Llapan kanqanman ëwari

Qallananchö tïtulukunaman ëwë

Pununakïpaq chunka tapukïkuna Biblia yachatsikunqan

Pununakïpaq chunka tapukïkuna Biblia yachatsikunqan

Pununakïpaq chunka tapukïkuna Biblia yachatsikunqan

1 ¿Ima hutsatataq Adanwan Eva rurayarqan? ¿Pununakuyanqanku hutsa karqan?

▪ Biblia ninqan: Atskaq nunakunam niyan Edén huertachö Dios michanqan frütaqa pununakï kanqanta. Pero manam tsëtatsu Bibliaqa yachatsikun.

Këman pensarishun: Diosqa manaraqpis Ëvata kamarmi Adanta nirqan ‘alli kaqta y mana alli kaqta musyatsikoq plantapita’ mana mikunampaq (Génesis 2:15-18). Awmi, manam ollquwan warmi pununakuyänampaq kaqtatsu Diosqa michëkarqan, porque tsë witsampaqqa Adan hapallanllaran këkarqan. Tsëpita tiempotanam, ishkan këkäyaptinna “wambrëkikuna katsun y atskaqyäyë y Patsa huntanqanyaq mirayë” nir Jehová punta teytantsikkunata mandarqan (Génesis 1:28). ¿Imanöraq mirayanman karqan mana pununakurqa? Kuyakoq Diosqa manachi mandanqanta wiyakuyanqampita wanuyänampaq ninmantsu karqan (1 Juan 4:8).

Hina këtapis musyanantsikmi: Ëvaqa hapallan këkarmi “plantapa frütanta pallarir mikur qallëkurqan”. “Tsëpitanam nunantapis qorirqan pëwan këkarnin, y pëpis mikurmi qallëkurqan” ninmi Bibliaqa (Génesis 3:6).

Hinamampis Diosqa manam piñakurqantsu Adanwan Eva pununakuyaptin y wambrayoq kayaptin (Génesis 4:1, 2). Tsë llapanmi rikätsikun Dios michanqan frütaqa pununakï mana kanqanta, sinöqa rasumpa fruta kanqanta.

2 ¿Biblia michäkunku ollquwan warmi pununakuyänanta?

▪ Biblia ninqan: Bibliapa punta kaq libronqa willakun punta nunakunata ‘orquta y chinata’ Dios kamanqantam. Hinamampis pëqa nirqan llapan ruranqankuna ‘alläpa alli’ kanqantam (Génesis 1:27, 31). Pachakpayan watakuna pasarinqanchönam Jehová santo espïritunwan huk nunata willarqan Bibliaman kënö nir qellqanampaq: “Joven këkar casakunqëki warmikiwan shonqïki kushikutsun [...]. Pëpa pëchonkuna imëpis kushishqata katsishï” (Proverbios 5:18, 19). Tsënö nikarqa, ¿Biblia michäkunmantsuraq casakushqakuna majanwan pununakuyänanta?

Tukïmi rikätsikun Diosqa nunakunapa partenkunata mirayänanllapaqtsu ruranqanta, sinöqa, casakushqakuna kuyanakuyanqanta y wëllunakuyanqanta rikätsinakuyänampaq y tsënöpa ishkampis kushishqa kayänampaq ruranqanta. Casakushqakuna majanwan punuyanqanqa yanapan alläpa kuyanakurnin cuerponkuna wananqanta y shonqunkuna munanqanta tariyänampaqmi.

3 ¿Bibliaqa allim ninku ollquwan warmi mana casakushqa këkar juntakäyanqampaq?

▪ Biblia ninqan: Bibliaqa alli clärom willakun ‘mana majäcushpa jucwan jucwan cacoqtaqa, Teyta Dios cuentata mañanampaq’ kaqta (Hebreus 13:4). Këchö ‘jucwan jucwan cacoq’ neqtaqa griego idiömachö pornéia neq palabrapitam traduciyämushqa, y tsë palabraqa mana casado këkar pununakur partenkunawan tukïnöpa ruranakoqkunapaqmi parlëkan. * Tsëmi Diospaqqa alläpa mana alli ollquwan warmi mana casakushqa këkar junto kawakuyanqanqa, tsëpita casakuyänan kaptimpis.

Ollquwan warmi mëläya kuyanakuyaptimpis, casakur-raq pununakuyänantam Diosqa munan. Diosqa alläpa kuyakoqmi, y kuyakoq kanapaqmi kamamashqantsik, tsëqa musyanchi casakur-raq ollquwan warmi punukuyänampaq imanir mañakunqanta. Qateqnin kaq yachatsikïmi rikätsikunqa imanir tsëkunata mañakunqanta.

