1. ¿Imanirtaq kushikuntsik mana rikanqantsik cösaskunaman pensëta puëdinqantsikpita? (Rikäri kë yachatsikïpa qallananchö këkaq dibüjuta.)

NUNAKUNAQA imata mana rikarpis pensënintsikchöqa rikëta puëdintsikmi. Alläpam kushikuntsik Jehovä tsë shumaq qarëta qomanqantsikta. Porqui tsërëkurmi shuyaranqantsik alli cösaskunaman pensëta puëdintsik. Jina, imata ruranapaq churapakëta y imatapis alli akrëtam puëdintsik. Jehoväqa änimantsik shamoq tiempuchö alli cösaskunata chaskinapaqmi. Tsëtaqa manaraqmi rikëta puëdintsiktsu. Peru tsëkunaman pensëta y rasumpa chämunampaq kaqman markäkïtaqa puëdintsikmi (2 Corintius 4:18).

2, 3. (1) ¿Imapaqtaq pensënintsikta utilizashwan? (2) ¿Ima tapukïkunapitataq yachakushun?

² Wakin nunakunaqa imëpis mana pasanampaq kaq cösaskunamanmi pensayan. Tantiyarinapaq, itsa juk wamraqa pensanman tiprash (pillpish) jananchö volar ëwëkanqanta. Y tsëqa manam imëpis rurakantsu. Peru rasumpa pasanampaq kaqkunamampis pensëta puëdintsikmi.  Tantiyarinapaq, sacerdötikunata yanapanampaq wamranta apanampaqmi profëta Samuelpa mamanqa Jehoväta änirqan. Tsë apanqan junaq imanö kanampaq kaqtam pensarqan. Manam mana puëdinan kaqtatsu pensëkarqan, sinöqa rurëta puëdinampaq kaqtam. Tsëman pensanqanmi kallpata qorqan änikunqanta cumplinampaq (1 Samuel 1:22). Tsënöllam, Jehovä änimanqantsikkunata, rikëkaqnöna këkashwan, porqui cumplimunampaq kaqtaqa segürum kantsik (2 Pëdru 1:19-21).

³ Diospa unë sirweqninkunapis, Jehovä änikunqankuna imanö kanampaq kaqtam pensëninkunachöqa rikëkaqnöna kayarqan. Tsënö pensayanqanqa, ¿imanötaq yanaparqan? ¿Y noqantsiktaqa imanötaq yanapamäshun Dios änikunqankuna cumplikäriptin imanö kanampaq kaqman pensanqantsik? Rikärishun.

4. ¿Imata musyanqantaq Abelta yanaparqan shamoq tiempuchö alli kawakï kanampaq kaqman pensanampaq?

⁴ Abelqa Dios änikunqankunamanmi markäkurqan. Musyarqanmi Adan y Ëva jutsaman ishkiriyaptin, culebrata Jehovä kënö ninqanta: “Warmitawan qamtam chikinatsikushqëki, qampa mirënikita pëpa mirënintawan. Pëmi jalushunki peqachö y qamnam atakanchö kaninki” (Genesis 3:14, 15). Abelqa manam musyarqantsu tsë änikï imanö cumplikänampaq kaqta. Peru tsëmanqa alläpachi yarpachakurqan. Itsa tapukurqan, pita culebra ushakätsita munanqanta y nunakunata jutsannaq këman chätsinampaq pï kanqanta. Tsë llapanman pensanqanqa yanaparqan shamoq tiempuchö alli kawëta rikaqnö kanampaqmi. Jehovä änikunqanta cumpleq kanqanmanmi markäkurqan. Tsëmi, Abel sacrificiuta ruraptin Jehovä kushishqa chaskirqan (leyi Genesis 4:3-5 * y Hebrëus 11:4).

5. ¿Imanötaq yanaparqan Enocta shamoq tiempuman pensanqan?

⁵ Enocpis Diospa änikïninman markäkoqmi karqan. Pëqa kawarqan Jehoväpa contran mana alli nunakuna kayanqan witsanmi. Itsa Enocqa pensarqan Jehoväta sirwir alli nunakunalla kayänan junaqman (Jüdas 14, 15). ¿Imanötaq yanaparqan shamoq tiempuman pensanqan? Mana mantsakushpa mana alli nunakunata Dios ushakätsinampaq kaqta willakunampaqmi yanaparqan (leyi Hebrëus 11:5, 6).

