1, 2. a) ¿Imanirtaq parecirqan Moisespa kawënin peligruchö këkanqan? (Rikäri kë yachatsikïpa qallananchö këkaq dibüjuta.) b) ¿Imanirtaq faraon piñakuptimpis Moisesqa mantsakurqantsu?

FARAONQA puëdeq gobernantim karqan. Egipciukunaqa juk diostanömi rikäyaq, y “wakimpita mas puëdeq y yachaq” kanqanta creiyanqantam tsëpaq parlaq libru willakun. Sirweqninkuna mantsayänampaqmi, juk mantsanëpaq cobrata corönanchö katseq. Tsëmi rikätsikoq, chikeqninkunata ras ushakätsinampaq kaqta. Tsëchi Moisesqa mantsakarqan “Faraon kaqman ëwë y Egiptupita markäta jorqami” nir Jehovä mandaptin (Ex. 3:10).

² Moisesqa Egiptutam ëwarqan Dios llapan ninqanta musyatsikunampaq, y faraonqa alläpam piñakurqan. Tsë nacion isqun castïgukunata pasariptinmi, faraonqa kënö nirqan: “Noqaman amana kutimïnatsu, porqui kutimunqëki junaqmi wanunki” (Ex. 10:28). Peru Moisesqa manaraq ëwakurmi, faraonpa mayor kaq tsurin wanunampaq kaqta nirqan (Ex. 11:4-8). Tsëpitanam, punkunkunapa markunman pishtayanqan üshapa o cabra yawarninwan llushiyänampaq israelïtakunata nirqan (Ex. 12:5-7). Faraon piñakuptimpis Moisesqa mana mantsakushpam Jehoväta wiyakurqan. Bibliam kënö willakun: “Diosta mana riquecarninpis, marcacurmi rurananpaq caqta seguracorqan” (leyi Hebrëus 11:27, 28).

3. Diosman Moises markäkunqampita, ¿imakunatataq yachakushun?

 ³ ¿Diosta rikëkaqnöku markäkïnintsik (yärakuynintsik) sinchi këkan? (Mat. 5:8.) “Diosta mana riquecarninpis” rikëkaqnö kanapaq y markäkïnintsik mas sinchiyänampaqqa, Moises ruranqankunata yachakurishun. ¿Imanötaq markäkïnin tsaparqan nunakunata mantsëpita? ¿Imanötaq rikätsikurqan Dios awnikunqanman markäkunqanta? Y “Diosta mana riquecarninpis” rikëkaqnö kanqanqa, ¿imanötaq tsarakunampaq yanaparqan pë y Diospa markan peligruchö këkäyaptin?

4. ¿Nunapa rikënimpaqqa Moises faraonta vencita puëdinmantsuraq karqan?

⁴ Nunapa rikënimpaqqa, Moisesqa manam faraonta vencita puëdinmantsu karqan. Kawëninqa reypa makinchö këkaqnömi parecirqan. Tsëchi Moisesqa Jehoväta kënö tapurqan: “¿Pitaq kä faraonman ëwanäpaq y Israelpa tsurinkunata Egiptupita jorqamunäpaq?” (Ex. 3:11). Itsa kënö pensarqan: “¿Allitsuraq kanman Egiptuman kutir faraonta piñatsi y kawënïta peligruman churë?”. Yarpäshun Egiptupita Moises safakunqanqa (qeshpinqanqa) 40 watakunanönam pasashqa karqan.

5, 6. ¿Imataq Moisesta yanaparqan faraonta mantsanampa rantin Jehoväta mantsanampaq?

⁵ Moises Egiptuman manaraq kutiptinmi, Diosqa juk precisaqta yachatsirqan. Tsëtam tiempuwan Job libruchö Moises kënö qellqarqan: “Nuna yachëyoq kanampaqqa noqa Jehovätam mantsamänan” (Job 28:28). Jehoväta mantsanampaq y yachëwan imatapis ruranampaqmi Jehoväqa rikätsirqan pëlla Llapanta Puëdeq kanqanta. Kënömi tapurqan: “Pitaq nunata shimin qorqan? ¿Pitaq müdu kaqta o mana wiyaq kaqta o alli rikaq kaqta o wisku kaqta kamashqa? ¿Manaku noqa Jehovä kä?” (Ex. 4:11).

