Mana alli kaqtaqa ama rikäshuntsu

“Yanapëkallamë nawillä mana alli kaqtaqa mana rikänampaq; kawëkaqta katsimë nänikichö.” (SAL. 119:37.)

1. ¿Nawintsik alläpaku precisan?

¡ALLÄPAM kushikuntsik Diosnintsik nawintsik ruramunqampita! Këwanmi imëka colorta, anchota, largota, y hatuntapis rikantsik. Hinamampis, nawintsikwan rikarmi huk reqishqantsik o familiantsik shamuptin y mana allita ruramänapaq pï shamuptimpis reqirintsik. Y Diosnintsik kamanqankunata rikarmi shumaq kaptin kushikuntsik, y kë llapanmi rikätsimantsik Jehová kamakoq kanqanta (Sal. 8:3, 4; 19:1, 2; 104:24; Rom. 1:20). Hina tukï rikanqantsikkunam peqantsikman yëkun, tsëmi yanapamantsik Jehoväta reqinapaq y pëman más markäkunapaq (Jos. 1:8; Sal. 1:2, 3).

2. a) ¿Imanirtaq mana alli rikëkunapita pasëpa cuidakunantsik? b) ¿Imatataq salmista Diosman mañakurqan?

² Pero nawintsikwan pensënintsikqa pasëpam yanapanakuyan, tsëmi nawintsik mana allikunata rikänantaqa pasëpa cuidanantsik, peqantsik llutankunata mana yarpänampaq. Imëkatapis mana allikunata rikarashqaqa munapëman y rurëmanmi apakun. Satanaspa makinchö këkaq mana alli mundoqa imëka mana alli munëkunatam churamun y rikätsimantsik, y tsëkunata ichikllapis rikärishqaqa mana allimanmi ishkiratsimashwan (1 Juan 5:19). Tsëmi salmistapis Diosman kënö mañakurqan: “Yanapëkallamë nawillä mana alli kaqtaqa mana rikänampaq, kawëkaqta katsimë nänikichö” (Sal. 119:37).

Imanötaq mana alliman ishkitsimashwan nawintsik

3-5. ¿Bibliachö ima willakïkunataq rikätsimantsik nawi rikanqanta munapëqa pasëpa mana alli kanqanta?

³ Yarpärishun Ëvata pasanqanta. Satanasmi nirqan Adanwan ishkan “allipaq y mana allipaq” montepa frütanta mikuriyaptinqa nawinkuna kichakärinanta. Tsëta wiyëkurninqa pasëpachi munapärirqan “montepa frutan mikunapaq alli kanqanta, y rikënimpaq shumaqlla kanqanta” rikëkur. Kë frütata munapar rikaranqanchömi Diosnintsik ama mikunkitsu ninqanta mikurirqan, y qowan Adantapis mikuratsirqanmi, tsënöpam tukï mana allikunata llapan nunakunapaq apayämurqan (Gén. 2:17; 3:2-6; Rom. 5:12; Sant. 1:14,15).

⁴ Y Noëpa tiemponchönam, wakin angelkunapis mana alliman ishkiriyarqan warmikunata munapar rikaräyanqanchö. Génesis 6:2 textom kënö nin: “Nunakunapa tsurinkuna shumaqllan kayaptinmi, Diospa tsurinkuna munapar qallëkuyarqan y llapan akrayanqanmi warminkuna tikrariyarqan”. Këchö rikanqantsiknömi angelkunaqa warmikunata munapar rikaräyarqan, tsëmi pëkunawan këta munariyarqan, tsëpaq mana kamashqa këkarnimpis. Munëninkunata rurariyaptinnam wambrankunapis pasëpa maqakoq y mana alli ruraqllana kayarqan. Y pasëpa mana alli rurëmi kë patsaman huntarirqan, tsënöpam Diosnintsik  tamyawanraq ushakätsirqan, y Noëtawan familianllatam salvarqan (Gén. 6:4-7, 11, 12).

⁵ Tsëpita atska watakuna pasarishqanchönam Acán shutiyoq nunapis nawin rikanqanta munapar mana alliman ishkirirqan. Diosqa alli clärom willakushqa karqan Jericöta ushakätsirqa llapanta ushakätsiyänampaq, pero valoryoq cösaskunallata pëpaq haqiyänanta. Kënömi willashqa karqan: “Karuchö kakuyë ushakänampaq kaq cösaskunapitaqa, rikarnin munapar mana apariyänëkipaq”. Pero Acanqa mana wiyakurmi apakurqan väleq cösaskunata, tsërëkurmi Hai markawan guërrata rurar perdiyarqan y atskaqmi wanuyarqan. Pero tsë väleq cösaskunata apakuyanqan musyakäriptinran, Acán kënö willakurqan: “Rikëkurninmi [...] munapärirqä y apakurqä”. Awmi, Diosnintsik ama yatayankitsu ninqanta munapar rikaranqanmi Acanpa y familiampa wanïnin karqan (Jos. 6:18, 19; 7:1-26).

