1, 2. ¿Imakunarëkurtan juknintsik juknintsik alläpa kuyanakunantsik?

JUKNINTSIK juknintsikqa, imëkarëkurmi alläpa kuyanakunantsik. Wakinqa, Bibliachö kënö ninqankunam kayan: “Alläpa kuyakoq këtaqa ama qonqëtsu, y parlanqëkitaqa imëpis cumplï. [...] Tsëta ruraptikiqa, Teyta Diosmi bendicishunki, nunakunapis respetayäshunkim, y pensëta yachaq nunatanömi reqiyäshunki”; “alläpa kuyakoq nuna ruranqankunaqa kikintapis yanapanqam”, y “imëkanöpa allikunata rurar y kuyakoq kaptinqa, allim kawakunqa” (Prov. 3:3, 4; 11:17; 21:21, TNM).

² Tsë textukunachöqa, imanir alläpa kuyakoq kanapaq kaqtam kimata rikantsik. Juk, Diospa rikëninchömi alli kashun. Ishkë, kikintsikpaqmi alli kanqa. Tsëtaqa alli amïgukunayoq kanqantsikchöpis rikäshunmi. Y kima, alläpa kuyakoq karqa, shamoq tiempuchömi bendicionkunata chaskishun, jukqa imëyaqpis mana wanurna kawakunapaq kaqmi. Tsëkunam rikätsimantsik, “jukniki juknikikuna alläpa kuyanakuyë y llakipänakuyë” nir Jehovä consejamanqantsikta, imanir wiyakunapaq kaqta (Zac. 7:9, TNM).

3. ¿Ima tapukuykunapitataq këchö yachakushun?

³ Këchöqa, kë chusku tapukuykunapitam yachakushun:  Juk, ¿pikunatataq alläpa kuyashwan? Ishkë: alläpa kuyakoq këpaqqa, ¿imatataq Rut librupita yachakuntsik? Kima: kanan witsanqa, ¿imanötan alläpa kuyanakushwan? Y chusku: tsëta ruranqantsikqa, ¿imanötan yanapamantsik?

4. ¿Imanötan Jehovänölla alläpa kuyakoq kantsik? (Marcus 10:29, 30).

⁴ Qepa kaqchö yachakunqantsiknöpis, Jehoväqa, kuyaqninkunata y sirweqninkunallatam alläpa kuyan (Dan. 9:4). Efesius 5:1 kënö ninqantam rurëta munantsik: “Kuyashqa tsurinkuna kayanqëkirëkur Diosnö këta tïrayë”. Tsëmi wawqi panintsikkunata imëpis alläpa kuyanapaq kallpachakunantsik (leyi Marcus 10:29, 30).

5, 6. Mana jaqikoq këpaqqa, ¿imatataq nunakuna niyan?

⁵ Alläpa kuyakoq kë imanö kanqanta alli entiendirqa, wawqi panintsikkunata tsënö kuyanapaqmi mas kallpachakushun. Tsëqa, alläpa kuyakoq këtawan mana jaqikoq këta nunakuna imanö entiendiyanqanta musyanapaq, juk igualatsikuypaq parlarishun.

 ⁶ Mëtsika watapa juk emprësallapaq juk nuna trabajashqa kaptinqa, mana jaqikoq trabajaq nuna kanqantam nishwan. Peru itsa mëtsika watakunana trabajarnimpis, patronninkunataqa reqintsu. Itsa patronkuna imatapis patsätsiyanqanwanqa acuerdutsu këkan. Tsëchöqa manam emprësata kuyartsu këkan, sinöqa qellëta wanarninmi. Juk emprësachö masta pagayänampaq mana niyaptinqa, jubilakunqanyaqmi tsë emprësachö trabajanqa.

7, 8. (1) ¿Imanirtan juk nunaqa pitapis alläpa kuyan? (2) Rut libruchö qellqarëkanqampita, ¿imanirtan wakimpita yachakushun?

⁷ Mana jaqikoq kë y alläpa kuyakoq kë, ¿imachö jukläya kanqanta rikantsikku?  6 kaq pärrafuchö parlanqantsik nunaqa, manam emprësata kuyartsu trabajan, sinöqa qellëta ganëta munarllam. Diosta unë witsan sirweq nunakunaqa, ¿imanirtan alläpa kuyakoq kayarqan? Manam imatapis chaskita munartsu, sinöqa shonqupita patsë kuyakoq karninmi. Rey Davidpaq parlarishun. Jonatanpa teytan wanutsita munaptimpis, Davidqa amïgun Jonatanta alläpam kuyarqan. Jonatan wanunqampita atska wata pasanqanchöpis, Davidqa Jonatanpa tsurin Mefiböset-ta alläpa kuyarmi yanapëkarqanlla (1 Sam. 20:9, 14, 15; 2 Sam. 4:4; 8:15; 9:1, 6, 7).