⁶ ¿Imatataq yachatsikun? Moisesqa manam imatapis mantsanantsu karqan. Jehovämi Egiptuman mandashqa karqan, y wananqanchömi yanapanan karqan willakïninta musyatsikunampaq. Jinamampis, faraonqa Llapanta Puëdeq Diosta vencita manam puëdinmantsu karqan. Porqui manam tsë kutillatsu Diospa sirweqninkunata egipciukuna dominayarqan. Itsachi Abrahanta, Josëta y kikinta Jehovä unë tiempuchö imanö tsapanqanman Moisesqa yarpachakurqan (Gen. 12:17-19; 41:14, 39-41; Ex. 1:22–2:10). Markäkurmi Diosta rikëkaqnö Moisesqa mana mantsakushpa faraon kaqman ëwarqan, y llapan willakunampaq kaqtam musyatsikurqan.

7. ¿Imanötaq Jehoväman markäkïnin juk cristiänata tsaparqan?

⁷ Tsënöllam, Jehoväman markäkunqan Ella jutiyoq cristiänata yanaparqan nunata mantsë toqllaman mana ishkinampaq. 1949 watam Comite de Seguridad del Estado soviëticu (KGB) nishqan carcelman apayarqan, y policïakunapa puntanchömi llapan röpanta qoturatsiyarqan. Pëmi nin: “Pasëpa humillashqam sientikurqä, peru Jehovätam mañakurqä y tsëmi yamë këta qomarqan”. Kima junaqpam japallanllata llawirätsiyarqan. Jina ninmi, “policiakunam qaparipa kënö niyämarqan: ‘¡Estoniachöqa Jehovä juti manam yarpashqatsu kanqa! ¡Campo de concentración nishqanmanmi qam ëwanki y wakinkunanam Siberiaman ëwayanqa!’. Tsëpitanam jina burlakurnin niyämarqan: ‘Mëtaq Jehoväniki’ nir”. ¿Tsë cristiäna Jehoväman confiakunmantsuraq karqan o nunakunatatsuraq mantsanman karqan? Tapuyaptinmi tsë burlakoqkunata mana mantsakushpa kënö nirqan: “Tsë asuntuman alläpam yarpachakurqö, libri quëdanäpa rantinqa, Jehoväwan amïgu kënïta mana oqranärëkurmi carcelchö quedakïta munä”. Pëpaqqa Jehoväqa rasumpa kawaq Diosmi karqan, tsëmi markäkurnin Jehovällapaq imëpis karqan.

8, 9. a) ¿Imaraq yanapamäshun nunata mana mantsanapaq? b) Nunata mantsaqnö karninqa, ¿pimanraq yarpashwan?

⁸ Jehoväman markäkunqantsikmi yanapamäshun mantsakïnintsikkunata vencinapaq.  Puëdeq mandakoqkuna Diosta adoranata michämashqa, itsa kawënintsik makinkunachö këkaqnö parecinqa. Itsa kënö nir tapukushun: “¿Allitsuraq Diosta sirwir sïguïman y autoridäkunata piñatsïman?”. Peru yarpäshun, nunakunata mana mantsanapaqqa Diosman markäkïnintsikmi yanapamäshun (leyi Proverbius 29:25 *). Jehovämi kënö nir animamantsik: “¿Pitaq qam kanki tsë wanoq nunakunata mantsanëkipaq y llullu qoranöpis mana precisaq nunapa tsurinta mantsanëkipaq?” (Is. 51:12, 13).

⁹ Pensashun Llapan Puëdeq Teytantsikman, pëqa mana alli mandakoqkuna nunakunata sufritsinqanta rikarmi ankupan y yanapan (Ex. 3:7-10). Precisaq autoridäkunachö markäkïnintsikta defendinantsik kaptimpis, yarpäshun Jesus kënö ninqanta: “Ama yarpacachäyanquitsu, ‘¿Imataraq nishaq? ¿Imanoraq parlacurishaq?’ nirnin; porqui parlayänequi öram Dios yanapayäshunqui imata niyänequipaqpis” (Mat. 10:18-20). Manam ni pï gobernanti Jehoväpita mas puëdeqqa kantsu. Kanampita markäkïnintsikta sinchiyätsirninqa, yanapamënintsikta munaq nunatanömi Jehoväta rikäshun.

10. a) ¿Imata rurayänampaqtaq m.J.sh. 1513 watachö Jehovä mandarqan? b) ¿Imanirtaq Dios ninqanta Moises cäsukurqan?

¹⁰ Manaraq Jesus shamuptin 1513 watachömi, Moisestawan Aaronta Jehovä willatsirqan israelïtakuna, punkunkunapa markunman pishtayanqan üshapa o cabrapa yawarninta llushiyänampaq (Ex. 12:3-7). Moisespaq parlarmi apostul Pablu kënö qellqarqan: “Diosman marcäcurmi, Moisesqa israel nunacunata nerqan Pascua fiestata rurar puncuncunata yawarwan llushiyänanpaq. Tseno ruratserqan wanutsicoq anjel yawarta riquecur tse wayicho yachaq wamaqshu [“mayor”, NM] wamracunata mana wanutsinanpaqmi” (Heb. 11:28). Moisesqa Jehovä awnikïninta cumplinqantam musyarqan, tsëmi markäkurqan Egiptuchö mayor kaq wamrakunata wanutsinampaq kaqta.

