Llapan kanqanman ëwari

Qallananchö tïtulukunaman ëwë

Rasumpa kaqllata nishun nuna mayintsikta

Rasumpa kaqllata nishun nuna mayintsikta

Rasumpa kaqllata nishun nuna mayintsikta

“Tseynowpa, ulikiyta qarqurir, parlayey kada ünu rasonpa kaqta nuna mayikikunawan.” (EFE. 4:25, QKW.)

1, 2. ¿Imanötaq wakin nunakuna rasumpa kaqta rikäyan?

UNËPITA patsëmi nunakunaqa tukïta niyashqa rasumpa kaq parlakïpaq. Hoqta pachak watakuna Jesus shamunampaq pishikaptinmi Alceo shutiyoq griegu nuna kënö nerqan: “Vïnochömi rasumpa kaqqa këkan”, kë nenqanwanqa, nunaqa machanqanyaq upushqa karllam rasumpa kaqta parlan, nitam munëkarqan. Romapa gobernadornin Poncio Pilätupis manam musyarqantsu rasumpa kaq parlakï ima kanqantapis, tsëmi Jesusta kënö taporqan: “¿Imataq tse rason caqqa!” (Juan 18:38).

2 Tiempontsikchöqa kë rasumpa kaqpaq tukïtam niyan. Wakinmi niyan rasumpa kaq palabraqa tukïnöpa wiyakanqanta, o cada nuna munanqannö parlakïninwan honrado kanqanta. Wakinnam niyan, rasumpa kaqtaqa parlayanman convieneptinlla, pero imachöpis mana yanapaptinqa mana. Tsëmi huk librochö kënö qellqarëkan: “Itsa honrado këqa alläpa alli kanman, pero imëkanöpapis kawënintsikta defendina kaptenqa manam servintsu rasumpa kaq parlëqa. Kawëta munarqa ulikunantsikmi o llullakunantsikmi” (The Importance of Lying [La importancia de saber mentir]).

3. ¿Imanirtaq noqantsikpaqqa Jesus ruranqanta qatiqa alläpa preciso?

3 Pero Jesuspa qateqninkunaqa hukläyam rikantsik rasumpa kaq parlakïta. Alli yachatsikoq Jesuspaqqa rasumpa kaq parlakïqa manam kë yachaqtukoq nunakuna niyanqannötsu karqan. Pëqa imëpis rasumpa kaqtam parlaq, tsëmi hasta chikeqninkunapis kënö niyarqan: “Mayestru, musyayämi rasonpa caqllata parlanqequita [...]. Rason caqllatam Dios munashqanno cawayänäpaq yachatsiyämanqui” (Mat. 22:16). Cristiänokunaqa Jesus ruranqantam qatintsik, tsëmi rasumpa kaq parlëta mantsapakuntsiktsu. Noqantsikpaqqa alläpa allim apóstol Pablu cristiano mayinkunata kënö nenqanqa: “Ulikiyta qarqurir, parlayey kada ünu rasonpa kaqta nuna mayikikunawan” (Efe. 4:25, QKW). Apóstol Pablu kë nenqampita más yachakurishun. Puntataqa rikärishun nuna mayintsik pï kanqantapis. Tsëpitam yachakushun apóstol Pablu “parlayey kada ünu rasonpa kaqta” nenqan ima ninan kanqantapis, y rikäshunmi cada hunaq kawënintsikchö imanö ruranatapis.

¿Pitaq nuna mayintsik?

4. Pushaq religiösokuna rurayanqampitaqa, ¿imanötaq Jesus rikätsikorqan nunakunata hukläyapa Diosnintsik rikanqanta?

4 Jesuspa tiemponchö wakin mandakoq religiösokunaqa niyaq marka mayinkunalla y amïgonkunalla nuna mayin kanqantam. Pero Jesusqa pasëpam rikätsikorqan Teytan imanö llapan nunata rikanqantapis (Juan 14:9). Qateqninkunatam rikätserqan Teytanqa më markapita, tukï rikoq o ima kastapita kaptimpis llapan nunata igualpa rikanqanta (Juan 4:5-26). Tsëpita tiempowannam apóstol Pedru santu espíritu yanapaptin këta más tantearqan, tsëmi kënö qellqarqan: “Cananqa allim noqa cäyicurerqö llapan nunatapis Dios iwallla ricamanqantsicta. Porqui jinantin marcacho pipis allicunata rurar y Diosta respetar cacuyaptenqa, pëqa chasquinmi” (Hech. 10:28, 34, 35). Tsëmi, llapan nunakunata kuyanantsik y shumaq tratanantsik, hasta chikimaqnintsikkunatapis (Mat. 5:43-45).

