1. ¿Cristiänukuna imapita cuidakuyänampaqtaq apostol Pablu nirqan? (Rikäri kë yachatsikïpa qallananchö këkaq dibüjuta).

APOSTOL Pabluqa Colösas markachö këkaq cristiänukunaman cartakunqanchömi, imëkatapis Jehovänö alleq entiendita procurayänampaq consejarqan (Col. 1:9). Tsëpitanam kënö nir entienditsirqan: “Tsëtaqa niyaq pipis yachëllapa parlapäyäshurniki llutanta mana creitsiyäshunëkipaqmi. Paqtataq pipis nunakunapa yachatsikïninkunawan y mana imapaqpis sirweq engäñukunawan prësutanö apakuyäshunkiman, tsëkunaqa [...] manam Cristupa yachatsikïninmannötsu” kayan (Col. 2:4, 8). Tsëpitanam nirqan, Diosta mana sirweq nunakunapa wakin pensëninkunaqa imanir mana alli kanqanta, y tsënö pensëta wakin nunakuna imanir creikurkïta puëdiyanqanta. Itsa pitapis pensaratsinman wakimpitapis mas yachaq kanqanta. Tsëmi Pabluqa cristiänukunata nirqan, tsënö pensëkunapita y imëka mana alli rurëkunapita alleq cuidakuyänampaq (Col. 2:16, 17, 23).

2. ¿Imanirtaq kë yachatsikïchöqa nunakuna imanö pensayanqampita parlarishun?

 ² Nunakunaqa pensayan, Dios mandakunqankunata wiyakïqa mana precisanqantam. Y tsëta creir qallëkushqaqa ichikllapa ichikllapam Jehoväpita rakiramashwan. Porqui cada junaqmi televisionpa, Internetpa, trabäjuchö y escuëlachöpis tsënö pensëtaqa wiyantsik. Tsëmi kë yachatsikïchöqa pitsqallata rikäshun imata niyanqanta, y pëkunanö mana pensanapaq imanö cuidakunapaq kaqta.

3. ¿Ima niyantaq mëtsikaq nunakuna y imanirtaq tsënö niyan?

³ Wakinqa kënömi niyan: “Alli nuna kanäpaqqa manam precisantsu Diosmanraq creinä”. Tsënö nirninqa yachaq kayanqantam rikätsikïta tïrayan. Y wakinkunaqa tsënö pensayan libri kawakïta gustarninmi, tsëmi Dios kanqanta o mana kanqantapis alleq musyapakuyantsu (leyi Salmus 10:4 *). Tsëmi kanan witsanqa mëtsikaq nunakuna Diosman creiyantsu.

4. Juk kamakoq mana kanqanta pipis nimashqaqa, ¿imanötaq contestashwan?

⁴ ¿Rasumpaku juk Kamakoq Dios kantsu? Nunakuna qellqayanqan librukunachö respuestata ashirqa manam tarishuntsu y mas pantashqam usharishun. Peru tarinanqa fäcil-llam, imanömi juk wayitapis juk nunaraq ruran, jina tsënöllam llapan kawaqkunatapis juk yachaqraq rurashqa. Këllaman pensarishun, juk wayi qatsarirqa manam kikillanqa altsakëta puëdintsu. Peru juk herïdata makintsikchö rurakurishqaqa, diakuna pasanqanmannömi kikillan kachakärin. Tsëmi rikätsimantsik kamamaqnintsikqa, Dios kanqanta. Y rasuntam Bibliaqa kënö nin: “Wayikunaqa kan pipis rurashqa kaptinmi, peru llapan imëkatapis ruraqqa Diosmi” (Heb. 3:4).

5. ¿Rasumpaku wanantsiktsu ima alli kanqanta y mana alli kanqanta Diosraq nimänata?

⁵ Wakinkunaqa kënömi niyan: “Diosraq imatapis nimänantaqa manam wanätsu, porqui musyämi ima rurëkuna alli kanqanta” nishpa. Rasunmi, Diosman mana creeqkunapis alli kaq rurëkunata kuyayanqantam Bibliaqa nin (Rom. 2:14, 15). Itsa teytankunata kuyayan y respetayan. Peru Jehovä mandakunqankunata cuentachö mana katsirqa mana allikunata decidiyanqampitam sufriyan (Is. 33:22). Kë Patsachö imëka mana allikuna pasakoqta rikarninmi, mëtsikaq nunakuna cuentata qokuyan Diospa yanapakïnintaraq wananqantsikta (leyi Jeremïas 10:23 *). Tsëmi, Diosman creï y mandakunqankunata cäsukï mana precisanqantaqa, ni ichikllapis pensanantsiktsu (Sal. 146:3).

