1, 2. ¿Pikunataq yachakïta puëdiyan Cantar de los Cantäres librupita, y imanir? (Rikäri kë yachatsikïpa qallananchö këkaq dibüjuta.)

CASAKÏPAQ discursunta usharirmi juk wawqi kënö nirqan: “¡Rikë imanö shumaqmi rikänakuyan y alläpa kuyakïwanmi makipita tsarinakuyan! Y imanömi kuyanakïkuyan...”. Tsëraq casakushqakunata tushoqta rikarnam, kënö nir tapukurqan: “Problëmakuna kaptinqa, ¿casädu kawakïninkuna tsarakunqatsuraq? ¿Cada junaq pasanqanmannötsuraq mas kuyanakuyanqa, o kuyanakuyanqan ushakänantatsuraq permitiyanqa?”. Juk ollquwan warmi rasumpa kuyanakurqa, shumaqmi kawakuyanqa y ishkanmi ima problëmatapis altsayanqa. Peru llakinëpaqqa, cada vez mas casädukuna rakikäyanqanmi. Tsëmi, “¿kuyakïqa imëyaqpis tsarakunmantsuraq?” nir mëtsikaq tapukuyan.

² Rey Salomon kawanqan witsampis, rasumpa kuyakïta tarinanqa sasam (ajam) karqan. ¿Imanir? Kikin Salomonmi nin. “Waranqa nunakunachöqa juk alli ollquta tarirqömi, peru llapankunachöpis juk alli warmitaqa manam tarirqötsu. Peru ¡rikë!, këllatam sïqa tarirqö, rasumpa kaq Diosqa nunata rurarqan allitam, peru kikinkunam imëkatapis  patsätsiyashqa” (Ecl. 7:26-29). Juk nacion warmikuna uli dios Baalta adorayanqanrëkurmi, israelïtakunapa portakïninkunaqa mana alli tikrakurishqa karqan, tsëmi Salomonqa rasumpa kuyakïta tarirqantsu. * Peru Cantar de los Cantäres libruchö qellqanqanmi rikätsikun, rasumpa kuyakïta tarita puëdinqantsikta. Jina willakunmi tsë kuyakï imanö kanqanta y imanö rikätsikunapaq kaqtapis. Y casädu kashqa o soltëru kashqapis tsë librupita yachakunqantsikqa alläpam yanapamäshun.

3. ¿Imanirtaq juk ollquwan warmi imëyaqpis kuyanakïta puëdiyan?

³ (Leyi El Cantar de los Cantäres 8:6 *.) ¿Imanirtaq Salomon nirqan rasumpa kuyakïqa “Jehoväpa ninannö” kanqanta? Porqui pë rikoqta kamamarnintsikmi, Jehoväqa kuyakï yachaqta ruramarquntsik (Gen. 1:26, 27). Ëvata rikëkurmi, Adanqa espantakur shumaq palabrakunata parlarqan. Y Ëvapis pëta kuyarmi qallëkurqan. Ëvataqa Adanpa costillampitam Dios rurarqan (Gen. 2:21-23). Kuyakï yachaqta Jehovä ruramashqantsik kaptinmi, juk ollquwan warmipis imëyaqpis kuyanakïta puëdiyan.

4, 5. ¿Imapitataq Cantar de los Cantäres libru willakun?

⁴ Imëyaq tsarakïta puëdirpis, rasumpa kuyakïqa tukï rikoqmi kan. Wakintaqa Cantar de los Cantäres libruchömi rikätsikun. Tsë libruchömi willakun, Sunem markapita juk shipashpaq y kuyaqnin mitsikoq jövinpaq. Juk junaqmi, Salomonpa patsätsinqan carpa wayikunapa amänun chakrachö üvasninkunata cuidëkarqan. Salomon rikëkurqa kuyarmi qallëkurqan, y carpa wayinman apayänampaqmi mandakurqan. Peru tsë shipashqa mitsikoq jövintam kuyarqan. Tsëmi Salomon shonqunta suwëta munaptimpis, mitsikoq jövinllata kuyanqanta cläru rikätsirqan (Cant. de Cant. 1:4-14). Mitsikoq jövinqa carpa wayiman ratakïllapam chärirqan, y tarinakurirqa shumaq palabrakunawanmi kuyanakuyanqanta rikätsinakuriyarqan (Cant. de Cant. 1:15-17).

