Llapan kanqanman ëwari

Qallananchö tïtulukunaman ëwë

Patsachö mana wanushpa kawakïta shuyäre yapë musyakärin

Patsachö mana wanushpa kawakïta shuyäre yapë musyakärin

Patsachö mana wanushpa kawakïta shuyäre yapë musyakärin

“Daniel willanqaqkunata pakëkï [...] ushanan tiempokunayaq. Atskaqmi ashiyanqa y rasumpëpa yachëqa, atskayanqam.” (DAN. 12:4.)

1, 2. ¿Ima tapukïkunapa respuestantaraq tarishun kë tëmacho?

KANANQA atska waranqa nunakunam alleq claro musyantsik shumaq patsachö mana wanushpa kawakunantsikpaq Biblia parlanqanta (Apo. 7:9, 17). Bibliapa qallanan willakichömi nimantsik, Diosnintsik nunata kamarqa huk ishkë watakunalla kawanampaq mana ruranqanta, sinöqa imëyaqpis mana wanushpa kawakunampaq ruranqanta (Gén. 1:26-28).

2 Israelïtakunaqa shuyayarqanmi nunakuna imë karpis, Adan oqranqan hutsannaq kawakïta yapë tariyänanta. Y Escrituras Griegas Cristianas nishqannam willamantsik, kë Patsachö mana wanushpa kawakïta nunakuna tariyänampaq Diosnintsik imata ruramunantapis. Tsënö këkaptenqa, ¿imanirtaq mana wanushpa kawakïta shuyarë yapë musyakärin nintsik? ¿Imanötaq musyakärin y imanötaq llapan nunakuna musyayänan karqan?

Diosnintsik nunakunata awnenqanta pakäriyan

3. ¿Imanirtaq huk shumaq Patsachö mana wanushpa kawakïta Diosnintsik awnikonqan yachatsikïta pakäyanqampita espantakushwantsu?

3 Jesusmi willakorqan rasumpëpa yachatsikïninkunata uli o llulla profëtakuna llutanmampa yachatsikuyänanta y tsënöpa atskaq nunakunata creitsiyänanta (Mat. 24:11). Apóstol Pëdrunam cristiänokunata nerqan: “Israel nasionchomi uli profetacuna cayarqan. Qamcunachopis tseno willapäcoqcunam cayanqa” (2 Ped. 2:1). Y apóstol Pablunam parlarqan huk tiempochö ‘rasonpa caq yachatsiquicunata nunacuna wiyeta manana munayänanta’, sinöqa, ‘atscaq yachatsicoqcunata qatiyananta, pecunapaqnolla yachatsicuyaptin’ (2 Tim. 4:3, 4). Satanasmi nunakunata ulipashqa o llullapashqa, tsëpaqqa Diosta adoraq tukoq nunakunatam yanapashqa, tsënöpam kë nunakunaqa Diosnintsik nunakunapaq y kë Patsata huk shumaq huertaman tikratsinampaq awnikonqan yachatsikïkunata pakäyashqa (lei 2 Corintios 4:3, 4).

4. ¿Nunakunapaq ima shumaq yachatsikïtataq Diospita rakikashqa nunakuna despreciayarqan?

4 Bibliam willamantsik Diospa Gobiernonqa ciëlochö kanqanta y tsëpita kë patsachö këkaq gobiernokunata ushakätsimunanta (Dan. 2:44). Hina rikätsimantsikmi Jesus waranqa wata gobernamonqanchöqa, Satanás huk hatun garë uchkuchö wichqaränanta, wanushqakuna yapë kë patsachö tärayänampaq kawariyämunanta y nunakuna hutsannaq këman chäyänantapis (Apo. 20:1-3, 6, 12; 21:1-4). Pero Diospa contran churakashqa religioso tukoq nunakunaqa mana alli yachatsikïkunata creirmi qallëkuyarqan y hasta yachatsikurmi qallëkuyarqan. Këman yarpärishun, kima siglocho kawashqa Alejandríapita Iglesiapa mandaqnin Orígenes shutiyoq nunam, kë patsaman waranqa wata Jesus gobernamunampaq kaqman creeqkunata pasëpa codenarqan. Y Enciclopedia nishqan Católica libro nenqannopis, católico Agustín de Hipona (354-430) nishqan nunanam “[pasëpa] yanaparqan y creerqan, manam waranqa wata gobernacionqa kanqatsu niyanqanta”. *

5, 6. ¿Imanirtaq waranqa wata gobernacionpaq mana allita yachatsikuyarqan Orïgeneswan Agustín?

