1, 2. (1) Wakin gobiernukunaqa, ¿imatataq Jehoväta sirweqkunata rurayashqa, y imatataq wawqi panintsikkunaqa rurayashqa? (2) ¿Imanirtan chikir sufrikätsimashqapis kushishqa këta puëdintsik? (Jana qaranchö këkaq fötupitapis parlakuri).

 KANAN witsanqa 30 nacionkunapita y sitiukunapitapis maschömi, Diospita yachakunantsikta y nunakunata yachatsinantsikta autoridäkuna michämantsik. Tsë michäkuyanqan wakin sitiukunachöqa, wawqintsikkunata y panintsikkunatam autoridäkuna carcelatsiyashqa. ¿Imanirtan carcelatsiyashqa? Teyta Jehoväta cäsukur Bibliata leyiyanqampita y estudiayanqampita, creiyanqampita wakinkunata parlapäyanqampita, wawqinkunawan paninkunawan reunionkunachö juntakäyanqampita y polïticaman, guërrakunaman y imamampis mana mëtikuyanqampitam. Chikirnin sufrikätsiyaptimpis, Diosllatam llapanchö cäsukur b sïguiyashqa y Jehoväta manana sirwiyänampaq imëkata rurëkäyaptimpis, allim tsarakuyashqa, y tsëta rurayanqampitam alläpa kushikuyan.

² Itsa kë revistapa jana qaranchö wakin valienti Testïgukunapa fötunta rikarnin, kushishqalla këkäyanqanta cuentata qokurqunki. Cäsukoq kayanqampita Jehovä kushishqa këkanqanta musyarmi kushishqa këkäyan (1 Crön. 29:17a). Jesusmi kënö nirqan: “Kushikuyätsun alli kaqta rurayanqampita chikishqa kaqkuna […]. Chaskiyänëkipaq kaqman yarpar kushikuyë” (Mat. 5:10-12).

3. Hëchus 4:19 y 20 ninqanchö willakunqannöpis, ¿apostolkunaqa ima niyarqantan yachatsikuyänanta michäyaptin, y imanirtan tsënöqa niyarqan?

³ Jesuspita yachatsikuyanqanrëkur apostolkunata sufritsiyanqannöllam, kanan witsampis wakin wawqintsikkunata y panintsikkunata  sufrikätsiyan. Judïukunapa Jatun Cortinchömi, apostolkunata autoridäkuna atska kuti mandayarqan ‘Jesuspa jutinchö mana yachatsikuyänampaq’ (Hëch. 4:18; 5:27, 28, 40). ¿Imatataq apostolkuna rurayarqan? (Leyi Hëchus 4:19, 20). Pëkunaqa yarpäyarqan nunakunata yachatsiyänampaq y Cristupita yachatsikuyänampaq mas autoridäyoq kaq mandashqa kanqantam (Hëch. 10:42). Pëdruwan Juanmi, llapan apostolkunapa jutinchö autoridäkunata niyarqan, pëkunata mana cäsuyänampaq kaqta, y Diosnintsikta cäsukur Jesuspita yachatsikur sïguiyänampaq kaqta. Tsë juezkunata kënö neq cuentam kayarqan: “Qamkunaqa, ¿Diospitapis mas autoridäyoq kayanqëkitaku pensayanki?”.

4. Hëchus 5:27 a 29 ninqannöpis, ¿imatataq apostolkuna rurayanqampita yachakuntsik, y imanötan pëkunanölla rurashwan?

⁴ Kanan witsan cristiänukunaqa, apostolkunanöllam rurëkäyan. Apostolkunaqa, nunakunata cäsuyänampa rantinmi, gobernaq Teyta Diosta cäsukuyarqan (leyi Hëchus 5:27-29). Diosllata llapanchö cäsukuyanqampita maqar ushariyaptinmi, ‘Jesuspa jutinrëkur penqakatsishqa kayänanta Teyta Dios permitinqampita’ judïukunapa jatun cortimpita kushishqa ëwakuyarqan, y Diospita yachatsikurmi sïguiyarqan (Hëch. 5:40-42).

