1, 2. ¿Imanötaq rikätsikuntsik imanö wätashqa y pikunawan winashqa kanqantsikta?

IMANÖ nuna kanqantsiktaqa rikätsikuntsik, imanö wätashqa y pikunawan winashqa kanqantsikpitam. Y tsëtaqa rikätsikuntsik, vistikïnintsikchö, ima mikï (mikuy) gustamanqantsikchö y imanö portakunqantsikchömi. Jina tsënöqa kantsik, imanö nunakunawan winashqa kanqantsikpita y imanö tiempukunachö kawashqa kanqantsikpitam.

² Tsënö kaptimpis, kawënintsikchöqa kanmi, mikï gustamanqantsikpitapis y imanö vistikunqantsikpitapis mas precisaq cösaskuna. Këman yarpärishun, wamra kanqantsikpitam yachatsimashqantsik, imakuna alli kanqanta y imakuna mana alli kanqanta. Y cada nunam jukläya jukläyata pensayan. Y imatapis akranqantsikqa rikätsikun concienciantsik ninqanmannö ruranqantsiktam. Tsëmi Bibliaqa cläru nin: “Mana israel caq nunacunapis Moises escribishqan leycunata mana musyarpis, consensiancunachomi musyayan allita o mana allita rurayanqanta” (Rom. 2:14). Tsëqa, imatapis rurëta munanqantsikpaq Diospa leyninkuna cläru mana nimashqaqa, ¿wamra kanqantsikpita yachatsimanqantsikkunata y markantsikchö wakinkuna rurayanqankunatatsuraq qatishwan?

3. ¿Imanirtaq cristiänukunaqa kë mundupa pensëninkunata qatiyantsu?

³ Bibliachöqa atska willakïkunatam tarintsik tsëkunata mana qatinapaq. Ishkëllata rikärishun, punta kaqmi kënö nin: “Kanmi nunapa rikënimpaq alli näni, peru tsë näniqa wanïllamanmi chätsikun” (Prov. 16:25). Jutsasapa karninmi ni imatapis alliqa rurëta puëdintsiktsu (Prov. 28:26; Jer. 10:23). Y juk nin kaqnam, ima alli o ima mana alli kaqanta y nunakuna gustayanqan kaqta Diablu churamunqankuna, y tsëtam kë mundu qatin (2 Cor. 4:4; 1 Juan 5:19). Tsëmi Dios  chaskimänata y bendicimänata munarninqa Romänus 12:2 * (leyi) textu ninqanta wiyakunantsik.

4. ¿Imatataq kë yachatsikïchö yachakushun?

⁴ Romänus 12:2 textupa precisaq yachatsikïkunatam kimata kë yachatsikïchö rikäshun. 1) ¿Imanirtaq jukläyana kanantsik? 2) ¿Ima ninantaq jukläyana tikrëqa? 3) ¿Imanötaq jukläyaman tikrashwan?

5. ¿Pikunatataq Pablu parlapëkarqan Romänus 12:2 textuchö?

⁵ Romänukunaman apostul Pablu cartakurninqa, ciëlupaq akrashqa cristiänukunamanmi qellqarqan, y manam mana creikoq nunakunamantsu (Rom. 1:7). Pëkunatam animarqan jukläyana kayänampaq y ‘më tsëchö imëkapis imanö këkanqankunata’ mana qatiyänampaq. Jesus shamushqanna 56 wata witsankunaqa, Römachö cristiänukunapaqqa ‘më tsëchö imëkapis imanö këkanqankunaqa’ romänukunapa costumbrinkuna, portakïninkuna y imanö vistikïninkunam karqan, tsëkunawanmi reqishqa kayaq. “Amana qatiyënatsu” nirninqa, Pablu rikätsikïkarqan tsë tiempuchö wakin kaq cristiänukuna nunakunapa rurëninkunata y pensëninkunata qatikäyanqanllataran. ¿Imanötaq cristiänukuna muyakëkäyarqan tsë witsanchö imëkapis imanö këkaqkunawan?

6, 7. ¿Imanö costumbriyoq markachötaq kawayarqan Pablu cartakunqan witsan Röma cristiänukunaqa?