⁸ Bibliapa Rut librunchö qellqarëkanqampitam, alläpa kuyakuypita imëkata yachakuntsik. Kë libruchö parlanqan nunakunapitaqa, ¿imatataq alläpa kuyakuypita yachakuntsik? Pëkunapita yachakunqantsiknölla, ¿imanötan congregacionnintsikchö wawqi panintsikkunata alläpa kuyashwan? *

9. ¿Imanirtan Jehovä contran këkanqanta Noemï nirqan?

⁹ Rut libruchöqa, Noemïpaq, llumtsïnin Rutpaq y Boaz jutiyoq nunapaqmi willakun. Pëqa, Diosta kuyaq y Noemïpa nunampa familianmi karqan. Israel nacionchö juk tiempupa imapis mana wayuptinmi, Noemï, nunan y ishkan  wamrankuna Moab nacionta ëwakuyarqan. Tsëchömi nunan wanurqan. Ishkan wamrankunam casakuyarqan, peru tsëpitaqa wanukïkuyarqanmi (Rut 1:3-5; 2:1). Tsëkunapa pasarmi, Noemïqa alläpa llakikurqan. Tsëmi pëpa contran Jehovä këkanqanta pensarqan. Kënömi Diospaq parlarqan: ‘Wawäkunatapis qowätapis TEYTA DIOS qochimashqa kaptin alläpa llakishqam këkä [...]. Llapanpaq poderyuq Teyta Diosmi alläpa castigamashqa’. Jina kënöpis nirqanmi: ‘Llapanpaq poderyuq Teyta Diosmi tsënö castigamashqa’ (Rut 1:13, 20, 21).

10. ¿Imatataq Jehovä rurarqan Noemï mana allipa parlaptin?

¹⁰ ¿Imatataq Jehovä rurarqan Noemï tsënö parlaptin? Manam jaqirirqantsu, alläpa sufreqta rikarmi llakiparqan. Jehoväqa musyanmi, ‘imëkawan nitipakashqa këqa, yachaq nunatapis juicionnaqtanö tikraratsinqanta’ (Ecl. 7:7, TNM). Tsënö kaptimpis, Jehovä yanapëkanqanta Noemï musyanampaqqa, jukran yanapanan karqan. ¿Piwantan Dios yanaparqan? (1 Sam. 2:8). Rut-tam yanaparqan, Noemïta alläpa kuyanampaq. Pëqa alläpa mana llakikunampaq, y Jehovä kuyanqanta yarpätsinampaqmi shumaqlla yanaparqan. ¿Imatataq Rutpita yachakuntsik?

11. ¿Imanirtan llakishqa këkaqkunata mëtsika wawqi panikuna yanapayan?

¹¹ Alläpa kuyakoq karmi, llakikur qelanëkaqkunata yanapantsik. Noemïta Rut yanapanqannöllam, llakishqa o qelanashqa këkaqkunata kanan witsan alläpa kuyakoq wawqi panikuna yanapayan. Wawqi paninkunata kuyarmi, llapan puëdiyanqanmannö yanapëta procurayan (Prov. 12:25; 24:10). Tsëta rurarmi, apostol Pablu kënö consejakunqanta wiyakuyan: “Alläpa llakishqa këkaqkunata shoqar parlapäyë, pishipëkaqkunata yanapayë, llapankunapaq pacienciayoq kayë” (1 Tes. 5:14).

12. Llakishqa këkaqtaqa, ¿imanötan mas alli yanapashun?

¹² Tsënö llakishqa këkaq wawqi panikunataqa yanapantsik, shumaq wiyarnin y kuyanqantsikta nirninmi. Sirweqninkunata llapan puëdinqantsikmannö yanapanqantsiktam Jehoväqa rikëkan (Sal. 41:1). Bibliachömi Proverbius 19:17 kënö nin: “Waktsakunata yanaparqa TEYTA DIOSTA prestaqnöllam qoykun. Tsënö yanapaqtaqa Teyta Diosmi kutitsin”.

13. ¿Imatataq Rut rurarqan y imanötan alläpa kuyakoq kanqanta rikätsikurqan? (Jana qaranchö këkaq dibüjuta rikäri).