5. ¿Imapaqtaq Pablu parlëkarqan, “parlayey kada ünu rasonpa kaqta nuna mayikikunawan” nerqa?

5 Pero ¿ima nitataq munarqan Pablu “parlayey kada ünu rasonpa kaqta nuna mayikikunawan” nerqa? “Rasonpa kaqta” parlëqa imanöpis kanqantanölla parlëmi, mana ulikushpa o llullakushpa. Tsëmi rasumpëpa cristiänokunaqa, imatapis tumarkatsirqa llutankunata parlantsiktsu wiyaq kaqkuna llutankunata yarpäyänampaq. Tsëpa rantenqa kë consejotam wiyakuntsik: “Mana alli rureniquicunata melanar dejariyë. Alli caqllatana rureta tïrayë” (Rom. 12:9). Tsëmi llapan nenqantsikchö y ruranqantsikchö honrado kanqantsikta rikätsita munantsik y “rasumpa kaqllata parlakoq Diosta” qatikanqantsiktapis (Sal. 15:1, 2; 31:5). Alleq yarparkur-raq parlarnenqa, manam ulikïman o llullakuymanqa ishkishuntsu y pasëkanqantsik alläpa aja o sasa këkaptimpis mana ulikïllapa o llullakuyllapam altsarishun (lei Colosenses 3:9, 10).

6, 7. a) ¿Pipis tapupämashqaqa llapan musyanqantsiktatsuraq willarishwan? b) ¿Pikuna tapumashqataq llapan asuntuntsikkunata willashwan?

6 Kë ninanqa, imarëkur imëkata tapumashqapis ¿llapan tapumaqnintsikkunatam willarinantsik ninantsuraq? ¿Y llapan musyanqantsiktapis willananllam willaskinantsik tapupämashqaqa ninantsuraq? Manam tsënöraqtsu kanan. Jesusqa clärom rikätsikorqan wakin nunakuna musyëta munarlla tapumashqaqa mana contestanapaq. Këman yarparishun, “¿ima puedeq queniquiwantaq quecunata rurarqonqui!” “¿pitaq mandashorqonqui!”, nishpa yachaqtukoq religiosokuna tapuyaptinmi, Jesus kënö contestarqan: “Noqapis qamcunata jucta tapuyashqequi: Tapuyanqaqta yasquiyämaptiqueqa, noqapis willayäshqequim pipa poderninwan quecunata ruranqäta”. Taponqanta mana contestayaptinmi Jesus nerqan: “Tsepenqa noqapis manam willayaqtsu quecunata ruranäpaq pi mandamanqanta” (Mar. 11:27-33). Tsë nunakuna mana allita rurayänanrëkurlla tapuyaptin, y fëninkuna mana kaptinmi, Jesus munarqantsu tapuyanqanta contestëta (Mat. 12:10-13; 23:27, 28). Kanan tiempontsikchöqa cuidakunantsik Diospa contran churakashqakunapa yachatsikïninkunapita y ulipämarnintsik o llullapämarnintsik mana alliman ishkitsimënintsikta munaqkunapitam (Mat. 10:16; Efe. 4:14).

7 Hina Pablupis nerqanmi, wakin nunakunaqa llapantaraq musyayänampaq manam derëchoyoq kayanqanta. Pëmi parlarqan cuento asheq y wasarimaq “mana combieneqcunata parlar” kakoq nunakunapaq (1 Tim. 5:13). Pipis imëka mana conbiëneqman mëtikuptin o imatapis willariyaptin wakinta raslla willakuriptenqa, manam imatapis confiayanqanatsu. Tsëmi apóstol Pablu kë alli consëjota qellqarqan: “Imanopapis shumaq cawäquita tirayë. Ama jucpa asuntuncunaman meticuyëtsu” (1 Tes. 4:11). Pero höraqa anciänokuna tapupämashunmi asuntuntsikkunata. Tsëqa rasun kaqtam llapanta willanantsik, tsënöpam yanapashun rurëninkunata shumaq cumpliyänampaq (1 Ped. 5:2).

