1, 2. ¿Ima junaqta yarpänantsiktaq cristiänukunapaq alläpa precisan y imanir?

JUK precisaq junaqman yarparqa, ¿ima junaqkunatataq yarpanki? Casädu karqa itsa yarpanki casakunqëki junaqta. Wakinkunaqa itsa yarpäyan nacionninkuna libri quedanqan junaqta. Peru ¿musyankiku kima waranqa watakunapana llapan nunakuna juk alläpa precisaq junaqta yarpäyanqanta?

² Tsë junaqtaqa Pascua nirmi reqiyan. Tsëta celebrar Egiptuchö esclävu kayanqampita israelïtakuna yarqayämunqanta yarpäyaptimpis, tsë junaqqa noqantsikpaqpis alläpam precisan. Peru itsa ninkiman, “tsë fiesta celebrëqa judïukunallapaqmi, tsëmi noqapaqqa precisantsu”. Alläpa precisanqantaqa rikätsimantsik Biblia kënö ninqanmi: “Jesucristu[m] imeca Pascua fiestacho achcasta pishtarir Diosta qarayanqanno noqantsicrecur wanushqa” (1 Cor. 5:7, noqakunam kinkishätsiyarqö). Kë willakï alläpa precisanqanta musyanapaqqa, yachakurishun judïukuna Pascuata celebrayanqampita y cristiänukunata Jesus mandamanqantsikwan imanö igualanqanta.

3, 4. ¿Imanöpataq Pascuata celebrar qallayarqan?

³ Mëtsikaq nunakunam musyayan imanöpa Pascuata celebrar qallayanqanta. Itsa leyiyashqa Bibliapa Exodu librunchö, o tsëpaq parlaq pelïculata rikäyashqa. ¿Yarpankiku tsë celebrëchö ima pasakunqanta?

⁴ Israelïtakunaqa mëtsika watapam Egiptuchö esclävu kayarqan, y tsëmanmi Moisestawan Aaronta Jehovä kacharqan jorqamunampaq, peru faraonqa manam munarqantsu. Tsënam Jehoväqa chunka castïgukunawan castigarqan. Ushanan kaq castïguchömi Egiptuchö llapan mayor kaq wamrakuna wanuyarqan, y tsëmi faraonqa libri kacharirqan Diospa markanta (Ex. 1:11; 3:9, 10; 5:1, 2; 11:1, 5).

5. ¿Imatataq israelïtakuna rurayänan karqan libri manaraq yarqurnin? (Rikäri kë yachatsikïpa qallananchö këkaq dibüjuta.)

⁵ Peru ¿imatataq israelïtakuna rurayarqan Egiptupita libri manaraq yarqurnin? Tsë witsanqa karqan  m.J.sh. 1513 watam, primavërachö equinocciu witsan, (marzu killa). Hebrëukunaqa abib nishpam qayayaq y tiempuwannam nisan niyarqan. * Diosmi israelïtakunata mandarqan 14 de nisan celebracionpaq, tsë killapa chunka kaq junaqninchö alistapakur qallayänampaq. Israelïtakunapaqqa junaqqa qallaq Inti (Rupay) jeqarkuptinmi. Tsëmi 14 de nisan junaqqa israelïta familiakunaqa juk orqu üshata o chiwata pishtayänan karqan y yawarnintana punkunkunapa markunman tsaqtsuyänan karqan (Ex. 12:3-7, 22, 23). Y tsëpitanam kankashqa üshata, levadürannaq tantata y verdürakunata mikurnin tsë cënata celebrayänan karqan. Tsënam Diospa angelninqa pasanan karqan egipciukunapa mayor tsurinkunata wanutsirnin, peru wiyakoq israelïtakunataqa manam wanutsinantsu karqan. Y tsëllanam libri quedariyänan karqan (Ex. 12:8-13, 29-32).

6. ¿Imanirtaq israelïtakunaqa Pascuata cada wata celebrayänan karqan?

⁶ Tsënömi israelïtakunaqa libri quedariyarqan, y tsëta cada wata yarpäyänampaqmi Jehovä mandarqan kënö nirnin: “Kë junaqtaqa imëpis yarpäyänëkim, y Jehoväpa fiestantanömi celebrayänëki, tsëtam rurayänan llapan kastëkikuna. Imëyaqpis mandakïtanömi celebrayänan”. 14 de nisanchö Pascua celebrakäriptinqa, qanchis junaqkunapam juk fiesta qallareq. Pascuaqa karqan 14 de nisan junaqchö celebrayanqan kaqllam, peru qanchis junaqkunapa fiestatawanmi Pascua niyaq (Ex. 12:14-17; Lüc. 22:1; Juan 18:28; 19:14). Pascua fiestataqa llapan watakunam israelïtakuna celebrayänan karqan (2 Crön. 8:13).

