1, 2. (1) ¿Imataq noqantsikpaqa mas valoryoq? (2) ¿Ima yachatsikïtataq alläpa valorantsik y imanir? (Rikäri kë yachatsikïpa qallananchö këkaq dibüjuta).

¿IMATAQ noqantsikpaq mas valoryoq? ¿Imapis mana precisaq kaqwantsuraq cambiëkushwan? Diospa sirweqninkunapaqqa Jehoväwan amïgu kanqantsikmi mas valoryoq kaqqa, y tsëtaqa manam ni imawampis cambiashwantsu. Y alläpam valorantsik Bibliapita rasumpa kaqta yachakunqantsiktapis, porqui Jehoväwan amïgu kanantsikpaqmi yanapamantsik (Col. 1:9, 10).

² Palabran Bibliawan Jehovä Diosnintsik yachatsimanqantsikman pensarishun. Por ejemplu Diosqa nimantsikmi jutin ima kanqanta y ima ninqanta, y musyatsimantsikmi pë imanö kanqanta. Jina willamantsikmi, kuyamarnintsik tsurin Jesusta wanunampaq permitinqanta. Jina willamantsikmi gobiernun imata ruramunampaq kaqta, akrashqa kaqkuna ciëluchö kawayänampaq kaqpita y ‘juk üshäkuna’ Shumaq Patsachö kawayänampaq kaqtapis (Juan 10:16). Jinamampis, yachatsimantsikmi alli kawakunapaq y vïdantsikchö imanö portakunapaq kaqta. Kë yachatsikïkunaqa noqantsikpaqqa alläpa valoryoqmi, porqui Diosnintsikman mas witinapaq y  vïdantsikchö kushishqa kawakunapaqmi yanapamantsik.

3. ¿Rasumpa kaqta yachakunapaqqa pagakunantsikraqku?

³ Jehoväqa alläpa alli Diosmi, tsëmi noqantsikrëkur kuyashqa tsurin wanunanta permitirqan. Pipis rasumpa kaqta yachakïta munaptinqa, Jehoväqa manam cobrantsu yachatsinampaq. Juk kutim Simon jutiyoq nuna, santu espïrituta chaskita munar, apostol Pëdruta paguëta munarqan. Peru Pëdruqa kënömi nirqan: “Qellënikiwan juntu ushakë, porqui Diospa debaldilla qarënintam qellëwan tarita pensarqunki” (Hëch. 8:18-20). Y ¿ima ninantaq rasumpa kaqta yachakïqa? Rikärishun.

4. ¿Imatataq kë yachatsikïchö yachakushun?

⁴ (Leyi Proverbius 23:23 *). Diospa palabranchö rasumpa kaqta yachakïqa manam fäciltsu. Porqui gustamanqantsikkunatam jaqinantsik. Proverbius libruta escribeqmi kënö nirqan: “Rasumpa kaqta yachakushqana karqa manam imanöpapis jaqinantsiknatsu”. Rikärishun rasumpa kaqta yachakï ima ninan kanqanta y rasumpa kaqta yachakunapaq imakunata ruranantsik precisanqanta. Tsëmi yanapamäshun mas valoranantsikpaq y mana kaqpaq mana churanapaq. Y rasumpa kaqta katsinapaq kallpachakunqantsik imanir precisanqanta yachakurishun.

5, 6. (1) ¿Imanötaq grätislla rasumpa kaqta tarishun? Willakaramï. (2) Rasumpa kaqta yachakurninqa, ¿ima bendiciontataq chaskishun?

⁵ Grätislla imatapis qomänapaq pipis nimashqaqa, itsa noqantsikpis tsëta chaskinapaqqa imatapis ruranantsikraq. Proverbius 23:23 textuchö “rantï” neq palabrataqa hebreu idiömachöqa niyan, “ashi” o “yachakï” kanqantam. Tsëmi rikätsimantsik imatapis tarinapaqqa kallpachakunantsik precisanqanta. Kë igualatsikiman pensarishun. Itsa niramashwan, “juk mercäduchöqa kënö neq letrërum kan: ‘Plätanuskunaqa grätisllam’”. Tsëqa, ¿kikinllatsuraq plätanusqa wayintsikchö yuririnqa? Manam. Grätislla kaptimpis, tsë plätanusta munarqa mercädutam ëwanantsik. Jina tsënöllam, Diospita rasumpa kaqta yachakunapaqqa grätislla kaptimpis kallpachakunantsikraqmi.

