1. ¿Imakunapatan pasayarqan Jehoas, Uzïas y Josïas?

 ¿IMANÖRAQ kankiman wamrallaraq këkaptiki o jövinllaraq këkaptiki Diospa sirweqninkunata gobernanëkipaq churariyäshuptiki? Gobernanti tikrarirqa, ¿imataraq rurankiman? Bibliachömi willakun Judächö gobernaq jövinkunapita. Jukqa karqan Jehoas jutiyoq wamram, pëqa siëti watayoqllaran karqan. Y juk kaqnam karqan dieciseis watayoq Uzïas. Y juk kaqnam öchu watayoq Josïas. Gobernëqa, ¡manachi pëkunapaq fäciltsu karqan! Mana fäcil kaptimpis, alli gobernayänampaq y vïdankunachö allita decidiyänampaqqa yanapaqninkuna karqanmi.

2. ¿Imanirtan Jehoaspita, Uzïaspita y Josïaspita yachakushwan?

² Noqantsikqa manam gobernantitsu kantsik, peru ishkan wamrakunapita y juk jövinpita yachakunqantsikqa yanapamäshunmi. Allita y mana allita decidiyanqampitam yachakushun. Pëkunapita yachakurmi cuentata qokushun, amïguntsikkunata alli akranapaq, humildi kanapaq y Jehoväman confiakunapaq.

3. ¿Imatataq Jehoas rurarqan Jehoiadä yanapaptin?

³ Jehoasnö allita decidi. Wamrallaraq këkaptinmi Jehoaspaqa papänin wanukurqan, tsëmi sacerdöti Jehoiadä wamrantanö wätakurqan y Jehoväpitam yachatsirqan. Jehoasqa, Jehoiadä consejanqantam cäsukurqan, tsëmi Jehoväta sirwirqan y wakin israelïtakunatapis Jehoväta sirwiyänampaq yanaparqan. Tsënöllam Jehoväpa templunta altsayänampaqpis mandakurqan (2 Crön. 24:1, 2, 4, 13, 14).

4. ¿Imanötan yanapamantsik Jehovä mandakunqankunata cäsukunqantsik? (Proverbius 2:1, 10-12).

 ⁴ Jehoväta kuyanëkipaq y mandakunqankunata cäsukunëkipaq teytëkikuna o juk nunakuna yachatsiyäshurnikiqa allitam rurëkäyan (leyi Proverbius 2:1, 10-12). Teytakunaqa tukuynöpam wamrankunata yachatsita puëdiyan. Katia jutiyoq panintsik allikunata decidinampaq teytan imanö yachatsinqanta rikärishun. Pëtaqa teytanmi escuëlaman cada junaq pusharnin, cada junaq yachakunapaq textupita parlapaq. Katiam kënö nin: “Tsënö parlapämanqanmi yanapamarqan escuëlachö mana allikunapa pasarnin alli tsarakunäpaq”. Teytakunaqa wamrankunatam yachatsita puëdiyan Biblia ninqannö imatapis rurayänampaq. Capazchi tsënö mandayaptinqa alläpa controlëkäyanqantanö wamrakunaqa pensayanman. Peru jövin, ¿imaraq yanapashunki niyäshunqëkikunata ruranëkipaq? Anastasia jutiyoq panim willakun imata mana ruranampaq kaqta papänin mandarpis, imanir mana ruranampaq kaqta entienditsinqanta. Kënömi nin: “Tsënö parlapämanqanwanmi entiendirqä alläpa mana controlëkämanqanta, sinöqa kuyamarnï y mana allikunaman chänäta mana munarnin yanapëkämanqanta”.

5. Allita decidiptikiqa, ¿imanöraq teytëkikuna y Jehoväpis sientikuyanqa? (Proverbius 22:6; 23:15, 24, 25).

⁵ Bibliachö consëjukunata cäsukuptikiqa, teytëkikunaqa alläpam kushikuyanqa. Y masqa, Jehovämi kushikunqa y pëwanmi imëyaqpis amïgu këta puëdinki (leyi Proverbius 22:6; 23:15, 24, 25). Tsëqa jövin, ¿manatsuraq mas alli kanman qampis Jehoasnö cäsukoq kanqëki?

6. ¿Pikunatataq Jehoas cäsukurqan, y imachötan usharqan mana allita decidinqampita? (2 Crönicas 24:17, 18).