4 ¿Allitanöku Dios rikan ishkë kima majayoq kayanqanta?

▪ Biblia ninqan: Diosqa huk tiempollapam haqirqan huk ollqu atska warmiyoq kananta (Génesis 4:19; 16:1-4; 29:18–30:24). Tsënö karpis manam pëtsu tsënö kanampaq patsätsirqan, porque Adantaqa hukllëllatam warmin qorqan.

Diosqa cada nuna huk warmiyoqlla kanampaqmi patsätsirqan, y tiempowannam, Jesucristuta mandarqan yapë tsënö kanampaq kaqta rikätsikunampaq (Juan 8:28). Jesusta huk kuti matrimoniopaq tapuyaptinmi kënö nirqan: “¿Manacu Diospa palabranta leyiyashqa cayanqui ‘que patsata camarnin, warmita ollquta camanqanta’? Jina nerqanmi: ‘Tsemi, ollqu jaqirenqa mamanta yayanta warmiwan juntacäyänanpaq. Y ishcancunapis jucnollanam cayanqa’ nenqanta” (Mateo 19:4, 5).

Tsëpita más tiempotanam, Jesuspa huk qateqnin këta qellqarqan: “Cada unupa cayäpushï warmiquicuna, y cada warmipa cayäputsun qowancuna” (1 Corintios 7:2). Hina Bibliaqa rikätsikunmi huk ollqu congregacionchö cargoyoq këta munarqa, “juc warmipa qowanlla” kananta (1 Timoteu 3:2, 12).

5 ¿Allitsuraq mana wambrayoq kayänampaq tukï hampikunata utilizäyanqan?

▪ Biblia ninqan: Ni Jesus ni qateqninkunapis manam cristiänokunata niyarqantsu wambrayoq kayänampaq. Hina wambrayoq mana kayänanrëkur cuidakuyanqan mana alli kanqantapis Biblia manam nintsu.

Tsëmi casädokunaqa kikinkuna akrakuyänan wambrayoq kayänampaq o mana kayänampaq kaqta, hina ëka y imë kapuyänampaq kaqtapis. Wambrayoq mana kayänampaq hampikunata utilizäyänan o mana utilizäyänanqa kikin warmi ollqupitanam kanqa, pero tsë hampikunaqa manam rurakëkaq wambrata wanutsinantsu. * Tsënö rurayanqampitaqa manam pipis mana allita parlanmantsu (Romanos 14:4, 10-13).

6 ¿Biblia michäkunku manaraq yureq wambrata hitariyänanta?

▪ Biblia ninqan: Kawëqa alläpa sagradom Diospaq. Pëpaqqa huk o ishkë hunaqllaraq rurakëkaq wambrapis kawëkaq nunanam (Salmo 139:16). Tsënöpam mamampa pachanllachöraq këkaq wambrata dañaq nunataqa wanutsiyänampaq Dios mandakurqan. Tsëmi Diospaqqa manaraq yureq wambrata wanutsiqa huk nunata wanutsi cuenta (Éxodo 20:13; 21:22, 23).

Y wambra yurinan höra mamapa y wambrapa kawënin peligrochö kaptinqa, ¿mëqampa kawënintaraq akrayanman? Tsënö kaptinqa, ishkan majam mëqan kawanampaq kaqtapis akrayänan. *

7 ¿Juezkunaman ëwëkur rakikäyänanta Biblia permitinku?

▪ Biblia ninqan: Awmi, permitinmi. Tsënö kaptimpis, Jesusqa willakurqanmi imarëkurlla juezkunaman ëwëkur rakikäyanqan alli kanqanta, kënömi nirqan: “Majan mana hukwan këkaptin, hukwan casakunanrëkur juezkunaman ëwëkur rakikaq nunaqa, hutsatam ruran” (Mateo 19:9).

Diosqa piñakunmi pipis majampita rakikänanrëkur ulikuptin o hukwan kakuptin. Pëqa cuentata mañanqam mana alläpa precisaqkunallapita majankunapita rakikaqkunataqa, y masran hukwan casakunanrëkurlla tsëta ruraptinnäqa (Malaquías 2:13-16; Marcos 10:9).

8 ¿Allitsuraq Diospaq ollqupura o warmipura kakuyanqan?

