoväpita imata rikätsikunqanta.

3. ¿Imapitataq kë yachatsikïchö yachakushun?

 ³ Noqantsikqa mananam Moises qellqanqa Ley ninqannönatsu kawantsik (Rom. 7:6). Tsëqa, ¿imapaqtaq Jehoväqa Bibliaman churatsirqan? Mas precisaq yachatsikïninta entiendirir tsëmannö kawanapaqmi. Këllaman pensarishun, ¿imatataq yachakuntsik escapayänampaq Dios akratsinqan markakunapita? Pasaq kaq yachatsikïchömi yachakurqantsik, juk nuna pitapis accidentipa wanupakurir Jehovä llakipänanta munarqa imata ruranampaq kaqta. Y kë yachatsikïchönam rikäshun tsë markakuna Jehoväpita imata yachatsimanqantsikta, y noqantsikpis Jehoväta imanö qatinantsikpaq kaqta (leyi Efesius 5:1). Y kë tapukïtam contestashun: escapayänampaq akrayanqan markakunaqa, ¿imanötaq Jehovä llakipäkoq kanqanta, kawëta imanö rikanqanta, y alli kaqllata ruraq kanqanta rikätsimantsik? Tsëkunapita yachakurishun.

4, 5. (1) ¿Imatataq rurayaq escapayänampaq markaman juk wanutsikoq fäcil-lla chänampaq? (2) Y tsëqa, ¿Jehovä imanö kanqantataq yachatsimantsik?

⁴ Jehoväqa tsë joqta markakunata akratsirqan pitapis wanupakoq tsëman fäcil-lla chänampaqmi. Y Jordan mayupa ishkan lädunchö kima kima kanampaqmi mandarqan (Nüm. 35:11-14). Israelïtakunaqa tsë markaman ëwaq nänikunatam alli altsashqata katsiyänan karqan (Deut. 19:3). Jina judïukunaqa niyan, tsë nuna mana oqrakänampaq, näniman letrërukunata churayanqantam. Tsë markakuna kaptinmi accidentipa wanupakoqqa juk nacionkunata escapanqanrëkur juk dioskunata adorëman ishkëqnatsu.

⁵ Jehoväqa, juk wanutsikoqta kikintapis wanutsiyänampaqmi mandakurqan, peru accidentipa wanupakoqtaqa llakipaqmi y següru kawanantam permiteq. Juk yachaq nunam kënö nirqan: “Mas fäcil-lla chäyänampaqmi patsätsikarqan. Tsëqa rikätsikun llakipäkoq y kuyakoq Dios kanqantam”. Jehovätaqa manam gustantsu sirweqninkunata castiguëqa, tsëpa rantinqa alläpam llakipan (Efes. 2:4).

6. ¿Fariseukunaqa nunakunata llakipäyaqku?

⁶ Peru fariseukunaqa manam nunakunata llakipäyaqtsu. Judïukunaqa niyan pipis kima kutipa juk asuntuchö pantaptinqa manana perdonayanqantam. Tsëmi Jesusqa pasëpa mana alli kayanqanta rikätsikurnin, Diosman mañakïkaq juk fariseupaq y juk impuestuta cobrakoqpaq parlarqan. Impuestu cobrakoqqa Diostam llakipëkunampaq mañakurqan, peru fariseuqa kënömi nirqan: “Diosllä,  wakin nunakunanö mana kanqäpitam agradecikoq, pëkunaqa suwakoq, mana allita ruraq y mana majanwan oqllanakoqmi kayan, peru noqaqa manam ni kë impuestu cobrakoqnöpis kätsu”. Fariseukunaqa, pasëpa mana väleqtanömï nunakunata rikäyaq, tsëmi llakipäyaqtsu (Lüc. 18:9-14).

7, 8. (1) ¿Imanötaq Jehovänö kanqantsikta rikätsikushwan pipis ofendimashqa? (2) Pitapis perdonanapaqqa, ¿imanirtaq humildi këta wanantsik?