⁶ (Leyi Isaïas 55:1-3 *). Isaïas libruchömi Jehoväqa nimantsik, rasumpa kaqta yachakï ima ninan kanqanta entiendinapaq. Jina tsë textullachömi nimantsik palabranqa yaku, lichi y vïnu cuenta kanqanta. Awmi, Jehoväpa rasumpa kaq yachatsikïninqa yakunanqantsik höra juk väsu yakuta upureq cuentam. Y imanömi llullu wamrata winanampaq lichi yanapan, tsënöllam Diospa Palabrampis yanapamantsik poqu cristiänu kanapaq. Y ¿imanötaq Diospa palabranqa vïnu cuenta? Bibliaqa vïnutam kushishqa këwan igualatsin (Sal. 104:15). Tsëmi Diosnintsik vïnuta ranti nirqa, Leyninta cäsukurnin kushishqa kawakunapaq kaqta nikämantsik (Sal. 19:8). Kë igualatsikïkunawanmi Jehoväqa rikätsimantsik, rasumpa kaqta yachakurninqa vïdantsikchö kushishqa kanapaq kaqta. Rasumpa kaqta yachakunapaqqa pitsqallata yachakurishun.

7, 8. (1) ¿Imanirtaq rasumpa kaqta yachakunapaqqa tiempuntsikta alleq patsätsinantsik? (2) ¿Imata ruranampaqtaq juk shipashqa decidïdu këkarqan, y tsëta ruranqanqa imanötaq yanaparqan?

⁷ Tiempuntsik. Rasumpa kaqta yachakunapaqqa tiempuntsiktam alleq patsätsinantsik.  Porqui Diospa Gobiernumpita yachakunapaq, Bibliata y publicacionkunata leyinapaq, japallantsik Bibliata estudianapaq, reunionkunapaq preparakunapaq y ëwanapaqqa tiemputaran wanantsik. Tsëpaqqa juk rurëkunapitam tiemputa jorqanantsik (Leyi Efesius 5:15, 16). Peru Bibliapa rasumpa kaq yachatsikïninkunata yachakunapaqqa cada ünupitam kanqa, porqui manam llapantsikpatsu tiempuntsikqa igual kan. Tsënö kaptimpis, Jehoväpa yachaq këninta, imanö këninta y llapan kamanqankunapitaqa imëpis yachakurllam sïguikäshun (Rom. 11:33). Ingles idiömachö puntata jorqayämunqan Täpakoq revistachömi “juk wëtatawan” rasumpa kaqta igualatsirqan y nïkurmi kënö nirqan: “Ama jukllëllawanqa kushishqa kayëtsu. Porqui tsënö karqa manachi mas wëtakunataqa Dios kamanmantsu karqan. Tsëmi masta ashirnin sïguinantsik”. Y jina kënömi tapukunantsik: “¿Rasumpa kaqta yachakurnin sïguikäku?”. Mushoq patsachö mana wanushpa kawarnimpis, Jehoväpitaqa yachakurllam sïguishun. Tsëmi alläpa precisan tiempuntsikta alleq utilizänantsik, rasumpa kaqta yachakunantsikpaq. Juk ejempluta rikärishun.

⁸ Japon nacionpita Mariko * jutiyoq shipashmi Estädus Unïdusta (Nueva York) estudiaq ëwakurqan. Y Japon nacionchö juk religionpitam karqan. Y juk precursöram wayin wayin yachatsikïkar tarirqan. Tsë shipashqa rasumpa kaqta yachakur qallëkurmi alläpa kushishqa sientikurqan, tsëmi juk semänachö ishkë kuti Bibliapita yachatsinampaq nirqan. Estudiarnin y trabajarnin ocupädu këkarnimpis reunionmanmi ëwar qallëkurqan. Jinamampis, rasumpa kaqta yachakur sïguinampaqmi tiempunta jorqarqan. Tsëta ruranampaq kallpachakunqanmi, Diospa kaqchö poqunampaq yanaparqan. Y Bibliapita yachakïkar juk watata manaraq cumplirmi bautizakurirqan. Y tsëpita joqta killallatam 2006 watachö precursöra tikrarirqan y kanampis precursöranömi sïguikan.

