1, 2. (1) Biblia mana kaptinqa, ¿imanöraq kawënintsik kanman? (2) ¿Imanö Bibliatataq wanantsik yanapamänantsikpaq?

BIBLIA mana kaptinqa, ¿imanöraq kawënintsik kanman? Manachi musyashwantsu karqan Diosnintsikpita, ni ruramunampaq kaqpita. Jina manachi yachashwantsu karqan shumaq kawakïtapis.

² Tsëmi Palabranta Diosnintsik qomanqantsikpitaqa alläpa agradecikuntsik. Pëqa Palabran imëpis mana ushakänampaqmi änimarquntsik. Tsëtam apostol Pëdru nirqan Isaïas 40:8 textupita parlarnin (leyi 1 Pëdru 1:24, 25). Peru musyanqantsiknöpis, mas alli entiendinapaqqa idiömantsikchö leyinantsikmi mas alliqa. Tsëmi Diospa Palabranta kuyaqkunaqa, idiömantsikchö leyinantsik precisanqanta niyan. Unëpita patsëmi Bibliata kuyaqkunaqa, mana fäcil këkaptimpis juk idiömaman traducita y llapan nunakunaman chätsita procurayashqa. Y tsëqa Diospa munëninmi karqan, porqui pëqa tukïläya nunakuna salvakuyänanta y rasumpa kaqta musyayänantam munan (1 Tim. 2:3, 4).

3. ¿Imapitataq kë yachatsikïchö yachakushun? (Rikäri kë yachatsikïpa qallananchö këkaq dibüjuta).

 ³ Kë yachatsikïchömi rikäshun, idiömakuna y Gobiernukuna cambiaptin y Bibliata juk idiömaman traduciyänanta michäkïkäyaptimpis Diospa Palabranqa mana ushakashqa kanqanta. Kë yachatsikïmi yanapamäshun Bibliata y Qellqatsimoqninta mas kuyanapaq (Miq. 4:2; Rom. 15:4).

4. (1) ¿Tiempuwanqa imataq idiömakunawan pasakun? (2) ¿Imanötaq musyantsik Diosnintsikqa llapantsiktapis igualpa rikämanqantsikta, y imanötaq sientikuntsik tsëta musyar?

⁴ Musyanqantsiknöpis tiempu pasanqanmannömi idiömakunaqa cambiarëkan. Tsëmi pasashqa Bibliata qellqayanqan unë kaq hebreu y griëgu idiömakunawampis. Unë kaq hebreu o griëgu idiömakunaqa manam kanan kaqwanqa igualantsu. Tsëmi Diospa Palabranta entiendita munaqkunaqa, kanan parlayanqanmannö kananta wanayan. Wakinkunaqa pensayan Bibliata alleq entiendiyänampaqqa, unë kaq hebreu o griëgu idiömata yachakuyänan precisanqantam. Peru tsëqa manam yanapakuntsu. * Tsëmi alläpa agradecikuntsik 3200 idiömakunapitapis masman Bibliata traduciyämunqampita. Këmi rikätsikun, ima idiömata parlaq nunakunapis Palabranta entiendiyänanta Diosnintsik munanqanta (leyi Revelacion 14:6). Clärum këkan, Jehoväqa llapantsiktam igualpa rikämantsik y kuyamantsik (Hëch. 10:34).

5. ¿Imanirtaq Versión del Rey Jacobo nishqan Bibliaqa alläpa reqishqa tikrarirqan?

⁵ Rikärinqantsiknöpis idiömakunaqa cambiarëkanmi. Bibliata juk idiömaman traduciyanqan witsankunaqa, nunakunaqa clärum entiendiyaq tsë traduciyanqan Bibliakunata. Peru tiempuwanqa mananam entiendiyarqannatsu. Parlarishun ingles idiömaman traduciyanqan alläpa reqishqa King James Version (Versión del Rey Jacobo) nishqan Bibliapita. Kë Bibliaqa 1611 watachömi yarqamurqan. Y ingles idiömachöqa alläpa reqishqam tikrarirqan tsë witsan parlayanqanmannö kaptin. Peru tsë Bibliachöqa juk ishkëllam Jehovä jutiqa yurin. Y masqa Señor nirllanam mayusculawan churayarqan. Y tiempuwan yarqamunqan kaqkunachöqa, Mushoq Testamentu nir reqiyanqan kaqchöpis Señor nishpanam mayusculawan churayarqan. Tsënö churarninqa rikätsikïkäyarqan tsëchöpis Diospa jutin yurinqantam.