11. ¿Imanirtaq Dios ninqanta israelïtakunata Moises willarqan?

¹¹ Moisespa wamrankunaqa itsa Madianchö karnin peligruchötsu këkäyarqan (Ex. 18:1-6). Tsënö kaptimpis, israelïtakunapa mayor kaq wamrankuna salvakuyänampaqmi, Moisesqa Dios ninqanta willakurqan. * Pëqa nuna mayinkunatam kuyaq. Bibliaqa nin, “tsë höra Moises israelïtakunapa mandaqninkunata qayëkatsir, kënö ninqantam: ‘Jorqayë [. . .] y pascua fiestapaq animalkunata pishtayë’” (Ex. 12:21).

12. ¿Ima precisaq willakïta musyatsikunapaqtaq Jehovä mandamarquntsik?

¹² Angelkunapa yanapakïninwanmi, Diospa markan kë shumaq willakïta nunakunaman chëkätsin: “Puedeq Diosta adorecuyë y alabecuyë, porqui chäramushqanam llapan nunacunata cuentata mañanan öra. Pemi camashqa sieluta, que patsata, lamarta, mayucunata y pucyucunatapis” (Apoc. 14:7). Kananmi tiempu, nunakunata willapänantsikpaq Jatungarë Babiloniapita yarqukuyänampaq, tsënöpa ‘mana sufriyänämpaq’ (Apoc. 18:4). “Juk kaq üshakunapa” yanapakïninwanmi ciëlupaq akrashqakunaqa, nunakunata “Dioswan amishtayänampaq” niyan (Juan 10:16, NM; 2 Cor. 5:20).

13. ¿Imanötaq Diospita yachatsikï munënintsikta mas miratsishwan?

¹³ Juiciu ‘örachö’ kawëkanqantsiktaqa segürum këkantsik. Jina musyantsikmi Diospita yachatsikï y nunakuna Diospa sirweqnin tikrayänampaq Jehovä mandamanqantsikqa alläpa precisaq kanqanta. Juk visionchömi, apostul Juan rikarqan “chuscu anjelcuna que patsapa chuscun esquinancunacho shëcayaqta” y ‘tse anjelcuna bientuta tsaparëcayaqta’ (Apoc. 7:1). Jatun sufrimientuta apamoq vientukunata  kë angelkuna kachanarëkaqta mana rikarpis, ¿rasumpa kanqanta rikëkaqnöku këkantsik? Tsëmi yanapamäshun Diospita yachatsikï munënintsik mas miranampaq.

14. ¿Imaraq yanapamäshun mana alli ruraq nunata Diospita yachatsinapaq?

¹⁴ Rasumpa kaq cristiänukunaqa Diospa amïgunkunam kantsik y imëyaqpis kawakïtam shuyarantsik. Tsënö kaptimpis, alleqmi musyantsik ‘mana alli ruraq nunata, allikunata rurarllana’ kawanampaq willëqa, noqantsikpa precisaq rurënintsik kanqanta (leyi Ezequiel 3:17-19 *). Manam culpannaq kanallapaqtsu yachatsikuntsik, sinöqa Jehoväta y nuna mayintsikta kuyarninmi. Juk igualatsikïchö samaritanupaq parlarmi, Jesusqa rikätsikurqan kuyakï y llakipäkï ima ninan kanqanta. Itsa tapukushwan, “¿kë samaritänunöku nunakunata llakipä? ¿Diospita yachatsinäpaqku yanapaman?”. Juk lädupa pasaq sacerdötinö o levïtanöqa manam këta munantsiktsu (Lüc. 10:25-37). Diospa awnikïninman markäkunqantsik y nuna mayintsikta kuyanqantsikmi yanapamäshun manaraq ushakë junaq chämunqanyaq Diospita yachatsikïkänapaq.

15. ¿Imanirtaq corralashqa sientikuyarqan israelïtakuna?