5 ¿Imanirtaq Orïgeneswan Agustinqa kë waranqa wata gobernacionman creiyarqantsu? Orïgenesqa karqan Alejandrïapita Clemente nunapa disïpulonmi, Clementeqa creeq griegokuna creiyanqantam, nuna wanuskiptin alman yarqurir kawëkanqanllata. Werner Jaeger shutiyoq nunanam qellqarqan: “Orïgenesqa Platón almapaq yachatsikonqankunatam cristiänokuna alli yachatsikïtanöna rikäyänampaq tikraratserqan” nishpa. Kë Platonpa yachatsikïninkuna alläpa reqishqa tikrariptinmi, Orïgenesqa pensarerqan, waranqa watachö bendicionkunaqa ciëlochö kananta, y mana kë Patsachö kanantatsu.

6 Huk lädopanam cristiano manaraq tikrar kima chunka kima (33) watayoq këkarnin, Agustinqa karqan Platonpa yachatsikïninkunata qateqninkunapa qateqnin. Kë Agustín nunaqa cristiano tikrarir manam haqerqantsu kë mana alli creenciankunata. “Pasëpam takurerqan Nuevo Testamentochö yachatsikïkunatawan Platonpa creencianta.” (The New Encyclopædia Britannica.) Enciclopedia Católica nishqanqa willakun waranqa wata Cristu Gobernamunampaq Apocalipsis capítulo 20 parlanqampita “Agustín yachatsikonqantam”. Tsëpitam kënö nimantsik: “[Agustín yachatsikonqantaqa] Occidental markakunachöpis reqishqa religiösokunam yachatsikur qallëkuyarqan, tsënöpam waranqa wata gobernacionpaq rasumpa kaq yachatsikïqa oqrakärerqan”.

7. ¿Ima creenciataq ushakätsishqa kë Patsachö mana wanushpa kawakï yachatsikïta, y imanötaq këqa pasarqan?

7 Tsënömi, kë Patsachö imëyaqpis mana wanushpa kawakï munëtaqa pasëpa ushakätserqan mana wanoq almaman creenciam, tsë creenciachöqa mana wanoq almaqa nunapa cuerponcho huk tiempollapa karenqantam creiyaq y tsë creenciaqa unë Babilonia markachömi qallarqan y hinantin markakunamanmi chärerqan. Y kë creenciataqa cristiano tukoq dirigeq religionkunam yachatsikur qallëkuyarqan ciëlopa ëwaqpaq kaqkunapaq Biblia parlanqan textokunawan, llapan alli nunakunam ciëlopa ëwayanqa nishpa. Tsënömi yachatsikur qallëkuyarqan, Patsachöqa ichik tiempollapam kawëkantsik, y Diosnintsikqa pruëbamanmi churëkämantsik ciëloman yëkunapaq o mana yëkunapaq kaqtapis musyanampaq, nishpa. Tsënöllam pasarqan punta judiokunapa mana wanushpa kë Patsachö kawakï creenciankunawampis. Ichikllapayanmi, Patsachö mana wanushpa kawakï yachatsikïpa rantinmi, griegokunapa yachatsikïnin, mana wanoq almaman creir qallëkuyarqan, tsënöpam kë Patsachö mana wanushpa kawakïpaq creencia oqrakärerqan. Pero tsënötsu manam Bibliaqa yachatsikun. Bibliaqa willamantsik nunataqa kë Patsachö kawanampaq Diosnintsik ruranqantam. Tsëmi Diosqa Adanta kënö nerqan: “Allpapitam kanki” (Gén. 3:19). Awmi, imëyaqpis y mana wanushpa nuna kawakunampaqqa kë Patsam y manam ciëlotsu (lei Salmo 104:5 y 115:16).

Paqaspita atsikyë yarqaramun

8. ¿Nunakuna shamoq tiempochö imata chaskiyänantataq niyarqan 1600 watakuna witsan Bibliata estudiaq nunakuna?

