1, 2. ¿Imanirtaq nunakuna imëka mana allikunapa pasayanqampita Jehoväta culpatsashwantsu? Juk igualatsikïwan willakaramï.

KËMAN yarpärï, atska watapana warmikiwan kushishqa kawakïkankiman. Peru juk junaqna, trabäjupita chärir shumaq wayikita, chipyëpa malograshqata taririnkiman: mësakunata, sïllakunata, plätukunata y mankakunatapis pakir ushashqata, y wayi ruripis pasëpa rakcha (iska) püruta. “¿Imanirtaq këtaqa warmï rurëkushqa?” nirtsuraq piñakunkiman. O “¿pitaq këtaqa rurëkushqa?” nirtsuraq tapukunkiman. Kuyë warmiki imanö kanqanta alleq musyëkarninqa manachi culpatsankimantsu, sinöqa pï ruranqantachi musyëta procurankiman.

² Kanan witsanqa, Patsantsik pasëpa mana allim këkan: imëka mana allikunawan rakchatashqa, jina nunakunapis wanutsinakur y warmipis y ollqupis jukwan jukwan lluta purikurmi kakuyan. Peru Bibliata estudiarninmi musyantsik, tsë llapan mana allikunapitaqa Jehovä mana culpayoq kanqanta, porqui pëqa kë Patsata juk shumaq huerta kanampaqmi kamarqan (Gen. 2:8, 15). Jehoväqa kuyakoq Diosmi (1 Juan 4:8). Bibliata estudiarmi musyantsik, imëka mana allikuna pasakunqampitaqa “diablu” culpayoq kanqanta (Juan 14:30; 2 Cor. 4:4).

3. ¿Imamantaq mana alli pensënintsik chäratsimashwan?

³ Tsënö kaptimpis, manam llapan mana allikunapitaqa Satanasllata culpashwantsu. ¿Imanir? Porqui höraqa kikintsikmi culpayoq kantsik (leyi Deuteronomiu 32:5 *). Peru tsënö kanqanta musyëkashqapis, jutsasapa kënintsikmi mana allikunata pensatsimashwan y tsënöpam mana allikunaman chärishwan (Prov. 14:12). ¿Imamantaq chärishwan? Mana allikunata pasanqantsikpita Satanasta o kikintsikta culpanantsikpa rantinmi, Jehoväta culpatsar qallëkushwan. Hasta pëwan piñakurkushwan (Prov. 19:3).

4, 5. ¿Imanötaq Jehoväwan piñakurkushwan?

 ⁴ ¿Jehoväwan piñakurkïta puëdishwantsuraq? Rasumpa kaqchöqa pëwan piñakunqantsikqa manam ni imapaqpis sirwinmantsu (Is. 41:11). Tsëmi juk yachaq nuna kënö nirqan: “Rikrëkiqa ichikllëllam Dioswan pelyanëkipaq”. Itsa shimintsikpitaqa yarqunmantsu Diospita quejakunqantsik. Peru tsënö kaptimpis, Proverbius 19:3 textuqa kënömi nin: “Nunapa upa këninmi näninkunatapis mana alliman tikraratsin, tsëmi shonqunqa Jehoväwan alläpa piñakun”. Awmi, shonquntsikchömi Dioswan piñakurishwan. Y tsënöqa tikrarishwan cuentata mana qokushllapam. Imëka ofendimaqnintsiktanömi Jehoväta rikar qallëkushwan. Y tsënö karqa, itsa Diospa rurëninkunachöpis alleqllaqa yanapakushunnatsu o congregaciontapis jaqirishwan.

⁵ ¿Imanöparaq Jehoväwan piñakurkushwan? Y, ¿imataraq rurashwan tsëman mana ishkinapaq? Kë tapukïkunapa respuestankunata alleq musyanantsikqa alläpam precisan, porqui Dioswan amïgu kënintsikqa tsëpitaran.

6, 7. ¿Imanöpataq Moisespa tiempunchö israelïtakunaqa Jehoväpita quejakur qallëkuyarqan?

⁶ ¿Imanöparaq juk cristiänu shonqunchö Jehoväpita quejakur qallëkunman? Tsëman ima chätsikunqanta pitsqallata rikärishun, y yachakurishun Diospa unë sirweqninkuna tsëman imanö ishkiyanqanta (1 Cor. 10:11, 12).

