Llapan kanqanman ëwari

Qallananchö tïtulukunaman ëwë

¿Imataq Evangelio según Judas?

¿Imataq Evangelio según Judas?

TSËLLARAQ tarikashqa Evangelio según Judas imapita parlanqanta juk grupo estudiaqkuna publicayaptinmi, abril 2006 watachö entero patsapita periodistakuna willakayämurqan. Tsëchö niyanqannöpis, mëtsikaq estudiösokunam niyarqan kë textochö Jesusta traicionaq Jüdaspita pensanqantsik chipyëpa cambianampaq kaqta; tsëqa itsash entiendirishwan Judas salvakoq kanqanta, wakin apostolkunapitapis Maestronta más reqeq kanqanta y Jesus nishqa kaptin wanutsiyänampaq entreganqanta.

¿Rasumpa kaqtatsuraq kë tariyanqanqa nin? Rasumpa kaqta nirqa, ¿mana musyanqantsikkunataku willamantsik Judas Iscariötepita, Jesucristupita y punta cristiänokunapita? ¿Cristiänokunata juknöpana rikänapaqtsuraq yanapamashwan?

EVANGELIO SEGÚN JÜDASTA TARIYAN

Rasumpa kaqchöqa manam musyëtsu Evangelio según Jüdasta imanö tariyanqanqa. Manam arqueölogokunatsu tariyarqan, kë unë qellqayanqanqa 1970 ushë witsankuna y 1980 qallanan witsankunachömi illaqpita yurirqan unë cosaskunata rantikoq mercädochö. Quizaschi 1978 watachö Egipto nacionchö tariyarqan unë wanushqakunata pampayanqan uchkuchö. Cödicepa chusku parten kaqpa juk pedäzonmi karqa (cödiceqa Libro niraqmi), y copto idiömachömi qellqashqa karqan (coptoqa egipciokunapa unë idiömanmi).

Atska watakuna tsaki patsachö kanqampita jorqarayämuptinmi, qarawan tsapashqa cödiceqa ras malograkar qallëkurqan. 1983 watachömi, tsëkunata kimaq estudiaqkuna rikapäyarqan, pero alläpa chaniyoq kaptinmi rantita puëdiyarqantsu. Watakuna pasanqanmannömi malograkar sïguirqan pipis mana cäsoptin y mana alli sitiochö churararnin. 2000 watachönam, unë cosaskunata ranteq suizapita juk negociante rantirirqan, y atska nacionpita tsëkunata estudiaq grüpotam entreguëkurqan. Kë grüpoqa trabajaq Fundación Mecenas de Arte Antiguo y Sociedad National Geographic nishqankunapa yanapakïninwanmi, kë cödicepa wakinninqa mëtsika pedäzokunamanmi rurakashqa këkarqan, y tsëtam altsayänan karqan. Jinamampis, traduciyänan, ima ninan kanqanta y imë watachö qellqayanqantam musyayänan karqan.

Carbono 14 nishqanwan pruëbata rurayanqanmi rikätsikurqan 200 o 300 watakunapita kanqanta. Tsënö kaptimpis, estudiaqkunaqa cuentatam qokuriyarqan Evangelio según Judas nishqanqa, más unë kaq griego idiömapita copto idiömaman traducishqa kanqantam. ¿Griego kaqqa imë y imakuna pasanqan tiempokunachötaq qellqakarqan?

EVANGELIO SEGÚN JUDAS: GNOSTICOKUNA QELLQAYANQAN

Evangelio según Jüdaspaq parlayanqantaqa puntata tarintsik 100 wata witsan ushëkuna Ireneo qellqanqanchömi. Contra las herejías nishqan librota qellqanqanchömi, Irenëoqa atskaq grüpokunawan pelyanqampita juknin kaqpaq kënö parlan: “Traicionakoq Jüdasqa llapan këkunatash reqeq y pëllash llapan discïpulokunapita ‘rasumpa kaq yachëta reqeq’, tsënöpash ‘mana musyëpaq traicionta’ rurarinaq, tsërëkurshi ciëlochö y patsachö cösaskuna përëkur ushakashqa. Tsënöpam rikätsikuyan Evangelio según Judas nishqanqa kikinkunapa pensëninkunalla kanqanta”.