⁷ Ama fariseukunanöqa kashuntsu. Tsëpa rantinqa Jehovä Diosnintsiknö llakipäkoq kashun (leyi Colosensis 3:13). Pipis disculpata mañakamashqaqa ama mana allipa tratashuntsu, sinöqa kuyëpa tratashun (Lüc. 17:3, 4). Kënö tapukushun: “¿Rikätsiköku imëpis perdonakoq kanqäta? ¿Procuräku ofendimaqnïkunawan shumaq amistëta?”.

⁸ Wakinkunata perdonanapaqqa humildim kanantsik. Fariseukunaqa, wakin nunakunapita mas alli kayanqanta pensarninmi perdonëta munayaqtsu. Peru noqantsikqa, wakinkuna mas precisaq kayanqantam yarpänantsik y kushishqam perdonëkunantsik (Filip. 2:3). Kënö tapukushun: “¿Humildiku kä, y Jehovänöku këta munä?”. Humildi kashqaqa, wakinkunaqa fäcil-llam perdonta mañakaramäshun y noqantsikpis fäcil-llam perdonëkushun. ¡Llakipäkoq kashun, y rasqa ama piñakushuntsu! (Ecl. 7:8, 9).

9. ¿Imanötaq israelïtakunata Jehovä entienditsirqan kawëqa alläpa sagrädu kanqanta?

⁹ Israelïtakuna escapayänampaq akrayanqan markakunaqa yanapakurqan, pipis yawar ramëpita culpayoq mana kanampaqmi (Deut. 19:10). Jehoväqa kawëta alläpam valoran y wanutsikoqkunataqa alläpam chikin (Prov. 6:16, 17). Alli kaqllata kuyaq y limpiu Dios karmi, hasta accidentipa wanutsikuyanqantapis condenaq. Tsëmi juk wanutsikoq nunaqa, precisaq nunakunataraq pasakunqanta willanan karqan. Y pëkuna rasumpa accidentipa kashqanta rikäriyaptinqa, escapanqan markachömi quedakoq hasta mandakoq kaq sacerdöti wanunqanyaq. Tsënömi Jehoväqa israelïtakunata entienditsirqan kawëqa alläpa sagrädu kanqanta. Tsëmi Jehoväta respetarninqa alleq cuidakuyänan karqan, imatapis rurayanqanwan o mana rurayanqanwan pipa vïdantapis peligruman mana churayänampaq.

10. ¿Imanötaq ley qellqaqkuna y fariseukuna rikätsikuyarqan wakimpa kawëninta mana kaqpaq churayanqanta?

¹⁰ Ley qellqaqkuna y fariseukunaqa, manam Jehovänötsu kawëta respetayaq. Tsëmi Jesusqa nirqan, nunakuna salvakuyänanta michäkuyanqanta (Lüc. 11:52). Pëkunaqa manam munayaqtsu Diospa Palabranta yachakuyänanta ni Jesuspa qateqnin kayänantapis (Hëch. 3:15). Tsënöpam ushakëman apëkäyarqan. Pëkunaqa, manam nuna mayinkuna alli kawakuyänampaq kaqmanqa interesäkuyaqtsu. ¡Alläpa chiki y malafë nunam kayarqan!

11. (1) ¿Imanötaq Pablu rikätsikurqan Jehovänö kawëta precisaqpaq churanqanta? (2) ¿Imaraq noqantsiktapis yanapamäshun Pablunö alleq yachatsikunantsikpaq?

 ¹¹ Ley qellqaqkunanö y fariseukunanö këta mana munarqa, Jehovänömi kawëta respetanantsik y valoranantsik. Kawëta respetarninmi apostol Pablupis llapan nunakunata yachatsita procurarqan. Tsëmi nirqan llapan nunakunapa yawarnimpita culpayoq mana kanqanta (leyi Hëchus 20:26, 27). Pëqa nunakunata yachatsirqan, rasumpa kuyarnin y kawëta precisaqpaq churarninmi (1 Cor. 9:19-23). Noqantsikpis Jehovänömi llapan nunakuna salvakuyänanta munanantsik (2 Pëd. 3:9). Llakipäkoq karninqa llapan nunakunatam shumaq yachatsita procurashun. Y tsënö rurarqa kushishqam sientikushun.