8 Cristiano tukoq religionkuna kë Patsachö mana wanushpa kawakïman mana creiyaptimpis, manam Satanasqa puëdeshqatsu pasëpaqa pakarätsita rasumpa kaq yachatsikïta. Watakuna pasanqanchöqa kashqam Bibliata alli leeq y entiendeq nunakuna, pëkunam paqaspita atsikyëman yarqaramoq cuenta tanteayarqan nunakuna hutsannaqna kë Patsachö kawakuyänampaq Diosnintsik ruramunampaq kaqta (Sal. 97:11; Mat. 7:13, 14; 13:37-39). 1600 wata witsanchömi Bibliata horqar qallëkuyarqan y huk idiömakunaman tumatsir, tsëmi Bibliaqa más nunakunapa makinman chärerqan. Y 1651 watachömi huk estudioso nuna kënö qellqarqan: “Adanrëkurmi llapan nunakuna wanuyan, tsënöpam mushoq patsachö mana wanushpa kawakïta oqrariyashqa, pero Cristuwanqa [...] llapan nunakunam patsachö kawayanqa, tsënö mana kanan kaptenqa manachi tinkunmantsu kë igualatsikï” (lei 1 Corintios 15:21, 22). Inglés parlaq John Milton (1608-1674) shutiyoq nunam qellqarqan El Paraíso perdido y El Paraíso recobrado nishqan libronchö, Diosman fiel kaq nunakunaqa kë Patsa huk paraïsoman tikraptin, tsëchö kawakuyänampaq premiota chaskiyänanta. Miltonqa alleq y atska watapa Bibliata estudiashqa karnimpis, Cristu yapë kutimuptinraq kë rasumpa yachatsikïqa alleq musyakänantam nerqan.

9, 10. a) ¿Shamoq tiempochö nunakuna imata chaskiyänampaqtaq Newton qellqarqan? b) ¿Imanirtaq Newtonqa pensarqan Diospa Gobiernon gobernamunampaq atska pachak watakunaraq pishenqanta?

9 Hina reqishqa matemático Isaac Newton (1642-1727) shutiyoq nunapis allipam Bibliata estudiaq. Newtonqa Bibliata estudiarmi cuentata qokurerqan akrashqa nunakunaqa kawaririrnin ciëlopa ëwayänanta y Jesuswan paqta gobernayämunanta (Apo. 5:9, 10). Y kë Patsachö täraq nunakunapaqnam kënö qellqarqan: “Patsachöqa kawëkäyanqallam nunakuna juicio hunaq pasariptimpis, y manam waranqa watakunallatsu, sinöqa mana wanushpam”.

10 Atska pachak watakunataraq Jesus kë Patsaman gobernamunampaq pishenqantam Newtonqa creerqan. Y imëkapis pasanqankunata qellqaq Stephen Snobelen shutiyoq nunam willamantsik imanir Newton tsënö pensanqanta, kënömi nimantsik: “Diospa contran churakashqa nunakuna llutanta yachatsikoqta rikarmi Newtonqa tsënö pensarqan, tsënöpam creerqan atska tiemporaq Diospa Gobiernon kë Patsaman gobernamunampaq pishenqanta”. Rasumpëpa yachatsikïqa pakaräkïkarqanran, y Newtonqa manam rikarqantsu ni ima religión tsëpita yachatsikoqta. Pëmi kënö qellqarqan: “Daniel qellqanqan y Juan qellqanqan Apocalipsis librochö profecïakunaqa ushanan tiempokunachöran musyakanqa”. Tsëpitanam nerqan: “Danielmi kënö nin: ‘Atskaqmi ashiyanqa y rasumpëpa yachëqa, atskayanqam’. Tsëmi llapan nunakunaman alli willakïkuna chänan precisan manaraq juicio hunaq chämuptin. Mana yupëtapis puëdepaq nunakuna palmërapa räman tsarashqa Diospa juiciompita yarqoqqa, manachi atska, ni hinantin nacionpita kanmantsu, hinantin nacionchö alli willakïta willapäkuyashqa mana kayaptenqa” (Dan. 12:4; Mat. 24:14; Apo. 7:9, 10).

11. Milton y Newtonpa tiemponchö, ¿imanirtaq tanteayarqantsu imatapis shamoq tiempochö nunakuna chaskiyänanta?

11 Miltonpa y Newtonpa tiemponchöqa alläpa mantsëpaqmi karqan inglesiakunapa mana alli yachatsikïnimpa contran parlëqa. Tsëmi Bibliapita yachakuyanqanta qellqayanqantaqa wanuptinraq horqayarqan. Y 1500 watakuna witsan Iglesiachö cambiokuna kanqampis manam ushakätserqantsu nuna mana wanoq almayoq kanqan creenciata, y más reqishqa Iglesiakunanam Jesus waranqa wata gobernamunanqa pasashqanam y manam shamoq tiempopaqtsu nir yachatsikurnin siguiyarqan, Agustinpa yachatsikïninta. ¿Rasumpëpatsuraq miranman karqan rasumpa kaq yachë ushanan tiempochö?

“Rasumpëpa yachëqa, atskayanqam”

12. ¿Imëtaq miranan karqan rasumpëpa yachëqa?