“Manam Judas kawanqan witsanchö pëta reqeqtsu qellqarqan”

Irenëoqa sinchipam pelyaq gnósticos cristiänokunapa tukï creenciankunawan, pëkunaqa niyaq Dios musyatsiptin yachëta katsiyanqantam. Gnosticismo nirqa tukï clase grüpokuna “Jesuspa yachatsikïninta” munayanqanmannö yachatsikoqkunapäqmi nikan. Gnösticokunaqa kikinkuna qellqayanqanta y ima ninan kanqantam pï mëman chätsiyaq, këqa más mirarqan 100 wata witsankunachömi.

Höraqa evangelios gnósticos (kë grupo qellqayanqankunapa jutin) nishqanchömi, precisaq apostolkuna Jesuspa yachatsikïninta llutampa entiendiyanqanta niyaq, y mana musyëpaq pakaraq creenciakunata Jesus rikätsikunqanta juk ishkë akrashqakunalla entiendiyanqanta *. Wakin gnösticokunaqa creiyaq Antiguo Testamentochö parlanqan “kamakoq dios” kë mundota carceltanö ruranqantam y pëkuna creiyanqan dioskunapita menos y contran kanqantam. Rasumpa yachëta katseq kaqqa, kë pakaraqkunata entiendita y cuerpompita yarqïta puëdiyaqshi.

Kënö pensayanqantaqa rikantsik Evangelio según Jüdaschö kënö nir qallanqanchömi: “Pascuata celebrayänampaq kima junaq pishikaptin Jesus Judas Iscariötewan qanchis junaqkunapa parlanqan pakaraq willakïkuna”.

¿Mëtsika watakunapa oqrakashqa cödiceqa igualanku Ireneo qellqanqanwan? Marvin Meyerqa kë cödiceta puntata estudiaq y traduceq grüpopitam, pëmi kënö nin: “Evangelio según Judas nishqanta copto idiömachö katsiyanqäqa pasëpam igualan Ireneo qellqanqanwan”.

¿IMANÖTAQ TSË EVANGELIO JÜDASPAQ PARLAN? YACHAQKUNAPURA PARLAYANQAN

Evangelio según Jüdasqa nin, discïpulonkuna mana entiendiyaptin Jesus asikunqantam. Chunka ishkë apostolkunapita Jüdaslla Jesus pï kanqanta alli musyanqanta rikätsikuptinshi, Jesus pëllata willarin “mana musyëpaq gobiernompita”.

Punta kaq grupo copto idiömapita traduciyanqankunachöqa, kë evangeliopaq Ireneo ninqanta leishqa karmi tsëman pensëkurlla traduciyarqan. Traduciyanqanchö ninqannöpis, Jesusshi Jüdasta rikaq mana musyëpaq cösaskunata entiendeq discïpulontanö y ‘gobiernonman’ chänampaq kaqtanö. Wakin apostolkunash Jüdaspa rëmpläzon jukta ashiriyänan karqan, pero pënash “chunka kima” kaq espïrituman tikrarinman kanaq. Jesusmi nirqan: “Qammi pëkunapitapis más kanki. Porque qammi nunapa cuerponchö këkanqäpita libraramanki”.