5. ¿Ima tapukuykunapitataq këchö yachakushun?

⁵ Apostolkuna rurayanqanman pensarqa, capazchi kënö tapukuntsik: “¿Imanötan Diosnintsikllata llapanchö cäsukuykarqa autoridäkunatapis cäsukuyarqan?” (Rom. 13:1). “Y Pablu ninqannöpis, ¿imanirtan autoridäkunata y gobiernukunata respetakur cäsukurpis, masqa Llapanta Gobernaq Teyta Diosta cäsukushwan?” (Tïtu 3:1).

6. (1) Romänus 13:1 textuchö ‘autoridäkuna’ nirqa, ¿pikunapaqtan parlëkan y imata ruranantsiktataq shuyaräyan? (2) ¿Pï permitiptintaq nunakunaqa autoridäyoq kayan?

⁶ (Leyi Romänus 13:1). Kë versïculuchö ‘autoridäkuna’ nirqa, nunakunata mandayänampaq autoridäyoq nunakunapaqmi parlëkan. Diosta sirweqkunaqa tsë autoridäkunatam cäsukunantsik. Pëkunaqa imapis  ordenädu kanampaq, leyta cumplitsiyänampaq y höraqa Jehoväta sirweqkunata defendiyänampaqpis yanapakuyanmi (Apoc. 12:16). Tsëmi Bibliachöqa, tribütuta y impuestuta pagakunapaq, cäsukunapaq y respetakunapaq nimantsik (Rom. 13:7). Peru Jehovä permitiptinllam, tsë gobiernukunaqa autoridäyoq kayan. Tsëtam Jesusqa cläru nirqan gobernador Ponciu Pilätu tapupaptin. Salvanampaq o wanutsiyänampaq autoridäyoq kanqanta niptinmi, Jesusqa Pilätuta kënö nirqan: “Manam imanamänëkipaqpis autoridäniki kanmantsu Teyta Diospita mana chaskishqa kaptikiqa” (Juan 19:11). Kanan witsan gobernantikunata y polïticukunataqa, Pilätutanöllam autoridäyoq kayänampaq Dios permitin.

7. ¿Imëtan autoridäkunata wiyakushwantsu, y imatataq pëkuna musyayänan?

⁷ Nunakuna churayanqan leykuna, Diospa leyninkunapa contran mana kaptinqa, llapan cristiänukunam nunakuna churayanqan leykunata cäsukuntsik. Peru Diosnintsik mana gustanqanta ruranantsikpaq o Dios nimanqantsikta ruranata michämashqaqa, manam tsë gobernaq nunakunata cäsukuntsiktsu. Këkunallaman pensarishun: capaz jövinkunata exigiyanman ejercituman ëwayänampaq. c O capaz Bibliantsikta y publicacionnintsikkunata mana katsinapaq y Diospita mana yachatsikunapaq y reunionkunachö mana juntakänapaq nimashwan. Autoridäyoq kayanqanta provechar Cristupa qateqninkunata sufritsir o imatapis rurarqa, Diostam cuentata qoyanqa. ¡Jehoväqa llapan rurayanqantam rikëkan! (Ecl. 5:8).

8. Nunakunaqa autoridäyoq karpis, ¿Jehoväpita mas puëdeqku kayan?

⁸ Autoridäyoq nirqa, pipis wakinkunapa mandaqnin kanqampaq o wakinkunapa janampa këkanqampaqmi parlëkan. Peru manam pëllana mas puëdeq y llapankunapa mandaqnin kanqampaqtsu parlëkan. ‘Autoridäkuna’ wakinkunapa mandaqninkuna kayaptimpis, Teyta Diosnintsikllam Puëdeq y Llapanta Gobernaq Poderösu Diosqa. Bibliachöqa, tsëtam Diosnintsikpaq atska kuti nimantsik (Dan. 7:18, 22, 25, 27).

