1, 2. a) ¿Imatataq decidirqan Moises 40 watayoq këkarnin? (Rikäri kë yachatsikïpa qallananchö këkaq dibüjuta.) b) ¿Imanirtaq Diospa markanwan maltratashqa këta akrarqan?

JATUN lüju wayikunata rikar y reypa wayinchö tärarmi, Moisesqa musyarqan Egiptuchö imëkata tarinampaq kaqta. Pëqa ‘Egiptucho llapan yachatsiyanqancunatam yachacorqan’, itsa ciëluta estudiëta, matemäticata, plänukunata rurëta y maskunataraq yachakurqan (Hëch. 7:22). Pëqa imëkayoq y poderyoq këtam puëdinman karqan, peru manam llapan egipciukunatsu tsënö këman chëta puëdiyarqan.

² Tsënö këkarpis, 40 watayoq këkarmi jukta decidirqan, mëraq reypa wayinchö kaqkunaqa tsëta akranqampita espantakuyarqan. Moisesqa esclävukunawan juntu maltratashqa këtam akrarqan. ¿Imanirtaq tsëta akrarqan? Markäkurninmi (leyi Hebrëus 11:24-26). Markäkïninrëkurmi, imëkayoq këpitapis masta rikarqan. “Mana riquecarninpis” Jehovämanqa markäkurqanmi, y awnikïninkunata cumplinampaq kaqtam següru këkarqan (Heb. 11:27).

3. ¿Ima kima tapukïkunapitataq yachakushun?

³ Noqantsikpis, manam nawintsik rikanqanllatatsu rikänantsik. ‘Marcäquiyoq’ nunam kanantsik (Heb. 10:38, 39). Markäkïnintsikta sinchiyätsinapaq, Moisespaq Hebrëus 11:24-26 textu ninqampita yachakurishun. Yachakïkarnin, kë tapukïkunapa respuestanta ashi: ¿Imanötaq markäkïnin yanaparqan mundu munatsinqanta  desprecianampaq? Wakinkuna despreciëkäyaptimpis, ¿imanötaq markäkïnin yanaparqan Jehoväta sirwinqanta valoranampaq? ¿Y imanirtaq Diospita premyuta chaskinampaq kaqman markäkurqan?

4. ¿Imatataq Moisesqa cuentata qokurqan jutsata rurëpaq?

⁴ Markäkurninmi, Moisesqa cuentata qokurqan jutsata rurëkuna allinö kaptimpis, juk rätulla kanqanta. Wakinkunaqa juknöpachi pensayanman karqan. Porqui juk dioskunata adorë y brujerïakuna kaptimpis, Egiptuqa alläpa puëdeq mandakoq nacionmi karqan, peru Jehoväta adoraqkunaqa esclävullam kayarqan. Tsënö kaptimpis, Moisesqa musyarqanmi tsëta Dios cambianampaq kaqta. Munëninkunallata ruraqkunataqa imapis alli yarqupoqnömi karqan, peru pëqa markäkurqanmi mana alli ruraqkuna ushakäyänampaq kaqman. Tsëmi “etsanpa muneninta rurar juc ratu[lla]” gosakurita munarqantsu.

5. ¿Imataraq rurashwan ‘etsapa muneninman’ mana ishkinapaq?

⁵ ¿Imataraq rurashwan ‘etsapa muneninman’ mana ishkinapaq? Yarpanqantsikmi tsëkuna juk rätulla kanqanta. Markäkurnin rikäshun “que mundoqa llapan mana alli munenincunawan” ushakäreqlla kanqanta (1 Juan 2:15-17). Pensashun jutsankunapita mana arrepentikoqkunata ima shuyaranqanman. Pëkunaqa “lutska nänichö” karmi ushakäyanqa (Sal. 73:18, 19). Jutsata rurë munë chämuptin, kënö tapukushun: “¿Shamoq tiempuchö imanö kawënï kanantataq munä?”.

6. a) ¿Imanirtaq Moises “faraonpa warmi tsurinpa wawan nishqa queta munarqantsu”? b) ¿Imanirtaq creinki Moises akranqan alli kaq kanqanta?