9, 10. (1) ¿Imanötaq rasumpa kaqta yachakunqantsikqa vïdantsikta cambian? (2) ¿Imatataq juk shipashqa rurarqan rasumpa kaqta yachakunampaq, y kananqa imanötaq sientikun?

⁹ Imëkayoq kë. Rasumpa kaqta yachakïta munarqa, itsa trabäjuntsikta y profecionnintsikta dejanantsik precisanqa. Pëdruwan Andresqa pescadormi kayarqan, peru “nunakunata pesquëtam yachatsiyashqëki” Jesus niptinmi, pëkunaqa mällankunata dejarïkur pëwan ewkuyarqan (Mat. 4:18-20). Peru tsënö nirqa, manam nikantsu rasumpa kaqta yachakuyänampaqqa trabäjunkunataraq jaqiyänan, porqui familiankunata manteniyänampaqmi trabajayänan (1 Tim. 5:8). Tsënö kaptimpis, manam imëkayoq këtatsu mas precisaqpaq churayänan. Tsë asuntupaq parlarmi Jesusqa kënö nirqan: “Patsachö fortünëkikuna ëlluyënatsu [...]. Tsëpa rantinqa, ciëluchö fortünëkikuna ëlluyë” (Mat. 6:19, 20). Juk shipash imata ruranqanta rikärishun.

¹⁰ Marïaqa escuëlaman manaraq ëwarmi, golf nishqan pukllachö pukllar qallëkurqan. Y colegiuchö alli estudianti kaptinmi universidächö estudianampaq juk bëcata qoyarqan. Peru golf pukllam alläpa gustaq, tsëmi atska qellëta ganëta munar mas alli pukllaq këta munaq. Peru Bibliapita estudianampaqmi decidirqan. Y alläpam gustarqan rasumpa kaqta yachakunqan, y vïdanchö cambiukunata ruranampaq yanapanqampitam kushikurqan. Tsëmi kënö nin: “Vïdächö imanö portakunäpaq Bibliapa consëjunkunata yachakunqämi yanapamarqan alli portakunäpaq, y tsëmi mas kushishqa sientikoq kä”. Marïaqa entiendirqanmi kapoqyoq karqa Jehoväta sirwita mana puëdinampaq kaqta (Mat. 6:24). Tsëmi golf pukllachö reqishqa këta y atska qellëyoq këta jaqirirqan. Y kananqa  precursöram y kënömi nin: “Imëkayoq këpitapis Jehoväta sirwirllam mas kushishqaqa kantsik”.

11. Rasumpa kaqta yachakushqaqa, ¿imanötaq amïguntsikkuna y familiantsikkuna tratamäshun?

¹¹ Amïguntsikkuna y familiantsikkuna. Bibliapa consëjunkunata cäsukurnin vïdantsikchö cambiukunata rurashqaqa, itsa wakin amïguntsikkuna y familiantsikkunaqa jukläyana tratamäshun. ¿Imanirtaq tsënö nintsik? Porqui qateqninkunapaqmi Jesusqa teytanman kënö mañakurqan: “Rasumpa kaqwan pëkunata santuyätsi; palabrëkim rasumpa kaqqa” (Juan 17:17). “Santuyätsi” neq palabraqa “juk läduman churë” o “raki” ninanmi. Rasumpa kaqta yachakurqa manam Satanaspa makinchö këkaq nunakunanöqa portakuntsiknatsu. Tsëmi Bibliapita yachakunqantsikmannö kawakushqaqa, nunakunaqa jukläyapana tratamäshun. Peru noqantsikqa llapantapis igual-llapam tratantsik, itsa amïguntsikkuna y familiantsikkunaqa mana allipa tratamäshun y hasta Bibliapita yachakunata michämäshun. Tsëqa manam espantakïpaqtsu, porqui Jesusmi kënö nirqan: “Wayinchö täraqkunallam nunapa chikeqninkunaqa kayanqa” (Mat. 10:36). Peru rasumpa kaqta yachakunqantsikqa imëkapitapis mas väleq kanqanta y bendicionkunata chaskinapaq kaqtam Jesusqa nirqan (Leyi Marcus 10:28-30).