⁷ Wakinkunapa mana alli parlakïninkunam qelanäratsimashwan (leyi Deuteronomiu 1:28 *). Egiptuchö esclävu kayanqampitam israelïtakunaqa librina këkäyarqan. Jehovämi tsë mana alli Egiptu nacionpaq chunka plägakunata apamushqa karqan, y tsëpitanam Puka Lamarchö faraonta y tröpankunata ushakäratsishqa karqan (Ex. 12:29-32, 51; 14:29-31; Sal. 136:15). Israel markaqa listunam këkarqan Jehovä Awnikunqan Patsaman yëkunampaq. Peru tsënö yëkuyänampaq këkarnam, israelïtakunaqa Jehoväpita quejakur qallëkuyarqan. ¿Imanöpataq quejakuyarqan? Dios awnikunqan patsaman rikapakoq ëwaqkunam, wakinkunaqa mana allita o ulikurkur (llullakurkur) parlayarqan; tsëta wiyarirmi mantsapakur qallëkuyarqan (Nüm. 14:1-4). Tsënöpam, tsë “alli patsaman” yekuyänanta Jehovä permitirqannatsu (Deut. 1:34, 35). ¿Y noqantsikqa? ¿Wakinkunapa mana alli parlakïninkuna markäkïnintsikta ushakätsinantaku permitintsik, y Jehovä mana allipa tratëkämanqantsikta pensarku quejakur qallantsik?

8. Isaïas kawanqan witsanchö israelïtakunaqa, ¿imanöpataq Jehoväta culpayarqan?

⁸ Pishipakunqantsik y mana allikunapa pasanqantsikmi qelanätsimashwan (leyi Isaïas 8:21 *). Isaïas kawanqan witsanqa, judïukunaqa pasëpa mana allim pasayarqan. Chikeqninkunapa chowpinkunachömi kawayarqan. Mikïninkunaqa (mikuyninkunaqa) ushakëkarqannam, tsëmi mëtsikaq mallaqäyaq. Peru masqa Diospa kaqchömi mallaqäyaq (Amos 8:11). Tsënöpa pasëkarnin Jehoväta ashiyänampa rantinmi, pëkunaqa “reynimpa y Diosnimpa contran” parlar qallëkuyarqan. Awmi, imëkapa pasëkäyanqantaqa Jehovätam culpayaq. Itsa noqantsikpis imëka desgraciakunapa pasarninqa, pëkunanö Jehoväta culparnin shonquntsikchö kënö nikashwan: “¿Mëchötaq Jehoväqa këkarqan mas wanëkanqä höra?”.

9. ¿Imanöpataq Ezequiel kawanqan witsanchö israelïtakunaqa Jehoväpaq mana allita pensayarqan?

⁹ Manam imanö kanqanta alleqllaqa musyantsiktsu. Imanö kanqanta alleq mana  musyarninmi, Ezequiel kawanqan witsanchö israelïtakunaqa Jehoväpa rurënin “mana alli” kanqanta pensayarqan (Ezeq. 18:29). Imëka Jehoväpa leyninkunapa janampa, kikinkuna leyninkunata churakurkur, ichikllata musyayanqanwan Jehoväta juzgaq cuentam kayarqan. Imëllapis Jehovä ninqanta alleq mana entiendir o imëkapis imanöpa pasamanqantsikta mana musyarqa, ¿Jehovä ruranqankuna “mana alli” kanqantatsuraq shonquntsikchö pensashwan? (Job 35:2.)

10. ¿Imanöpataq Diosta culpatsar Adannö qallëkushwan?

¹⁰ Itsa jutsantsikkunapita y pantanqantsikkunapita Jehoväta culpatsashwan. Adanmi kikin jutsata rurarïkur Diosta culparqan (Gen. 3:12). Jehovä mandanqanta mana wiyakur imapa pasananta alleq musyëkar jutsata rurarïkurmi, Jehoväta culparqan, mana alli warmitam qomarqunki nirnin. Tsëpita patsëmi, mëtsikaq nunakuna Adan ruranqanta qatiyashqa y nïkurmi kikinkuna jutsata rurarirnin Diosta culpatsayashqa. Tsëmi noqantsikqa kënö tapukunantsik: “Kikï mana allita rurarïkur llakikunqäqa, ¿Jehovä mandakunqankuna mana alli kanqantatsuraq pensatsimanqa?”.

11. ¿Imatataq Jonaspita yachakuntsik?

¹¹ Alläpa precisaq kanqantsikta pensanqantsik. Profëta Jonasqa piñakurqanmi, ninivïtakunata Dios llakipanqampita (Jonas 4:1-3). ¿Imanirtaq piñakurqan? Pëqa itsa mas yarpachakurqan tsë marka ushakänampaq willakunqan mana cumplikänanta. Kikin mana allichö quedëta mana munarmi, arrepentikoq ninivïtakunata ni ichikllapis llakiparqantsu. ¿Jonasnötsuraq kikintsikllaman alläpa yarparar Jehoväwan piñakushwan kananyaq ushakëta mana apamunqampita? Mëtsika watakunapana ushakëqa këllachöna kanqanta willakunqantsikpita nunakuna burlakuyaptintsuraq, ¿ras cumplikänanta munar piñakur qallëkushwan? (2 Pëd. 3:3, 4, 9.)