¹³ Alläpa kuyakoq kë imanö kanqanta mas entiendinapaqqa, nunan y ishkan wamrankuna wanukuyanqanchö Noemïta  ima pasanqanta rikärishun. “Israel nunakunaman TEYTA DIOS bendicionninta churaptin mikïkuna allina wayunqanta” musyarirqa, Noemïqa Israel naciontam kutirqan (Rut 1:6). Ishkan llumtsïninkunawan kutikäyaptinmi, Moabta kutikuyänampaq Noemï kima kuti nirqan. ¿Imatataq llumtsïninkuna rurayarqan? Bibliachömi kënö nin: “Waqëkäyanqanpitam Orfaqa suegranta mutsëkur wayinpa kutikurqan. Rutnam suegranwan quedakurqan” (Rut 1:7-14). Orpäqa, Noemï ninqannöllam Moabta kutikurqan. Peru Rutqa, wayinman kutita puëdirpis manam tsëtatsu rurarqan. Pëqa alläpa kuyakoq karmi, suegran Noemïta yanapanampaq churapakarqan (Rut 1:16, 17). Pëwan ëwanampaqqa churapakarqan, manam pipis obligaptintsu, sinöqa alläpa kuyakoq karmi. ¿Imatataq këpita yachakuntsik?

14. (1) ¿Imata rurayänampaqtan mëtsikaq wawqi panikuna churapakäyashqa? (2) Hebrëus 13:16 ninqannö, ¿sirweqninkuna imata rurayanqampitataq Diosnintsik kushikun?

¹⁴ Alläpa kuyakoqqa, shuyaräyanqampitapis mastam ruran. Diosta unë witsan sirweqkunanöllam, kanan witsan Testïgukunaqa, wawqi paninkunata alläpa kuyayan, hasta mana reqiyanqan kaqkunatapis. Këllaman pensarishun: ima desgraciapis pasakuptinqa, jinan höram imanö yanapakuyänampaq kaqta tapukuyan. O congregacionchö pipis pishipakuykanqanta musyarqa, jinan höram imata wananqanta musyëta procurayan y yanapayan. Pëkunaqa, Macedonia markachö unë witsan cristiänukunanöllam, ‘puëdiyanqampitapis maswan’ yanapakuyan (2 Cor. 8:3). Pishipakoq wawqi paninkunatam, kikinkunapa kaqkunawampis yanapayan (leyi Hebrëus 13:16).

15, 16. ¿Imanötan Rutqa suegranta mana jaqinampaq kaqta rikätsirqan?

¹⁵ Rutwan Noemï pasayanqampitaqa, imëkatam yachakuyta puëdintsik. Wakinllata rikärishun.

¹⁶ Ama qelanäkurishuntsu. Judä markaman ishkan kutiyänampaq Rut niptinqa, qallananllachöqa suegranqa manam munarqantsu. Peru Rutqa, ima niptimpis pëwan ëwanampaqmi nirqan. Tsëmi Noemïqa “imatapis nirqannatsu” (Rut 1:15-18).

17. ¿Imatan yanapamäshun wakinkunata yanapar sïguinapaq?

¹⁷ ¿Imatataq yachakuntsik? Llakishqa këkaqkunata yanapar sïguinapaqqa, pacienciayoqmi kanantsik. Këllaman pensarishun: itsa yanapayänanta wanaq paniqa, qallananllachöqa mana munanmantsu. * Tsënö kaptimpis, alläpa kuyarmi yanapëta jaqirishuntsu (Gäl. 6:2). Y tiempuwan yanapanapaq y shoqanapaq permitimänapaq kaqmanmi yarparänantsik.

18. ¿Imanirtan Rutqa itsapis alläpa llakikurqan?

¹⁸ Ama rasqa cölerakushuntsu. Noemïwan Rut Belenman chäriyaptinqa, Noemïqa unë vecïnankunawanmi tinkurirqan y kënö nirqan: “Ëwakuptïqa imëkämi karqan, peru imannaqtam Jehovä kutitsimashqa” (Rut 1:21, TNM). Suegranta tsënö parlaqta wiyarnin, ¿imataraq Rut pensarqan? Pëqa Noemïta  yanapëta munarmi, pëwan waqarqan, shoqarqan y Belenyaq yanaqarqan. Tsënö kaptimpis Noemïqa, “imannaqtam Jehovä kutitsimashqa” nirqanmi. Lädunchö këkaptimpis, manatsun Rut-ta cuentapaq churarqantsu. Tsënö parlaqta wiyarqa, alläpachi llakikurqan. Tsënö kaptimpis, manam Noemïta jaqirirqantsu.

19. ¿Imatan yanapamäshun llakikur qelanëkaqta yanapar sïguinapaq?