6. ¿Imamanraq Noëqa pensarqan Apäkï Tamya pasariptin?

⁶ Noëpis Dios änikunqanmanqa markäkurqanmi. Tsëmi Apäkï Tamyachö wanurqantsu (Hebrëus 11:7). Markäkïyoq karmi Apäkï Tamya pasariptin Jehoväpaq animalkunata sacrificarqan (Genesis 8:20). Peru nunakunaqa yapëmi mana alli tikrakuriyarqan. Nemrod jutiyoq nunam mandakoq tikrarirqan y nunakuna Jehoväpa contran churakäyänantam tïrarqan (Genesis 10:8-12). Peru Noëqa markäkurmi sïguirqan.  Abelnömi Noëpis pensarqan Jutsata y wanïta Dios ushakätsinampaq kaq junaqman. Itsa pensarqan mana alli mandakoqkuna ushakäyänampaq kaqman. Tsënöllam noqantsikpis ushakë junaq këllachöna këkanqanman pensanantsik (Romänus 6:23).

7. ¿Imatataq pensayarqan Abrahan, Isaac y Jacob shamoq tiempupaq?

⁷ Abrahan, Isaac y Jacobqa shamoq tiempuchö shumaq kawakï kanampaq kaqmanmi pensayarqan. Diosqa pëkunata änirqan “mirëninwan” llapan nunakuna bendicishqa kayänampaq kaqtam (Genesis 22:18; 26:4; 28:14). Jinamampis änirqanmi familiankuna juk jatun nacionman tikrayänampaq y shumaq kawayänampaq kaqta (Genesis 15:5-7). Abrahan, Isaac y Jacobqa segürum kayarqan Jehovä cumplinampaq kaqman. Tsëmi familiankunata tsëchö kawëkaqtanöna pensëninkunachö rikäyarqan. Rasumpëpaqa Jehovämi sirweqninkunata yanaparqan Adanwan Ëva oqrayanqan kawëta nunakuna tariyänampaq kaqta següru kayänampaq.

8. ¿Imataq Abrahanta yanaparqan cäsukoq y markäkïninchö sinchi kanampaq?

⁸ Abrahanwan Jehoväpa wakin sirweqninkunaqa Jehovä äninqankunata cumpleqta manam rikäyarqantsu, porqui manaraq cumplikaptinmi wanukuyarqan. Peru pensëninkunachöqa clärum katsiyarqan. ‘Carupitam ricayarqan allapa cushicur’ ninmi Bibliaqa (leyi Hebrëus 11:8-13). Tsëmi Abrahanta yanaparqan cäsukoq kanampaq y problëmakunapa pasëkarpis markäkïninchö sinchi kanampaq. Musyarqanmi punta äninqankunata Jehovä cumplinqanta y segürum karqan shamoq tiempupaq kaqtapis cumplinampaq kaqta.

9. ¿Imanötaq Abrahanta yanaparqan Jehovä äninqankunaman markäkunqan?

⁹ Abrahanqa Jehovä äninqanman markäkurninmi llapan mandanqanta rurarqan. Tantiyarinapaq, Ur markachö wayintam jaqirirqan y manam juk markachöqa kawarqannatsu. Pëqa musyarqanmi, mëqan markapis imëyaqpis mana kanampaq kaqta, porqui mandakoqninkunam Jehoväta sirwiyaqtsu (Josuë 24:2). Kushishqam shuyararqan Jehovä kë Patsata gobernanan junaq chämunanta. Jina Bibliaqa Diospa Gobiernumpaq kënömi nin: “Quiquin Dios Yayam imayca waji rurag albañilnö patsätsirgan” (Hebrëus 11:10, NTCN). Abrahan, Abel, Enoc, Noë y Diospa wakin sirweqninkunaqa, wanushqakuna kawariyämunanmanmi creiyaq. Mushoq Patsachö mana wanushpa kawakïman mas pensayaptinmi, Jehoväman markäkïninkuna mas sinchiyaq (leyi Hebrëus 11:15, 16).

10. ¿Imanirtaq alli karqan Jehovä äninqan imanö cumplinampaq kaqman Sära pensanqan?