⁶ Jina ‘marcäcoq carninmi, Moisesqa poqushqana quecar, rey faraonpa warmi tsurinpa wawan nishqa queta munarqantsu’ (Heb. 11:24). Pëqa manam pensarqantsu reypa wayinchö precisaq carguyoq y poderyoq karnin, Diosta sirwir israelïtakunata yanapëta puëdinampaq kaqman. Tsëpa rantinqa, Jehoväta alläpa kuyarninmi, llapan shonqunwan, kawëninwan y kallpanwan sirwinampaq churakarqan (Deut. 6:5). Tsënö ruranqanwanmi mëtsika sufrimientukunapita librakurqan. Egiptupa cäsi llapan precisaq y väleq cösasninkunam, israelïtakunapa makinman charqan (Ex. 12:35, 36). Faraonqa humillashqam karqan y Jehoväpa poderninwanmi wanurqan (Sal. 136:15). Peru Moisesqa kawëkarmi quedarqan y Jehovämi utilisarqan markanta pushanampaq y salvanampaq.

7. a) Mateu 6:19-21 textu ninqannö, ¿imanirtaq shamoq tiempupaq kaqman yarpakachashwan? b) Juk pasakunqanwan willakaramï, kë munduchö kapoqyoq këwan Diospa kaqchö kapoqyoq kë jukläya kanqanta.

⁷ Jövin kaptikiqa, ¿imanötaq markäkïniki yanapashunki imatapis alli akranëkipaq? Shamoq tiempuchö kawënikiman pensanqëkiqa allim kanman. Peru Dios awnikunqanman markäkï y imëkata ruranëkipaqpis patsätsi, mana wanushpa kawakïta chaskinëkipaq kaqman pensëkur (leyi Mateu 6:19-21). Rikäri Sophie akranqanta, alläpa dansëta yachaptinmi colegiukunachö grätislla estudianampaq awniyarqan, jina ballet-ta dansaq precisaq grüpukunachö dansanampaqpis awniyarqanmi. Pëmi kënö nin: “Alläpam gustamaq precisaqtanö rikäyämanqan y yanaqïkunapitapis mas yachaqnömi sientikoq kä. Peru manam kushishqatsu sientikoq kä”. Los jóvenes preguntan . . . ¿Qué haré con mi vida? nishqan vidëutash rikärirqan, jina kënömi nin: “Cuentatam qokurirqä kë munduchö reqishqa y precisaq këqa, Jehoväta sirwinqäpita rakikätsimanqanta. Shonqupita patsëmi Jehoväman mañakurqä y tsë dansata dejanäpaqmi decidirqä”. ¿Kananqa imanöraq sientikun? Pëmi nin: “Manam unë kawënïta llakïtsu. Antis, alläpa kushishqam sientikö qowäwan precursor kayanqäpita, manam reqishqa o alläpa kapoqyoqtsu kayä, peru Jehoväwanmi amïgu kayä, Bibliapitam nunakunata yachatsiyä y Diospa kaqchö mas yanapakuyänapaqmi  churakäyarqö. Manam pësakötsu llapan ruranqäpita”.

8. ¿Bibliapa mëqan consëjunkunataq yanapanqa jövinkuna imata rurayänampaq kaqta akrayänampaq?

⁸ Jehovämi musyan noqantsikpaq ima mas alli kanqanta. Moisesmi kënö nirqan: “¿Imatataq Jehovä Diosniki qampita munan? Pëqa munan respetarnin pë llapan munashqanmannö kawanëkitam. Jina llapan shonqïkiwan y llapan kawënikiwan pëta kuyarnin sirwinëkita, y kanan qoykanqaq Jehoväpa mandamientunkunata y leyninkunata imëpis wiyakunëkitam munan, tsënöpa alli kawanëkipaq” (Deut. 10:12, 13). Kanan jövin këkarnin alli kaq nänita akrë “llapan shonqïkiwan y llapan kawënikiwan” Jehoväta sirwinëkipaq. Tsënö rurarnin alli kawakunëkipaq kaqta següru kë.