¹⁹ ¿Imatataq yachakuntsik? Yanapanapaq kallpachakuykashqapis, itsa llakikur qelanëkaq paniqa, lasaq shimimpa parlaparkamashwan. Tsënö kaptimpis, manam rasllaqa piñakushwantsu. Yanaparmi sïguinantsik y imanö shoqanapaq Jehovä yanapamänapaqmi mañakunantsik (Prov. 17:17).

20. ¿Imatan Rut-ta yanaparqan Noemïta yanapar sïguinampaq?

²⁰ Llakishqa këkaqkunata shumaq parlapäshun. Rutqa, Noemïta alläpa kuyarmi yanapëkarqan. Tsënö kaptimpis, kikinta yanapayänantapis wanarqanmi. Tsëmi Jehoväqa Boazta yanaparqan kënö parlapänampaq: “Musyämi noqakuna creyikuyanqä TEYTA DIOSMAN creyikunqëkita. Llapanchöpis pë yanapëkulläshï”. Tsë palabrakunaqa Rutpa shonqunyaqmi chärirqan. Tsëmi kënö nirqan: “Payllä tëtë, sirwiqniki mana këkaptïpis ankupëkamanqëkipita” (Rut 2:12, 13). Boaz tsënö parlapanqanmi, Noemïta yanapar sïguinampaq Rut-ta yanaparqan.

21. Isaïas 32:1 y 2 ninqannö, ¿imatataq creikoqkunata rikaqkunaqa kuyakoq karnin rurayanqa?

²¹ ¿Imatataq yachakuntsik? Wakinkunata alläpa kuyarpis yanapayänantam wanayan. Noemïta kuyarnin yanapanqampitam, Rut-ta Boaz shumaq parlaparqan. Tsënöllam, congregacionchö yanapaq  wawqi paninkunata kanan witsan yanapaqkunata, creikoqkunata rikaqkuna felicitäyan y shumaq parlapäyan. Tsënö parlapäyanqanmi yanapanqa, wawqi paninkunata yanaparnin sïguiyänampaq (leyi Isaïas 32:1, 2).

22, 23. ¿Imatataq Noemï cuentata qokurqan y tsëpaqqa imatan yanaparqan? (Salmus 136:23, 26).

²² Tsëpita tiempuwanqa, Rutpaqwan Noemïpaqmi, mëtsika mikuyninkuna Boaz procurapurqan (Rut 2:14-18). ¿Imatan Noemï nirqan Boaz tsëta ruranqanta rikëkur? Pëmi kënö nirqan: “Kawëkaqkunata y wanushqa o wañushqa kaqkunata imëpis kuyëpa rikaq Jehovä Dios bendicïkullätsun” (Rut 2:20a, TNM). Noemïqa manam unënönatsu pensarqan. Puntataqa llakikurmi contranchö Jehovä këkanqanta nirqan. Peru kananqa alläpa kushikurmi, Jehovä alläpa kuyakoq kanqanta nirqan. ¿Imanirtan kananqa tsënöna pensarqan?

²³ Noemïqa, Jehovä imanö yanapëkashqa kanqantam rikar qallëkurqan. Judä markata kutiptinmi, Jehoväqa Rutwan yanaparqan (Rut 1:16). Jina Jehovä yanapëkanqantaqa rikarqan, chakrankunata rantita * puëdeq Boaz nunawan, Rut-tawan yanapanqanchömi (Rut 2:19, 20b). Itsachi kënö pensarqan: “Kananmi musyari Jehovä ni imëpis mana jaqimashqa kanqanta. Pëqa imëpis yanapëkämashqallam” (leyi Salmus 136:23, 26). Rutwan Boaz yanaparnin sïguiyanqampitaqa, llapan shonqunwanchi agradecikurqan. Kimanmi kushikuyarqan, Noemï gänasyoq y mas allina kanqampita.

24. ¿Imanirtan wawqi panintsikkunata alläpa kuyarnin sïguinapaq kallpachakunantsik?

²⁴ Alläpa kuyakoq këpitaqa, ¿imatataq Rut librupita yachakurquntsik? Alläpa kuyakoq kanqantsikqa, llakikur qelanëkaq wawqi panintsikkunata yanapar sïguinapaqmi yanapamantsik. Jina pëkunata imëkanöpa yanapanapaqmi yanapamantsik. Creikoqkunata rikaqkunaqa, alläpa kuyarnin wawqi paninkunata yanapaqkunatam shumaq parlapäyänan. Wawqi panintsikkuna Jehoväta kushishqa yapë sirwir qallëkuyaptinmi kushikuntsik (Hëch. 20:35). Peru yarpäshun, alläpa kuyakoqqa kantsik, Jehovänö këta munar y rikëninchö alli këta munarmi (Ex. 34:6; Sal. 33:22).