⁶ Jehoas mana allita decidinqampita yachakuy. Jehoiadä wanuriptinqa, Jehoasqa mana alli amïgukunawanmi juntakarqan (leyi 2 Crönicas 24:17, 18). Jehoväta mana kuyaq Judächö dirigentikuna consejayanqantam cäsukurqan. ¿Imanir-raq pëkunataqa cäsurqan? (Prov. 1:10). Tsë mana alli amïgukunata cäsurmi mana allikunata rurarqan. Y prïmun Zacarïas corregita munaptinqa, wanutsiyänampaqmi mandakurqan (2 Crön. 24:20, 21; Mat. 23:35). ¡Jehoasqa upachi karqan tsëta ruranampaq! Puntata cäsukushqa karpis, Jehoväpa contran y asesïnum tikrarirqan. Y tiempuwannam kikintapis sirweqninkunalla wanuratsiyarqan (2 Crön. 24:22-25). Jehoväta cäsukushqa kar y Jehoväta kuyaq nunakunata cäsukushqa karqa, ¡manachi  tsënöqa ushanmantsu karqan! ¿Imatataq yachakunki Jehoasta pasanqampita?

7. ¿Imanö amïgukunatataq akrankiman? (Rikäri fötuta).

⁷ Jehoas mana allita decidinqampitaqa yachakuntsik, Jehoväta kuyaq y mandakunqanta llapan shonqunwan cäsukoq nunakunallawan amïgu kanantsikpaqmi. Amïguntsikkunaqa tukuy edäyoqmi kayänan. Jehoaspapis mayorna Jehoiadä jutiyoq nunam amïgun karqan. Kananqa amïguykikunaman pensari y kënö tapukuy: “¿Amïgükunaqa yanapayämanku Jehoväman mas markäkunäpaq o yärakunäpaq? ¿Animayämanku Jehovä mandakunqankunata cäsukunäpaq? ¿Gustayanku Jehoväpita y Bibliapita yachakuyanqankunapita parlëta? ¿Cäsukuyanku Jehovä mandakunqankunata? Imachöpis pantaptïqa, ¿corregiyämanku o alabapäyämanllaku?” (Prov. 27:5, 6, 17). Rasumpa kaqchöqa, Jehoväta mana kuyaq amïguykikunaqa manam ni imachöpis yanapayäshunkitsu. Peru Jehoväta kuyaq amïguykikunaqa yanapayäshunkim y pëkunapa amïgunkuna këtaqa manam dejanëkitsu (Prov. 13:20).

8. ¿Imatataq yarpänëki Internet-ta utilizarninqa?

⁸ Internetqa yanapamantsik familiantsikkunawan y amïguntsikkunawan parlanapaq y qellqanakunapaqmi. Peru wakinkunaqa gälakurmi imatapis rantiyanqampita o rurayanqampita fötukunata y videukunata churayan. Internet-ta utilizarqa, këkunatam tapukunëki: “Këta churanqäwanqa, ¿imatataq logrëta munä? ¿Gälakuykäku, alabapäyämänantaku munä, o animëtaku? ¿Këta churanqäqa rikätsikun wakin nunakunanö pensanqäta, parlanqäta o ruranqätaku?”. Juk kutim Jehoväpa Testïgunkunata Pushaq wawqi Nathan Knorr kënö consejakurqan: “Ama nunakunata kushitsita procurayëtsu, tsëta rurarqa manam pitapis kushitsiyankitsu. Tsëpa rantinqa, Jehoväta kushitsiyë, tsënöpam Jehoväta llapan kuyaqkunata kushitsiyanki”.

9. ¿Imatataq Uzïas rurarqan Jehovä yanapaptin? (2 Crönicas 26:1-5).

⁹ Uzïasnö allita decidi. Gobernanti Uzïasqa jövinlla karqa, humildim karqan y “Teyta Dios munanqannömi kawakurqan”. Sesenta y öchu watapam kawarqan, y cäsi tsë llapan watakunam cäsukoq kanqampita Jehovä bendicirqan (leyi 2 Crönicas 26:1-5). Uzïasqa chikeqnin nacionkunachö nunakunatam mëtsikaqta vencirqan y imëkatam rurarqan Jerusalen marka alli següru kanampaq (2 Crön. 26:6-15). Jehovä yanapaptinmi llapan ruranqampis alli yarqurqan, tsëchi Uzïasqa alläpa kushikurqan (Ecl. 3:12, 13).

10. ¿Imachötan Uzïas usharqan?

¹⁰ Uzïas mana allita decidinqampita yachakuy. Uzïasqa gobernanti karmi mandakuyta yachakashqa karqan. Tsëchi pensarqan munanqanta rurakuyta puëdinqanta. Juk kutim Jehoväpa templunman yëkurqan inciensuta altarchö rupatsinampaq, tsëtaqa manam gobernantikuna rurëta puëdiyaqtsu (2 Crön. 26:16-18). Tsëta ruraptinmi sacerdötikunapa mandaqnin Azarïas corregirqan, peru Uzïasqa alläpam cölerakurqan. Jehoväta alli sirwikarpis, Uzïas tsëta ruranqanqa mana allim karqan tsëmi Jehoväqa leprawan castiguëkurqan (2 Crön. 26:19-21). Puntatanölla humildi karqa, ¡manam tsënöqa ushanmantsu karqan!

