1948 watam Païses Bäjus nacionchö yurikurqä. Tsëpita qateqnin wataqa, llapan familiäwanmi Brasilchö këkaq São Pauloman ëwakuyarqä. Teytäkunaqa iglesiamanmi ëwaräyaq y cenar usharirmi Bibliata leyiyaq kayä. 1959 watam, juk nacionta yapë ëwakuyarqä, kë kutichöqa Estädus Unïduschö Massachusetts niyanqanmanmi ëwayarqä.

Familiächöqa, öchoqmi kayarqä y teytäqa manteniyämänampaqmi alli trabajaq. Cällikunachö rantikur, carretërakunata rurayanqanchö y avionkunayoq juk emprësapaqmi trabajaq. Tsë emprësachö trabajanqampita më tsëpa viajarmi, alläpa kushikuyaq kayä.

Jövin karqa, mas jatunyarkurnin imata ruranäpaq kaqmanmi yarpachakoq kä. Wakin amïgükunaqa, universidächömi estudiar qallëkuyarqan y wakinnam ejercituman ëwayarqan. Peru discuti y pelyë mana gustamaptinmi, ejercituman ëwëtaqa munarqätsu. Tsëmi ejercituman ëwëta mana munar, universidächö estudiar qallëkurqä. Peru shonqüchöqa, nunakunata yanapar kushishqa kawakunäpaq kaqtam pensaq kä.

Universidächöqa, nunakuna mëpita shamunqantsikta musyëta munarmi, antropologïa profesionta estudiëta munarqä. Tsë profesionchöqa, nunakuna llapanchö imanö kayanqantam estudiayaq. Profesorkunaqa imapis kikinlla rurakashqa kanqantam yachatsiyämaq y tsëman creiyänätam munayaq. Wakin niyanqanqa, mana creipaqnömi kaq y tsëqa cientïficukuna niyanqanwanmi contranakoq.

Wakinkunapita mas alli këpaqmi yachatsikuyaq, peru alli nuna këpaqqa manam imatapis yachatsikuyaqtsu. Amïgükunawan fiestan fiestan kakuy y drögata probëqa kushitsimaqmi, peru tsënö kushikunqäqa ras o sasllam ushakäreq. Tsëmi, “¿këkunata rurarqa kushishqatsuraq kawakushaq?” neqmi kä.

Tsëpitaqa, Boston markatam ëwakurqä y tsëchömi juk universidäman matriculäkurqä. Estudiükunata paganäpaqmi, mana estudianqä killakuna trabajaq kä y tsëchömi Jehoväpa juk Testïgunta reqirirqä. Trabajaq mayïmi karqan y Daniel librupa chusku kaq capïtulunchö, ‘qanchis tiempukunapaq’ y ushanan junaqkunachöna kawëkanqantsiktam entienditsimarqan (Dan. 4:13-17). Bibliapita parlapämar sïguiptin y ninqankunata creirqa, juknöpana kawakunäpaq kaqtam jinan höra cuentata qokurirqä. Tsëmi imëkata ruraq kä tsëpaq mana parlapämänampaq.

Universidächöqa, Amërica del Surchö nunakunata yanapanäpaq yachatsiyämänampaqmi matriculäkurqä. Nunakunata yanapar kushishqa kanäpaq kaqtam pensarqä. Peru tsëta imanö ruranäpaq kaqta mana musyarmi, universidächö estudiëta dejarirqä.

1970 wata mäyu killachömi, Païses Bäjus nacionchö këkaq Amsterdam neqman trabajaq ëwarqä y teytä trabajanqan avionkunayoq emprësachömi, trabajar qallëkurqä. Tsë trabäjürëkurmi, Africachö, Amërica del Nortichö, Amërica del Surchö, Asiachö y Euröpachö mëtsika nacionkunata reqirqä. Peru tsë llapan nacionkunachömi, imëka problëmakuna kanqanta y altsëta puëdeq pipis mana kanqanta rikarqä. Imatapis rurarnin kushishqa këta munarmi, Estädus Unïduschö Boston universidäman estudiaq kutirqä.