6. ¿Imatataq mëtsika nunakuna pensayan religionyoq këpaq?

⁶ Wakinkunanam kënö niyan: “Kushishqa kanäpaqqa manam juk religionchö këtaraqtsu wanä”. Tsënöqa niyan religionyoq këqa aburrïpaq kanqanta y imachöpis mana yanapakunqanta pensarmi. Jinamampis wakin religionkunachöqa, nunakunatam mantsatsiyan “Diosqa mana alli nunakunatam infiernuchö castiganqa” nirnin. Jinamampis qellëtam alläpa mañayan, y polïticamampis mëtikuyanmi. Tsëmi, religionninnaq karnin mas kushishqa kayänampaq kaqta pensayan. Diosman creirnimpis, manam ni ima religionmampis yëkïta munayantsu.

7. ¿Imanirtaq rasumpa kaq religionchö karninqa kushishqa kantsik?

 ⁷ ¿Rasumpaku religionninnaq karninqa mas kushishqa këta puëdintsik? Manam. Rasumpa kushishqaqa kashun, kushishqa Jehovä Diosnintsikwan amïgu karninllam (1 Tim. 1:11). Alli kanantsikta munarmi pëqa imëkata ruramun. Y noqantsikpis wakinkunata yanaparninmi kushishqa sientikuntsik (Hëch. 20:35). Këllaman pensarishun, ¿manaku alli kaq religionchö karninqa familiachö kushishqa kawakuntsik? Tsëchömi yachakuntsik majantsikta respetanapaq, mana engañanapaq, wamrantsikkunata shumaq wätanapaq y llapan creikoq mayintsikkunawampis juk shonqulla kawakunapaq (leyi Isaïas 65:13, 14 *). Peru, religionyoq karpis, mana alli religionchöqa manam kushishqaqa kashuntsu.

8. ¿Imanötaq Mateu 5:3 textu yanapamashwan rasumpa kaq kushikïta tarita puëdinqantsikta entienditsikunapaq?

⁸ Wakinkunaqa Diosta mana sirwirnimpis, profesionyoq karnin o gustayanqanta rurarnin kushishqa kayanqantam niyan. Peru tsënö kushikïninkunaqa rasllam ushakärin. Tsëqa, ¿imanötaq rasumpa kushikïta tarishun? Diosnintsikpita yachakurnin y sirwirninllam. Porqui tsëpaqmi Diosnintsikqa kamamarquntsik (leyi Mateu 5:3). Tsëmi alläpa kushishqa sientikuntsik pë munanqannö limpiu kawakurnin, shamoq tiempuchö shumaq kawakïyoq kanapaq kaqta musyarnin y creikoq mayintsikkunawan Jehoväta adorarnin (Sal. 133:1).

9. (1) ¿Ima niyantaq nunakuna oqllanakï asuntupaq? (2) ¿Imanirtaq Bibliaqa michäkun casädu këkar jukwan jukwan oqllanakïta?

⁹ Wakinqa kënömi niyan: “Casädu këkarpis jukwan jukwan patsäkïqa allillam”. Tsënöqa itsa niyan kawëqa gozakuyänanllapaq kanqanta pensarnin. Peru Bibliaqa clärum nin, mana majantsikwan patsäkïqa mana alli kanqanta, y cristiänukunaqa tsëtam wiyakunantsik * (leyi 1 Tesalonicensis 4:3-8). Jehoväqa kamamaqnintsik karninmi, imatapis mandamänantsikpaq derëchuyoq. Pëmi mandakushqa casädu karlla juk ollquwan juk warmi oqllanakuyänampaq. Y kuyamarnintsikmi tsëta mandamantsik. Casädukuna tsëta wiyakurninqa respëtuwan y kuyakïwanmi tratanakuyanqa, y manam cëlanakur pelyayanqatsu. Peru musyëkarnin mana wiyakoqkunataqa Jehovä castiganqam (Heb. 13:4).

10. ¿Imatataq rurashwan oqllanakï jutsaman mana ishkinapaq?