▪ Biblia ninqan: Mana majanwan pununakï alläpa hutsa kanqannölla ollqupura o warmipura pununakïpis hutsa kanqantam Bibliaqa nin (Romanos 1:26, 27; Galatas 5:19-21). Hina musyantsikmi Diospaq tsë rurëkuna mana alli kaptimpis, pëqa ‘que patsacho nunacunata allapa cuyarnin, jucllella tsurinta cachamonqanta, peman marcäcoqcuna mana condenashqa cayänanpaq sinoqa wiñepa cawayänanpaq’ (Juan 3:16).

Tsëmi warmipura o ollqupura pununakuyanqan rasumpa cristiänokunapaq mana alli kaptimpis, pëkunaqa shumaq tratayan llapan nunakunata (Mateo 7:12). Diosnintsikqa “llapan nunacunata respetacuyë” nirmi mandamantsik, tsëmi ollqupura o warmipura kakoqkunataqa chikintsiktsu (1 Pedru 2:17).

9 ¿Mana allitsuraq telëfonopa pununakïpaq parlayanqan y sexting o cibersexo nishqankuna?

▪ Biblia ninqan: Wakinkunaqa telëfonopam pununakï rakcha rurëkunata parlayan o grabashqa mensäjekunata wiyayan. Sexting nishqanqa, ollquwan warmi rakcha rurëkaq fötokunata o imëka rakchata qellqëkur celularpa apatsinakuyanqan. Y cibersexonam, tukïnöpa partenkunawan ruranakoqkunata y imëka rakcha rurëkaqkunata Internetchö rikäyanqan o vidëota o fötokunata apatsinakuyanqan.

Bibliachöqa manam kanan witsan tukï rakchakunata rurayanqampaqqa parlantsu. Pero kënömi nin: “Qamcunacho ama catsuntsu jucwan jucwan pununaquicuna, ni melanepaq mana alli rurecuna, ni quecayäpushuptiqui maspaq erayecuna. Ama mana cabeqcunata parlar penqaquipaq llutan bromacunata parlayëtsu; porqui tseno parlayanqequicunaqa manam allitsu” (Efesios 5:3, 4). Telëfonopa tukï rakcha rurëkunapaq parlë, sexting y cibersexo nishqankunaqa, ollquwan warmi punuyanqantam llutanmampa rikätsikun, y mana majankunawan punukïmanmi nunakunata chätsin. Pununakï munëninkunata tsaräyänampaq yanapanampa rantinmi, tsëta rurayanqankunaqa kikinkunapa munëninkunallata puntaman churayänampaq yanapan.

10 ¿Ima nintaq Biblia partenkunata yataparnin o kuparnin munëninkunata rurayanqampaq?

▪ Biblia ninqan: Bibliaqa manam parlantsu partenkunata kuparnin o yataparnin kushikïta tariyanqampaq, tsë rurëqa ollquwan warmi pununakur ruranakuyanqanmannömi nunakunata chätsin. Tsënö kaptimpis, Diospa Palabranqa këtam cristiänokunata mandan: “Qonqëcuyena que munducho mana alli rurecunata. Ama jucwan jucwan pununacur caquicayëtsu, ni lluta puriquicayëtsu, shonqiquicunapa mana alli muneninta rurar” (Colosenses 3:5).

Partenkunata yatapar o kupar munëninkunata rurakoqkunaqa llutampanam ollquwan warmi punuyanqanta rikäyan y kikinkunapa munëninkunallamannam yarparäkuyan. Pero kë rakcha rurëta haqita munaqkunataqa, “Teyta Diospa podernin” yanapëta puëdenqantam Bibliaqa nin (2 Corintios 4:7; Filipenses 4:13).

[Päginapa ura kuchunchö willakïkuna]

^ par. 11 Hina pornéia neq palabrataqa utilizäyaq casado këkar hukwan pununakuyanqampaq, ollqupura o warmipura pununakuyanqampaq y animalkunawan pununakuyanqampaq parlarmi. Diosqa manam tsënö mana allipa utilizäyänampaqtsu nunakunapa partenkunata kamarqan.

^ par. 19 Mana wambrayoq kayänanrëkur operakuyanqampaq Biblia ima ninqanta maslla musyëta munarqa, 1999 wata 15 de junio kaq La Atalaya nishqampa 27 y 28 päginankunachö këkaq “Preguntas de los lectores” nishqanta ashiri.

^ par. 22 1993 wata kaq 22 de mayo ¡Despertad! revistapa 10 y 11 kaq päginankunachömi, pipis violashqa karnin llullunta hitarinan alli o mana alli kanqampaq parlan.