1, 2. a) ¿Ima shumaq qarëtataq Adan chaskirqan? b) ¿Imanirtaq Jehoväqa Adanta juk warmin qorqan? (Rikäri kë yachatsikïpa qallananchö këkaq dibüjuta.)

JEHOVÄQA Patsata kamarqan ‘kawanantsikpaqmi’ (Is. 45:18). Adantaqa jutsannaqtam kamarqan y shumaq Eden huertatam qorqan. ¡Adanqa alläpam kushikurqan jatusaq qerukunata rikar, yakukuna waqaqta wiyar y animalkuna pukllaqta rikar! Peru Adanpaqqa juk mas precisaqmi pishirqan. Tsëta musyarmi Jehovä nirqan: “Manam allitsu ollqu japallanlla kakunan. Juk yanapaqninmi rurapushaq, tsullannin kanampaq”. Tsënam, Adanta punukäratsir costillampita juk tullunta jorqarir ‘warmita rurarapurqan’. Adanqa alläpa kushikurmi kënö nirqan: “Këmi sïqa tullüpa tullun y ëtsäpa ëtsan. Ollqupita jorqashqa kaptinmi, pëqa warmi nir reqishqa kanqa” (Gen. 2:18-23).

² Adanqa Diospitam juk shumaq qarëta yanapaqnin kanampaq chaskirqan. Jinamampis kë warmim atska wawayoq këta puëdinan karqan. ‘Adanqa Ëva nirmi jutin churarqan, porqui mëtsikaqpa mamanmi tikranan karqan’ (Gen. 3:20; nota). ¡Këmi sïqa juk bendicion karqan! Porqui jutsannaq wamrakunayoq këtam puëdiyänan karqan. Tsënöpam kë Patsa jutsannaq nunakunawan juntanan karqan, y pëkunanam  imëka kawaq kaqkunata cuidayänan karqan (Gen. 1:27, 28).

3. a) ¿Imatataq Adanwan Ëva rurayänan karqan Jehovä bendicinampaq, peru imataq pasakurqan? b) ¿Ima tapukïkunapitataq yachakushun?

³ Bendicionta chaskiyänampaqqa Jehovä mandanqantam wiyakuyänan y respetayänan karqan (Gen. 2:15-17). Tsëta rurayaptinllam, pëkunapaq Jehovä munanqan cumplikänan karqan. Peru Diabluta wiyarmi Diospa contran jutsata rurariyarqan (Apoc. 12:9; Gen. 3:1-6). Tsëta rurayanqanqa, ¿imamantaq warmikunata chätsishqa? ¿Ima precisaq rurëkunachötaq Diosta sirweq unë warmikuna yanapakuyarqan? ¿Imanirtaq kanan witsan cristiänakunata “mëtsika tröpam kayan” nintsik? (Sal. 68:11.)

4. Jehoväpa rikënimpaqqa, ¿pitaq jutsata rurayanqampita cuentata qonan karqan?

⁴ Jutsata rurariptin Dios cuentata mañaptinmi, Adan kënö tsapakurqan: “Noqawan kanampaq qomanqëki warmi plantapa frütanta qomaptinmi, mikurqö” (Gen. 3:12). Manam kikin mana allita ruranqanta nirqantsu, sinöqa warmintam culpatsarqan, tsëqa Diosta culpëkaq cuentam karqan, porqui pëmi warmin qoshqa karqan. Ishkan jutsata rurashqa kayaptimpis, Diospa rikënimpaqqa Adanmi cuentata qonan karqan. Tsëmi Pablupis nirqan: “Adanmi jutsata rurecorqan, y tsenopam jutsa rure qallecorqan. Tserecurmi wani shamorqan” (Rom. 5:12, noqakunam yanayätsiyarqö).

5. ¿Imatataq Dios cläru rikätsikushqa nuna gobernananta jaqirnin?

⁵ Punta teytantsikkunatam Satanasqa nirqan Jehoväpa Gobiernunta mana wanayanqanta. Tsëmi kë tapukïta yuritsirqan: ¿pillataq gobernanampaq derëchuyoq? Tsëta rikätsikunanrëkurmi Diosqa juk tiempupa permitishqa nuna gobernananta, y tsëchömi rikätsikushqa mana yanapaptinqa mana alli gobernayanqanta. Mëtsika watakunam rikashqantsik, nunapa gobiernunqa pasëpa mana allillaman chätsikunqanta. Pachak wata pasanqankunallachömi, tukïläya guërrakunachö 100 millonnö ollqukuna, warmikuna y wamrakuna wanuyashqa. Tsëmi cläru rikätsikushqa nunaqa, ‘kikinllapita purita’ mana puëdinqanta (Jer. 10:23). Tsëmi Jehoväta Gobernamaqnintsiktanö chaskintsik (leyi Proverbius 3:5, 6 *).