⁵ Salomonqa shipashta aparkurmi Jerusalenta kutikurqan, peru mitsikoq jövinqa kuyashqanta qatirmi ëwarqan (Cant. de Cant. 4:1-5, 8, 9). Imëkata rurarpis, reyqa manam shonqunta suwëta puëdirqantsu (Cant. de Cant. 6:4-7; 7:1-10). Tsëmi wayinta kutikunampaq jaqirirqan. Tsë cancionqa usharin, mitsikoq jövin imëka luychunö cörripa taripaq ëwananta shipash shuyaranqanwanmi (Cant. de Cant. 8:14).

6. ¿Imanirtaq hörachöqa pï parlëkanqanta tantiyëqa fäciltsu?

⁶ Salomon qellqanqan ‘mas shumaq kaq cancionqa’ alläpa shumaqmi, y imëkatam yachatsimantsik. Tsëchi “cancionkunapa cancionnin” niyampis (Cant. de Cant. 1:1, nota). Tsënö kaptimpis, manam fäciltsu pikuna parlëkanqanta o pikunapaq parlëkanqanta tantiyëqa. Tsëmi juk diccionariupis kënö nin: “Imapaq willakunqan, pikunapaq parlanqan y imanö willakunqanqa, manam alläpa precisaqtsu”. Salomonqa manam llapan pasanqantatsu willakun. Tsëmi, hörachöqa pï parlëkanqantapis  willakuntsu. Peru, imata niyanqampitam pï parlëkanqantapis musyarintsik. *

7, 8. ¿Ima palabrakunawantaq mitsikoqwan shipash kuyanakuyanqanta rikätsinakuyarqan?

⁷ Shipashwan mitsikoqqa shumaq palabrakunawanmi kuyanakuyanqanta rikätsinakuyarqan. Itsachi kuyanakur ninakuyanqanta alleqqa entiendishwantsu. Porqui tsë libruta qellqayanqampitaqa 3.000 watapitapis masnam pasashqa (Cant. de Cant. 1:2). Jina tsë witsanchö imanö kawayanqanqa jukläyam karqan. Peru alläpa kuyanakuyanqantaqa alleqmi entiendintsik. Tantiyarinapaq, shipashpa nawinkuna kuyanëpaq y shumaq kanqampaq parlarmi, mitsikoqqa palumapa nawinnö shumaq kanqanta nirqan. (Cant. de Cant. 1:15). Shipashnam imëka lichi chöpinchö këkaqnö mitsikoqpa nawinkuna chipapaptin, palumanö shumaq kayanqanta nirqan (leyi El Cantar de los Cantäres 5:12 *).

⁸ Pëkunaqa manam shumaq kayanqanrëkurllatsu kuyanakuyarqan. Mitsikoqqa alläpam kushikoq kuyanqan shipash wakinkunata shumaq parlapaqta rikar (leyi El Cantar de los Cantäres 4:7, 11 *). Tsëmi nirqan: “Noviallä, shimikipitaqa abëjapa mielninmi shutïkämun. Qallïki jawanchöqa lichillantin mielmi kan”. Pëpaqqa shipashpa parlakïninqa imëka alli kaq lichinö y alli kaq mielnömi alläpa mishkïkoq. Jina nirqanmi: “Kuyashqallä, imanö shumaqmi kanki, chaki puntapita hasta peqa puntayaqmi kuyanëllapaq kanki”. Tsënö ninqanmi rikätsikun, shumaqllan kanqanrëkurlla mana kuyanqanta, sinöqa imanö kanqantapis precisaqpaq churanqanta.

9. (1) ¿Imanötaq rasumpa kuyanakuyanqanta casädukuna rikätsinakuyanman? (2) ¿Imanirtaq alläpa precisan casädukuna kuyanakuyanqanta rikätsinakuyänan?