Wayichö rasumpa kaqllata parlashun

8. ¿Imataq yanapamäshun kastantsikkunawan kushishqa kawakunapaq y huknintsik huknintsik más confianakunapaq?

8 Más amänuntsikchö y más kuyanqantsik nuna mayintsikqa kastantsikkunam kayan, pëkunata imëpis rasun kaqllata parlapashqaqa masmi kuyanakushun y huknintsik huknintsikpis masmi confianakushun. Wayichö imëka problema kaptimpis rasun kaqllata y kuyëpa parlarnenqa rasllam altsarishun. Imallatapis pantarerqa y mana allita rurarerqa, ¿shonqupita patsëku pantarerqömi nishpa disculpata mañakuntsik majantsikta, wambrantsikta, o wakin kastantsikkunatapis? Disculpata mañakonqantsikqa yanapamäshun kushishqa y tranquilo imëpis junto kawakunapaqmi (lei 1 Pedru 3:8-10).

9. ¿Imanirtaq rasumpa parlakïpita, sinchi parlakïqa hukläya?

9 Rasun kaqllata parlakïqa hukläyam toskïpa o sinchipa parlakïpita. Sinchipa graciannaq o piñashqa parlakuptinqa, rasumpa kaqta niptimpis mana creipaqnömi kanqa. Pablum kë consëjota qellqarqan: “Mana piñacushpa, mana waputupanacushpa, mana coleracushpa, mana qayapanacushpa, wasata mana rimanacushpa y mana lluta tratanacushpa cawacuye. Antis juctapis juctapis cuyayë, ancupäyë; y Jesucristurecur Teyta Dios jutsantsiccunata perdonamashqantsicnolla qamcunapis jucniqui jucniquicuna perdonanaquicuyë” (Efe. 4:31, 32). Kuyëpa y respëtowan parlapashqaqa nunakuna wiyamäshunmi y respetëkanqantsiktam rikäyanqa y masmi valorayanqa parlapanqantsikta (Mat. 23:12).

Rasumpa kaqllata parlashun congregacionchö

10. ¿Imanö kayänampaqtaq Jesus yachatsishqa congregacionta dirigeq cristiänokunata?

10 Jesusqa shumaq yachëllapam y clärom qateqninkunata parlaparqan. Y kuyëpa willarnimpis, manam kushikuyänanrëkurllatsu pasëpa shumaq parlaparqan, sinöqa mana mantsapashpam rasun kaqta willaq (Juan 15:9-12). Këman yarpärishun, qateqninkuna mëqampis más precisaq kayanqampaq pleitoyaptinmi, Jesus yanaparqan humilde këqa alläpa valoryoq kanqanta tanteayänampaq, pacienciawan willarnimpis, alleq claro y rasun kaqtam mana mantsapashpa willarqan (Mar. 9:33-37; Luc. 9:46-48; 22:24-27; Juan 13:14). Kanan tiempontsikchöpis congregacionta dirigeqkunaqa rasun kaqtaqa imëpis mana mantsashpam valorwan defendiyan, tsënö karpis manam Diospa üshankunapita dueñotukïta munayantsu, kikin Dios dueñon kaptin (Mar. 10:42-44). Jesus ruranqannömi pëkunapis sinchikuyan ankupäkoq o kuyapäkoq këta.

11. ¿Imapaqraq yanapamäshun cristiano mayintsikta kuyanqantsik?

11 Awmi, rasun kaqllatam imëpis cristiano mayintsiktaqa nishwan, pero rasumpa kaq kaptimpis, nuna hananchö y imë hörapis nikashqaqa ofendenqam y llakitsenqam. Manam ni pitapis piñatsita ni llakitsita munantsiktsu lluta parlakïnintsikwan, tsëqa itsa parlakïnintsikqa imëka roqukoq afilashqa cuchillonö kanman (Sal. 52:2; Pro. 12:18). Kuyakïnintsikmi yanapamäshun kë consëjota wiyakunapaq: “Cuidë qallïkita [galluykita] mana alli kaqpita, y shimikita uli [llulla] parlakïpita” (Sal. 34:13). Tsënö karmi, Diosnintsikta honrashun y congregacionchöpis llapanwan alli pasakïcho kawakunapaq yanapakushun.