Y tsëchö këkarmi, estudiëkanqä kushishqa kanäpaq mana yanapamänampaq kaqta cuentata qokurirqä. Imata ruranäpaq kaqta mana musyarmi, antropologïata yachatsikoq profesornïta yanapamänampaq nirqä. Y pëqa, “¿imanirtan estudiar sïguinki?, ¿imanirtan dejarinkitsu?” nimarqan. Jinan höram universidäpita ëwakurqä y mananam masqa kutirqänatsu.

Kushishqa kawakuyta mana puëdirmi, yamë y kuyanakur kawakuyta procuraq hippie niyanqan nunakunawan tärar qallëkurqä. Wakin amïgükunawanmi, Estädus Unïduspita Mëxicu nacionchö Acapulcu markaman chäyanqäyaq, grätislla apayämänampaq cärrukunata päratsir ëwayarqä. Imapaqpis mana yarpachakoqnö täraq, wakin hippie nunakunawanmi täräyaq kayä. Peru tsënö kawakuy imachöpis mana yanapakunqanta y kushishqa kanäpaq mana yanapamänampaq kaqtam cuentata qokurqä. Tsë nunakuna rasumpa  mana kuyakoq y mana allita ruraq kayanqantam rikarqä.

Tsë witsanqa, kikïpa barcüta manejarnin lamarpa viajëmanmi pensar qallëkurqä. Tsëtaqa, wamra kanqäpita patsëmi rurëta munarqä, peru tsëpaqqa toldukunayoq barcüran rantinä karqan. Tom amïgüpis tsëtam rurëta munarqan, tsëmi entëru Patsapa ishkä viajayänäpaq decidiyarqä. Gobiernukuna mana kayanqan alläpa shumaq islatam tarita munarqä.

Tomwan noqaqa, Espäña nacionchö Barcelöna Arenys de Mar markanmanmi ëwayarqä. Tsëchömi nuëvi metru mideq Llygra jutiyoq toldukunayoq barcuta rantiyarqä. Lamarpa viajar qallayänäpaqmi altsapäyarqä. Ëwëta munayanqäman despaciulla chëta munarmi, barcupa motorninta jorqarir tsëman yakuta winayarqä. Jina barcukuna chänanchö barcükunata yëkatsiyänäpaqmi, pitsqa metru mideq ishkë llanulla tablakunata rantiyarqä. Tsëkunata alistapakurirmi, Oceänu Indicuchö Seychelles islakunaman viajar qallëkuyarqä. Africapa inti o rupay jeqanan lädumpa lamar kuchumpam ëwëta pensayarqä, y tsëpitanam Sudafrica nacionchö Buëna Esperanzapa kuchumpa ëwayänäpaq churapakäyarqä. Mëpa ëwëkäyanqäta musyayänäpaqqa, estrëllakunata, mäpakunata, wakin librukunata y sextante niyanqantam utilizäyaq kayä. Lamarpa ëwëkar mëchö këkäyanqäta musyayanqäqa, espantakuypaqmi kaq.

Tsënö ëwëkarmi, qerupita barcükuna mana tsarakunampaq kaqta cuentata qokuriyarqä, barcükunamanmi 22 litrunö cada höra yaku yëkamoq. Qallananchö willayanqaqnömi, tamyar y vientur qallëkamurqan y tsë kutim, Diosman mëtsika unëta mañakurqä. Tsëchö mana wanurqa, Diosta imëkanöpa reqinäpaqmi pëta änirqä. Vientuwan tamyaqa pärarirqanmi, y kë kutichöqa änikunqäta cumplirqämi.

Jinan höram, lamarpa viajëkarnin Bibliata leyir qallëkurqä. Mediterraneu lamarpa ëwëkar barcüman tëkur tukuyläya pescädukunata y më tsëpapis yakulla kanqanta rikëqa, alläpa shumaqmi karqan. Paqaskunapaqa estrëllakunata rikëmi gustamaq, y tsëkunata rikarmi nunakunapaq yarpachakoq juk Dios kanqanta masraq creeq kä.

