Entenäduyoq familiakunaqa manam fäciltsu wakin kastankunawan apanakuyan. * Tantiyarinapaq, mädrastakunaqa entenädunkunapa mamanwan o teytanwanmi parlayänan imë watukayänampaq, imanö estudiatsiyänampaq y imanö manteniyänampaq kaqta. * Itsa wakin kastankunapaq y amïgunkunapaqqa fäciltsu kanman kë mushoq familiata chaskiqa. Kënö pasakunqankunachöqa Bibliapa consëjunkunam yanapamäshun.

Namibiapita Juditmi këta yarpan: “Juk kutim entenädükunapa mamam nirqan papäninkunapa mushoq warminlla noqa kanqäta y wamräkuna kaptinqa wawqinkuna mana kanampaq kaqta. Tsënö ninqanqa alläpam nanëkamarqan, porqui entenädükunataqa wamräkunatanömi kuyä”.

Yachaq nunakunam niyan, mädrastawan entenädupa maman mana alli apanakurnin, familia  yamë kawakuyänanta mana dejayanqanta. ¿Imaraq yanapanman?

Këta rurë: mëyaqlla mëtikamunampaq patsätsi. Sitsun qam mama, wamrëkikunapa teytanta imëkachö michanki, wamrëkikunatam alläpa däñuta rurëkanki. * Yarpë, përëkurmi wamrëkikuna kan, tsëmi pëpa shonqunchöqa wamrankuna këkan (Proverbius 23:22, 25). Peru alläpa mëtikamunanta permitiptikiqa kanankaq qowëkitam piñaratsinkiman. Mëyaqlla mëtikamunampaq kaqta alli patsätsi, peru alläpaqa ama michëtsu.

TEYTAPAQ CONSËJUKUNA

• Wamrëkikunata qam katsirninqa, punta kaq warmikiwan parlë wamrëkikunallapaq y ama juk asuntukunapaqqa. Alläpa paqas o mana combiëninqan hörakuna mana qayakamunampaq, y imë hörakunalla qayakamunampaq kaqta patsatsiyänëkirëkur itsa shumaqlla tapurinkiman.

• Wamrëkikunata mana katsirninqa, allim kanman telëfunupa, cartapa o mensäjipa parlayanqëkiqa (Deuteronomiu 6:6, 7). Parlayänëkipaq imëkata utilizarnimpis, wamrëkikunapa problëmankunata y imata wanayanqanta musyëta tïrë, tsënöpam pensanqëkipitapis mas kawëninkunachö alli kayänampaq yanapëkanki.

MÄDRASTAPAQ CONSËJUKUNA

• Entenädïkikunapa mamanta shumaq comprendi, y pëpa rantin mana kanqëkita nï (1 Pëdru 3:8). Qamwan këkaptinqa, wamrankuna imatapis rurayanqanta llapanta willë, peru masqa alli kaqkunata (Proverbius 16:24). Wananqëkimannö wamrankunata imanö wätanëkipaq kaqta tapupë y nishunqëkita agradecikï.

• Pëpa puntanchö këkarninqa ama wamrankunata kuyapëtsu. Estados Unïduspita Beverly mädrastam kënö nin: “Mä, nishpam wamrakunaqa qayamëta munayaq. Papaninwan noqaqa wayillachö tsënö qayayämänampaqmi niyarqä, peru maman Janewan o pëpa familiankunawan këkäyaptïqa tsënö mana qayayämänampaqmi niyarqä. Tsëpita patsëmi Janewan noqaqa alli apanakuyä. Pasyaq o actuacionta escuëla ruraptimpis ishkäkunam wamrakunata yanapayä.

MÄDRASTAPAQ Y WAMRAKUNAPA MAMAMPAQ CONSËJUKUNA

• Mädrasta karninqa, ama wamrakunapa puntanchö mamampaq mana allita parlëtsu. Tsëqa wamrakunata llakitsinqam, y tsënö ninqëkitaqa itsa mamanta willariyanqa (Eclesiastes 10:20). Y wamrakunapa maman qampaq mana allita parlashqa kaptinqa, pëkunapa sentimientunkunaman pensë y ama qamllapamanqa. Itsa kënö ninkiman: “Alläpam llakikö tsëta wiyayanqëkita. Mamëkikunaqa itsa piñashqachi këkarqan, höraqa piñashqa karninmi tsënö parlarintsik”. Wamrakunapa maman kaptikipis kë consëjukunaqa yanapashunkim.

•   Mamampa wayinchö rurayanqannölla qampa wayikichöpis wamrakuna rurayätsun, o pëta mana penqakatsirlla wamrakuna imata rurayänampaqpis nï. Itsa kënö pasakïkanman:

  Mädrasta: Rober, toällëkita warkurkullë.