12. ¿Imanö ulikïkunata o llullakuykunatataq anciänokuna rikäyänan?

12 Anciänokunaqa uli o llulla parlakïpitam congregacionta alläpa cuidayan (lei Santiagu 3:14-16). Alli yarpëkurnin ulikïqa o llullakuyqa manam imatapis espantar o mana alleq musyëkar parlakïllatsu sinöqa masmi, alleq yarpëkur ulikoqkunaqa o llullakoqkunaqa rurayan wakinkunata mana allichö quedatsiyänampaq, waqatsiyänampaq y llakitsiyänampaqmi. Awmi tukïläya ulikïkuna y llullakuykunaqa manam allitsu, pero llapantatsu manam anciänokuna juzqayan, tsëmi manaraq juzgar alli juiciowanraq rikäyänan y kënömi tapukuyänan: “¿Mäñashqanaku imëpis ulikurnin o llullakurnin? O ulikonqan alläpa grave mana kaptenqa, ¿anciänokuna yachëllapa pero sinchipa consejarkuyänantatsuraq wanan?”.

Rasumpa kaqllata parlashun negociontsikchö y trabäjontsikchö

13, 14. a) ¿Imakunachötaq wakin nunakunaqa ulikuyan o llullakuyan? b) ¿Imanirtaq alläpa alli honrado y alli trabajaq kanqantsik?

13 Kanan tiempo trabäjokunachöqa manam honrädotsu nunakuna kayan, tsëmi cristiänokunapaqqa fäciltsu honrado kanantsik. Këman yarpärishun, huk trabäjota tarita munarqa tukïnöpam ulikuyan o llullakuyan, tsë trabäjotaqa pasëpam rurëta yachëkü nir, o papelninkunatapis alli estudiashqapatanöraq más masta ruraratsiyan. Y wakinnam hukpaq trabajëkarnimpis, kikinkunapa rurëninkunata rurakuyan trabajo hora, leikur, telëfonopa qayakur, internet-ta manejar y mensäjekunata qellqar.

14 Cristiänokunapaqqa honrado këqa manam munayanqan hora rurananllatsu (lei Proverbios 6:16-19). Pablum nerqan: “munayä ime equepis alli portacur cawaquitam” (Heb. 13:18). Tsëmi hunaq complëtopaq pagamashqaqa huk hunaq completo alli trabajanantsik (Efe. 6:5-8). Hinamampis alli trabajador karnenqa yanapakushun Jehoväpa shutin alabashqa kanampaqmi (1 Ped. 2:12). Këta rikärishun, España markachö täraq Roberto shutiyoq cristiänopaqmi patronnin shumaq parlarqan trabäjonchö honrado y cumplido kaptin. Y tsërëkurmi tsëchö trabajatsikoq nunaqa más testïgokunata trabäjon qoshqa, pëkunapis alli trabajaqmi kayan. Watakuna pasanqanmanmi Roberto shutiyoq cristiänoqa, yanapashqa ishkë chunka kima (23) cristiänokunata y Bibliapita yachakïkaqkunata puwaqta, tsëchö trabajayänampaq.

15. ¿Imanötaq kikimpa cuentampaq trabajaq cristiano honrado kanqanta rikätsikunman?

15 Kikintsikpa cuentantsikpaq trabajarnimpis honrädom kanantsik, y rasun kaqtaqa manam imëpis pakänantsiktsu. Huk cristiänoqa manam ulikunmantsu o llullakunmantsu imatapis rantikunanrëkurllaqa. Hina manam qellëta chaskipakunmantsu o hukta qonmantsu imatapis ulikur o llullakur mana conviëneqta ruranampaq. Imanömi imëpis munantsik nuna mayintsik allita ruramänata, tsënöllam noqantsikpis pëkunata rurashwan (Pro. 11:1; Luc. 6:31).

Autoridadkunata rasumpa kaqllata nishun

16. a) ¿Imanötaq cristiänokuna rikashwan autoridadkunata? b) ¿Y Jehoväpa autoridadnintaqa imanötaq rikashwan?