9. ¿Imanir-raq Moisespaq sasanöraq karqan Jehovä mandanqan?

⁹ Moisesqa ‘atsca qelleyoq cushishqa Egiptu marcacho cawaquipitaqa’ ‘Jesucristurecur imecata sufrïtam’ mas precisaqpaq churarqan (Heb. 11:26). Markanta Egiptupita jorqamunampaqmi Jehoväqa Moisesta ‘akrarqan’. Pëqa musyarqanmi tsë ruranan sasa kanqanta y despreciashqa kanampaq kaqtapis. Juk israelïtapis kënömi nishqa karqan: “¿Pitaq qamtaqa churashurqunki mandakoqnïkuna y jueznïkuna kanëkipaq?” (Ex. 2:13, 14). Tsëpitanam, Moises Jehoväta kënö nir tapurqan: “¿Imanöraq Faraonqa wiyamanman?” (Ex. 6:12). Despreciayänampaq kaqta musyarmi, Jehoväta musyatsirqan mantsakïninta. ¿Imanöraq Jehovä yanaparqan mandanqanta cumplinampaq?

10. ¿Imanötaq Jehovä Moisesta yanaparqan munëninta cumplinampaq?

¹⁰ Puntataqa, Moisestam Jehovä kënö nir awnirqan: “Noqaqa qamwanmi këkäshaq” (Ex. 3:12). Ishkë kaqnam, markäkïninta sinchiyätsirqan jutin ima ninan kanqanta musyatsirnin: “Noqaqa munanqa Këmanmi Chäshaq” (Ex. 3:14, nota). * Kima kaqnam, pë mandanqanta rikätsikunampaq, Jehovä Moisesta podernin qorqan milagrukunata ruranampaq (Ex. 4:2-5). Y chusku kaqnam, Aaronta mandarqan yanaqin kanampaq y pëpa jutinchö parlakunampaq, tsënöpa Dios mandanqanta cumplinampaq (Ex. 4:14-16). Wanunampaq ichikllana pishikaptinmi, Moisesqa alleq musyarqan munëninta cumpliyänampaq Jehovä sirweqninkunata yanapanqanta, tsëmi Josuëta kënö nirqan: “Jehovämi puntëkikunata ëwëkan. Y pëqa qamwanmi imëpis këkanqa. Manam qonqarishunkitsu ni paqwëqa jaqirishunkitsu. Ama mantsakëtsu ni espantakïtsu” (Deut. 31:8).

11. ¿Imanirtaq Moises ruranampaq kaqta precisaqpaq churarqan?

¹¹ Jehovä yanapaptinmi Moisesqa ruranampaq kaqta mas precisaqpaq churarqan, ‘atsca qelleyoq cushishqa Egiptu marcacho cawaquipitapis’. Awmi, faraonta sirwipitaqa Llapanta Puëdeq Diosta sirwim masqa precisarqan. ¿Egiptuchö mandakoq këtsuraq mas precisarqan Jehoväpa ‘akrashqan’ këpita? Moisesqa wiyakoq kanqampitam bendicishqa karqan. Jehoväwanmi amïgu karqan y Awnikunqan Patsaman israelïtakunata pushanampaqmi Jehovä yanaparqan (Deut. 34:10-12).

12. ¿Ima precisaq rurëkunatataq Jehovä qomantsik?

¹² Noqantsikpis juk precisaq rurëyoqmi kantsik. Alli willakïninta musyatsikunapaqmi Jehovä mandamarquntsik, Pabluwan wakin cristiänukunaqa (leyi 1 Timoteu 1:12-14; Mat. 24:14; 28:19, 20). Wakin cristiänukunaqa llapan tiempunkunawanmi Diospa kaqchö yanapakuyan, wakinnam siervu ministerialnö o anciänunö cristiänu mayinkunata yanapayänampaq congregacionninchö yanapakuyan. Peru itsa mana cristiänu kaq familiantsikkuna o wakinkunaqa, Jehovä qomanqantsik rurëkunata mana precisaqtanö rikäyanqa, y  imëka sacrificiukunata ruranqantsikpita mana allita parlayanqa (Mat. 10:34-37). Tsëkuna qelanaratsimashqaqa, itsa Dios mandamanqantsikta cumplir sinchikunqantsik precisanqanta o mana precisanqanta tapukur qallëkushwan. Tsë pasakuptinqa, ¿imanöraq markäkïnintsik yanapamäshun alli tsarakunapaq?