¹⁵ Mana rikakoq Diosman markäkunqanmi, Moisesta yanaparqan Egiptupita yarqurir israelïtakuna peligruchö  këkäyaptin. Bibliam kënö nin: “Israelïtakunaqa rikäriyarqan egipciukuna qepankunapa taripëkäyanqantanam, tsëmi alläpa mantsakarnin Jehoväman qayakuyarqan” (Ex. 14:10-12). Peru manam mantsakäyänantsu karqan, porqui Jehoväqa willatsikushqanam karqan kënö nir: “Faraonpa shonquntam rumiyätsishaq, y tsëmi pëkunapa qepanta ëwanqa, tsënöpam Faraonta y llapan tröpankunata ushakätsinqäpita alabashqa kashaq. Y tsëmi Egiptu nunakuna musyayanqa noqa Jehovä kanqäta” (Ex. 14:4). Tsënö kaptimpis, israelïtakunaqa nawinkuna rikanqanllatam rikäyarqan. Puntankunachöqa mana tsimpëta puëdipaqnö Puka lamarmi këkarqan, y qëpankunachöqa faraonpa tröpankuna. ¡Israelïtakunapa pushaqninqa 80 watayoq üsha mitseqllam karqan! Pëkunaqa corralashqam sientikuyarqan.

16. Puka lamarchö këkäyaptin, ¿imanötaq Moisesta markäkïnin yanaparqan?

¹⁶ Moisesqa manam mantsakurqantsu. Markäkïninmi yanaparqan ‘Jehoväpa salvacionninta’ rikänampaq. Musyarqanmi pëkunarëkur Dios pelyanampaq kaqta (leyi Exodu 14:13, 14 *). Tsë markäkïninmi israelïtakunatapis kallpata qorqan. Bibliam kënö nin: “Diosman marcäcurmi, israel nunacunapis Puca Lamarta tsimpayarqan imeca tsaqui patsapanolla; peru Egiptu nunacunaqa, pecunano tsimpeta munecarpis, shenqaquepam wanuyarqan” (Heb. 11:29). Tsënam, “israelïtakuna Jehoväta mantsar qallëkuyarqan, nïkurnam Jehoväman y Moisesman markäkïninkunata churayarqan” (Ex. 14:31).

17. Shamoq tiempuchö, ¿imanöraq markäkïnintsik pruëbaman churakanqa?

¹⁷ Ichikllachönam kawënintsikpis peligruchö këkaqnö kanqa. Jatun sufrimientu ushanan tiempum gobiernukunaqa, noqantsikpitapis mas puëdeq jatusaq religionkunata chipyëpa ushakätsiyashqana kayanqa (Apoc. 17:16). Tsë tiempuchö imanö kanapaq kaqtam Jehovä igualatsirqan perqannaq, punkunnaq ni imapis mana tsapaqninnaq chakratawan (Ezeq. 38:10-12, 14-16). Nunapa rikënimpaqqa manam salvakïta puëdishuntsu, ¿imataraq rurashun?

18. ¿Imanirtaq jatun sufrimientu witsan mantsakunantsiktsu?

¹⁸ Manam mantsakunantsiktsu. Porqui Jehoväqa puntallapitanam willatsikushqa sirweqninkuna qatikachashqa kayänampaq kaqta, jina willatsikushqam tsapänampaq kaqtapis: “Këtam nin Ciëluchöpis y Patsachöpis autoridäyoq Jehovä: ‘Tsë junaq Israelman Gog shamuptinmi, piñakïnï senqäman chärinqa. Y alläpa piñakïnïchömi parlashaq’” (Ezeq. 38:18-23). Markanta ushakätsita procuraqkunaqa ushakashqam kayanqa. Jehovä tsapämänapaq kaqman markäkunqantsikmi yanapamäshun “Jehoväpa jatun mantsakëpaq piñakïnin” junaq chämuptin, “Jehoväpa salvacionninta” rikänapaq, y tsënöpa pëllata sirwir sïguikänapaq (Joel 2:31, 32).

19. a) ¿Imanötaq Moisespawan Jehoväpa amïgu këninkuna karqan? b) Kawënintsikchö Jehoväta cuentaman churashqaqa, ¿ima bendicionkunataraq chaskishun?

¹⁹ ¡Alläpa kushikïpaq cösaskunam pasakunqa! Tsëmi, “Diosta mana riquecarninpis” rikëkaqnö alli tsarakushun. Jehoväpa amïgun kanantsikpaq mana jaqita estudiashun y pëman mañakushun. Jehoväqa Moisespa alli amïgunmi karqan y imëka jatun rurëkunachö utilisarqan, tsëmi Bibliaqa willakun Jehovä Moiseswan rikänakïkaqnö parlanqanta (Deut. 34:10). Kë profëtanö markäkurninqa, Jehoväpa lädunchö këkaqnö y rikëkaqnömi sientikushun. Bibliaqa animamantsik, ‘llapan kawënintsikchö pëta cuentaman churanapaqmi’, tsënö rurashqaqa llapan rurënintsiktam altsaramunqa (Prov. 3:6).