Atska semänapa viajarirmi, Espäña nacionchö puertu de Alicante markaman chäriyarqä. Y tsëchömi, mas allita rantiyänäpaq barcükunata rantikuyta procurayarqä. Peru awkis, motorninnaq y yaku yëkuptinmi, tsë barcükunata rantikuyqa difïcil karqan. Peru barcükunata rantiyanqanyaqqa, Bibliata leyinäpaq atska tiempuyoqmi karqä.

Bibliata leyinqämannömi, kushishqa kawakunapaq alläpa yanapakunqanta cuentata qokoq kä. Alli portakunapaq y shumaq kawakunapaq Bibliachö consëjukunata tarirmi, espantakoq kä. Y cristiänu tukoq mëtsikaq nunakuna y noqapis tsë consëjukunata imanir mana wiyakunqämanmi pensaq kä.

Alli kawakunäpaqmi churapakarqä, tsëmi drögakunata dejarirqä. Bibliachö ninqannö kawakoq nunakuna kayanqanmanmi pensarqä, y pëkunata taritam munarqä. Tsëmi Diosman yapë mañakurqä, pëkuna kaqman pushamänampaq.

Rasumpa kaq religionta tarinäpaqqa, iglesiakunatam rikapar qallëkurqä. Alicante markapa purikarmi, mëtsika religionkunapa iglesiankunata rikarqä y santukunayoq kanqanta rikarmi mana alli kayanqanta nirqä.

Juk domingu tardim, barcukuna chänan rikakoq jirkachö tëkarqä y Santiägu 2:1 a 5 ninqanta leyikarqä. Tsëchömi, rïcukunallata allipa tratë mana alli kanqanta nin. Y barcüman kutikarmi, iglesianö localpa puntampa pasarirqä. Punkun jananchömi, “Jehoväpa testïgunkunapa yachatsikuyänan wayi” nirqan.

Tsëmi, “mä imanöshi kë nunakuna chaskiyämanqa” nir pensarirqä. Tsëmi qala chaki, jatun shapruyoq y rachishqa pantaluyoq yëkurirqä. Nunakunata chaskeq wawqim, edäna warmipa lädunman täratsimarqan. Y pëmi, yachatsikëkämoq ninqan textukunata tarinäpaq shumaq yanapamarqan. Llapanmi saludayämaq shayämurqan y shumaqmi parlapäyämarqan. Juk kaqmi, Bibliapita parlayänäpaq wayinman invitamarqan. Peru Bibliata leyir manaraq ushashqa karmi, “willarishqëkinam” nirqälla. Y tsëyaqqa, llapan reunionkunamanmi ëwar qallëkurqä.

Tsëpita atska semänakunatanam, tsë nunapa wayinman ëwarqä y llapan tapukunqätam Biblia ninqanwan contestamarqan. Qateqnin kaq semänanam juk bolsa junta shumaq röpakunata qaramarqan. Y tsëkunaqa, juknintsik juknintsik kuyanakunapaq y guërrakunachö mana pelyanapaq Biblia ninqanta cäsukunqanrëkur, carcelman llawitsiyanqan juk nunapa kanqantam nimarqan (Is. 2:4; Juan 13:34, 35). Bibliachö ninqanta cäsukoq nunakunatam taririshqa karqä. Kananqa, Bibliatam estudiëta munarqä y manam juk shumaq islata taritatsu. Tsëmi, Païses Bäjus nacionta kutinäpaq churapakarqä.

Grätislla apayämänampaq cärrukunata päratsir päratsirmi, chusku junaqta Païses Bäjuschö këkaq Groninga markaman chärirqä. Trabäjuta ashirmi qallëkurqä. Juk carpinterïachömi trabäjuta mañakurqä, tsëmi atska tapukuykunayoq papelta tsaräratsiyämarqan. Y juk tapukuyqa, ima religionpita kanqäta qellqanäpaqmi karqan. Tsëmi, “Jehoväpa testïgunmi kä” nir qellqarqä. Carpinterïayoq nuna papelta leyirirqä, jukläyam rikäramarqan. Y, “qayashqëkinam” nimarqanllam. Peru manam qayamarqantsu.