⁶ Kanan tiempu Römata watukaqkunaqa rikëta puëdiyanmi, punta cristiänukunapa tiempunchö rurayanqan templunkunata, pantiunninkunata, estadiunkunata y maskunatapis. Tsë llapankunam rikätsimantsik religioninkuna y costumbrinkuna imanö kanqanta. Jina willakoq librukunachöpis parlanmi, pelyaq nunakunapaq, llallinakur guërra cärrunkunawan cörriyanqankunapaq, waqanëpaq actuacionkunapaq, müsicakunapaq y wakin rurëkuna mas penqakïpaq kanqankunapaq. Jina Römachöqa negociukunapis allipam yarqoq, tsëmi qellëta tariyänampaqqa fäcil-lla karqan (Rom. 6:21; 1 Pëd. 4:3, 4).

⁷ Romänukunapaqa mëtsikam templunkuna y diosninkuna karqan, peru nunakunaqa manam ni imata rurayaqtsu diosninkunawan mas kuyanakuyänampaq. Pëkunaqa pensayaq, pipis yurikuptin, casakuptin y wanukuptin imëka costumbrikunata rurayanqankuna religionnikunachö mas precisaq kanqantam. Römachö cristiänukunapaqqa, tsë costumbrikuna kaptin sasaraqchi tsarakuyänampaq karqan. Cäsi llapankunam tsë costumbrikunachö winashqa kayarqan, tsëmi rasumpa cristiänu kayänampaqqa jukläyana tikrayänan precisarqan. Y manam bautisakuyanqan junaqtsu jukläya tikrayanqanqa usharinan karqan, sinöqa sïguiyänanmi karqan.

8. ¿Imanirtaq kë munduqa alläpa peligrösu cristiänukunapaq?

 ⁸ Tsënöllam kanan tiempupis kë munduqa cristiänukunapaq alläpa peligrösu. ¿Imanir? Porqui mundupa espïritunqa mëtsëchömi këkan (leyi Efesius 2:2, 3 y 1 Juan 2:16). Llapan junaqkunam munëninkunawan, pensëninkunawan y rurëninkunawan juntu këkantsik. Tsëmi alläpa precisan, “më tsëchö imëkapis imanö këkanqankunata amana qatiyënatsu” nir Pablu consejamanqantsikta wiyakunantsik. ¿Imanötaq tsëta rurashwan?

9. ¿Ima cambiukunatataq mëtsikaq nunakuna rurayashqa manaraq bautisakurnin?

⁹ Pipis Bibliapita yachakur y yachakunqannö kawar qallarqa, Jehoväpa kaqchömi poqur qallëkun. Y poqïkanqantaqa rikätsikun kawëninchö cambiukunata rurarnin, mana alli kaq religionta jaqirnin y Jesucristu imanö kanqanta qatirninmi (Efes. 4:22-24). Llapan watakunam mëtsika waranqa nunakuna Jehoväta kuyarnin y pë ninqankunata cumplirnin bautisakuyan. Tsëqa Jehoväta alläpam kushitsin (Prov. 27:11). Tsënö kaptimpis kënömi tapukunantsik: “¿Këkunallatsuraq cambiukuna ruranäpaq kaqkuna?”.

10. ¿Imanirtaq jukläya këqa igualtsu ichik alliyarkïpita?

¹⁰ Rasumpa kaqchöqa jukläyana kanqantsikqa, manam Jehoväpa kaqchö poqunanllatsu o ichik mas alliyarkunanllatsu. Tantiyarinapaq, imatapis rantikuyanqantaqa, “këqa mas alli kaqnam” nirmi jana qaranman laqarkayämunman o willakarayämunman; tsëtaqa itsa niyanman imatapis mana precisaqninta yapaparkurlla o qaranta shumaqyarkatsirlla. Peru Romänus 12:2 textu “jukläyana kayë” ninqanqa rikätsikïkan, Diospa poderninwan chipyëpa jukläyana o mushoqna kanantsikpaq kaqtam. Tsëmi juk cristiänu jukläyana tikrarninqa, manam mana alli rurëninkunata, mana alli parlëninkunata y mana alli portakïninkunallatatsu jaqirinan. Porqui Bibliapita mana musyaq nunakunapis wakinqa manam tsëkunataqa rurayantsu. Tsëqa, ¿imanötaq juk cristiänu jukläyana tikranqanqa kanman?