7. ¿Ima mushoq celebraciontataq Jesus patsätsirqan discïpulunkunawan ultimu kaq Pascuata celebranqanchö?

⁷ Jesuswan apostulninkunaqa judïum kayarqan, tsëmi Moises mandakunqan leyta cumplir cada wata Pascuata celebrayaq (Mat. 26:17-19). Ultimu kaq Pascuata celebrayanqanchömi, Jesusqa Señorpa Cënantana patsätsirqan y tsëtanam discïpulunkunaqa cada wata celebrayänan karqan, peru ¿ima junaqraq celebrayanman karqan?

8. ¿Ima tapukïtaq kan Pascuatawan Señorpa Cënanta yachakushqa?

⁸ Pascuata celebrarir Señorpa Cënanta Jesus patsätsishqa kaptinmi, kë mushoq celebracionqa Pascuata celebrayanqan fëchallachö ratanan karqan. Peru kanan witsan calendariuntsikwanqa manam igualantsu judïukuna Pascuata celebrayanqan fëchaqa, tsëmi Jesus wanunqanta yarpëqa kanan witsan calendariuwan tinkuntsu. ¿Imanirtaq igualantsu? Tsëtaqa musyarintsik israelïtakunata Diosnintsik mandanqanchömi. Moisesmi 14 de nisan junaqpa imë höranchö rurayänampaq israelïtakunata cläru willarqan (leyi Exodu 12:5, 6 *).

9. Exodu 12:6 textu willakunqannö, ¿imë hörataq üshata pishtayaq? (Rikäri “¿Imë hörataq üshata pishtayaq?” neq recuadruta.)

⁹ Judïukunapa unë Bibliankunam Exodu 12:6 textunchö nin, üshataqa “ishkan tardichö” pishtayänampaq. Y tsënöllam juk Bibliakunapis niyan. Marcus Edery juk idiömapita tikratsinqan Biblianam nin, “atsikyëkaq tardillachöraq” pishtayänampaq kaqta. Wakin Bibliakunanam niyan, “ampir qallëkaptin” o “inti jeqarkuptin”. Këmi rikätsikun Inti (Rupay) jeqarkuptin, peru Patsa atsikyëkaptinllaraq, 14 de nisan qallariptin üshata pishtayanqanta.

10. ¿Üshata imë pishtayanqantataq wakin judïukuna niyan, peru ima tapukïtaq yurin?

¹⁰ Judïukunaqa akrayanqan llapan üshakunatam  templuman apëkur pishtayaq. Tsëmi, tiempuwanqa, wakin judïukunaqa pensayarqan atska hörakunaraq pishtayanqanta, y Exodu 12:6 textu ninqampaqqa niyaq, 14 de nisan junaqchöraq, pullan junaqpita hasta Inti jeqanqanyaq pishtayanqanta. Tsënö niyanqan rasumpa kaptinqa, ¿imë höraraq cënataqa mikuyanman karqan? Jonathan Klawans profësormi kënö nirqan: “Juk mushoq junaqqa qallan Inti jeqarkuptinmi. Tsëmi, 14 de nisan junaqchöraq pishtapakurqa, cënataqa mikuyanman karqan 15 de nisanchöraq. Peru manam tsëtatsu Exodu libruqa willakun”. Jina nirqanmi, ‘precisaq yachatsikoqkunapa librunqa, 70 watachö templuta manaraq ushakätsiyaptin, pascua mikïta (mikuyta) imanö celebrayanqanta mana willakunqanta’ (noqakunam kinkishätsiyarqö).

11. a) ¿Imataq pasakurqan 33 watachö Pascuata celebrayänan junaq? b) ¿Imanirtaq 15 de nisanqa “jatun jamakï” karqan? (Rikäri päginapa ura kuchunchö willakïta.)

¹¹ Tsënö kaptinqa, ¿imë hörataq J.sh. 33 watachöqa Pascuata celebrayarqan? ‘Costumbrincunamanno wata wata israel nunacuna üshacunata’ pishtayänan chëkaptinnam, 13 de nisanchö, Pëdrutawan Juanta Jesus nirqan: “Ewayë Pascua miquita micunantsicpaq alistapäcoq” (Lüc. 22:7, 8). Tsëpitanam Pascuata mikuyänan höra chärirqan 14 de nisanchö Inti jeqarkuptin, y tsëqa karqan juëvis paqasmi. Tsëchömi Jesusqa apostulninkunawan Pascuata celebrayarqan y tsëpitanam Señorpa Cënanta patsätsirqan (Lüc. 22:14, 15). Tsë paqasmi jusgayänampaq tsariyarqan. Y 14 de nisanllachömi pullan junaqmampa qeruman warkuyarqan y tsë tardillam wanurirqan (Juan 19:14). Tsëmi Pascua üshata wanutsiyanqan junaqlla, “Jesucristu imeca Pascua fiestacho achcasta pishtarir Diosta qarayanqanno noqantsicrecur wanushqa” (1 Cor. 5:7; 11:23; Mat. 26:2, noqakunam kinkishätsiyarqö). Y Tsë junaq manaraq ushaptinmi o 15 de nisan manaraq qallaptinmi pampakarqan (Lev. 23:5-7; Lüc. 23:54). *

12, 13. ¿Imanirtaq wamrakunapaqqa alläpa precisarqan Pascuata celebrayanqan?