12. ¿Imanirtaq Diospa sirweqninkunaqa imata rurarpis vïdankunata alleq cuidayan?

¹² Jina kawëta Jehovänö respetanqantsiktaqa rikätsikushun, imëka rurëchöpis vïdantsikta peligruman mana churarninmi. Cärruta manejarnin o ima trabäjutapis rurarninqa, manam vïdantsikta peligruman churanantsiktsu. Trabäjuta miratsinqantsikpita, o masta gananqantsikpita o höranchö imatapis rurëta munanqantsikpitaqa, vïdantsikmi masqa precisan. Diosnintsikqa manam ruranqankunawan pipa vïdantapis peligruman churantsu. Tsënöllam noqantsikpis ruranantsik, y anciänukunanäqa masran ima peligrupitapis alkäbu këkäyänan (Prov. 22:3). Y pëkuna ima peligrupitapis willamashqa o imata imanö ruranapaq kaqta nimashqaqa cäsukunantsikmi (Gäl. 6:1). Jehovänö kawëta respetarninqa manam yawar ramëpita culpayoqqa kashuntsu.

13, 14. Jehovänö alli kaqta rurayänampaqqa, ¿imatataq Israelchö precisaq nunakunaqa wanayarqan?

¹³ Israelchö precisaq nunakunataqa Jehovä mandarqan, wanutsikoqkunata pë munanqannö juzgayänampaqmi. Puntataqa segurakuyänanmi karqan rasumpa jutsata rurashqa kanqanta o manapis. Tsëpitanam alleq rikäyänan karqan ruranqampaq imata pensanqanta, imanir ruranqanta y accidenti manaraq kaptin imanö portakushqa kanqanta. Awmi Jehoväpa justicianta rikätsikuyänampaqqa alleqmi segurakuyänan karqan, chikirnin o accidentipa rurashqa kanqanta (leyi Nümerus 35:20-24 *). Y testïgukuna kanan kaptinqa, ishkaq o masran declarayänan karqan (Nüm. 35:30).

¹⁴ Rikanqantsiknöpis, rasumpa accidentipa wanutsishqa kanqanta musyarirqa, manam ruranqanllamanqa pensayänantsu karqan, sinöqa kikin nuna imanö sientikunqanmanmi. Y tsë llapanta entiendiyänampaqqa yachëyoq këtam wanayarqan. Y masqa, santu espïritupa yanapakïnintam wanayarqan, tsënöpa Jehovänö yachëyoq y llakipäkoq kayänampaq (Ex. 34:6, 7).

15. ¿Fariseukunaqa Jesusnöku jutsa ruraq nunakunata rikäyaq?

¹⁵ Fariseukunaqa pipis jutsata ruranqanllatam masqa cuentaman churayaq y manam tsë nuna imanö sientikunqantaqa. Tsëmi Mateupa wayinman Jesus mikoq ëwaptin, fariseukunaqa Jesuspa qateqninkunata kënö niyarqan: “¿Imanirtaq maestrïkikunaqa impuestu cobrakoqkunawan y jutsasapakunawan mikun?” nishpa. Tsënam Jesusqa kënö nirqan: “Sänu nunakunaqa manam doctorta wanayantsu, peru qeshyëkaqkunam sïqa. [...] Yachakuyë kënö ninqan ima ninan kanqanta: ‘Ankupäkoq  kayänëkitam munä, manam pishtashqa ofrendata qoyämänëkitatsu’. Porqui manam alli kaqta ruraqkunata qayaqtsu shamurqö, sinöqa jutsasapakunata qayaqmi” (Mat. 9:9-13). Tsënö nirqa Jesusqa manam nunakunapa jutsankunatatsu tsapëkarqan, sinöqa arrepentikuyänantam munarqan (Mat. 4:17). Jesusqa cuentatam qokoq “impuestu cobrakoqkuna y jutsasapakuna” wakinqa cambiëta munayanqanta. Mateupa wayinmanqa manam mikoqllatsu ëwayarqan, sinöqa Jesuspa qateqninna karninmi (Mar. 2:15). Peru fariseukunaqa “jutsasapa” nirllanam nunakunata reqiyaq y imëpis manana cambiayänampaq kaqtam pensayaq. Diosta adorëkäyanqanta pensarnimpis, manam Jehovänötsu llakipäkoq kayarqan.