6. ¿Wakin nacionkunachöqa imanötaq warmikunata tratayan?

⁶ Satanas gobernanqan munduchöqa ollqupis warmipis alläpam sufriyashqa (Ecl. 8:9; 1 Juan 5:19). Peru warmikunatam masqa mana allikunata rurayashqa. Entëru Patsachömi kima (kimsa) warmipita jukta, majan kar o mana casakushpa täräyanqan majan maqan. Y wakin nacionkunachöqa ollqu wamratam mas munayan, porqui pensayan apellïdunkunata pëkuna mas apayänampaq kaqtam y teytantawan awilunkunatapis mas manteniyänampaq kaqtam. Manam warmi wamrayoq këta munayantsu, y ollqupitapis warmitam masqa manaraq yuriptin jitariyan.

7. ¿Imanö kawayänampaqtaq warmïtawan ollquta Jehovä kamarqan?

⁷ Diosqa manam munantsu warmikunata ultrajayänanta. Pëqa igualpam y respëtuwanmi tratan. Tantiyarinapaq, Ëvataqa jutsannaqta y Adanpa alli yanapaqnin kanampaqmi rurarqan, y manam  esclävan kanampaqtsu. Tsëmi joqta junaq kamanqanta usharirnin “Dios rikarqan llapan ruranqanta y, ¡rikë!, alläpa allim karqan” (Gen. 1:31). Awmi, Jehovä llapan ruranqanqa “allim karqan”. Ollquwan warmi alli y shumaq kawakuyänampaqmi Diosqa kamashqa karqan.

8. a) ¿Imanötaq nunakunapa portakïninkuna kashqa? b) ¿Pikunatataq unë tiempuchö Jehovä yanaparqan?

⁸ Adan jutsata ruranqampita patsëmi nunakunapa portakïninkunaqa mana alli tikrarirqan, y masran kë pasaq watakunachönaqa. Y tsënö portakïqa ‘ushanan junaqkunachömi’ cläru rikakunan karqan. Awmi, nunapa mana alli rurëninqa masmi mirashqa (2 Tim. 3:1-5). Tsënö kaptimpis, unë tiempuchö mëtsikaq warmikuna y ollqukunam Diosman markäkuyashqa (yärakuyashqa), mandamientunkunata wiyakuyashqa y pëlla Gobernaq kanqanta chaskikuyashqa. Y “Ciëluchö y Patsachö Autoridäyoq” Jehoväqa imëpis yanapashqam (leyi Salmu 71:5 *).

9. ¿Apäkï Tamyachö ëkaqtaq salvakuyarqan, y imanir?

⁹ Apäkï Tamyawan Dios mana alli nunakunata ushakäratsiptinmi wallkaq nunakunalla salvakuyarqan. Itsachi Noëpa wawqinkuna y paninkuna tsë tiempuchö kawashqa karqa, Apäkï Tamyachö wanuyarqan (Gen. 5:30). ¿Pikunallataq kawëkar quedayarqan? Ollqupis warmipis igualpam salvakuyarqan: Noëwan warmin y kima (kimsa) tsurinkunawan warminkuna. Pëkunataqa Dios salvarqan wiyakushqa y munëninta cumplishqa kayaptinmi. Tsë salvakoqkunapitam kananqa mëtsikaq nunakuna kantsik (Gen. 7:7; 1 Pëd. 3:20).

10. ¿Imanirtaq unë nunakunapa warminkuna bendicionta chaskiyarqan?

¹⁰ Unë nunakunapa warminkunapis Diospa yanapakïninta chaskiyarqanmi. Tsëqa pasakurqan Dios munanqannö imëkanöpapis kawakuyaptinmi (Jüd. 16). Abrahanpa warmin Särapis manam quejakurqantsu Ur markachö imëkanta jaqirïkur karu markakunachö carpa wayikunachö tärëta. Tsëpa rantinmi ‘cäsucurnin, shumaq respetuwan “Señornïmi canqui” nirqan qowanta’ (1 Pëd. 3:6). Jina Rebëcapis Diospa qarënin y alläpa alli warmim Isaacpaq karqan. Tsëchi Isaacqa Rebëcata “kuyakurkurqan y [...] mamam wanuriptimpis pëchö shoqakïta taririrqan” (Gen. 24:67). ¡Kanan witsampis alläpam kushikuntsik Säratanö y Rebëcatanö warmikunata rikarnin!

11. ¿Imatataq rurayarqantsu Sifräwan Pua?