¹² Yapë yarpärishun Egiptuchö pasakunqanman. Moisesmi Diospa markanta nirqan Pascuata “imëyaqpis” celebrayänampaq. Y cada wata celebrayaptinmi wamrankuna tapuyänan karqan imanir celebrayanqanta (leyi Exodu 12:24-27 *; Deut. 6:20-23).  Tsëmi Pascuata celebrayanqanqa hasta wamrakunatapis yanapanan karqan Jehovä ruranqanta “yarparäyänampaq” (Ex. 12:14).

¹³ Wamrakunaqa teytankuna yachatsiyaptinmi, Jehoväqa sirweqninkunata imëka mana allikunapita tsapanqanta yachakuyänan karqan. Jina yachakuyänanmi karqan, Diosqa rasumpa y kawaq Dios kanqanta y markanta imëkapitapis defendinqanta. Jehoväqa tsëtam rikätsikurqan, israelïtakunapa mayor wamrankunata kawëkaqta jaqirnin, peru egipciukunapataqa wanutsirnin.

14. Pascuata celebrayanqan willakïpita, ¿imanötaq teytakunaqa wamrankunata yachatsiyanman?

¹⁴ Kanan witsan cristiänukunapaqqa manam precisantsu Pascua celebracionpita wamrankunata cada wata willayänan. Peru tsënö kaptimpis, ¿yachatsinkiku wamrëkikunata Jehoväqa markampaq juk Tsapäkoq kanqanta? ¿Alleqku musyayan kanan witsampis sirweqninkunata tsapëkanqanta? (Sal. 27:11; Is. 12:2.) ¿Kuyëllapaku kë llapanta yachatsiyanki? Kuyëllapa yachatsirmi Jehoväman markäkuyänampaq yanapayanki.

15, 16. ¿Imatataq yachatsimantsik Pascuapita y israelïtakuna Egiptupita yarqayämunqampita willakï?

¹⁵ Pascuapita willakïqa manam sirweqninkunata Jehovä tsapanqanllatatsu yachatsimantsik, sinöqa librakoq kanqantawanmi. Yarpärishun Egiptupita yarquriyaptin, israelïtakunata imanö libranqanman. Juk columnanö pukutëwan ninam pusharqan. Puka lamarmi ishkëman rakikärirqan, tsë chowpimpam israelïtakuna pasayarqan ishkan lädunkunachö yaku imëka jatusaq qaqakunanö këkaptin. Y pasarirnam rikäriyarqan, tsë mantsëpaq qaqakunanö këkaq yaku egipciukunapa jananman ishkir ushakäratsinqanta. ¡Kananqa rasumpam libri quedariyarqan! Tsëmi alläpa agradecikurnin kënö cantayarqan: “Jehoväpaqmi cantä [...]. Kawallukunata y kawallukuna jananchö ëwaqkunatam lamarman jitarpushqa. Jehoväqa kallpämi y salornïmi, porqui pëmi salvamaqnï” (Ex. 13:14, 21, 22; 15:1, 2; Sal. 136:11-15).

¹⁶ ¿Yanapankiku wamrëkikunata Jehoväqa libramaqnintsik kanqanman markäkuyänampaq? ¿Rikätsinkiku imatapis akranqëkikunawan shonqupita patsë creinqëkita? ¿Imanirtaq Familiachö Diosta Adorana Hörachö Exodu librupa 12-15 capïtulunkunapita yachakuyankitsu Jehovä markanta imanö salvanqanta rikariyänëkipaq? Jina Hëchus 7:30-36 o Daniel 3:16-18, 26-28 textukunapitapis tsëtanöllam yachakïta puëdiyanki. Jövin kar o mayor karpis llapantsikmi, israelïtakunata libranqannölla noqantsiktapis shamoq tiempuchö Jehovä libramänapaq kaqman markäkushwan (leyi 1 Tesalonicensis 1:9, 10 *).

17, 18. ¿Imatataq yarpätsimantsik Egiptuchö Pascuata celebrar üshapa yawarninwan rurayanqan?