9. ¿Imatataq Daniel rikarqan juk revelacionchö?

⁹ Diospa willakoqnin Daniel revelacionchö rikanqanwanmi, cläru musyantsik autoridäkunapitapis mas puëdeqqa Jehovä Dioslla kanqanta. Danielqa, puntata rikarqan mantsëpaq chusku animalkunatam. Tsë animalkunaqa rikätsikurqan unë witsanchö y kanan witsan mandakoq puëdeq nacionkunatam. Tsë nacionkunaqa Babilonia, Medopersia, Grecia, Röma y kanan witsan mandakuykaq Reinu Unïduwan Estädus Unïdusmi karqan (Dan. 7:1-3, 17). Tsëpitanam, Danielqa Jehoväta rikarqan ciëluchö mandakur täkunanchö jamarëkaqta (Dan. 7:9, 10). Daniel rikanqanwanmi, kanan witsan autoridäkunaqa musyayänan pilla mas puëdeq autoridä kanqanta.

10. Daniel 7:13, 14 y 27 ninqannö, ¿pikunatataq Jehoväqa Patsata gobernayänampaq churan, y tsëta ruranqanwanqa Jehovä imanö kanqantataq musyantsik?

¹⁰ (Leyi Daniel 7:13, 14, 27). Danielmi rikarqan Diosnintsikqa nunakunata autoridä kayanqampita y gobernanti kayanqampita jipirir, pëkunapa rantin mas puëdeq kaqkunata churanqanta. ¿Pikunatataq churarqan? Jesucristutam; pëpaqmi Bibliachöqa, “nunapa tsurinnö” nin. Y akranqan nunakunatam churarqan; pëkunaqa 144.000 nunakunam kayan. Pëkunam nunakunataqa “imëyaqpis” gobernayanqa (Dan. 7:18). Tsëta ruranqanwanmi, cläru musyantsik Jehovä Diosnintsiklla Llapanta Gobernaq Poderösu Dios kanqanta.

11. Gobernantikunapita Jehovä mas puëdeq kanqampaqqa, ¿imatataq unëna Daniel nishqa karqan?

 ¹¹ Danielqa unënam kënö nishqa karqan: “Dios Yaya […]. Qammi gobernantikunata churanki y qarqunki”. Y kënöpis nishqam karqan: “Tsënöpam nunakuna musyayanqa Llapanta Gobernaq Poderösu Dioslla Gobernanti kanqanta. Pëqa munanqan kaqtam pitapis gobernanampaq churan”. Tsënö ninqanwanmi, revelacionchö rikanqanqa igualarqan (Dan. 2:19-21; 4:17). ¿Jehoväqa imëllapis gobernantikunata churashqaku y qarqushqaku? Awmi.

12. Unë witsan gobernantikunata cargunkunapita Jehovä imanö jipinqanta willakaramuy. (Dibüjuta rikäri).

¹² Jehovä Diosnintsikqa clärum rikätsikushqa ‘autoridäkunapita’ mas puëdeq kanqanta. Këllata yarpärishun. Egiptuchö gobernaq Faraonmi, Jehoväpa sirweqninkunata esclävu katsirqan y alläpa sufritsirqan. Libri dejarinampaq kutin kutin Jehovä niptimpis, manam munarqantsu. Tsënam Jehoväqa, israelïtakunata libramurqan y faraontanam Puka lamarchö wanuratsirqan (Ex. 14:26-28; Sal. 136:15). Babiloniachö gobernaq Belsasarnam atska mikuyta ruratsirqan y tsëchö mikupakur kayanqanchömi, ‘ciëluchö këkaq Teyta Diosta’ ofendirqan. Jehovä Diosta adoranampa rantinmi, ‘örupita y pläta metalpita’ rurashqa santukunata adorarqan (Dan. 5:22, 23). Peru Diosnintsikqa, tsë orgullösu gobernanti mana kaqlla kanqantam rikätsikurqan. “Tsë paqasllam” Belsasarta wanutsiyarqan, y pëpa rantin gobernayänampaqmi medu y persa nunakunata Diosnintsik churarqan (Dan. 5:28, 30, 31). Palestïnapita Herödis Agrïpa I jutiyoq gobernantipis, apostol Santiägutam wanutsirqan, apostol Pëdrutapis wanutsita pensarmi, carcelatsirqan. Peru Diosnintsikqa, manam permitirqantsu pensanqanta rurananta. ‘Jehoväpa angelnin qeshyaratsiptinmi’, Herödisqa wanuskirqan (Hëch. 12:1-5, 21-23).

