Unë barcukunata reqeq Lionel Casson nunam, willakun romänukunapa tiempunchö barcu ruraqkunaqa, tabla topaqninkunata o waqtapapis entërumpa breawan (betunwan) o cëratawan breata pichurkur barcukunata llushiyanqanta; jina tsënöllash rurimpapis breawan llushiyaq. Acadiukuna y babiloniukunaqa, romänukunapitapis mas puntatam betunta utilisäyarqan barcunkunata llushiyänampaq.

Bibliachö Genesis 6:14 textupis willakun tsënö rurayanqantam. Hebrëu idiömachö “alquitran” palabraqa itsa betunpaq parlëkan, tsëtaqa jorqayan petröleupitam.

Betunqa ishkëläyam kan: yakupis y tsakipis. Barcuta unë ruraqkunaqa yaku betuntam utilisäyaq barcunkunata llushiyänampaq. Llushiriyaptinnam betunqa tsakireq, chukru tikrareq y tsënöpam yaku pasananta jaqeqtsu.

Biblia willakunqan markakunachöqa mëtsika betunmi kaq. Awmi, Sidim pampachö y mar Muerto nishqanchöqa atska betunyoq pösukunam karqan (Genesis 14:10).

Mëtsika waranqa watakunapam pescäduqa precisaq mikï kashqa. Jesuspa wakin apostulninkunapis manaraq pëpa qateqnin karmi, Galilëa lamarchö pescador kayarqan (Mateu 4:18-22). Wakin pescayanqantaqa amänunchö këkaq fabricakunamanmi apayaq.

Galilëachö pescäduta atska tiempupa churarätsiyanqantaqa, wakin markakunachö utilisëkäyanran. Puntataqa pescädupa aqishninkunatam jorqayaq y tsëpitanam yakuwan paqayaq. Juk librun kënö willakun: “Pescädupa shütananta, shiminta y qarantam kachitäyaq. Tsëpitanam, tsakitsiyänampaqqa patsanman kachita qotuyaq y jananmannam pescäduta churayaq y tsënömi jananman jananman pescäduta y kachita churayaq, nïkurnam tsaki tëlawan tsapäyaq. Tsënömi churarätsiyaq kima o pitsqa junaqpa, tsëpitanam tikrapärir jina jaqiriyaq kima o pitsqa junaq mas. Tsë tiempuchömi tsakeq y ëtsanyaqmi kachi chäreq. Tsakirirnam pescäduqa tikrareq chukru y qachqa”.

Tsënö tsakïkatsir pescäduta churayanqan ëka tiempupa duranqanqa manam musyëtsu. Tsënö kaptimpis, unë tiempu egipciukunaqa Siriamanmi tsakishqa pescädunkunata apatsiyaq, tsëmi rikätsikun tsënö tsakitsiyanqan alli kanqanta.