 ¹⁰ Jina Särapis Jehovä änikunqanmanqa markäkurqanmi. Abrahantam Jehovä änirqan Särachö juk wamran yurinampaq kaqta. Jina kënömi nirqan: “Bendiciptïmi pëpita tsuriki yurinqa, bendiciptïmi nacionkunapa maman kanqa, markakunapa reyninkunam pëpita yuriyanqa” (Genesis 17:16). 90 watayoqna y wamrannaq këkarpis, Säraqa wamran kanampaq kaqman y wamrampa kastankuna juk jatun nacionna këkäyanqan tiempumannam pensarqan (Hebrëus 11:11, 12). Tsërëkurmi markäkïnin mas sinchiyarqan. Y Jehovä äninqannömi wamran Isaac yuririrqan. Tsëmi Jehovä wakin änikunqankunata cumplikänampaq kaqman mas markäkurqan. Noqantsikpis Jehovä änikunqankunata rikëkaqnöna kashun, tsënöpam markäkïnintsik mas sinchiyanqa.

11, 12. ¿Imanirtaq Moisesqa cada junaq Jehoväta mas kuyarqan?

¹¹ Moisespis Jehovä änikunqankunamanqa chipyëpam markäkurqan. Reypa tsurinnömi watashqa karqan, peru hebrëu teytankunam Jehoväpita yachatsiyarqan. Esclävu kayanqampita librarir shumaq Patsaman churanampaq Jehovä äninkunqampitam yachatsiyarqan (Genesis 13:14, 15; Exodu 2:5-10). Tsë änikïman mas yarpararmi, Jehoväta mas kuyaq. Tsëmi qellëyoq këta y reqishqa këta munarqantsu.

¹² Bibliaqa willakun Moisesqa alläpa markäkïyoq karnin Egiptuchö reypa kastan këta mana munanqantam. “Pëqa munarqan Diospa israel nunancunawan juntu allqutsashqa jipar cawaquitam, y manam munarqantsu reypa willcanno etsanpa muneninta rurar juc ratu que patsacho gosacuritaqa.” Pëpaqqa Egiptupa riquëzankunapitaqa Diospa sirweqnin këmi mas valoryoqqa karqan. Tsënöqa rikarqan Jehovä bendicinampaq kaqkunaman yarpararninmi (Hebrëus 11:24-26).

13. ¿Imanötaq Moisesta yanaparqan Jehoväpa änikïninkunaman imëpis pensanqan?

¹³ Esclävu kayanqampita hebrëukunata libranampaq Jehovä änikunqanmanchi Moisesqa pensarqan. Jina Diospa wakin sirweqninkunanöpis musyarqanmi, wanïpitapis nunakunata libranampaq Jehovä änikunqanta (Job 14:14, 15; Hebrëus 11:17-19). Tsë änikïkunaman imëpis pensarmi cuentata qokurqan Jehovä nunakunata alläpa kuyanqanta. Tsëmi yanaparqan Jehoväta mas kuyanampaq, mas markäkunampaq y mana jaqipa sirwinampaq (Deuteronomiu 6:4, 5). Egiptupa reynin wanutsita munaptimpis manam mantsarqantsu, porqui musyarqanmi shamoq tiempuchö Jehovä bendicinampaq kaqta (Exodu 10:28, 29).

14. ¿Imatataq wakin nunakunaqa pensayan?

¹⁴ Mëtsikaq nunakunam pensayan shamoq tiempuchö imapis mana rurakänampaq kaqkunaman. Tantiyarinapaq, wallka qellëyoqkunaqa pensayan imëllapis rïcu këta y mana yarpachakushpa kawakïtam. Peru Bibliaqa nin kë munduchöqa problëmakuna y sufrimientukunaqa imëpis kanantam  (Salmu 90:10). Y wakinkunaqa pensayan problëmakunata nunakunapa gobiernun altsamunantam. Peru Bibliaqa willamantsik Diospa Gobiernunlla altsamïta puëdinqantam (Daniel 2:44). Jina mëtsikaqmi pensayan kë mana alli munduta Dios mana ushakätsinampaq kaqta. Peru Bibliaqa nin ushakätsinampaq kaqtam (Sofonïas 1:18; 1 Juan 2:15-17). Biblia ninqampita jukläyata pensaqkunaqa alläpam llakikuyanqa.

15. (1) ¿Imanirtaq shamoq tiempupaq Dios änimanqantsikman pensanantsik? (2) Ima rurëta munanqëkita willakaramï.