Juk carpinterïachönam, “¿yanapakoqkunata wanayankiku?” nir tapukurirqä. Tsëmi imata estudianqäta o juk lädukunachö trabajashqa kanqäta  papelnïkunapaq tapumarqan. Toldukunayoq barcuta altsanqätam nirqä. Tsëmi, “kanan tardim trabajar qallëkunki, peru kë tallerchöqa ama ima problëmäkunata rurankitsu. Noqaqa Jehoväpa testïgunmi kä y Biblia ninqantam wiyakü” nimarqan. Manam creirqätsu, tsëmi, “¡noqapis Testïgun kä!” nirqä. Peru jatun aqtsayoqta y jatun shaprayoqta rikäramarmi, “tsëqa Bibliatachi estudiatsishqëki” nimarqan. Kushishqam änirirqä y juknin trabäjupita imanir mana qayayämashqa kanqantam entiendirirqä. Jehoväqa, shonqüchö imata munanqätam musyarqan (Sal. 37:4). Tsë wawqipa carpinterïanchömi juk wata trabajarqä y tsë tiempuchömi Bibliapita estudiatsimarqan. 1974 wata enëru killachömi bautizakurirqä.

Tsëpita juk killallatam, precursor tikrarirqä. Y tsënö yanapakurmi alläpa kushishqa karqä. Tsëpita qateqnin killanam, español idiömachö yanapakunäpaq Amsterdam markaman ëwakurqä. Alläpam kushikurqä español y portugues idiömachö nunakunata Bibliapita yachatsirnin. 1975 wata mäyu killachömi precursor especial kanäpaq niyämarqan.

Juk kutim, precursor especial Catharïna jutiyoq pani, español reunionnïkunaman Bolivia nacionpita Bibliata estudiëkätsinqan warmita apamur shamurqan. Maslla reqinakuyänäpaqmi, cartanakuyänäpaq Catharïnawan parlayarqä. Tsënömi ishkäpis kaqllata rurëta munayanqäta cuenta qokuriyarqä. 1976 watam casakuriyarqä y 1982 watayaqmi precursor especial kayarqä. Tsëpitanam, Galaad Escuëlapa 73 kaq cläsinman invitayämarqan. Escuëlata ushariyaptï Africa Orientalman mandayämanqampitaqa, alläpam kushikuyarqä. Pitsqa watapam Kenia nacionpa Mombäsa markanchö yanapakuyarqä. 1987 watachönam, Tanzania nacionman mandayämarqan. Tsëchö autoridäkunaqa, Testïgukuna yachatsikuyänanta permitiyarqannam. Tsëchömi 26 watapa kayarqä. Tsëpitanam, Kenia nacionman kutiyarqä.

Humildi nunakunata yachatsiqa, alläpam kushitsiyämashqa. Mombäsachö puntata yachatsinqä nunataqa, wayin wayin yachatsikuykarmi tarirqä. Ishkë revistanmi qararirqä. Tsëmi, “usharirqä, ¿imatataq rurashaq?” nimarqan. Qateqnin kaq semänam, suajïli idiömachö tsëllaraq yarqamushqa Usted puede vivir para siempre en el paraíso en la Tierra, neq libruwan estudiar qallëkuyarqä. Juk watallatam bautizakurirqan y precursor regular tikrarirqan. Tsëpita patsëmi pëwan warminqa, pachaktanö nunakunata bautizakuyänampaq yanapayashqa.

Diosnintsik imanir kamamashqantsikta entiendirirqä, Bibliachö alli kaq perlaskunata asheq negocianti nunapaq parlanqannömi, imëkata dejarqä Pëpita yachakur y yachatsikur sïguinäpaq (Mat. 13:45, 46). Imata rurar kushishqa kawakuyänampaq kaqtam, wakinkunatapis entienditsita munarqä. Sirweqninkuna kushishqa kawakuyänampaq yanaparnin Jehovä imanö bendicinqantam, warmïwan rikäyarqö.