Nawintsik rikanqantaqa cuidanantsikmi

6, 7. ¿Imawantaq Satanasqa pasëpa nunakunata ishkitsin, y imanötaq propagandakunata rurayan?

⁶ Kanampis llapan nunatam Ëvatanö, angelkunatanö y Acantanö pasan, nawinkuna rikanqanta munapëmanmi ishkiriyan, tsëmi Satanaspa trampan (1 Juan 2:16; 2 Cor. 2:11). Nawintsik rikanqantaqa rasmi munarintsik, tsëtam musyayan propaganda ruraqkuna. Euröpapita reqishqa negociokunapaq qellqaq nunam kënö nirqan: “Cuerpochöqa nawin más imatapis munatsikoq kaqqa. Mana munëkaqtapis munaratsin y ruratsinmi.

⁷ Tsëmi rantikoqkunaqa alli pensashqa tukïläya fötokunawan o dibüjokunawan propagandata rurarnin imëkatapis raslla munaratsimantsik. Estados Unïdoschö propagandakunata estudiaq nunam kënö nirqan: “Imëka propagandapis manam musyayänanllapaqtsu, sinöqa pasëpa munapärir rantiyänampaq o rurayänampaqmi”. Tsërëkurmi pasëpa mana alli rurëta munapätsikoq fötokunata rikätsikuyan. Këchö rikanqantsikwanmi musyantsik imëkatapis lluta mana rikänapaq, tsënöpa peqantsikman y shonquntsikman mana alli munëkuna mana yëkunampaq.

8. ¿Imanötaq Biblia rikätsimantsik nawintsikta alli cuïdanata?

⁸ Cristiänokunapis manam libretsu kantsik nawintsik y ëtsantsik munanqankunapita. Tsëmi Diospa Palabranqa willamantsik nawintsikta y munanqantsikta alli cuidanapaq (1 Cor. 9:25, 27; lei 1 Juan 2:15-17). Nawiwan imatapis munanqantsik pasëpa yanapanakunqantaqa Jehoväpa sirveqnin Jobmi alli musyarqan, tsëmi kënö nirqan: “Nawïwanmi huk conträtota rurarqö, shipashkunata mana munapänapaq” (Job 31:1). Kë nunaqa manam warmikunata mana yatananllapaqtsu nikarqan, sinöqa tsë mana allikunaman ichikllapis mana yarpänampaqwanmi. Tsëpitanam Jesuspis yarpënintsikta limpio katsinapaq parlarqan kënö nir: “Pipis juc warmita riquecur munapäreq caqqa, jucwan punanacureqnonam carishqa” (Mat. 5:28).

Mana väleqkunataqa ama rikäshuntsu

9. a) ¿Imanirtaq Internetta inshirqa mäkoq mäkoqlla këkänantsik? b) ¿Ichikllatapis, warmipis ollqupis qalapacho mana allita rurëkaqkunata rikanqantsik imanirtaq allitsu kanman?

⁹ Kanan witsan nunakunaqa pasëpam röpannaq warmipis ollqupis qalapacho mana allita rurëkaqkunata internetchö rikaräyan. Y këqa manam ashipaqraqtsu, sinöqa kikinmi nunata ashin. ¿Imanötaq tsëqa? Höraqa ima trabäjotapis rurëkäyaptinmi pantallachö yuriramun propaganda mana alliman yarpätsikoq fötokunawan. Höraqa alli willakïnömi chäramun, y kichariyaptinnam, yarqakaramun mana allita rurëkaq  fötokuna, y llawinanqa manam fäciltsu karin. Pero raslla llawiriptimpis ichikllatapis rikanqanmi peqanchö quedarin. Ichikllatapis rikanqanqa mana allitam rurarinman, hutsallakushqam sientekun, y manam rikanqantaqa qonqëta puëdenmantsu. Y gustakurkur rikaräkuptinnäqa más mana allimanmi apanman. Tsëkunata rikar mäñashqa karqan allim churapakänan y sinchikunan haqinampaq (lei Efesios 5:3, 4, 12; Col. 3:5, 6).

10. ¿Imanirtaq wambrakunaqa raslla ishkiriyanman warmipis ollqupis qalapacho mana allita rurëkaqkunata rikëman?