Punta cristiänokunata y gnosticismota estudiaqkunam, Evangelio según Jüdasta estudiar y ima ninan kanqanta raslla publicar qallëkuyarqan, y punta kaq grupo traduciyanqannöllam pëkunapa qellqëninkunachöpis llapan yurirqan. Tsënö kaptimpis, April DeConick y Birger Pearson yachaq nunakunam ichik tiempo pasarinqanllachö, preocupäkur qallëkuyarqan. Pëkunapaqqa, Sociedad National Geographic nishqanshi puntata noticiankunachö katsita munar, tsë cödiceta raslla jorqarayämunaq. Jinamampis, pitapis mana willakuyänampaq kë grupo firmanqanmi permitirqantsu wakinkuna alli rikäyänanta y revisayänanta.

Kë cödiceta estudiaq nunakunaqa, manam creiyantsu tsëchö qellqarëkaqkuna rasumpa kanqanta

DeConick y Pearson cada uno cuentankunapa revisayanqanchömi rikäyarqan, tsë cödicepa precisaq yachatsikïninkunata mana allipa traduciyanqanta. DeConickpa traduccionninchöqa, ‘chunka kima kaq demonio’ nirshi Jüdastaqa Jesus qayan y manash ‘chunka kima kaq espíritu’ nirtsu. * Jinamampis, alli clärosh nin ‘gobiernonman’ mana chänampaq kaqta. Y wakin discïpulonkunapitapis masta ruranampaq kaqta ninampa rantinshi, alli claro ninaq: “Qammi pëkunapitapis peor kaqta ruranki, porque qammi nunapa cuerponchö këkanqäta ushakätsinki”. DeConick ninqannöpis Evangelio según Jüdasqa gnösticokuna llapan apostolkunapita burlakuyänampaq qellqayanqanshi. Jina pëkunaqa Jüdasta mana salvakoqtanö tsë códice rikätsikunqantam musyariyarqan.

¿IMATATAQ YACHAKUNTSIK EVANGELIO SEGÚN JÜDASPITA?

Jüdasta salvakoqtanö o demoniotanö qayayaptimpis kë cödiceta estudiaq nunakunaqa, manam creiyantsu tsëchö qellqarëkaqkuna rasumpa kanqanta. Bart Ehrmanmi nin: “Manam Judas qellqanqan evangeliotsu ni pë qellqanqanta nimpistsu. [...] Manam Judas kawanqan witsanchö pëta reqeqtsu qellqarqan [...]. Tsënö kaptinmi, Jesus kawanqan witsankunachö imakuna pasakunqanta willakoq librotsu”.

Evangelio según Jüdasqa griego idiömachö gnösticokuna 100 watakunachö qellqayanqanchi karqan. Ireneo ninqanwan igualaptin o mana igualaptimpis, tsë asuntota estudiaqkunaqa manam acuerdoraqtsu këkäyan. Pero Evangelio según Jüdasqa alli clärom rikätsikun cristiänotukoqkuna juk tiempopa atska grüpokunaman rakikar kikinkunapa yachatsikïninkunata y creenciankunata patsätsiyanqanta. Bibliata mana precisaqpaq churanampa rantinmi kë cödiceqa Hechos 20:29, 30 textochö Pablu ninqannölla claro rikätsimantsik. Tsëchöqa kënömi nin: “Noqa musyämi eucushqächo [...] qamcunapitam waquinniquicuna llutan camanta yachatsicur qallaquicuyanqa Jesusman creyicoqcuna qaticurcuyänanpaq”.

^ par. 11 Kë evangeliokunamanmi Jesuspa yachatsikïninta más comprendeqkunapa jutinta churayaq. Tantearinapaq: Evangelio según Tomás y Evangelio según María Magdalena nishqankuna. Y 30 evangeliokunatanömi tsënö reqiyan.

^ par. 18 Yachaq estudiösokunaqa Jüdasta juk demoniotanö códice rikätsikunqantam pensayan (wakin discïpulonkunapitapis pëlla Jesusta más reqeq kanqanta) y rikätsikuyanmi Bibliapa evangelionkunachöpis Jesus pï kanqanta demoniokuna willakuyanqanta (rikäri Marcos 3:11; 5:7).