  Rober: Mamanïpa wayinchöqa patsachömi jaqiriyaq kayä, pënam warkoq.

  Mädrasta (piñashqa o ajashqa): Tsënö rurarninqa qelayätsiyäshunkichi.

  ¿Manatsuraq kënö mas alliqa kanman?

  Mädrasta (mana piñashpa): Äyä. Peru kë wayichöqa cada ünum toällanta warkukun.

• Mamanwan wamrakuna pasayänan tiempuchöqa, ama imatapis patsätsitsu (Matëu 7:12). Tsë tiempuchö wamrakunawan imatapis rurëta munarninqa mamantaraq puntata permïsuta mañë.

Step Wars nishqan librum parlan poqushqa wamrayoq këkarna casakoqkunapa problëmakunapaq. Kë libruqa willakun entenädunkuna mana alli tratayaptin juk warmi quejakunqampaqmi, y majan mana creinqanta y tsëpa rantin wamrankunata tsapanqanta. “¡Tsëqa alläpam piñatsiman o ajanätsiman!” ninmi warmi. Tsënö pasashuptikiqa, ¿imataraq casädu kawënikichö rurankiman?

Këta rurë: entiendikoq kë. Bibliam kënö nin: “Tsemi waquincunapaqpis yarpacachäshun, y ama quiquintsicpa biennintsicllaqa imatapis ashishuntsu” (1 Corintius 10:24). Jukkuna sientikuyanqannölla qampis sientikï. Itsa qowëkipa tsurinkunaqa pensayan teytan pëkunata manana kuyanampaq kaqta o mamanta traiciönëkaqnö sientikuyanman. Jina juk lädupaqa, itsa teytaqa wamrankunata piñapanqatsu jaqiriyänanta mantsar.

Manam pitapis amïguntsik kanampaq obliguëta puëdintsiktsu, amïgu këqa ichikllapa ichikllapam yurinan (El Cantar de los Cantäres 8:4). Entenädïkikunawan kawanqëkichö alli y mana alli cösaskuna kanampaq kaqtaqa musyanëkim.

Llapan pensanqëkitaqa ama nïtsu mëläya mana alli tratayäshuptikipis (Proverbius 29:11). Tsë llapanta mana aguantëta puëdirninqa Diosman mañakï y itsa rey David mañakunqannö ninkiman: “Shimïpaq täpakoqta churëkamï Jehovälla, awmi, shimïpa punkunchö täpakunampaq” (Salmu 141:3).

Majëkipa wayinchö y entenädïkikuna winayanqan wayillachö kawëta munayaptikiqa, itsa rikänkiraq mamankunata imëkanöpa mana qonqayanqanta. Wayichö ama alläpa cambiukunata rurëtsu y masraq cuartunkunachönäqa. Itsa juk wayichö kawayanqëki mas alliqa kanqa.

Canadäpita Marion jutiyoq mädrastam, këta yarpan: “Teytäkunaqa imëkatam wamräta qarayaq, peru qowäpa wamrankunataqa manam, tsëmi imëkanöpapis rantipuyaq kayä mana kayäpamaptimpis”.

Këta rurë: mushoq familiëkita puntaman churë. Kastëkikunata y amïguïkikunata rikätsi mushoq familiëki precisanqanta (1 Timotëu 5:8). Musyanëkim qowëkipa wamrankunata kastëkikuna raslla mana kuyayänampaq kaqta, itsa pëkunata mañarinkiman shumaq rikäyänampa y wamrëkitanölla tratayänampaq. Cuentapaq mana churayaptin y mana kuyayaptinqa wamrakuna mana alli sientikuyänampaq kaqta kastëkikunata nï.

Punta kaq suegrïkikuna willkankunawan imëpis kayanqannölla kayänampaq permiti. Inglatërrapita Susanmi kënö nin: “Qowä wanurishqanchömi juk wata pullanyoq viuda këkarnin yapë casakurirqä y punta qowäpa teytankunaqa manam acuerdutsu kayarqan. Suegrükunawan mas alliqa kawar qallëkuyarqä wayïkunaman mas seguïdu invitarnin, wamräkunata telëfunupa qayatsirnin y yanapayämanqampita agrädicikurninmi”.

Familiëkipa llapan kastankunawan alli apanakïqa manam fäciltsu kanqa. Peru Bibliapa consëjunkunata ruraptikiqa imëkapis allim yarqupushunki, Proverbius 24:3 textu ninqannö: “Yachëwanmi wayitaqa [familiataqa] sharkatsintsik, y alli juiciuwanmi tsarakoqta rurantsik”.