⁹ Casädu cristiänukunapaqqa, casakïqa manam juk conträtullatsu, sinöqa rasumpa kuyanakuyanqantam rikätsinakuyan. Peru ¿imanötaq rasumpa kuyanakuyanqanta rikätsinakuyan? Tsëtaqa rurayan, wakinkunata kuyanapaq Biblia mandakunqannö kuyanakur (1 Juan 4:8), kastankunata y amïgunkunata kuyayanqannö kuyanakur (Juan 11:3), y warmiwan ollqu kuyanakuyanqannö kuyanakurmi (Proverbius 5:15-20). Alläpam precisan imëka rurëyoq këkarpis casädukunaqa kë kuyakïkunata rikätsinakuyänan. ¿Imanir? Parlëninkunawan y rurëninkunawan  kuyanakuyanqanta rikätsinakuyaptinqa, casädu kawakïninkunam mas sinchi y kushishqa kanqa. Wakin nacionkunachöqa teytankunam decidiyan wamrankuna piwampis casakunampaq. Tsënö kaptimpis, alläpam precisanqa mas reqinakuyanqanmannö kuyanakuyanqanta rikätsinakuyänan. Tsënöpam mas kuyanakuyanqa y casädu kawakïninkunapis mas sinchi kanqa.

10. ¿Imachötaq casädukunata mas yanapan kuyanakuyanqanta rikätsinakuyanqan?

¹⁰ Casädukuna kuyanakuyanqanta imëpis rikätsinakuyanqanqa, jina casädu kawakïninkunata juknöpapis yanapanmi. Cantar de los Cantäres librum willakun shipashta örupita y qellëpita adornukunata Salomon äninqanta. Jina nirqanmi “Inti atsikyaqnöraq” y “waraq killa atsikyaqnöraq” alläpa shumaq kanqantapis (Cant. de Cant. 1:9-11; 6:10). Peru shipashqa karuchö këkarpis kuyashqan mitsikoqllapaqmi karqan. ¿Imanirtaq Salomonta cäsurqantsu? Kikinmi willakun (Leyi El Cantar de los Cantäres 1:2, 3 *). Pëqa yarpararqan mitsikoqpa palabrankuna alli sientitsinqanmanmi. Pëpaqqa, palabrankuna karqan “vïnupitapis mas allim”. Y pëwan mana juntu karqa, ninqankunata yarpanqanmi yanapaq tranquïlu sientikunampaq (Salmu 23:5; 104:15). Alläpam precisan casädukunapis kuyakïninkunata imëpis rikätsinakuyänan. Shumaqkunata ninakuyanqanta y kuyanakuyanqanta imanö rikätsinakuyanqanta yarpäyanqanmi, kuyanakïninkunata mas sinchiyätsinqa y casädu kawakïninkuna imëyaqpis tsarakunampaq yanapanqa.

11. ¿Imatataq yachakuntsik shipash reypa palaciunchö këkaq warmikunata ninqampita?

¹¹ Cantar de los Cantäres libruchö parlanqan shipashpitaqa casakïta pensëkaqkunapis yachakïta puëdiyanmi. Pëqa manam Salomonta kuyarqantsu. Tsëmi, reypa palaciunchö këkaq warmikunata cläru kënö nirqan: “Ama noqachö pitapis kuyëta yuritsiyëtsu, hasta kikinllapita noqachö yurinqanyaq” (El Cantar de los Cantäres 2:7; 3:5). ¿Imatataq tsënö ninqampita yachakuntsik? Manam allitsu kanman manaraq alleq reqirnin piwampis yarqur qallëkunqantsik, mas alliqa kanqa majantsikpaqnö kaqta pacienciawan shuyaranqantsikmi.

12. ¿Imanirtaq shipashqa mitsikoqta kuyarqan?

¹² ¿Imanirtaq shipashqa mitsikoqta kuyarqan? Porqui mitsikoqqa shumaqllanmi karqan. Tsëmi shipashqa imëka juk luychunö kanqanta nirqan. Jina makinkunataqa ‘örupita cilindrukunawanmi’ igualatsirqan y chakinkunatanam ‘marmolpita columnakunawan’. Peru  jövinqa manam sinchi y shumaqllanllatsu karqan. Shipashqa musyarqanmi Jehoväta kuyanqanta y imanö jövin kanqantapis. Tsëmi pëpaqqa, “mëtsika monti rurinchö këkaq manzäna montinö” alläpa kuyanëpaq karqan (Cant. de Cant. 2:3, 9; 5:14, 15).

13. ¿Imanirtaq mitsikoqqa shipashta kuyarqan?