¹⁰ Höraqa wambrakuna musyacha këninkunawannmi rikäyan warmipis ollqupis qalapacho mana allita rurëkaqkunata. Tsëmi respëtowannatsu rikäyanqa warmipis ollqupis juntakäyanqanta. Këpita parlaq huk willakïmi, nimantsik “warmitaqa llutallana rikäyanqanta, y manam kuyakïwannatsu, y warmipis ollqupis qalapacho mana allita rurëkaqkunata rikaräkïllatana munayanqanta. Hina këqa manam yanapantsu estudiochö, amïgokuna ashichö y familianta imanö tratanampaqpis”. Y casakuptinnäqa más mana alliran kawënin kanqa.

11. ¿Willakarami imanirtaq pasëpa mana alli warmipis ollqupis qalapacho mana allita rurëkaqkunata rikëqa?

¹¹ Manaraq Bibliata estudianqampita willakurninmi huk cristiano kënö nin: “Warmipis ollqupis qalapacho mana allita rurëkaqkunata rikëmi, imëka ruranqampitapis más sasa o aja karqan haqinäpaq. Mana yarpäkunqä höram peqachö yuririn tsë mana allita rikanqäkuna, imallatapis muskiriptï, müsicata wiyariptï, imallatapis rikäriptï o mana kaqllapitapis. Cada hunaqmi shinchikunä tsë yarpëkunata qonqanäpaq”. Huk cristiänonam yarpan wambra këninchö teytankuna wayipita yarquriyaptin warmipis ollqupis qalapacho mana allita rurëkaqkunata teytampa revistanchö rikanqanta, teytanqa manam Testïgotsu karqan. Kënömi willamantsik: “Pasëpam perderatsirqan llullu peqäta. Kananqa pasarishqa ishkë chunka pitsqa watanam, pero hinallam peqächöqa wakin wakinqa tsë rikanqankuna kakïkan. Pasëpa qonqëta munaptïpis kutiramunllam. Tsëman mana yarparäkurnimpis, pësakurllam kakü”. ¿Manaku tsëpa rantinqa tsë mana väleq rikëkunapitaqa pasëpa witikushwan? ¿Pero imanötaq tsëtaqa rurashwan? Tsëtaqa rurashun llapan yarpënintsikchö “Jesucristu munanqannölla” allikaqllatana yarpëta tïrarmi (2 Cor. 10:5).

12, 13. ¿Ima mana väleq cösaskunatataq cristiänokunaqa rikantsiktsu, y imanir?

¹² Hina mana väleqkuna rurinchömi këkan, imëka kapoqyoq këta munatsikoq rurëkuna, y brujerïakunapaq parlaq o pasëpa maqanakïkuna o wanutsinakïkuna rikëpis (lei Salmo 101:3 *). Jehová Diosqa teytakunatam churashqa wambrakuna wayichö imata rikäyänampaq allita akrapuyänampaq. Awmi, manam permitiyanqatsu wambrankuna brujeriakunata rikäyänanta. Pero altantollam këkäyanan wambrankuna rikäyanqan pelïculakuna, televisionchö progrämakuna, pukllayänampaq vidëokuna, wambrakunapaq librokuna, y ima huk librokunapis espiritismopaq palaqkunata mana rikäyänampaq o leiyänampaq (Pro. 22:5).

¹³ Yashqa o wambra karnimpis alleqmi cuidakunantsik pasëpa wanutsinakoq y maqanakoq pukllakuna rikëpita (lei Salmo 11:5 *). Pasëpam sinchikunantsik Jehová Dios chikinqan rurëkunaman mana yarparänapaq, tsëtaqa ruranantsik Satanaspa trampankunaman mana ishkinapaqmi  (2 Cor. 11:3, QKW). Hinamampis cuidakunantsikmi, kushikunantsikpaq rikanqantsikkunaqa tiempontsikta mana qechumänapaq, tsënöpa familiantsikwan estudianqantsikta, cada hunaq Bibliata leinqantsikta, y reunionkunapaq preparakunqantsikta mana haqinapaq (Fili. 1:9, 10).

Jesus ruranqanta qatishun

14, 15. ¿Imatataq yachakuntsik Satanaspa kima kaq trampanman Jesus mana ishkinqampita?

¹⁴ Pero kë mana alli mundochöqa imanöllapapis rikärintsikmi mana väleq cösaskunata. Hasta Jesuspa puntanmampis churapuyarqanmi tentacionkunata. Más tantearinapaq, Bibliachömi leintsik Satanás kima kaq tentacionninchö Jesusta, “juc jatun jircaman pushecur, jinantin munducho nasioncunata riquesancunatawan” rikätsinqanta (Mat. 4:8). ¿Imanirtaq Satanasqa tsëta rurarqan? Rikärir munapärinanta musyarmi. Tsë tiempochö imanö gobernë kanqanta rikar y nunakuna alabayänanta munapärir tsë tentacionman ishkirinantam pensarqan. ¿Pero imatataq rurarqan Jesusqa?