13. ¿Imanötaq Jehovä yanapamantsik mandamanqantsikkunata cumplinapaq?

¹³ Markäkïwan Jehoväpa yanapakïninta mañakushun, mantsapakïnintsikkunata willashun. Pëmi tsë precisaq rurëta ruranapaq mandamarquntsik y cumplinapaqmi Moisesta yanapanqannö yanapamäshun. Puntataqa, kënö nirmi awnimantsik: “Noqam kallpata qoshqëki. Noqam rasumpa yanapashqëki. Awmi, noqam alli kaqta ruraq derëcha makïwan chachaq tsararashqëki” (Is. 41:10). Ishkë kaqnam, awnikunqanman markäkunapaq yanapamantsik kënö nir: “Parlarqömi y cumplishaqmi, pensarqömi y cumplishaqmi” (Is. 46:11). Kima kaqnam, ‘poderninta’ qomantsik (2 Cor. 4:7). Y chusku kaqnam, kikin Dios yanapamantsik ‘balorta y callpata qomänapaq’ entëru Patsachö cristiänu mayintsikkunata utilisarnin (1 Tes. 5:11). Jehovä yachatsimanqantsikmannömi, pëman markäkïnintsik mas sinchiyan y cuentatam qokushun Jehovä qomanqantsik rurëkuna imëkapitapis mas väleq kanqanta.

14. ¿Imanirtaq Moisesqa següru këkarqan premyuta chaskinampaq kaqta?

¹⁴ Moisesqa “marcäcorqan Diospita premiuta chasquinanpaq” kaqmanmi (Heb. 11:26). Awmi, shamoq tiempuchö chaskinampaq kaqman yarpachakunqanmi, alli kaqta akranampaq yanaparqan. Awilun Abrahannömi Jehovä wanushqakunata kawaritsimunampaq kaqman markäkurqan (Lüc. 20:37, 38; Heb. 11:17-19). Shamoq tiempuchö bendicionkunata chaskinampaq kaqta musyarninmi, jirkakunachö 40 wata kawanqanta y desiertuchö 40 wata kawanqantaqa, tiempunta perdinqantanötsu rikarqan. Diospa awnikïnin imanö cumplikänampaq kaqta mana musyarnimpis, paqwëmi markäkurqan “premiuta” chaskinampaq kaqman.

15, 16. a) ¿Imanirtaq premyuta chaskinapaq kaqman mas yarpachakushwan? b) ¿Ima bendicionkunatataq Diospa gobiernunchö chaskita shuyaranki?

¹⁵ ¿Y noqantsikqa? ¿‘Diospita premiuta chasquinapaq’ kaqmanku markäkuntsik?  Moisesnömi noqantsikpis musyantsiktsu awnikïninkunata Dios imanö cumplimunampaq kaqta. Tantiyarinapaq, manam musyantsiktsu jatun sufrimientu imë kanampaq kaqta (Mar. 13:32, 33, NM). Tsënö kaptimpis, Alläpa Shumaq Huertapaq Moises musyanqampitaqa, noqantsikqa masmi musyantsik. Imanö cumplikänampaq kaqta mana alleq musyarnimpis, Diospa Gobiernunchö tsë awnikï cumplikänampaq kaqta musyanqantsikmi, yanapamantsik ‘premiuta chasquinapaq’ kaqman markäkunapaq. Mushoq Patsa imanö kanampaq kaqman yarpachakunqantsikmi, yanapamäshun Diospa Gobiernunta puntaman churanapaq. ¿Imanir? Porqui manachi mana reqinqantsik wayitaqa rantishwantsu, tsënöllam mana rasumpa kaq shuyäkïman markäkïpis upa kë kanman. Diospa Gobiernunchö kawakï imanö kanampaq kaqta rikänapaqqa, markäkïnintsikmi yanapamänantsik.

