Ima tiyashcata ricui

Ima tiyashcata ricui

YACHAI 26

“Cancunamanta shujllapish mana huañunguichijchu”

“Cancunamanta shujllapish mana huañunguichijchu”

Barco yacupi pambarigricujpimi Pabloca Jehovapi confiashcata shujtajcunata cꞌuyashcatapish ricuchirca

Hechos 27:1-manta 28:10-cama japishcami can

1, 2. a) ¿Pablo viajacushpaca imahuantaj chꞌimbapuragrirca? b) ¿Cutin viajeman ringapajca imamantataj manchaihuan carca?

 MANDAJ FESTOCA Pablotaca “Cesarmi cantaca juzganga” nircami. Pabloca Cesarpaj ñaupajpi chayashpa chaipi ima tucunatami de seguro yuyacushcanga. Paica ña ishqui huatacunata prezu cashcamantami Romaman ricushpaca ashallatapish libre sintirishcanga (Hech. 25:12). Shinapish Pabloca barcopi punta viajecunapi ima llaquicunata charishcatami yuyarishcanga. Shinallataj mandaj Cesarpaj ñaupajman rina cashcata yachashcamantami achca manchaihuan cashcanga.

2 Apóstol Pabloca barcopi viajacushpaca achca cutincunami “peligropi carca”. Por ejemplo, quimsa cutincunami barcoca yacupi huashicurca. Shuj cutinca shuj tutata, shuj punllatami jatun mama cuchapi carca (2 Cor. 11:25, 26). Ñaupamanca Pabloca Diosmanta huillangapaj misionero shina cashpaca libremi purij carca. Pero chai ratoca paitaca prezumi apacurcacuna. Cesareamanta Romaman chayangapajca 3.000 kilometrocunata yalli viajanami minishtirirca. Shinapish ¿Pabloca chai viajepica huañurcachu? Mana huañujpipish Roma llajtaman chayajpica, ¿Diablota apoyaj mandajcunaca paita huañuchircacunachu?

3. a) ¿Pabloca imatataj rurangapaj decidido carca? b) ¿Cai capitulopica imatataj ricugrinchij?

3 Caicama Pablo mana manchaj cashcatami yachashcanchij. Chaimantami Pablo achca manchaihuan cashcata mana crinchij. Pabloca Romapi llaquicunata charinatami yacharca. Chaita yachashpapish ima llaquicunahuan chꞌimbapurana cashcataca mana yacharcachu. Shinapish caya punllalla ima tucunamantaca mana sustarircachu. Manchaita charishpaca cushilla huillanatami saquinman carca (Mat. 6:27, 34). Shinallataj Jehová Diosca Pablo tucui oportunidadcunata aprovechashpa jatun autoridadcunaman Diospaj Gobiernomanta huillachunmi munarca (Hech. 9:15). Pabloca ima tucuna cajpipish Jehová Dios mandashcatami pajtachingapaj decidido carca. Ñucanchijpish Pablopaj ejemplota catisha nishcamantami chai viajepi ima tucushcata ricushun.

‘Huairaca yallitajmi pꞌucurca’ (Hechos 27:1-7a)

4. a) ¿Pabloca ima laya barcopitaj Romaman viajai callarica? b) ¿Chai viajepica maijan huauquicunataj compañarcacuna?

4 Romamanta 100 soldadocunata mandaj Julio shuti runami Pablotapish, shujtaj prezucunatapish barcopi cuidashpa ricurca. Cai runami cargacunahuan Cesareaman chayaj barcopi rinata decidirca. Cai barcoca Asia Menorpi saquirij barcocuna shayarina Adramitio nishca pushtumantami shamurca. Chai pushtuca Lesbos islapi saquirij Mitilene llajta chꞌimbapurapimi carca. Pablo viajagrishca barcoca puntapica janaj ladomanmi rina carca. Chai huashaca inti huashicun ladomanmi rina carca. Viajepica cargacunata uriyachingapaj, aparingapajpishmi barcoca shayarina carca. Cashna laya barcocunaca gentecunata apangapajca mana rurashcacunachu carca. Chaimantami chaipi viajanaca tucuicunapaj sinchi carca (“ Mercaderiata apaj barcocuna” nishca recuadrota ricui). Barcopica millai prezucuna, Pablopish, Aristarco, Lucaspishmi carcacuna. Paicunaca Pablopaj alli amigocunami carca. Ima shina ña yachashcanchij chai viajepi imalla tucushcataca Lucasmi escribirca. Shinapish Aristarco, Lucaspish Pablota sirvijcuna shina pasajeta pagashcata o mana pagashcataca mana yachanchijchu (Hech. 27:1, 2).