13. Willakaramuy mëtsikaq gobernantikunata Jehovä vencinqanta.

¹³ Jehovä Diosnintsikqa, mëtsikaq gobernantikunapitapis mas puëdeqmi. Tsëtaqa musyantsik israelïtakunata defendir, 31 gobernantikunata Canaanchö wanutsinqampitam. Pëkunata ushakäratsirmi, markankunataqa israelïtakunata entregarqan (Jos. 11:4-6, 20; 12:1, 7, 24). Jehoväqa, israelïtakunawan pelyayänampaq ëwaq Ben-Hadad gobernantita y pëta yanapaq 32 siriu gobernantikunatapis wanutsirqanmi (1 Rëy. 20:1, 26-29).

14, 15. (1) ¿Ima niyarqantan Nabucodonosorwan Darïu Llapanta Gobernaq Poderösu Dios Jehovä kanqampaq? (2) ¿Ima nirqantaq salmusta qellqaq nuna Jehoväpaq y nacionkunapaq?

 ¹⁴ Diosnintsikqa kutin kutinmi musyatsikushqa, pëlla Llapanta Gobernaq Poderösu Dios kanqanta. Babiloniachö gobernaq Nabucodonosormi, alabakurqan pëllana respetëpaq, poderösu y kallpayoq kanqanta pensar. Orgullösu karmi yarparqantsu Diosnintsiklla alabashqa kanampaq kaqtaqa. Tsëmi Diosnintsikqa, löcuyäratsirqan. Löcuyanqampita alliyärirnam Nabucodonosorqa, Llapanta Gobernaq Poderösu Diosta alabarqan y nirqanmi Dioslla llapampa mandaqnin imëyaqpis kanqanta. Y imatapis rurëta munaptinqa, ni pï michëta mana puëdinqanta (Dan. 4:30, 33-35). Gobernanti Darïupis tsëtam nirqan. Diosnintsikta cäsukunqampitam, Danielta leonkunapa corralninman jitarpuyarqan. Tsëpita kawëkar Daniel yarqaramuptinmi, Darïu kënö nirqan: “Kananmi mandakü mëtsë markachö karpis mandädüchö këkaq llapan nunakuna Danielpa Diosninta respetayänampaq. Pëpa Diosninqa imëyaqpis kawaq Diosmi. Pëllam imëyaqpis mandakoq kanqa y pëllam imëyaqpis gobernanqa” (Dan. 6:7-10, 19-22, 26, 27).

¹⁵ Y salmus qellqaqnam kënö nirqan: “Mëtsë nacionchö nunakuna mana allikunata rurayänampaq pensëkäyaptimpis, Teyta Jehoväqa manam permitishqatsu. Manam dejashqatsu mëtsë markachö nunakuna munayanqanta rurakuyänanta”. Tsëpitanam, kënö nirqan: “Teyta Diosmi sirweqninkuna kayänampaq nunakunata akrashqa. ¡Teyta Jehovä Diosninkuna kaptinmi, tsë nunakunaqa kushishqa kawakuyan!” (Sal. 33:10, 12). Tsëmi noqantsikqa, ¡Jehovä Diosnintsikta cäsukur alläpa kushishqa kantsik!