6. ¿Imanirtaq alläpa agradecikuntsik Traducción del Nuevo Mundo nishqan Bibliata katsinqantsikpita?

⁶ Tiempu pasanqanmannömi, King James Version (Versión del Rey Jacobo) nishqan Bibliachö këkaq palabrakunaqa entiendikarqannatsu. Jina tsënöllam pasakurqan juk idiömaman traduciyanqan wakin Bibliakunawan y 1569 wata españolchö yarqamoq Casiodoro de Reina nishqan Bibliawampis. Tsëmi noqantsikqa alläpa agradecikuntsik, kanan witsan parlanqantsiknö mëtsika idiömakunachö Traducción del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras Bibliata katsinqantsikpita. Kë Bibliataqa, tukï idiömata parlaq nunakunam leyita y entiendita puëdiyan (Sal. 119:97). Peru mas kushikïpaqqa,  Diospa Palabranta qellqayanqan witsanchönölla Jehovä jutin yurinqanmi.

7, 8. (1) ¿Imanirtaq judïukunaqa hebreu idiömachö këkaq Diospa Palabranta entiendiyarqannatsu? (2) ¿Imatataq Septuaginta nishpa reqiyan?

⁷ Höraqa mandakoqkuna cambiayaptinmi nunakunaqa juk idiömatana parlayan. Peru ¿imatataq Jehovä rurashqa Palabranta leyita puëdiyänampaq? Këllaman pensarishun. Bibliapa 39 librunkunataqa israelïtakuna o judïukunam hebreu idiömachö qellqayarqan. Pëkunatam puntataqa “sagrädu willakïninkunata Dios” musyatsirqan (Rom. 3:1, 2). Peru Jesus shamunampaq 300 watakuna pishinqan witsankunaqa, judïukunaqa mananam hebreu idiömata entiendiyaqnatsu. Porqui Alejandru Magnu mandakoq tikrarir juk nacionkunatapis dominar qallëkuptinmi Greciaqa alläpa puëdeq nacionman tikrarirqan (Dan. 8:5-7, 20, 21). Tsënöpam Greciaman perteneceq markakunachö täraq nunakunaqa, griëgutana parlayarqan, hasta judïukunapis. Tsënöpam hebreuchö këkaq Diospa Palabrantaqa mëtsikaq judïukuna entiendiyarqannatsu. Peru ¿imaraq yanapanman karqan entiendiyänampaq?

⁸ Jesus shamunampaq 250 watakuna pishikaptinmi, hebreuchö qellqarëkaq pitsqa librukunata griëgu idiömaman traduciyarqan. Y tsëpita 100 watakuna pasariptinnam llapan librunkunata griëguman traducir ushayarqan. Y tsëtam Septuaginta nishpa reqiyarqan. Tsëmi karqan hebreupita griëguman traduciyanqan punta kaq Biblia.

9. (1) ¿Imanötaq Septuaginta Biblia y juk idiömakunachö këkaq wakin Bibliakunapis leyeqkunata yanapashqa? (2) Hebreu idiömachö qellqakanqan kaqpitaqa, ¿mëqan textukunataq mas gustashunki?

⁹ Hebreu idiömachö Dios qellqatsinqan kaqta entiendiyänampaqmi, Septuaginta Bibliaqa griëgu parlaqkunata yanaparqan. Idiömankunachö Diospa Palabranta leyirqa, ¡alläpachi kushikuyarqan! Tiempuwanqa, Bibliataqa llapanta kar o wakin librunllata karpis göticuman, siriäcuman, latinman o mas idiömakunamanmi traduciyarqan. Y idiömankunachö leyirnin alleq entiendirninmi, nunakunaqa Diospa Palabranta mas kuyayaq. Itsachi noqantsikpanöpis mas kuyë textunkuna kaq (leyi Salmus 119:162-165 *). Rikanqantsiknöpis nunakuna juk idiömatana parlayaptimpis Diospa Palabranqa manam ushakashqatsu.

10. ¿Imanirtaq John Wyclef kawanqan witsan nunakunaqa Bibliapita yachakïta puëdiyaqtsu?