¹⁰ ¿Imatataq rurashwan oqllanakï jutsapita cuidakunapaq? Jesusmi nirqan: “Pipis juk warmita munaparnin rikapaq kaqqa, [...] oqllanakï jutsamanmi shonqunchö ishkirishqa. Tsëmi, sitsun derëcha kaq nawiki ishkikätsishunki, tsëqa jorqarirnin jitarïkï” (Mat. 5:28, 29). Awmi, manam jutsa rurëman chätsikoqtaqa imatapis rikänantsiktsu. Manam pornografïata rikänantsiktsu, ni rakchakunata parlaq cancionkunata wiyanantsiktsu. Apostol Pablum kënö nirqan: “Cuerpïkikunachö këkaqkunapa mana alli munëninkunata chipyëpa ushakätsiyë” (Col. 3:5). Jina manam permitinantsiktsu mana alli pensëkuna  peqantsikman chämunanta, ni tsëkunapaq parlanantsiktsu (Efes. 5:3-5).

11. ¿Imanir-raq noqantsikpis profesionyoq këman dedicakïta munarishwan?

¹¹ Wakinqa kënömi niyan: “Kushishqaqa sientikuntsik alli profesionyoq karninraqmi”. Mëtsikaq nunakunam niyan imëkayoq, qellëyoq y respetashqa kanapaqqa profesionyoq kanqantsikraq precisanqanta. Tsëmi tsëta logrëta munarnin mëtsikaq nunakuna llapan tiempunkunawan estudiarlla kakuyan. Cristiänukunapis tsënö këtaqa itsa munarishwan, tsëmi alleq cuidakunantsik.

12. ¿Rasumpaku imëkayoq kar-raq y wakinkunata dominar-raq kushishqa kayan?

¹² ¿Rasumpaku alli profesionyoq kar-raq y wakinkunata dominar-raq kushishqa këta puëdintsik? Manam. Satanaspis respetashqa këta y wakinkunata dominëtam munarqan. Peru lograshqa karpis manam kushikïtaqa tarishqatsu, tsëpa rantinqa piñashqam këkan (Mat. 4:8, 9; Rev. 12:12). Tsëmi profesionyoq këqa rasumpa kushikïtaqa apamuntsu. Peru Diospita y ruramunampaq kaqpita nunakunata yachatsirqa rasumpa kaq kushikïtam tarintsik. Diosta mana sirweq nunakunaqa chikinakurllam kayan y wakinkunapita mas alli kanapaqmi creitsimënintsikta munayan. Peru tsëta rurarqa vientuta tsarita munar qatikachaq cuentam këkashwan (Ecl. 4:4).

13. (1) ¿Imatataq mas precisaqpaq churashwan? (2) ¿Imata rurarllataq apostol Pablu rasumpa kushikïta tarirqan?

¹³ Rasunmi, wananqantsikkunata tarinapaq trabajanqantsikqa allillam. Peru mana alliqa kanman trabäjullatana precisaqpaq churanqantsikmi. Jesusmi kënö nirqan: “Manam pipis ishkë patronpa sirweqnin këtaqa puëdintsu; porqui bienmi jukninta chikinqa y jukninta kuyanqa [...]. Qamkunapis manam Diospa y Kapoqyoq Këpa sirweqnin këta puëdiyankitsu” (Mat. 6:24). Awmi, Diosta sirwinqantsikta precisaqpaq churarninllam rasumpa kushishqaqa kashun. Apostol Pablupis tsëtaqa alleqmi musyarqan. Pëqa, judaismu religionchö precisaq këta munarmi jövin kënimpita alläpa estudiarqan. Peru rasumpa kushikïtaqa tarirqan Diosta sirwiyänampaq nunakunata yachatsirnin y kawëninkunachö cambiayanqanta rikarninllam (leyi 1 Tesalonicensis 2:13, 19, 20).

14. ¿Imanirtaq wakinkuna creiriyanman nunakuna problëmakunata altsëta puëdiyanqanta?