11. ¿Imatataq humildi nunaqa ruran? (Rikäri fötukunata).

¹¹ Gobernanti Uzïasqa mas puëdeq tikrarmi imatapis ruranqanchö Jehovä yanapanqanta qonqëkurqan. ¿Imatataq Uzïaspita yachakuntsik? Manam qonqanantsiktsu imatapis Jehovä yanapamashqalla rurëta puëdinqantsikta. Allikunata tarinqantsik y Jehoväta  kushishqa sirwinqantsikqa manam kikintsikpitatsu. Imatapis ruranqantsikpita gälakunantsikpa rantinqa, Jehovätam alabanantsik (1 Cor. 4:7). b Humildim kanantsik y yarpänantsikmi jutsasapa kanqantsikta y jukkuna corregimänantsikta wananqantsikta. Sesenta watayoqpitapis masyoqna wawqim kënö nin: “Wakinkunapita mas alli kanqäta mana pensanäpaqmi kallpachakurqö. Pillapis corregimaptinqa, mas alliyänä pishinqantam cuentata qokü y tsë consëjuta chaskikurmi mas alliyëta procurä”. Humildi kar y Jehoväta llapan shonquntsikwan respetarqa, allim kawakushun (Prov. 22:4).

12. ¿Imatataq Josïas rurarqan Jehoväta cäsukurnin? (2 Crönicas 34:1-3).

¹² Josïasnö allita decidi. Josïasqa wamrallaraq këkarmi Jehoväta cäsukur qallëkurqan. Josïaspaqqa manam gobernanan fäciltsu karqan. Tsë witsankunaqa, israelïtakunaqa santukunatam adorëkäyarqan. Tsëmi tsë mana alli religionta ushakätsinampaq valienti kanan karqan. Manaraqpis veinti watayoq karmi entëru nacionpita santukunata ushakätsirqan. ¡Josïasqa allitam rurarqan! (leyi 2 Crönicas 34:1-3).

13. ¿Imachötan yanapashunki Jehovällatana sirwinëkipaq änikunqëki?

¹³ Jövinlla karnimpis, Josïasnömi Jehovä imanö kanqampitaqa yachakuyta puëdinki. Jehovä imanö kanqanta musyarqa, pëllatana sirwinëkipaqmi änikunki. ¿Imanötan pëllatana sirwinëkipaq änikunqëki yanapashunki? Catorci watayoq Luke jutiyoq jövinmi kënö nin: “Kanampita witsëpaqa Jehovä sirwitam mas puntaman churashaq y pëtam kushitsita procurashaq” (Mar. 12:30). Qampis pënö rurarqa, mëtsika bendicionkunatam chaskinki.

14. ¿Imanötan wakin jövinkunaqa gobernanti Josïasnö rurayan?

¹⁴ ¿Imakunapatan Jehoväta sirweq jövinkuna pasayan? Döci watayoqllaraq këkar bautizakoq Johan jutiyoq jövinmi willakun escuëlachö estudiaq mayinkuna cigärruta shoqunampaq obligayanqanta. ¿Imatataq Johan ruran tsë niyanqanta mana cäsunampaq? Pëqa pensan tsë cigärruta shoqurqa, salorninta  malogranampaq kaqta y Jehoväwan amïgu këta mana puëdinampaq kaqtam. Y catorci watayoq këkar bautizakushqa Rachel jutiyoq panipis, escuëlachö alli tsarakunampaq imakunata ruranqantam willakun. Kënömi nin: “Imatapis niyämunqanta wiyarqa, Bibliapita yachakunqäkunaman o Biblia ninqankunamanmi pensar qallëkü. Y höraqa textukunatam yarpärï wakinkunata parlapärinäpaq”. Jövin, capazchi problëmëkiqa gobernanti Josïaspanötsu kanqa, peru pënömi yachaq këta puëdinki y Jehoväta mana dejëpa sirwita puëdinki. Kanan witsan mana allikunapa pasar alli tsarakurqa, shamoq tiempuchö mana allikunapa pasar alli tsarakunëkipaqpis listum këkanki.

15. ¿Imatan Josïasta yanaparqan Jehoväta mana dejëpa sirwinampaq? (2 Crönicas 34:14, 18-21).