11. Jukläyaman tikrëpaq Pablu parlarninqa, ¿imanö kanqantataq nirqan?

¹¹ “Pensënikikunata cambiar jukläyana kayë” nirmi Pablu qellqarqan. Pensënikikuna nirqa Biblia rikätsikun, imanö kënintsikpaqwan, imanö yarpachakunqantsikpaqwanmi. Romänukunaman Pablu cartakurninmi parlashqana karqan, Dios jaqirishqan “llutan yarpenincunamanno mana cabeqta” ruraq nunakunapaq, kënömi nirqan: “Tuqui mana allicunata ruracur[mi] caquicayan; curtidum cayan; imapaqpis allapam locuyäyan; nuna mayinta mana allita ruraqmi cayan; embidiosum cayan; wanutsicoqmi cayan; pelyanderum cayan; egañacoqmi cayan; lirya asheqmi y cuentusterum cayan” (Rom. 1:28-31). Tsënö kawakïchö winashqa këkar cristiänuman tikrashqa kaqkunataqa, rasuntachi jukläyana kayänampaq y pensëninkunatapis cambiayänampaq Pabluqa nirqan.

12. a) ¿Kanan witsankunachöqa imanötaq nunakuna pensayan? b) ¿Peru imanirtaq tsënö pensëqa noqantsikpaq mana alli kanman?

 ¹² Kanan witsampis, apostul Pablu parlanqan nunakunapa tiempunchönöllam kawëkantsik. Pëkunaqa itsa pensayan Dios mandakunqannö kawëqa kanan witsanqa mana precisanqantana. Mëtsikaq profesorkuna y teytakunam munayanqannö imatapis rurakuyänampaq wamrakunata yachatsiyan. Pëkunaqa pensayan imëkapis tiempuyoqlla kanqantam. Hasta Diosman creeqkunapis munayanqannömi imatapis rurakuyan y Dios mandakunqankunata wiyakïqa mana precisanqantam pensayan (Sal. 14:1). Tsënö pensëqa cristiänukunapaq pasëpa mana allim. Mäkoq mäkoqlla mana karninqa, Diospa markan yachatsimanqantsikkunatam wiyakushunnatsu o itsa imata consejamanqantsikkunapita quejakur qallëkushun. O itsa, kushikïkuna asuntupaq, Internetpaq o estudiu asuntupaq consejamashqa mana allitanö rikar qallëkushun.

13. ¿Imanirtaq imanö këkanqantsikta alleq rikäkushwan?

¹³ Tsëmi, munëninmannö kë mundu mana tumakätsimänapaqqa, alleq yarpachakunantsik, imanö kanqantsikta, imata munëkanqantsikta y imakunata kuyanqantsikta. Itsa tsëkunataqa cläruqa rikätsikushwanllatsu. Y wakinkunaqa itsa, “qamqa alli cristiänum kanki” nir alabapäramashwan. Peru kikintsikllam musyantsik, Bibliapa yachatsikïninkuna tsëkunachö jukläya tikranapaq yanapamashqantsikta o jinallaraq yanapëkämanqantsikta (leyi Santiägu 1:23-25).

14. ¿Imataq yanapamäshun cambiuta ruranantsik pishinqantaraq rikäkunapaq?

¹⁴ Jukläyana kanapaqqa, shonquntsikchömi cambiuta ruranantsik, tsëmi imapis shonquntsikyaq chänanta wanantsik. ¿Tsëpaqqa imataq yanapamäshun? Palabranchö Jehovä nimanqantsikta imanö chaskikunqantsikwanmi musyashun shonquntsichö ima kanqanta, y tsënöpam rikäshun ‘Diospa munëninta’ ruranapaq imakunachö cambianantsik pishinqantaraq (Rom. 12:2; Heb. 4:12).

15. ¿Imanötaq jukläyana tikranantsikpaq Jehovä yanapamanqantsikqa?

¹⁵ (Leyi Isaïas 64:8 *.) Igualatsikïwan profëta Isaïas parlanqanqa juk precisaqtam yachatsimantsik. ¿Imanötaq Mituwan Trabajaq Jehoväqa jukläya kanapaq yanapamashwan? Pëqa manam shumaq rikakunapaqtsu altsamantsik, sinöqa imanö nuna kënintsiktam altsamun. Altsamänata jaqishqaqa, shonquntsikmi jukläyamanna tikranqa, y tsëtam wanantsik kë mundupa rurëninkunaman mana ishkinapaq. ¿Imanötaq Jehoväqa jukläya nunatana tikratsimantsik?

16, 17. a) Willakaramï mankata rurayänampaq allpawan puntata imakunata rurayanqanta. b) ¿Imanötaq Bibliaqa yanapamantsik Jehoväpa rikënimpaq precisaq kanapaq?