¹¹ Egiptuchö esclävu këkarninmi israelïtakunaqa alläpa mirëkuyarqan, tsënöpam ollqu wamra yureqta wanutsiyänampaq faraon mandarqan. Tsënö kaptimpis, qeshpikoqkunata (qeshyakoqkunata) yanapaq Sifräwan Pua y wakinkunam, Jehoväta respetarnin faraon mandanqanta cäsuyarqantsu. Tsënöpam familiayoq kayänampaq bendicishqa kayarqan (Ex. 1:15-21).

12. ¿Imatataq Dëborawan Jael rurayarqan?

¹² Jina Dëborapis Diospa yanapakïnintam chaskirqan. Juez Baractam animarqan y chikeqninkunata venciyänampaqmi israelïtakunata yanaparqan. Peru cananeukunata ganarnin Barac alabansata mana chaskinampaq kaqtam nirqan. Cananeu tröpa mandaq Sïsarata “juk warmi” wanutsinampaqmi Dios permitirqan. Jael jutiyoq warmim wanuratsirqan (Juëc. 4:4-9, 17-22).

13. ¿Imatataq Biblia willakun Abigailpita?

 ¹³ Abigailpis alläpa yachaq warmim karqan, peru qowan Nabalqa upa, shiminta tsarëta y pensëta mana yachaqmi karqan (1 Sam. 25:2, 3, 25). Davidwan nunankunaqa Nabalpa animalninkunata y sirwipaqninkunatam cuidayarqan, peru wanayanqankunata mañayaptinqa feyu palabrakunawanmi qayaparqan y manam imankuna qorqantsu. Piñakurmi Davidqa, Nabaltawan nunankunata ushakätsinampaq nirqan. Tsëta mäkurirnam Abigailqa Davidpaq y nunankunapaq yakuta y mikïta apapurqan y tsënöpam qowanta salvarqan (1 Sam. 25:8-18). Tsëpitanam David Abigailta nirqan: “¡Alabashqa këkutsun Israelpa Diosnin Jehovä, porqui pëmi kë junaq taripämänëkipaq kachamushurqunki!” (1 Sam. 25:32). Nabal wanuriptinqa, Abigailwanmi David casakurirqan (1 Sam. 25:37-42).

14. a) ¿Salumpa warmi wamrankunaqa imachötaq yanapakuyarqan? b) ¿Imachötaq igualayan cristiänakuna Salumpa warmi wamrankunawan?

¹⁴ Babiloniukuna Jerusalenta 607 wata (J.m.sh.) ushakätsiyanqanchöqa, mëtsikaq ollqukuna, warmikuna y wamrakunam wanuyarqan. Y Nehemïasqa 455 watachömi, Jerusalenpa perqankunata shäritsirqan. Y yanapaqninkunaqa kayarqan Jerusalenpa principin Salum y warmi wamrankunam (Neh. 3:12). Kë warmikunaqa gänas gänas yanapakuyänampaqmi änikuyarqan. Tsënöllam kanan tiempupis mëtsikaq cristiänakuna kushishqa yanapakuyan Yachatsikuyänan Wayikuna rurëchö, y maskunachöpis, tsëtaqa alläpam valorantsik.

15. ¿Imapaqtaq Dios Marïata akrarqan?

¹⁵ Punta cristiäna warmikunatapis tukïnöpam Jehoväqa bendicirqan. Jukqa karqan Marïam. Pëqa Josëwan casakunampaqmi këkarqan, peru manaraq casakurmi santu espïritupa poderninwan qeshyaq tikrarirqan. ¿Imanirtaq Diosqa akrarqan Jesuspa maman kanampaq? Jutsannaq wamrata shumaq wätanampaq kaqta rikashqa karmi. ¡Alläpa kushikïpaqchi karqan kë Patsachö mas precisaq nunapa maman këqa! (Mat. 1:18-25.)

16. ¿Imanötaq Jesus warmikunata tratarqan? Willakaramï.

¹⁶ Jesuspis warmikunataqa kuyëpam tratarqan. Tantiyarinapaq, chunka ishkë watapana yawar ëwëwan qeshyaq warmim, qepapita Jesusta yatëkurqan. Qayapänampa rantinmi kuyëpa kënö nirqan: “Ija, noqaman marcäcurmi cachacärerqonqui. Canan cushishqana euquï. Mananam mas jipanquinatsu” (Mar. 5:25-34).

17. ¿Imataq pasakurqan 33 wata Pentecostes fiestachö?