12, 13. Jehovä ruranqankunapaq shonquntsikchö mana allita pensarqa, ¿imatataq alleq cuidanantsik?

¹² ¿Imataraq rurashwan jutsasapa shonquntsik Jehovä ruranqankunapaq mana allita pensar qallëkuptin? Yarpë, tsë rurëqa upa këmi. Juk Bibliam Proverbius 19:3 textuchö  kënö nin: “Kanmi mana alli nuna, kawëninta kikinlla ushakäratseq, nïkurnam Diosta culpan”. Kë textu ninqanman yarpararnin, llakikïkunapa pasarnin Diosta mana culpatsanapaq, rikärishun pitsqa yanapakïkunata.

¹³ Jehoväwan amïgu kënintsikta cuidashun. Dioswan amïgu kënintsikmi yanapamäshun, pëwan imëpis mana piñakunapaq (leyi Proverbius 3:5, 6 *). Jehovämanmi markäkunantsik (yärakunantsik), y manam precisaqtukushwantsu, ni pëpita mas yachaq kanqantsiktaqa pensashwantsu (Prov. 3:7; Ecl. 7:16). Tsënöpam, mana allikunapa pasarninqa Diosta culpashuntsu.

14, 15. ¿Imatataq rurashwan wakinkunapa mana alli parlëninkunata mana cäsupänapaq?

¹⁴ Jukpa mana alli parlakïninkunata ama cäsushuntsu. Moises kawanqan witsan israelïtakunapaqqa, imëkam karqan Awnikunqan Patsaman Jehovä yëkatsinampaq kaqman markäkuyänampaq (Sal. 78:43-53). Peru tsë chunka musyapakoqkunapa mantsakätsikoq willakïninkunata wiyarirqa, “manam yarpäyarqannatsu” pëkunapaqrëkur Jehovä imëkata ruranqankunata (Sal. 78:42). Jehovä llapan ruranqankunaman yarpachakurqa, yarpärintsikmi noqantsikrëkur imëka allikunata ruranqanta, y tsëmi pëwan amïgu kënintsikqa mas sinchiyanqa. Tsënöpam, wakinkunapa mana alli pensëninkuna Jehoväpita rakimänataqa permitishuntsu (Sal. 77:11, 12).

¹⁵ Jina cristiänu mayintsikkunapaq mana allikunata pensëpis, Jehoväwan amïgu kënintsiktam ushakäratsinman (1 Juan 4:20). Aaronpa cargumpaq israelïtakuna mana allita parlayaptinmi, Jehoväqa rikarqan kikimpaq mana allita parlëkäyaqtanö (Nüm. 17:10). Jina tsënöllam, kanan witsan markanta dirijinampaq churanqan nunakunapita mana allita parlashqa o quejakushqapis, Jehoväpita quejakïkaq cuenta kanman (Heb. 13:7, 17).

16, 17. ¿Imatataq yarpänantsik mana allikunapa pasarninqa?

¹⁶ Problëmantsikkunapita Jehovä mana culpayoq kanqanta yarpäshun. Isaïas kawanqan witsanchö israelïtakunataqa, pëpita rakikashqa këkäyaptimpis, Jehoväqa yanapëta munëkarqanllam (Is. 1:16-19). Imëka problëmapa pasëkashqapis, yanapamänantsikpaq Jehovä listu këkanqanta musyëqa alläpa kushikïpaqmi (1 Pëd. 5:7). Pëqa awnimarquntsik aguantanantsikpaq kallpantsik qomänantsikpaqmi (1 Cor. 10:13).

¹⁷ Jobnö mana allikunapa pasarqa, Jehovä mana culpayoq kanqantam yarpänantsik. Pëqa mana alli rurëkunata chikinmi, peru alli rurëkunataqa alläpam kuyan (Sal. 33:5). Jobpa amïgun Elihünö kashun, pëmi nirqan: “¡Mana alli rurëkuna, y mana kaqpita jipatsikïkunaqa Llapan Puëdeq rasumpëpa Diospita karuchömi këkäyan!” (Job 34:10). Jehoväqa manam imëka problëmakuna apamoqtsu, sinöqa alli kaqkunata apamoqmi (Sant. 1:13, 17).

18, 19. ¿Imanirtaq Jehoväpitaqa imëpis desconfiashwantsu? Juk igualatsikïwan willakaramï.