¹⁶ Alli mankata rurayänampaqqa alli kaq allpatam wanayan. Y tsëpaqqa, manka ruraq nunaqa kë ishkë precisaq cösaskunatam ruranan: allpata alli sernirmi ruminkunata jitarinan, y tsëpitanam, alli poqutsinampaq tantiyëkurlla yakun winanan. Tsënöpam ruranqannölla juk shumaq manka yarqunqa.

¹⁷ Rikanqantsiknöpis yakum alläpa precisaq mituta shumaq poqutsinampaq, tsënöpa fäcil-lla shumaq mankata rurariyänampaq. Imanömi allpata yaku yanaparin alli mitu kanampaq, tsënömi Diospa Palabrampis, punta mana alli pensënintsikta jaqinapaq y Diospa rikënimpaq alläpa väleq kanantsikpaq yanapamantsik (Efes.  5:26). ¿Kananqa cuentata qokurintsikku, cada junaq Bibliata leyinapaq, reunionkunaman mana faltëpa ëwanapaq imanir animamanqantsikta? Tsëkunata rurarmi permitishun Jehovä jukläya tikratsimänata (Sal. 1:2; Hëch. 17:11; Heb. 10:24, 25).

18. a) ¿Imanirtaq yarpachakushwan Diospa Palabran jukläyata tikratsimänata munarninqa? b) ¿Ima tapukïkunamantaq yarpachakushwan?

¹⁸ Peru seguïdu Bibliata leyinqantsik y tsëpita yachakunqantsikllawantsu manam jukläya tikrashun. Mëtsikaq nunakunam höraqa Bibliata alleq leyiyan y allipam ninqankunata musyayan. Itsa tsënö nunakunata yachatsikïkarnin tarirqunki. Wakinkunaqa juk textu ima ninqantapis alleqmi yarparäyan y niramantsikmi. Peru tsënö yacharnimpis manam pensëninkunata ni kawëninkunata altsayantsu. ¿Imanir? Porqui Diospa Palabran pitapis jukläyaman tikratsinampaqqa, cada nunam permitinan yachakunqankunata shonqunman chätsita. Tsëmi, yachakunqantsikkunaman yarpachakunantsikpaq tiemputa rakinantsik alläpa precisaq. Kënömi tapukushwan: “¿Alleqku musyä yachakunqäkunaqa rasumpa kanqanta? ¿Manaku kawënïchö rikarqö kë yachakunqäkuna rasumpa kanqanta? ¿Yachakïkanqä imakunachö yanapamänampaq kaqmantaq pensä? ¿O tsë yachakunqä wakinkunata yachatsinäpaq kanqanllamanku pensëkä? ¿Noqata Jehovä parlapëkamanqantaku sientï?”. Kë tapukïkunaman yarpachakushqaqa, Jehoväta kuyanqantsikmi shonquntsikchö mas miranqa y sinchiyanqa. Y shonquntsikchö Jehoväta tsënö kuyar qallanqantsikqa yanapamäshun, jukläyana kanantsikpaq kallpachakunapaqmi (Prov. 4:23; Lüc. 6:45).

19, 20. ¿Bibliapa ima consëjunkunata wiyakunqantsiktaq yanapamäshun bendicionkunata chaskinapaq?

¹⁹ Diospa Palabranta cada junaq leyinqantsikqa y tsëman yarpachakunqantsikqa Pablu kënö ninqanta ruranapaqmi yanapamäshun: “Imëka rakcha röpata qotureq cuenta unë imanö kayanqëkita y rurënikikunata jaqiriyë, y limpiu röpata churakoq cuenta, jukläya nunana tikrayë, rasumpa kaq yachatsikïkunata yachakuyanqëkimannö cada vez mas mushoqyäkïkaq kayë” (Col. 3:9, 10, NM). Biblia yachatsikunqanta entiendirnin y ninqannö rurarninqa, jukläya nunanam tikrashun y tsëmi tsapämäshun Satanaspa trampankunapita.

²⁰ Apostul Pëdrum kënö nir yarpätsimantsik: “Nopatam Diosnintsicta mana reqir, mana allicunata rurarqantsic; cananqa obedienti wamracunanona allicunata rurashun”. Y tsëpitanam nimantsik, llapan portakïnintsikchö limpiu kanantsikpaq (1 Pëd. 1:14, 15). Punta mana alli pensënintsikkunata y imanö kanqantsikta jaqir y Dios munanqannö jukläya nuna tikrarqa, atska bendicionkunatam chaskishun. Qateqnin kaq yachatsikïchömi tsëpita masllata rikärishun.