¹⁵ Jesusqa manam Satanás awninqanta pasëpa munapartsu rikaräkurqan, y manam tsëmanqa yarparäkurqantsu. Hinan höram Satanasta kënö nirqan: “¡Quepeq yarqï, diablu!” (Mat. 4:10). Kënö ninqanwanmi rikätsikurqan Jehová Dios munanqanta rurë y pëwan alli kë más preciso kanqanta (Heb. 10:7). Y manam Satanás trampa churanqanman ishkirqantsu.

16. ¿Imatataq yachakuntsik Jesus Satanaspa trampanman mana ishkinqampita?

¹⁶ ¿Imatataq Jesus ruranqan rikätsimantsik? Puntataqa, manam pipis libretsu këkan Satanaspa trampampita (Mat. 24:24). Ishkë kaqnam, rikanqantsikkunaqa shonquntsiktam yanaparinman allipaq o mana allipaqpis. Kima kaqnam rikätsimantsik, “nawintsic ricanqanta codisyar” munapëwan Satanás ishkitsimënintsikta tïranqanta (1 Ped. 5:8). Y chusku kaqnam, Satanás imëka trampata churëkämuptimpis alli kaqta rurarqa mana ishkinata (Sant. 4:7; 1 Ped. 2:21).

 Nawintsik imëpis “alli” katsun

17. ¿Imanirtaq allitsu kanman tentación chämuptinraq këtam waktam rurashaq nishpa yarpëqa?

¹⁷ Jehová Diosta qamllatanam servishqëki nirninqa awnikurqantsik pëpa munëninta ruranapaqmi, tsëqa awnïkarqantsik mana väleq cösaskunapita rakikänapaqwanmi. Tsë höram salmistanöpis kënö nirqantsik: “Mana alli rurëkunaman chaki halunanta manam munätsu, Palabrëkita cäsukunärëkur” (Sal. 119:101). Tentación höraraqmi këta o waktam rurashaq nishpa pensëqa manachi allitsu kanman. Allim musyantsik mana alli rurëkunapaq Biblia willakunqanta. Y allim musyantsik Satanaspa trampankuna imanö kanqantapis. Këman yarpärishun. ¿Imanö hörataq Jesusta tentarqan rumikunata tantaman tikratsinampaq? ‘Tsunyaqcho chuscu chunca (40) junaqninpi mana imatapis micurishpa’ karir mallaqanqan höram (Mat. 4:1-4). Diabluqa allim musyan imë hora mana alliman ishkinapaq más fácil kanqanta. Tsëmi kanampitana imanö këkanqantsiktapis rikäkunantsik. ¡Ama huk hunaqpaqqa haqirishuntsu! Jehoväta servinapaq awninqantsikta cada hunaq yarpararninqa más sinchim kashun mana väleq cösaskunata mana ruranapaq (Pro. 1:5; 19:20).

18, 19. a) ¿Imachötaq hukläya kayan alli nawiwan mana alli nawi? b) ¿Imanirtaq alläpa preciso alli kaqllata rikänantsik, y imatataq consejamantsik Filipenses 4:8?

¹⁸ Cada hunaqmi rikantsik imëkatapis nawintsikta kushitseqkunata. Tsëmi kananqa imëpitapis más preciso, ‘nawiquicuna alli catsun’ nishpa Jesus consejakunqanta wiyakï (Mat. 6:22, 23). ¿Imanötaq nawintsikqa alli kanman? Diosnintsikpa munëninta ruranallapaq rikararninmi. Pero ‘mana alli nawiqa’ codiciosom, mallaqäkoqmi, y mana allikunata rikaräkoqmi.

¹⁹ Yarpäshun, llapan rikanqantsikkunaqa peqantsikmanmi ëwan, y peqantsikpitanam shonquntsikman. Tsëmi imëpis alli kaqllata rikëta tïranantsik (lei Filipenses 4:8). Salmistanö noqantsikpis kënö nishun: “Yanapëkallamë nawillä mana alli kaqtaqa mana rikänampaq”. Mañakonqantsikmannö rurarqa rikäshunmi kënö mañakunqantsiktapis Jehová contestamunqanta: “Kawëkaqta katsimë nänikichö” (Sal. 119:37; Heb. 10:36).

[Päginapa ura kuchunchö willakïkuna]

¿Yarpankiku yachakunqantsikta?

• ¿Imanötaq yanapanakun nawi, peqa y shonqu?

• ¿Ima mana allimantaq apakun warmipis ollqupis qalapacho mana allita rurëkaqkunata rikëqa?

• ¿Imanirtaq alläpa preciso alli nawiyoq kë?

[Yachakunapaq kaqpa tapukïninkuna]

[25 päginachö dibüjukuna]

¿Ima mana väleq cösaskunatataq rikantsiktsu?