12 Danielqa “ushanan tiempokunachömi” pasëpa kushikïpaq pasakonqa nerqanmi (lei Daniel 12:3, 4, 9, 10). Hina Jesuspis kënömi nerqan: “Peru Dios munashqanno cawacoqcunanam imeca intinoraq tillapyäcuyanqa” (Mat. 13:43). Pero ¿imanötaq ‘ushanan tiempochö’ rasumpëpa yachëqa miranan karqan? Kë tapukïpa respuestanta yachakunapaqqa puntata rikärishun manaraq ushanan tiempokuna o 1914 wata manaraq qallaptin pasakonqankunata.

13. ¿Ima nishpataq Russell qellqarqan Adan oqranqanta imanö tarina kanqantapis alleq tantearirnin?

13 1800 witsan watakuna ushananchöqa atskaq nunakunam karqan “alli yachatsiquicunata” Bibliapa rasumpa kaq yachatsikïninta yachakïta munar ashikaqkuna (2 Tim. 1:13). Tsënö ashikaq nunam karqan Charles Taze Russell, 1870 watachömi patsätserqan huk grüpota Bibliata estudiayänampaq. Y 1872 watachömi estudiar qallëkuyarqan Adan oqranqanta imanö tarinatapis. Y watakuna pasariptinnam Russell kënö qellqarqan: “Hasta tsë tiempoyaqqa manam alleqllaqa tanteayarqätsu pruëbachö këkaq iglesiapa premion y kë Patsachö quedaqpaq kaq fiel nunakunapa premion alläpa hukläya kanqanta”. Patsapaq kaq fiel nunakunaqa “Adan manaraq hutsata rurar perfecto kawakonqanmanmi kutiyänan karqan”. Bibliapa rasumpa kaq yachatsikïninta alleq tanteanampaq huk nunakuna yanapayanqantam Russellqa willakorqan. ¿Pikunataq tsë nunakunaqa kayarqan?

14. a) ¿Hechos 3:21 texto imanö cumplikänantataq Henry Dunn tantearqan? b) ¿Pikuna kë Patsachö mana wanushpa kawakuyänantataq nerqan Dunn?

14 Russellta yanapaq huk nunaqa karqan Henry Dunn nishqanmi, unë tiempochö akrashqa profëtankunawan ‘Dios llapan imecacunatapis alliyätsimunampaq’ willakonqantam qellqarqan (Hech. 3:21). Pëqa musyarqanmi Adan hutsannaq kawakï oqranqantaqa, nunakunata yapë Diosnintsik kutitsinanta, y tsëtaqa ruranan karqan Jesucristu waranqa wata gobernamonqan witsanmi kë Patsachö nunakunata hutsannaq këman chätsir. Hina, pikuna kë Patsachö mana wanushpa kawayänantapis alleq estudianqanchömi musyarerqan. Y atska waranqa wanushqakuna kawariyämunanta y Jesusman markäkuyänampaq o yärakuyänampaq tiempo kanantapis willakorqanmi.

15. ¿Imatatan alleq musyarerqan George Storrs wanushqakuna kawariyämunampita?

15 Hina Bible Examiner nishqam revistata horqaq Brooklyn (Nueva York) markachö täraq George Storrs shutiyoq nunam 1870 watachö musyarerqan, Diosta mana reqikar wanushqakunapis mana wanushpa kawakuyänampaq kawariyämunanta. Bibliata alleq estudiarmi musyarerqan, waranqa wata Jesus gobernamuptin Diosta mana wiyakoq nunakunaqa pachak watayoq këkarnimpis wanuyänanta (Isa. 65:20).

16. ¿Imanirtaq hukläya kayarqan Bibliata estudiaqkuna cristiänotukoq uli o llulla religionkunapita?

16 Bibliata alleq estudianqanchömi Russell cuentata qoqurerqan alli willakïkuna willakunan tiempo chämushqanta, tsëmi 1879 watachö horqar qallëkorqan Zion’s Watch Tower and Herald of Christ’s Presence (La Torre del Vigía de Sión y Heraldo de la Presencia de Cristo) nishqan revistata, kananqa castellänochö reqintsik La Atalaya. Anunciando el Reino de Jehová nishpam, y quechuachönam Täpakoq nishpa. Hasta tsë watayaqqa wallkaq nunakunallam musyayarqan nunakuna imanö kawakïta shamoq tiempochö chaskiyänanta, pero tsëqa cambiarerqanmi, porque tsë watapita patsëqa nunakuna Täpakoq revistata chaskita puëdeyarqanmi estudiayänampaq. Wallkaq akrashqa nunakunalla ciëlota ëwayänanman y wakin nunaqa mana wanushpa kë Patsachö kawakuyänanman creiyanqanmi rikätsikorqan uli o llulla cristiänotukoq religionkunapita hukläya kayanqanta.