16. Jutsata ruraqkunata juzgaq anciänukunaqa, ¿imakunatataq alleq rikäyänan?

¹⁶ Anciänukunaqa Jehovänömi alli kaqllata rurëta procurayänan (Sal. 37:28). Y tsëpaqqa alleqraqmi segurakuyänan pipis jutsata rurashqa kanqanta o mana rurashqa kanqanta. Jutsata rurashqa kaptinqa Biblia ninqannömi tsë cäsuta atiendiyänan (Deut. 13:12-14). Jutsata ruraqkunata juzgaq anciänukunaqa, alleqmi segurakuyänan jutsata ruraqqa rasumpa arrepentikushqa kanqanta. Tsëta ruranan fäcil mana kaptimpis, rikäyänanmi ruranqampaq imata pensanqanta y imata sientinqanta (Rev. 3:3). Llakipashqa kanampaqqa, rasumpam arrepentikushqa kanan. *

17, 18. ¿Imanötaq anciänukuna segurakuyanman pipis rasumpa arrepentikushqa këkanqanta? (Rikäri kë yachatsikïpa qallananchö këkaq fötuta).

¹⁷ Jehoväwan Jesusqa juk nuna shonqunchö imata pensëkanqantaqa musyëta puëdiyanmi, peru anciänukunaqa manam. Tsëmi cuentata qokuyänampaqqa këkunata rurayänan: 1) Diostam mañakuyänan yachaq këta y tantiyaq këta qoykunampaq (1 Rey. 3:9). 2) tsë asuntupaq Biblia y publicacionkuna ima ninqantam alleq rikäyänan. Tsënöpam cuentata qokuyanqa rasumpa arrepentikurnin llakikuyanqanta o janan shonqulla llakikïkäyanqanta (2 Cor. 7:10, 11). Y Bibliachö willakïkunatam ashiyänan rasumpa arrepentikoqkuna imanö sientikuyanqanta, tsë asuntuta altsëta munar imata rurayanqanta y rasumpa mana arrepentikoq kaqkuna imanö portakuyanqampitam.

¹⁸ Y 3) jutsa ruraq nunamanmi pensayänan; imanö nuna kanqanman, imarëkur ruranqanman y alleq entiendinqanta o mana entiendinqanta. Jesusmi congregacionpa dirigeqnin y pëpaqmi Bibliaqa kënö nirqan: “Pëqa manam janampa rikanqanllapitatsu, ni wiyanqanllapitatsu juzganqa. Y alli rurëwanmi waktsakunata juzganqa, y patsachö manshukunapaqqa llapampaqpis igualmi kanqa” (Is. 11:3, 4). Jesusmi anciänukunata churashqa creikoqkunata cuidayänampaq y jutsa ruraqkunata pë munanqannö juzgayänampaq (Mat. 18:18-20). Jesusnö kuyakoq anciänukunapitaqa alläpam agradecikuntsik. Pëkunaqa allipam yanapamantsik llapantsikpis llakipäkoq kanapaq y alli kaqllata rurëta procuranapaq.

19. Escapakuyänampaq akrayanqan markakunapita yachakunqantsik, ¿imanö kanëkipaqtaq yanapashurqunki?

¹⁹ Moises qellqanqan leyqa, Jehovä imanö kanqanta y imanir mandakunqankunatam musyatsimantsik (Rom. 2:20). Këman pensarishun, escapakuyänampaq akrayanqan markakunaqa anciänukunatam yachatsin, rasumpa kaqwan juzgayänampaq. Jina llapantsiktapis yachatsimantsikmi kuyakoq y llakipäkoq kanantsikpaq (Zac. 7:9). Moises qellqanqa Ley ninqannöna mana kawashqapis, Jehoväpaqqa precisëkanllam alli kaqta ruranantsik y llakipäkoq kanantsik. ¡Alläpa kushikïpaqmi tsënö Diosta sirwiqa! Tsënö këkaptinqa, Jehovänö këta procurashun y yanapakïninta ashishun.