¹⁰ Unëqa, nunakuna Bibliata katsiyänanta y leyiyänantam precisaq carguyoq nunakuna michäkuyaq. Peru Diosta kuyaq nunakunam yanapakuyashqa Diospa Palabranta pï më nunakuna katsiyänampaq. Tsënö yanapakoqkunapitaqa jukqa karqan, 1300 watakuna witsanchö Inglatërra nacionpita John Wyclef nishqan nunam. Pëqa munarqan llapan nunakuna  Bibliata leyiyänantam. Peru pë kawanqan tiempuqa, Inglatërrachö nunakunaqa Bibliata manam rantita puëdiyaqtsu. Porqui makillapa copiayashqa karninmi alläpa chaniyoq kaq. Y jinamampis mëtsikaq nunakunam leyita yachayaqtsu. Iglesiakunachöqa Vulgata nishqan Bibliawanmi yachatsikuyaq, peru latin idiömachö kaptinmi nunakunaqa entiendiyaqtsu. Tsëqa, ¿imaraq nunakunata yanapanman karqan Diospa Palabranta entiendiyänampaq? (Prov. 2:1-5).

11. ¿Imanötaq yanapakurqan John Wyclef traducinqan Biblia?

¹¹ John Wyclef y yanapaqninkunam 1382 wata ingles idiömachö Bibliata jorqayämurqan. John Wyclefpa qateqninkuna o lolardos nishqankunaqa kë Bibliata alläpam kuyayaq y precisaqpaqmi churayaq. Tsëmi jinantin Inglatërrapa markan markan chakipa ëwarnin nunakunata Bibliata leyipuyaq, y makipa rurashqa juk ishkë copiakunatam jaqipuyaq. Tsënö rurayanqanqa alläpam yanapakurqan, porqui nunakunam Diospa Palabranta yapë kuyar qallëkuyarqan.

12. ¿Imataq pasakurqan ingles idiömachö Bibliata John Wyclef jorqaramuptin?

¹² Bibliata traducinqanrëkurmi pushakoq religiösukunaqa John Wyclefta chikiyarqan, y qateqninkunata qatikachäyarqan. Y traducinqan Bibliapa copiankunatapis, tariyanqan kaqtaqa ushakätsiyarqanmi. John Wyclef wanushqana këkaptimpis Iglesiapa chikeqnintanömi condenariyarqan. Tsëmi pamparanqampita tullunkunata jorqaramurnin kayayarqan y uchpantanam juk mayuman jichariyarqan. Tsënö rurëkarpis nunakuna Bibliata entiendita y leyita munayanqantaqa manam ushakätsita puëdiyarqannatsu. Tiempuwanqa Euröpachö y juk nacionkunachöpis llapan nunakuna leyiyänanta munarnin Bibliata traducitsir qallëkuyarqan.

13. (1) ¿Ima änimanqantsiktataq Jehovä cumplishqa? (2) ¿Y imatataq tsëqa rikätsimantsik?

¹³ Septuaginta Bibliata, Wyclef traducinqan Bibliata, King James Version (Versión del Rey Jacobo) Bibliata o wakin  Bibliakunatapis Diosnintsik qellqatsinqantaqa manam pensanantsiktsu. Peru michäkïkäyaptimpis traduciyänanta permitinqanmi rikätsikun, Palabran imëpis mana ushakänampaq änikunqanta cumplishqa kanqanta. Tsëmi mas confiakuntsik wakin änimanqantsikkunatapis cumplimunampaq kaqta (Jos. 23:14).

14. ¿Yanapamantsikku Palabranta Dios imanö cuidanqampita musyanqantsik?

¹⁴ Palabran ushakänanta mana permitinqanta musyanqantsikmi, Diosman mas markäkunapaq y kuyanapaq yanapamantsik. * Porqui kuyamarnintsik y biennintsikpaq yachatsimënintsikta munarmi, Palabran ushakänantaqa permitishqatsu (leyi Isaïas 48:17, 18 *). Tsëmi alläpa precisan noqantsikpis kuyanantsik y mandamanqantsikta wiyakunantsik (1 Juan 4:19; 5:3).

15. ¿Imapitataq qateqnin kaq yachatsikïchö yachakushun?

¹⁵ Diospa Palabranta kuyarninqa alleqmi yachakïta procurashun. Peru ¿imatataq ruranantsik alleq leyinantsikpaq? ¿Imanötaq wakin nunakunata yanapashwan Diosta kuyayänampaq? ¿Y imanötaq congregacionchö yachatsikamoqkunaqa segurakuyanman llapan niyanqankuna Biblia ninqannölla kananta? Kë tapukïkunapitam qateqnin kaq yachatsikïchö yachakurishun.