¹⁵ Gobernanti Josïasqa veintiseis watayoq këkarmi templuta altsayänampaq mandakurqan. Tsë templuta altsëkarmi, “Jehoväpa Leynin qellqaraq libruta sacerdöti Hilquïas tarirqan. Tsëtaqa Moisesmi qellqashqa karqan”. Tsë libruta leyipäriyaptinmi, gobernanti Josïasqa Jehovä ninqanta cäsukunampaq cambiukunata rurarqan (leyi 2 Crönicas 34:14, 18-21). ¿Qamtaqa cada junaq Bibliata leyi gustashunkimantsuraq? ¿Leyikankinaku? Peru ¿gustashunkiku? Yanapashunëkipaq kaq textukunata mana qonqanëkipaqqa, ¿imatataq rurëkanki? Trëci kaq pärrafuchö parlanqantsik Luke jutiyoq jövinqa, gustanqan textukunatam juk cuadernuman apuntan. ¿Manatsuraq qamtapis gustashunqëki textukunata o yachakunqëkikunata apuntanqëki yanapashunkiman mana qonqanëkipaq? Biblia ninqanta mas yachakurqa masmi yachakuyta gustanki, y tsënö yachakurqa Jehovätapis kushishqam sirwinki. Gobernanti Josïastanömi Diospa Palabranqa yanapashunki alli kaqta ruranëkipaq.

16. ¿Imanirtan Josïasqa mana allita rurarqan, y imatataq tsëpita yachakuntsik?

¹⁶ Josïas mana allita decidinqampita yachakuy. Josïasqa 39 watayoq këkarmi mana allita decidirqan, tsënöpam wanurqan. Pëqa  yanapanampaq Jehoväta mañakunampa rantinmi, kikinman confiakurqan (2 Crön. 35:20-25). ¿Imatataq tsëpita yachakuntsik? Ëka watayoq kar o atska tiempupana Bibliata estudiarpis Jehovämanmi mañakunantsik yanapamänantsikpaq, Palabran Bibliatam estudianantsik y atska watapana Jehoväta sirweq wawqi panikuna consejamanqantsiktam cäsukunantsik. Tsëta rurarqa, manam alläpaqa pantashuntsu y imëpis kushishqam kawakushun (Sant. 1:25).

17. ¿Imatataq yachakuntsik Judächö kiman gobernantikunapita?

¹⁷ Jövinkunaqa puëdiyanmi alli kawakuyta. Jehoas, Uzïas y Josïas rurayanqankunawanmi musyantsik, wamrakuna y jövinkuna allita decidita puëdiyanqanta y rurayanqankunawan Jehoväta kushitsita puëdiyanqanta. Awmi, tsë kiman gobernantikunaqa pantayarqanmi y tsëpitam sufriyarqan. Peru qamqa, allikunata decidiyanqampitam yachakunëki y pantayanqankunataqa manam ruranëkitsu, tsënöpam alli kawakuyta puëdinki.

18. ¿Imanötan musyantsik alli kawakuyta puëdinqantsikta? (Rikäri dibüjuta).

¹⁸ Bibliaqa willakunmi wakin jövinkunapis Jehoväta sirwiyanqanta, amïgun kayanqanta y alli kawakuyanqanta. Jukqa karqan Davidmi. Pëqa jövinllaraq këkarmi Jehoväpa amïgun kanampaq decidirqan, y tiempuwanqa alli gobernanti këmanmi charqan. Rasunmi, höra höraqa pantarqanmi, peru Jehoväqa alli sirweqnintanömi rikarqan (1 Rëy. 3:6; 9:4, 5; 14:8). Jövin, ¿imanirtan Davidpita yachakunkitsu? Pëpita yachakunqëkim yanapashunki Jehoväta mana dejëpa sirwinëkipaq. Tsënöllam alli kanman Marcuspita y Timoteupita yachakunëkipaq tiemputa rakinqëki. Pëkunaqa jövin kayanqampitam Jehoväta sirwiyarqan y mëtsika tiempupam mana dejëpa sirwiyarqan. Tsënö sirwiyänampaq decidishqa karmi Jehoväta kushitsiyarqan y alli kawakuyarqan.

19. ¿Imanö kawakuytataq munanki?

¹⁹ Shamoq tiempuchö alli kawakuyta munarqa, kanampitam allikunata ruranëkipaq decidinëki. Kikikiman confiakunëkipa rantin Jehoväman confiakuptikiqa, yanapashunkim allikunata decidinëkipaq (Prov. 20:24). Qamqa puëdinkim alli y kushishqa kawakuyta. Jehoväta sirwirnin ruranqëkikunataqa, pëqa alläpam valoran. ¿Manaku alläpa kuyamaqnintsik Teytantsikta sirwiqa alläpa kushikuypaq? Tsënö vïdataqa, ¡manam mëchöpis tarishuntsu!