¹³ Shipashpis alläpa shumaqllanmi karqan. Tsëchi rey Salomonpis kuyakurkurqan. Y Salomonpaqa 60 reynankuna, 80 pëwan mana casakushqa warmikuna y mëtsika doncëllakunam tsë witsampaqqa kapurqanna. ¿Shumaqllan kanqanrëkurllaku mitsikoqqa shipashta kuyarqan? Manam. Pëpis Jehovätam kuyarqan, y yachanëpaq y humildi warmim karqan. Tsëmi ‘costa pampachö winaq azafran wëtanölla kanqanta’ nirqan. Peru mitsikoqpaqqa, imëka “kashakunapa rurinchö liriu wëtanömi” alläpa kuyanëllapaq karqan (Cant. de Cant. 2:1, 2; 6:8).

14. ¿Imatataq yachakuntsik mitsikoqwan shipash rurayanqampita?

¹⁴ Jehoväqa munan, pëman “creyicoq nunallawan” sirweqninkuna casakuyänantam, juk parlakïchöqa, bautisakushqa Jehoväta kuyaq Testïgullawan (1 Corintius 7:39). ¿Imanirtaq precisan? Porqui casädukunaqa imëka problëmapam pasayanqa. Y ishkankunapis Jehoväwan amïgu kayaptinqa kushishqam casädu kawakïninkunachö kayanqa. Majëkipaq kaqta akrarqa, mitsikoqwan shipash rurayanqanta qati. Jehoväta kuyaq y imanö këninchö yachanëpaq ollquta o warmita majëkipaq akrë.

15. ¿Imanötaq shipash ruranqanta noviu këkaq cristiänukuna qatiyanman?

¹⁵ (Leyi El Cantar de los Cantäres 4:12 *.) Mitsikoqqa nirqan shipashqa pipis mana yëkïta puëdinampaq ‘cercashqa huertanö’ kanqantam. ¿Imanir? Porqui shipashqa pëllatam kuyarqan. Shipashpis mitsikoqwan casakunan kaptinmi, pëllapaq karqan y tsëmi Salomontaqa cäsuparqantsu. Pëqa imëka perqanömi karqan y manam fäcil kichanan punkunötsu (Cant. de Cant. 8:8-10).  Tsënöllam, noviu këkaq cristiänukunapis jukkunataqa ni imëpis mananam rikapäyänannatsu.

16. ¿Imatataq Cantar de los Cantares librupita noviu këkaqkuna yachakuyanman?

¹⁶ Mitsikoqqa shipashtam invitarqan pasyaq ëwayänampaq, peru turinkunaqa manam jaqiyarqantsu. Y üvas chakrankunata täpaqmi mandayarqan. Peru manam punukïkuyänampaq kaqta pensartsu tsëtaqa rurayarqan, sinöqa mana alliman ishkinampita tsapëta munarmi (Cant. de Cant. 1:6; 2:10-15). Tsënöllam, noviu këkaqkunapis cuidakuyänan mana alli rurëkunaman mana ishkiyänampaq. ¿Imanötaq rurayanman? Jehoväpa leyninkunata mana cäsukur, jutsa rurëman chätsikoq rurëkunapitam cuidakuyänan. Y manam ishkanllaqa nunakuna mana kayanqanchö këkäyanmantsu. Jina kuyanakuyanqanta rikätsinakurpis, mana allikunata mana rurayänampaqmi cuidakuyänan.

17, 18. ¿Imanötaq yanapashurqunki Cantar de los Cantäres librupita yachakunqëki?

¹⁷ Jehoväqa munan casädukuna kuyanakuyänanta y casädu kawakïninkuna imëyaqpis tsarakunantam. Casakurirllaqa alläpam kuyanakuyan. Peru tiempu pasaptin kuyanakur sïguiyänampaqqa, kuyakïninkunatam sinchiyätsiyänan. Tsënömi kuyakïninkunaqa imëka mana upeq ninanö kanqa (Mar. 10:6-9).

¹⁸ Casakïta munarqa, pitapis kuyanëkipaq kaqta ashi. Y taririrqa, ishkëki kallpachakuyë kuyakïnikikuna mana imëpis ushakänampaq. Cantar de los Cantäres libruchö yachakunqantsiknömi, rasumpa kuyakïtaqa tarita puëdintsikmi, y tsëqa ‘Jehoväpa ninanmi’ (Cant. de Cant. 8:6).