16. ¿Imatataq Diosnintsik ruramunqa, y imanirtan següru këkantsik? (Dibüjuta rikäri).

¹⁶ Unë witsanchö gobiernukunata Jehovä ushakätsinqantaqa yachakurirquntsiknam. Peru shamoq tiempuchöqa, ¿imataraq Jehovä ruranqa? ‘Alläpa sufrimientu’ witsanmi,  llapan shonqunkunawan cäsukoq sirweqninkunata salvanqa (Mat. 24:21; Dan. 12:1). Mëtsika nacionkunam juntakäyanqa Jehoväpa sirweqninkunata ushakätsita munar. Tsë juntakaq nacionkunatam Bibliachöqa, Magog markachö këkaq Gog nin. Tsë nacionkuna ushakätsita munëkäyaptinmi, Jehoväqa sirweqninkunata salvanqa. Naciönes Unïdusta yanapaq 193 puëdeq nacionkuna atacayaptimpis, Jehoväqa sirweqninkunata salvanqam. Tsë nacionkunaqa, Jehoväpaq y ciëluchö këkaq soldädunkunapaqqa mana kaqllam kayanqa. Jehovämi kënö nin: “Llapan nacionkunam musyayanqa poderösu y limpiu Dios kanqäta. Llapankunam musyariyanqa noqa Jehovä kanqäta” (Ezeq. 38:14-16, 23; Sal. 46:10).

17. ¿Imatan pasanqa gobernantikunata peru cäsukoq nunakunapaqqa imatataq Jehovä ruranqa?

¹⁷ Diosnintsikpa sirweqninkunata Gog atacar qallëkuptinqa, Jehovämi ‘entëru Patsachö gobiernukunata’ ushakätsinqa (Apoc. 16:14, 16; 19:19-21). Peru, allita ruraq nunakunaqa salvakuyanqam. “Teyta Dios llapan mandakunqanta cäsukoqkunallam patsachöqa kawayanqa” (Prov. 2:21).

18. ¿Imatataq mëtsikaq cristiänukuna rurayashqa Jehoväta kuyarnin? (Daniel 3:28).

¹⁸ Llapanta Gobernaq Teyta Jehoväta kuyarmi, autoridäkuna niyanqanta mëtsikaq cristiänukuna cäsuyashqatsu. Tsënöpam, carcelaräyashqa o hasta wanuyashqa. Pëkunaqa, kiman hebreu jövinkunanömi Jehovä Diosnintsikta llapanchö cäsukuyashqa. Tsë kiman hebreu jövinkunaqa Jehovä ninqanta cäsukurmi, hornuchö wanutsiyänampaq kaqta musyëkarpis mantsakuyarqantsu. Y cäsukoq kayanqampitam pëkunataqa Jehovä salvarqan (leyi Daniel 3:28).

19. Sirweqninkunata juzgarqa, ¿imataraq Jehovä cuentachö katsinqa, y imatataq kananllapitana ruranantsik?

¹⁹ Wakin salmuskunata qellqaq Davidqa, allim musyarqan Diosnintsikta cäsukuyqa alläpa alli kanqanta. Kënömi nirqan: “Teyta Jehovä, mëtsë markachö këkaq nunakunata castiguë. Teyta Jehovä, qamqa musyankim allita ruraq kanqäta, y juzgamarqa, jutsata mana ruranqäta yarpëkullanki” (Sal. 7:8). Y kënöpis nirqanmi: “Teyta Dios, mananam jutsata ruränatsu, kananqa allillatanam rurä, cuidëkamë” (Sal. 25:21). Mas alliqa ima pasakuptimpis, Jehovä Diosnintsikta cäsukur kawakunqantsikmi. Tsëta rurarqa, Salmus qellqaqnömi kushishqa sientikushun. Pëmi kënö nirqan: “Jutsata mana ruraqkuna y Teyta Jehoväta cäsukoqkunaqa kushishqam kawakuyan” (Sal. 119:1).