¹⁷ Jesuspa qateqninkunachöqa, yanapaqnin warmikunapis kayarqanmi (Lüc. 8:1-3). Jina 33 wata Pentecostes fiestachöpis 120 ollqukuna y warmikunam Diospa santu espïritunta chaskiyarqan (leyi Hëchus 2:1-4). Jehovämi kënö nishqa karqan: “Imëka rikoq nunakunatam qoshaq espïritüta, tsëmi ollqu wamrankuna y warmi wamrankuna imapis pasakunampaq kaqta willakuyanqa. [...] Jina ollqu sirwimaqnïkunata y warmi sirwimaqnïkunatapis espïritüta qoshaqmi” (Joel 2:28, 29). Tsëwanmi, contran tikrashqa israelïtakunata despreciarirqan, y ‘Diospa rasonpa israel nunacunata’ chaskirirqan. Y tsëchöqa ollqupis warmipis kayarqanmi (Gäl. 3:28; 6:15, 16). Y punta yachatsikoq cristiänakunachöqa, Felïpipa chusku warmi wamrankunapis kayarqanmi (Hëch. 21:8, 9).

18, 19. a) ¿Imata rurayänampaqtaq warmitapis ollqutapis Dios churashqa? b) ¿Ima nirqantaq Jehovä alli willakïta yachatsikoq warmikunapaq?

¹⁸ Wallkaqlla ollqukuna y warmikunam, 1870 wata witsankunachö, Diosta imanö rasumpa adorana kanqanta musyëta munayarqan. Pëkunam nänita alistayarqan Jesus kënö ninqanta cumplïkaqkunapaq: ‘Willaquinïta willayänequim presisan; Diospa mandaquininman yecuyänanpaq, y jinantin nasioncunacho musyariyaptinnam, que patsapa ushenin chäramonqa’ (Mat. 24:14).

¹⁹ Bibliata Estudiaqkuna ichiklla grüpum, kananqa cäsi 8 millon Testïgukunaman mirashqa. Y pëkunamanmi yapakärin 2013 watachö Jesus Wanunqan Yarpëman ëwaq 11 millonpitapis mas nunakuna. Jina tsëman ëwaqkunaqa warmim masqa kayan. Entëru Patsachö llapan tiempunkunawan Diosta sirweqkunaqa juk millonpitapis masmi kayan, y tsëchöpis warmikunam masqa kayan. Rikanqantsiknömi, warmikunatapis Diosqa pëpita parlayänampaq churashqa. Awmi, Jehovä kënö ninqanmi cumplikashqa: “Alli noticiakunata willakoq warmikunaqa mëtsika tröpam kayan” (Sal. 68:11).

20. ¿Pikunapitataq jina yachakushwan Diosta Adorana Hörachö?

²⁰ Bibliaqa willakun Diosta mëtsikaq sirweq warmikunapaqmi. Jina publicacionnintsikkunachöpis tsëtaqa tarita puëdintsikmi. Tantiyarinapaq, Rut Diosta mana jaqipa sirwinqanman pensanqantsikqa alläpam yanapamantsik (Rut 1:16, 17). Y Ester libruchö y pëpaq parlaq publicacionkunachö Esterpa kawënimpaq leyishqaqa, ¿manaku markäkïnintsikta sinchiyätsin? ¿Imanirtaq Familiachö Diosta Adorana Höra pëkunapita maslla yachakurintsiktsu? Y japallantsik karninqa, yachakunqantsik hörachömi tsëkunapita yachakushwan.

21. ¿Imanötaq mëtsikaq cristiänakuna mana allikunapa pasëkar Jehoväta mana jaqiyanqanta rikätsikuyashqa?

²¹ Alli willakïta yachatsikoq cristiänakunata Jehovä bendicinqanta, y sasa tiempukunachö yanapanqantaqa segürum këkantsik. Näzi y comunista witsankuna panintsikkuna alli tsarakuyänampaqmi Jehovä yanaparqan. Wakintaqa Diosta cäsukuyanqanrëkurmi hasta wanutsiyarqan (Hëch. 5:29). Unënöllam kanan witsan cristiänukunapis, Jehoväta Gobernaqnintanö akrayashqa. Tsëmi israelïtakunatanölla Jehovä pëkunata kënö nin: “Ama mantsakïtsu. Noqam rasumpa yanapashqëki” (Is. 41:10-13).

22. ¿Imatataq Diosta sirweqkuna shamoq tiempuchö rurayanqa?

²² Shamoq tiempuchömi mëtsikaq ollqukuna y warmikuna kë Patsata shumaqyätsiyanqa, y mëtsikaq kawarimoqkunatam Diospa munëninta yachatsiyanqa. Tsëyaqqa, Diospa kaqchö “juknölla yanapanakur” sirwinqantsikta kuyashun (Sof. 3:9).