16 Jesusmi kënö mandakorqan: “Mandacoq cesarpa caqtaqa mandacoq cesarta qoycuyë; y Diospa caqtaqa Diosta qoycuyë” (Mat. 22:21). ¿Imatataq qoshwan Cesarta o autoridadkunata? Këchö Jesus parlanqanqa rikätsimantsik impuestokunapaq Jesus parlëkanqantam. Tsëmi Diosnintsikpa y nunakunapa rikënimpaq concienciantsik limpio kanampaqqa autoridadkunapa leyninkunata wiyakunantsik, y impuestokunatapis pagakunantsik (Rom. 13:5, 6). Tsënö kaptimpis, Jehovällatam rikantsik llapan autoridadkunapa hanampa pëlla mandakoq kanqanta, y hapallan rasumpëpa Dios kanqanta. Tsëmi kuyantsik llapan shonquntsikwan, kawënintsikwan, yarpënintsikwan y kallpantsikwan (Mar. 12:30; Apo. 4:11). Tsëmi pëtaqa llapanchö wiyakunantsik, imatapis mana shuyarashpa (lei Salmo 86:11, 12).

17. ¿Cristiänokunaqa chaskishwantsuraq gobiernokunapa yanapakïninkunata?

17 Atska nacionkunachömi gobiernokuna waktsa nunakunata yanapayan tukïläya ayüdakunawan. Tsë yanapakïkunataqa cristiänokuna chaskikïta puëdeyanmi, pero manam ulikuyanmantsu o llullakuyanmantsu tsë yanapakïta chaskiyänanrëkurqa. Awmi, rasumpa kaqllata parlaqkunaqa documentonkunachöpis rasunkaqllatam niyan.

Rasumpa kaqllata parlarnenqa kushishqam kawakushun

18-20. ¿Ima kushikïkunatataq chaskiyan rasun kaqllata parlaqkunaqa?

18 Imëpis rasunkaqllata parlëqa atska kushikïtam apamun. Huk kushikïqa, limpio concienciayoq kanqantsikmi, y tsëtam Jehová pasëpa valoryoqta rikan y noqantsikpis tranquïlom kawakuntsik (Pro. 14:30; Fili. 4:6, 7). Y rasunkaqllata parlarnenqa manam mantsapakuntsiktsu ulikïkaqtachi o llullakuykaqtachi tarïkayämanqan nishpa, tsëpis alläpa kushikïpaqmi (1 Tim. 5:24).

19 Rikärishun huk kushikï masta. Pablum nerqan: “Ima rurenïcunachopis shumaq portacurmi, Diospa sirweqnin cayanqäta ricatsicuyä [...] Tsenoqa portacuyä Teyta Diosnintsic poderninwan rasonpa caqllata [parlayanäpaq] yanapayämaptinmi” (2 Cor. 6:4, 7). Këtam rurarqan Gran Bretaña markachö täraq huk cristiano cärronta rantikurnin. Cärronta rantita munar huk nuna shamuptinmi, cärron imanö kanqantapis mana pakashpa llapanta willarerqan hasta mana rikakoqnin piësankunapaqpis. Cärrota puripäratsirmi kë ranteq nuna tapurerqan Jehoväpa testïgonku kanki nishpa. ¿Imanirtaq tsënö taporqan? Honrado kanqanta rikarmi. Tsënam kë cristiänoqa qallëkorqan Bibliapita yachatsirnin.

20 Y noqantsikqa, ¿Jehoväpa shutin alabashqa kanampaq alliku portakïkantsik? Pablum kënö nerqan: “Tsemi noqacunaqa dejariyarqö paquellapa melanepaq rurenïcunata. Y manam tuquinopatsu nunacunata creyitsita munarnin engañecayä” (2 Cor. 4:2). Imëpis rasumpakaqllata parlanantsikpaq sinchikïkäshun. Tsënöpam teytantsik Jehová alabanzata chaskinqa y markampa shutimpis alli reqishqam kanqa.

¿Yarpankiku?

• ¿Pitaq nuna mayintsik?

• ¿Imataq rasun kaqllata parlëqa?

• ¿Imanötaq honrado kënintsikwan yanapakushwan Jehoväpa shutin alabashqa kanampaq?

• ¿Ima kushikïkunatataq chaskiyan imëpis rasunkaqllata parlaqkunaqa?

[Yachakunapaq kaqpa tapukïninkuna]

[25 kaq päginachö dibüju]

¿Imatapis mana allita rurarirnenqa disculpata mañakuntsikku mëläya ichiklla këkaptimpis?

[26 kaq päginachö dibüju]

¿Trabäjota ashirnin rasun kaqllataku parlanki?