¹⁸ Jehoväpitaqa ama imëpis desconfiäshuntsu. Diosqa manam jutsata rurantsu, y yarpëninkunaqa noqantsikpa yarpënintsikkunapitapis mas jatunmi (Is. 55:8, 9). Tsëmi, llapanta rurëta mana puëdinqantsikta yarparanqantsik y humildi kanqantsik yanapamäshun, llapanta mana musyanqantsikta cuentachö katsinapaq (Rom. 9:20). Höra hörallam imapitapis imanö kanqantaqa llapanta musyarintsik. Cuentata qokurqunkichi Biblia kënö ninqan rasumpa kanqanta: “Punta quejakoq nunam alli ruraq nunanö rikakun, peru juknin chäramurnam juknöpa kanqanta niramun” (Prov. 18:17).

¹⁹ Juk amïguntsik imatapis ruranqampita alleqlla mana musyëkarninqa, ¿rasllatsuraq “mana allitam rurarqunki” nir acusashwan? ¿O atska watapa reqirnintsuraq,  “tsëtaqa manachi rurëkunmantsu” nishwan? Awmi, manam rasqa acusashwantsu. Jutsasapa amïguntsikta tsënö tratëkarninqa, ¿manatsuraq allillata ruraq y jatun pensëyoq Teytantsik Jehovämannäqa mas markäkushwan?

20, 21. ¿Imanirtaq culpayoq kaqta culpatsanantsik?

²⁰ Culpayoq kaqta culpashun. Hörataqa, imëka mana alli pasamanqantsikkunapita kikintsikmi culpayoq kashwan y manam Diostsu, tsëtam imëpis yarpänantsik (Gäl. 6:7). ¿Imanirtaq Diosta culpëqa upa kë kanman? Këman yarpärishun: juk cärru allipa cörrinampaq rurashqa këkaptimpis, manam llutaqa manejanantsiktsu. Peru juk chofer locunö alläpa ras manejanqanchö carretërapita yarqurir sanjaman jeqakurkuptinqa, ¿“cärru ruraq nunam culpayoq” nishwantsuraq? Manejaq kaq culpayoq këkanqanta musyëkarqa, ¡manachi tsëtaqa nishwantsu! Jina tsënöllam, imatapis libri akrakunapaq Jehovä permitimarquntsik, peru consejamarquntsikmi alleq pensëkur alli kaqta akrakunapaq. Tsënö këkaptinqa, ¿Jehovätatsuraq culpashwan pantar mana alli kaqta akranqantsikpita?

²¹ Rasunmi, manam mana alli kaqkunata akrashqa karllatsu mana allikunapaqa pasantsik. Wakin cösaskunaqa pasakun Biblia ninqannöpis, imatapis mana rurëkashqam mana ‘musyanqantsik tiempuchö’ (Ecl. 9:11). Peru ama imëpis qonqashuntsu, Satanaspa culpanrëkur tsë llapan mana allikuna pasakunqanta (1 Juan 5:19; Apoc. 12:9). ¡Chikimaqnintsikqa Diablum, manam Jehovätsu! (1 Pëd. 5:8.)

22, 23. ¿Imatataq yarpänantsik imëllapis problëmantsikkunarëkur llakishqa sientikurqa?

²² Mana allikunapa pasarqa, Josuëwan Caleb rurayanqanman yarpë. Pëkunaqa alli noticiawanmi israelïta mayinkunaman kutiyarqan, y manam wakin kaq musyapakoqkunanötsu kayarqan (Nüm. 14:6-9). Alläpa markäkoq (yärakoq) kayanqantam rikätsikuyarqan. Peru tsënö këkarpis, wakin israelïtakunawan juntum 40 watapa desiertuchö pasayarqan. Piñakur quejakuyänampa rantinmi Jehoväman markäkuyarqan, y tsënöpam bendicishqa kayarqan. Wakin kaq israelïtakunaqa desiertuchömi wanur ushakäyarqan, peru Josuëwan Calebqa, Jehovä Awnikunqan Patsamanmi kawëkar chäyarqan (Nüm. 14:30). Tsënöllam noqantsiktapis Jehovä bendecimäshun, mandamanqantsikkunata “mana utinashpa” (pishipaypa) rurashqaqa (Gäl. 6:9; Heb. 6:10, NM).

²³ Problëmakunapa pasar o pantanqëkikunapita llakikurninqa, ¿imataraq rurankiman? Jehovä alläpa alli kanqanman y llapan awnishunqëkikunaman yarpë. Y kënö tapukï: “¿Mana Jehoväwanqa imanöraq këkäman karqan?”. Jehoväpita ama imëpis rakikëtsu, ni permititsu shonqïki (shonquyki) pëwan piñakunanta.