¹⁶ Tsë shumaq kawakïta mas cläru rikänapaqqa, pensashun Shumaq Patsachö imanö kawanapaq kaqman. Tantiyarinapaq, Cristu manaraq shamunqan witsankuna Diosta sirweq nunakunapita yachakïkar, pensashun kawariyämuptin imakunata tapunapaq kaqman, y ushanan junaqkuna imanö kawanqantsikta pëkuna tapupamänantsik kaqman. Jina pensashun unë awiluntsikkunawan reqinakur alläpa kushikunantsikpaq kaqman y pëkunarëkur Dios imata ruranqanta willanapaq kaqman; shamoq tiempuchö chukaru animalkunawan shumaq kawakunapaq kaqman; y ichikllapa ichikllapa jutsannaq këman charnin, Jehoväpa lädunchö mas sientikunapaq kaqman . . .

17. ¿Imanötaq yanapamantsik premyuta chaskinapaq kaqman yarpachakunqantsik?

¹⁷ Premyuta chaskinapaq kaqman shuyäkunqantsikmi yanapamäshun kushishqa kanapaq, y mana wanushpa kawakïta chaskinarëkur allikunata decidinapaq. Pablum kënö qellqarqan: ‘Dios Yaya änimangantsicta chasquinapag cagta mana ricaycarpis, rasumpa confiacurnin pacienciacur shuyacushun’ (Rom. 8:25, NTCN). Pablu kënö ninqanqa llapan cristiänukunapaqmi. Mana wanushpa kawëta manaraq chaskishqa karpis, markäkïnintsik sinchi kaptinmi ‘Diospita premyuta chasquinapaq’ pacienciawan shuyäkïkantsik. Moisesnöpis mëtsika watakuna Diosta sirwinqantsikpita tiempuntsikta perdinqantsiktatsu manam pensantsik. Tsëpa rantinqa, segürum këkantsik ‘mana ricanqantsic caqcuna wiñepa wiñenin mana ushacäcoq canqanta’ (leyi 2 Corintius 4:16-18).

18, 19. a) ¿Imanirtaq kallpachakunantsik markäkïnintsikta mana oqranapaq? b) ¿Imatataq yachakushun qateqnin kaq yachatsikïchö?

¹⁸ Markäkïmi yanapamantsik ‘mana ricanqantsiccunatapis rasonpa rikëkaqnö’ kawanapaq (Heb. 11:1). Kikimpa munëninllachö kawakoq nunapaqa manam markäkïnin kantsu, tsëmi Jehoväta sirwi precisanqanta musyantsu. Pëpaqqa Diospa kaqchö kapoqyoq këqa manam precisantsu (1 Cor. 2:14). Peru noqantsikqa shuyarantsik mana wanushpa kawakïta y wanushqakuna kawariyämunanta rikëtam, peru kë munduchö nunakunaqa manam tsëta musyayantsu. Apostul Pabluta ‘badulaque’ neq yachaqtukoq filösofukunanömi, kanan witsampis, shumaq kawakï kanampaq kaqta yachatsikunqantsik upa rurë kanqanta mëtsikaq nunakuna pensayan (Hëch. 17:18).

¹⁹ Mana markäkoq nunakunawan juntu kawarninmi, tukïnöpa kallpachakunantsik markäkïnintsikta mana oqranapaq, y yanapamänapaqmi Jehoväta mañakunantsik (Lüc. 22:32). Moisesnö yarpachakushun jutsa imakunaman chätsimänapaq kaqta, jina yarpachakushun Jehoväta sirwi alläpa precisanqanman y mana wanushpa kawë shuyäkïmampis. ¿Moises ruranqampita masta yachakïta puëdintsikku? Awmi. Qateqnin yachatsikïchömi yachakushun “Diosta mana riquecarninpis” markäkunqan imanö yanapanqanta (Heb. 11:27).