¹⁴ Wakinqa kënömi niyan: “Nunakunaqa problëmakunata altsëta puëdiyanmi”. Tsënö niyanqanqa, itsa wakinkunata pensaratsinman Diosta manana wanayanqanta y munayanqanta rurakïta puëdiyanqanta. Y masqa creiriyanman, guërrakuna, mana alli rurëkuna, qeshyakuna y waktsa këpis mas wallkëkanqantana willakayämoqta wiyarninmi. Juk willakïmi kënö nin: “Nunakuna kikinkuna decidiyashqa kayaptinmi, kananqa mas allina kawakïta puëdintsik”. ¿Rasumpatsuraq tsënö? ¿Rasumpaku problëmankunata nunakuna altsëkäyanna? Mä rikärishun.

15. ¿Imakunataq rikätsikun nunakuna problëmakunata altsëta mana puëdiyanqanta?

¹⁵ Guërrakuna. Ishkan jatun guërrakunachöqa 60 millonnö nunakunam wanuyashqa. Y Ishkë kaq Jatun Guërra ushariptimpis, nunakunaqa manam guërrakunata päratsita puëdiyashqatsu. 2015 watapaqqa 65 millon nunakunanam guërra kanqanrëkur markankunapita escapar ëwakuyashqa kayarqan. Y tsë watallachömi 12 millonpitapis mas markankunapita ëwakuyarqan. Mana alli rurëkuna. Wakin mana alli rurëkuna wallkashqa kaptimpis, familiachö maqanakï, terrorismu y hasta Internetllapa imëka mana allita rurëkunaqa masmi mirëkan. Jinamampis mëtsikaq nunakunam niyan hasta autoridäkunapis imëka mana allikunata rurayanqanta. Qeshyakuna. Wakin qeshyakunapaqqa jampita tariyashqam. Peru 2013 watachömi juk willakï nirqan, nunakunaqa 60 watankunaman manaraq charnin paro cardiäco, derräme cerebral, cancer y diabetes nishqan qeshyakunawan 9 millonnö cada wata wanuyanqanta. Waktsa kë. Banco Mundial nishqanmi willakun, 1990 watapaqqa Africa nacionchö 280 millon nunakuna alläpa waktsa kayanqanta, peru 2012 watapaqqa 330 millonna kayanqanta. Clärum këkan, nunakunaqa manam mana alli rurëkunata ushakätsita puëdiyantsu.

16. (1) ¿Imanirtaq nunakunaqa ushakätsita puëdiyantsu imëka mana alli rurëkunata? (2) ¿Diospa Gobiernun ima bendicionkunata apamunampaq kaqtataq Isaïaswan Salmus libru willakuyarqan?

¹⁶ Tsëkuna pasakunqanqa manam espantakïpaqtsu. Porqui codiciösu nunakunaqa manam puëdiyanqatsu guërrakunata, tukï mana alli rurëkunata, qeshyata ni waktsa këtapis ushakätsita. Tsëkunataqa Diospa Gobiernunllam ushakätsita puëdinqa. Guërrakunatam ushakätsinqa. Tsëpaqqa envidiösukunata, mana alli ruraq autoridäkunata, nacionninlla mas alli kanqanta pensaqkunata, mana alli religionta y Satanastam ushakätsinqa. Porqui pëkunarëkurmi guërraqa imëpis kashqa (Sal. 46:8, 9). Mana alli rurëkunatam ushakätsinqa. Y tsëpaqqa nunakunatam yachëkätsinna kikinkunapura confianakuyänampaq y kuyanakuyänampaq (Is. 11:9). Qeshyakunatam ushakätsinqa. Jehovämi alli salorwan llapan sirweqninkunata bendicinqa (Is. 35:5, 6). Y waktsa këtapis ushakätsinqam. Jehovämi sirweqninkunata imëka wanayanqankunata qonqa, y tsëpitapis masqa pëwan amïgu kayänampaqmi yanapanqa (Sal. 72:12, 13).

17. ¿Imatataq ruranantsik nunakuna niyanqanta mana creikurkunapaq?

¹⁷ Pipis, creinqantsikpita jukläyata parlaptinqa, Biblia ima ninqantam alleq yachakunantsik y Jehoväta unëna sirweq cristiänukunatam tapunantsik. Y tsëpitam alleq pensanantsik tsënö niyanqan nunakunata imanir gustanqanta, imanir mana alli kanqanta, y imanö contestanapaq kaqta. Pablu kënö nirnin consejakunqantam wiyakunantsik: “Mana creikoq kaqkunawan yachëwan portakuyë [...] tsënöpa cada nunata imanö contestëta yachayänëkipaq” (Col. 4:5, 6).