12. Juk nuna rasumpa kaqta yachakunampaqqa, ¿imata ruranampaqtaq decidïdu këkarqan?

¹² Juk emprësayoq Aaron jutiyoq judïu nunam, wamra kanqampita yachakurqan Diospa jutinta parlë mana alli kanqanta. Peru pëqa rasumpa kaqtam Diospita yachakïta munarqan. Juk kutim juk Testïgu rikätsirqan hebreu idiömachö Diospa jutin chusku letrayoq kanqanta. Y yacharatsirqanmi tsë letrakunapa chowpinman vocalkunata churayaptinqa “Jehovä” nishpa wiyakanqanta. Tsëmi kë nunaqa yachakunqampita alläpa kushikurnin iglesianchö këkaq pastorkunata willaq ëwarqan. Peru pastorkunaqa manam pënötsu kushikuyarqan Diospa jutin ima kanqanta niriptin, tsëpa rantinqa toqapïkurmi qarquriyarqan. Y familiankunatapis tsëqa manam gustarqantsu. Peru Aaronqa Jehoväpita yachakurmi sïguirqan, y Jehovä Diosta sirwinampaqmi decidirqan. ¿Noqantsikpis listuku këkantsik kapoqyoq kënintsikta y familiantsikpitapis mas Diospita yachakunqantsikmannö kawanapaq?

13, 14. Rasumpa kaqta yachakïta munarqa, ¿ima cambiukunatataq pensënintsikchö y rurënintsikchö ruranantsik? Willakaramï.

¹³ Mana alli pensëkuna y rurëkuna. Rasumpa kaqta yachakïta munarqa, mana alli pensënintsikta y rurënintsikta cambianantsikpaqmi decidïdu këkänantsik. Apostol Pëdrum kënö nirqan: “Wiyakoq wamrakuna kar, amana portakuyënatsu Diospita ni imata mana musyayanqëki tiempuchö munënikikunamannöqa”. Jina kënömi nirqan: “Llapan portakïnikikunachö santu nunakuna kayë” (1 Pëd. 1:14, 15). Punta cristiänukuna kawayanqan witsanmi, Corintu markachö nunakunaqa imëka rakcha rurëkunata rurar y mana alli portakur kawakuyaq, peru rasumpa kaqta yachakurqa vïdankunachö cambiukunata rurayänanmi precisarqan (1 Cor. 6:9-11). Jina tsënöllam kanan witsampis, mëtsikaq nunakuna rasumpa kaqta yachakuyänampaqqa, imëka mana alli rurëninkunata jaqiyashqa. Apostol Pëdrum cristiänu mayinkunata kënö nirqan: “Porqui qamkunaqa atska tiempunam kawayarqunki juk nacion nunakunapa munëninkunata rurarnin; mana penqakur mana allikunata rurar, mana allikunapaq ërayar, mana medikushpa upur, lluta portakuyänan fiestakunachö kar, machakur, ïdulukunata melanëpaq adorar” (1 Pëd. 4:3).

¹⁴ Devynn y warmin Jasmineqa mëtsika watapam,  washku upi viciuchö kayarqan. Devynnqa contadormi karqan, peru washkuta upunqanrëkurmi trabäjuta taririptimpis qarquriyaq. Y Jasmineqa raslla piñakoq (ajäkoq) y alläpa lïsa warmi karqan. Juk kutim carretërapa machashqa ëwëkarnin, juk matrimoniu misionërukunawan Jasmineqa tinkurirqan. Pëkunaqa Bibliapita yachatsiyänampaqmi niyarqan. Y juknin kaq semänam watukaq ëwayarqan, peru machashqatam taririyarqan. Y Devynnwan Jasmineqa manam pensayarqantsu misionërukuna pëkunapaq yarpachakuyanqanta y watukayänampaq kaqta. Peru yapë watukarninqa manam machashqatanatsu tariyarqan. Y tsëpita patsëmi rasumpa kaqta yachakuyänampaq decidiyarqan y yachakuyanqanmannömi kawar qallëkuyarqan. Y kima killatanöna Bibliapita estudiëkarninmi washkuta manana upuyänampaq y casakuyänampaq decidiyarqan. Täräyanqan markachöqa pï më nunakunam rikäyarqan vïdankunachö cambiukunata rurayanqanta, tsëmi mëtsikaq nunakuna Bibliata estudiar qallëkuyarqan.