¹⁵ Jehoväqa änimashqantsik shamoq tiempupaq shumaq kawakïtam. Tsëman pensarqa kushishqam kashun y masmi kallpantsikpis kanqa pëta sirwir sïguinapaq. ¿Ciëlupaq kar o patsapaq karpis Dios änimashqantsik cösaskunata rurëkanqëkitanaku pensëkanki? Patsapaq karqa, juk shumaq huertaman kë patsa tikranampaq amïguïkikunawan yanapakur trabajëkanqëkitana pensë. Tsë trabäjutaqa kuyakoq nunakunam dirigiyämunqa. Llapan nunakunapis qamnöllam Jehoväta kuyayanqa. Jinamampis manam qeshyankinatsu ni yarpachakunkinatsu. kushishqam kanki, porqui rurëta yachanqëkiwanmi wakinkunata yanapanki y Jehoväta alabanki. Wanushqakuna kawariyämuptinqa itsa Diosta reqiyänampaq yanapëta puëdinki (Juan 17:3; Hëchus 24:15). Tsëkunaman pensarninqa, rasumpa kanampaq kaqmanmi pensëkantsik, porqui Bibliam tsëta nimantsik (Isaïas 11:9; 25:8; 33:24; 35:5-7; 65:22).

16, 17. ¿Imanirtaq shamoq tiempupaq Jehovä änimanqantsikkunapita parlashwan?

¹⁶ Mushoq patsachö imata ruranapaq kaqtaqa mana musyarpis, rurëta munanqantsikpita Testïgu mayintsikwan parlëqa alläpa allim. Porqui  tsëmi yanapamantsik rikëkaqnöna kanapaq. ¿Imanötaq yanapamantsik? Jehovä änimanqantsikman markäkunqantsikta rikätsikunapaq, y problëmakuna kaptimpis Jehoväta mana jaqipa sirwinapaqmi. Pablu y Römachö wakin cristiänukunapis tsëtam rurayarqan (Romänus 1:11, 12).

¹⁷ Jehovä änimanqantsikman pensarqa, manam alläpaqa problëmantsikkunaman yarparäshunnatsu. Juk kutim Pëdru alläpa yarpachakurnin Jesusta kënö nirqan: “Noqalläcunaqa llapantam jaqiriyarqö, qamta qatiyänaqpaq. Tsepita ¿Imatataq chasquillayäshaq”. Shumaq cösaskunata rurayänampaq kaqta Prëdru y wakin discïpulukuna pensayänantam Jesusqa munarqan. Tsëmi nirqan: “Diospita Shamushqa Nuna poderninwan mandacur tacurinan junaqmi, qatirämaqcunaqa alli täcunacunaman tëcur, chunca ishque israel casta nunacunata jusgayanqui. Y wayinta, wauqincunata, panincunata, tëtanta, mamanta, warminta, wamrancunata y chacrancunatapis noqarecur jaqireq caqcunaqa, chasquiyanqa pachac cuti mastam, y wac bidachoqa wiñepam cawanqa” (Mateu 19:27-29). Pëdruwan wakin discïpulukunaqa pensëta puëdiyarqan, Jesuswan mandakamur jutsannaqna kayänampaq cäsukoq nunakunata yanapëkäyanqantanam.

18. ¿Imanirtaq änimanqantsikkunata Jehovä cumplinampaq kaqman pensashwan?

¹⁸ Kë yachatsikïchöqa rikarquntsik Jehoväpa sirweqninkuna, markäkïninkuna mas sinchiyänampaq pensëninkunata utilizäyanqampitam. Abelqa pensarqan, Jehovä änikunqanmanmi, tsëman markäkunqanrëkurmi Jehoväpa kuyë amïgun karqan. Abrahanpis juk ‘mirëpaq’ Jehovä änikunqan imanö cumplikänampaq kaqmanmi pensarqan (Genesis 3:15). Tsërëkurmi problëmakunapa pasëkarpis cäsukoq karqan. Moisesnam Jehovä äninqan bendicionman pensarqan, tsëmi yanaparqan kuyanampaq y mana jaqipa sirwinampaq (Hebrëus 11:26). Noqantsikpis, änimanqantsikkunata Jehovä cumplinampaq kaqman pensarqa, masmi kuyashun y masmi markäkushun. Qateqnin kaqchömi pensënintsikta juknöpapis utilizänapaq kaqta rikäshun.