¹⁷ Rasumpa kaq cristiänukunaqa manam Pascuata celebrantsiktsu. Tsëtaqa yarpäyaq Moises qellqanqan Leychö kawan kaqkunallam, y noqantsikqa manam tsë leychötsu kantsik (Rom. 10:4, NM; Col. 2:13-16). Noqantsikqa Diosnintsikpa Wamran Jesus wanunqantam yarpantsik. Tsënö kaptimpis, Egiptuchö celebrar qallayanqan Pascuapitaqa yachakïta puëdintsikmi.

¹⁸ Üshapa yawarninwan punkupa marcunkunata tsaqtsuyanqanqa karqan, israelïtakunapa mayur wamrakuna salvayänampaqmi. Kanan witsanqa manam Pascua witsanchö ni juk kutikunachöpis Jehoväta üshanqa qarantsiktsu. Peru kanmi juk alläpa precisaq qarëta Diosnintsik chaskinqan, tsëmi permitimantsik mana wanushpa kawëta chaskinapaq. Apostul Pablum nirqan, wakin cristiänukunapa jutinkuna ciëluchö qellqarëkanqanta, y pëkuna imëyaqpis kawakuyänampaqqa “Jesuspa yawarnin” yanapanqanta (Heb. 12:23, 24, NM). Jina tsë yawarllatam salvakuyänampaq wanayan Patsachö kawëta shuyaraq cristiänukunapis. Tsëmi llapantsik Biblia kënö ninqanta yarpänantsik: “Jesucristupa yawarninrecurmi jutsantsicpita rescatamarnintsic perdonamarqontsic. Tsenollam mana ushacäcoq alli queninwan yanapamarnintsic, qomarqontsic yachenintsic y cäyiquinintsic” (Efes. 1:7).

19. ¿Imanötaq Jesus wanunqan yanapamantsik Biblia willakunqankunaman markäkunapaq?

¹⁹ Israelïtakuna Egiptuchö Pascuata celebrarqa, manam jukllëllatapis pishtayanqan üshapa tullunta pakiyänantsu karqan (Ex. 12:46; Nüm. 9:11, 12). ¿Imanötaq këqa cumplikan salvamänantsikrëkur Jesus wanunqanchö? (Juan 1:29.) Pëtaqa qerumanmi warkuriyarqan, y ishkan lädunchömi ishkaq mana alli ruraqkunata warkuyarqan. Judïukunanam Pilätuta mañakuyarqan, raslla wanuyänampaq kiman (kimsan) warkurëkaqkunapa chankankunata pakirapuyänampaq. Porqui waränin 15 de nisanqa jamakï junaqmi kaq, jinamampis säbadum karqan, tsëmi ishkan jamakï tinkur, jatun jamakï junaq tikrarirqan. Y manam tsë junaqchöqa warkurëkar quedakïta puëdiyaqtsu. Tsëmi ishkan mana alli ruraqkunapa chankankunataqa soldädukuna pakirapuyarqan, “peru Jesustaqa wanurishqatana tarirmi, chancanta[qa] manana paquiyarqannatsu” (Juan 19:31-34). Tsëchömi cumplikarqan Pascua üshapa tullunta mana pakiyanqan. Tsë üshaqa rikätsikurqan 33 wata 14 de nisanchö cumplikänampaq kaqtam (Heb. 10:1). Jina tsë pasakunqanqa rikätsikurqan Salmu 34:20 textu ninqan cumplikëkanqantam, tsëmi noqantsiktapis yanapamantsik Biblia willakunqankunaman markäkunapaq.

20. ¿Imanirtaq jukläya kayan Pascuawan Señorpa Cënan?

²⁰ Peru Pascuawan Señorpa Cënanqa manam igualtsu kayan. Jesusqa manam discïpulunkunata mandarqantsu wanunqanta yarpar Pascuata celebrayänampaq. Egiptuchö israelïtakuna Pascuata celebrarqa mikuyarqanmi üshapa ëtsanta peru yawarnintaqa manam upuyarqantsu. Tsëmi Jesus mandakunqanwanqa igualantsu. Pëwan juntu mandakayämunampaq kaq discïpulunkunataqa Jesus nirqan, cuerpunta rikätsikoq tantata mikuyänampaq yawarninta rikätsikoq vïnuta upuyänampaqmi. Qateqnin kaq yachatsikïchömi këpita masllata yachakurishun (Mar. 14:22-25).

21. ¿Imanirtaq noqantsikpis Pascuapita yachakunantsik precisan?

²¹ Rasumpa kaqchöqa Pascuaqa alläpa precisaqmi karqan Diospa markampaq. Judïukunata yarpätsinampaq kashqa kaptimpis, cristiänukunapis tsë yachatsikïkunapita alleqmi musyanantsik, porqui “llapan qellqarëkaqmi Diospa pensamientun” (2 Tim. 3:16, NM).