17. ¿Imanötaq mirëkorqan rasumpa kaq yachatsikï?

17 ‘Ushanan tiempokunaqa’ qallëkorqan 1914 watam. ¿Rasumpëpaku mirëkorqan shamoq tiempochö imanö kawakïta chaskiyänampaq rasumpa kaq yachë? (Dan. 12:4.) Awmi, 1913 watachömi Russell Bibliapita rasumpëpa yachatsikïkunata horqar qallëkorqan 2.000 periödicokunachö, y 15.000.000 nunakunam leir qallëkuyarqan. Y 1914 wata ushanampaqqa 9.000.000 nunakunanam “Foto-Drama de la Creación” nishqanta rikäyashqana kayarqan, këchöqa Jesucristu waranqa wata patsaman gobernamunampaqpis parlarqanmi. Tsëpitanam 1918 hasta 1925 watakunachö hinantin nacionchö Jehová Diospa sirveqninkuna kima chunka (30) idiömapitapis maschö yachatsikuyarqan “Kanan tiempo kawaqkunaqa manam imëpis wanuyanqatsu” nishqan discursota, tsëchömi alleq claro willakorqan mana wanushpa kë Patsachö kawakïta nunakuna shuyäyanqan imanö kanantapis. Y 1934 watachönam alleq tanteariyarqan kë Patsachö mana wanushpa kawakïta munaqkunaqa bautizakuyänanta, tsëqa yanaparqanmi alli willakïta willakïkaqkuna más kushishqa willakuyänampaq. Kananqa alläpa atskaq nunakunam Jehová Diosta kushishqa agradecikuyan mana wanushpa kawakunapaq awnimanqantsikpita.

Chëkämunnam librashqa kanantsik hunaq

18, 19. ¿Imanö kawakïpaqtaq parlan Isaías 65:21-25 texto?

18 Diosmi yanaparqan Isaiasta santo espïritunwan, kë Patsachö quedaqpaq nunakuna shumaq kawakïcho kawakuyänampaq kaqta qellqanampaq (lei Isaías 65:21-25). Isaías qellqanqan witsan kawaq plantakunaqa kananyaqpis wakinqa kawëkanran, tsëpitaqa pasarishqa ishkë waranqa qanchis pachak (2700) watakunanönam. Pensari, ¡imanö kushikïpaqmi kanqa waranqëpayan watakuna, mana wanushpa, mana qeshyashpa, y mana awkinyashpa kawakïqa!

19 Nunaqa manam ichik tiempollatsu kawanqa kë Patsachö. Tsëpa rantenqa atskam tiempontsik kanqa imëkata ruranapaq, yachakunapaq, y Isaías qellqanqannöpis kanqam tiempontsik plantanapaq, y wayita ruranapaqpis. Amigo kënintsikqa manam imëpis ushakanqatsu. ¡Imëka shumaq y kushikïpaqmi libre kawakuyanqa kë Patsachö Diospa ‘wamrancuna’! (Rom. 8:21.)

[Päginapa ura kuchunchö willakï]

^ par. 4 Agustín nishqan nunaqa, kë waranqa wata gobernacionqa manam shamoq tiempochöraqtsu qallamonqa, sinöqa Iglesia patsakanqampitam qallamushqa nerqanmi.

¿Yachankiku respuestanta?

• ¿Imanötaq oqrakärerqan nunakuna kë Patsachö mana wanushpa kawakuyänampaq Diosnintsik awanikonqan?

• ¿Imatataq alleq tanteariyarqan 1600 watakuna witsanchö Bibliata leeq nunakuna?

• ¿Imanötaq más musyakar qallëkorqan kë Patsachö mana wanushpa nunakuna kawakuyänan 1914 watapaq ichik tiempokunallana pishikanqan witsan?

• ¿Imanötaq más mirëkushqa kë Patsachö mana wanushpa kawakïpita rasumpa kaq yachatsikï?

[Yachakunapaq kaqpa tapukïninkuna]

[19 kaq päginachö fötukuna]

John Miltonwan (itsoq kaq lädochö) y Isaac Newtonqa (derecha kaq lädochö) alleqmi musyayarqan shamoq tiempochöqa nunakuna kë Patsachö kawakïta chaskiyänanta

[20 kaq päginachö fötukuna]

Diospa Palabranta alleq estudiarmi Biblia Estudiaq grupo cristiänokunaqa cuentata qoquriyarqan nunakuna kë Patsachö mana wanushpa kawakuyänan willakïta nunakunata willayänan alläpa preciso kanqanta