15. Rasumpa kaqta yachakurninqa, ¿imakunatataq jaqinantsik?

¹⁵ Costumbrikuna y Biblia yachatsikunqampa contran rurëkuna. Wakin nunakunaqa rasllam mana alli costumbrinkunata y Dios chikinqan mana alli rurëkunata jaqiriyan. Peru wakimpaqqa manam fäciltsu mana alli costumbrinkunata jaqiqa. Itsa tsë costumbrinkunata ruranampaq familiankuna, trabajaq mayinkuna o kuyashqa amïgunkuna obligayaptin jaqita puëdiyantsu. Itsa mas difïcilqa kanman wanushqa familiankunapaq imatapis rurayaptin (Deut. 14:1). Wakin wawqikuna y panikuna tsë mana alli costumbrikunata dejayänampaq imanö kallpachakuyanqanmi noqantsiktapis yanapamäshun. Rikärishun, punta cristiänukuna kawayanqan witsan Ëfesu markachö täraq nunakuna imata rurayanqanta.

16. ¿Imatataq rurayarqan Ëfesuchö wakin nunakuna rasumpa kaqta yachakurir?

¹⁶ Ëfesu markachö nunakunaqa, brujerïata rurayanqampitam reqishqa kayarqan. Jehoväpita yachakurirqa, ¿imatataq rurayarqan? Bibliam kënö nin: “Mëtsikaq magia ruraqkunam librunkunata ëlluyarqan, y llapankunapa nöpanchömi kayëkuyarqan. Y tsë llapampa chanin ëka kanqantam tantiyariyarqan, tsëmi musyariyarqan pitsqa chunka waranqa (50.000) pläta metal qellë chanin kanqanta. Tsënömi Jehoväpa palabranqa alläpa poderwan më tsëman charnin y patsakarnin sïguirqan” (Hëch. 19:19, 20). Tsë cristiänukunaqa brujerïa asuntupaq parlaq chaniyoq librunkunatam chipyëpa ushakätsiyarqan, y tsëta rurayanqampitaqa atska bendiciontam chaskiyarqan.

17. (1) ¿Ima cösaskunatataq itsa jaqirquntsik rasumpa kaqta yachakunapaq? (2) ¿Ima tapukïkunatataq qateqnin kaq yachatsikïchö yachakushun?

¹⁷ Qamqa, ¿imatataq jaqirqunki rasumpa kaqta yachakunëkipaq? Llapantsikmi tiempuntsikta alleq utilizantsik rasumpa kaqta yachakunapaq. Wakinqa imëkayoq këta, familiankunata y amïgunkunata precisaqpaq churayänampa rantinmi, rasumpa kaqta yachakuyanqanta mas precisaqpaq churayan. Wakinnam imanö pensëninkunata y rurëninkunata cambiayashqa, y itsa mana alli costumbrikunata y Biblia yachatsikunqampa contran rurëkunata jaqiyashqa. Imanö kaptimpis, segürum këkantsik rasumpa kaqta yachakunqantsikqa imëkata jaqinqantsikpitapis mas valoryoq kanqanta. Porqui tsënöpam Jehoväpa amïgun kashun. Awmi, rasumpa kaqta yachakunqantsikman yarpachakurninqa, manam ichikllapis pensarintsiktsu mana kaqpaq churëtaqa. ¿Imanötaq rasumpa kaqta mana kaqpaq churayanman? ¿Imaraq yanapamäshun rasumpa kaqta mana kaqpaq mana churanapaq? Kë tapukïkunatam qateqnin kaq yachatsikïchö contestashun.