5. a) ¿Sidón llajtapica picunahuantaj Pabloca tuparca? b) ¿Caimantaca imatataj yachanchij?

5 Shuj punllapi 110 kilometrocunata barcopi viajashca qꞌuipaca, Siria llajtapi barcocuna shayarina Sidón nishca pushtupimi shayarircacuna. Shinapish soldadocunata mandaj Julioca Pablotaca romano cashcamanta, mana culpable cashcamantachari, mana shujtaj millai prezucunata shina tratarca (Hech. 22:27, 28; 26:31, 32). Chaimantami Pablotaca barcomanta allpaman uriyashpa, shujtaj huauqui panicunata saludachunpish saquirca. Carcelpi cashcata yachashpa huauqui panicunaca cushillami chasquishcangacuna. Ñucanchijpish: “¿Ñucapish paicuna shina alli chasquij tucungapajca imatataj rurai tucuni?” nishpami tapurina canchij. Alli chasquijcuna cashpaca achca animotami charishun (Hech. 27:3).

6-8. a) ¿Sidonmanta Cnidomanca viajeca ima shinataj carca? b) ¿Pabloca chai viajepica imata rurangapajtaj aprovecharca?

6 Sidonmanta llujshishca huashami inti llujshin ladoman rircacuna. Qꞌuipaca inti huashicun Cilicia ladota mana maipi shayarishpami Pablo huacharishca Tarso llajtata pasarcacuna. Lucasca pai quillcashcapica yallitaj huaira tiyashcatami huillarca (Hech. 27:4, 5). Chaimantami barcopi viajanaca peligro carca. Shina cajpipish Pabloca shujtaj prezucunaman, pasajerocunaman Diosmanta huillangapajmi aprovecharca. Shinallataj barcota manejajcunaman, soldadocunaman, barco maipi shayarishca pushtucunapi tiyaj gentecunamanpishmi huillashpa rirca. ¿Ñucanchijpish tucui oportunidadcunatachu predicangapaj aprovechacunchij?

7 Qꞌuipaca Asia Menor ura ladopi saquirij barcocuna shayarina Mira nishca pushtumanmi chayarcacuna. Chaipimi Pablopish, shujtajcunapish shujtaj barcota japishpa Roma llajtaman rircacuna (Hech. 27:6). Punta siglopica Egiptomi Roma llajtaman granocunata cꞌatuj carca. Chaimantami trigota apaj achca barcocunaca Mira pushtupi shayarijcuna carca. Soldadocunata mandaj Julioca cargacunata apaj barcota japishpami soldadocunatapish, prezucunatapish pushashpa rirca. Cai barcoca caishuj barcota yalli jatun cashcamantami achca trigo cargacunata apacurca. Shinallataj barcota manejajcunahuan, soldadocunahuan, prezucunahuan, Roma llajtaman ri gentecunahuan yupajpica 276 gentecunatami apacurca. Chai jatun barcopi achca gentecuna tiyashcamantami Pabloca achcacunaman predicangapaj esforzarishcanga.

8 Mira pushtumanta Asia Menor ladollapi saquirij Cnido llajtamanmi rircacuna. Alli huaira tiyajpica shuj punllallami chaiman chayana carca. Shinapish Lucasca: “Achca punllacunata allimantalla rishpami Cnido llajtaman chayarcanchij” nircami (Hech. 27:7a). Achca huaira tiyashcamanta, clima cambiarishcamantami chaiman chayangapaj achca punllacunata demorarcacuna (“ Mar Mediterraneopi tiyashca sinchi huairacuna” nishca recuadrota ricui). Viajerocunapajca achca huaira tiyashcamantami barcopi viajanaca sinchi cashcanga.

‘Huairandij tamyaca ashtahuanmi caiman chaiman shitacurca’ (Hechos 27:7b-26)

9, 10. ¿Creta isla cꞌuchullapica ima llaquicunatataj charircacuna?

9 Barcota pushajca Cnido ladomanta inti huashicun ladocamami risha nicurca. Lucasca “yallitaj huairami jatarirca” nircami (Hech. 27:7b). Playa cꞌuchullata rishpami barcopi tranquilo rijcuna carca. Pero playamanta caruyajpimi janaj ladomanta achca huaira shamushpa ura ladoman barcotaca rato aparca. Chipre islapi ima shinami huairamanta jarcarircacuna. Shinallatajmi Creta islapipish rurarcacuna. Chai huaira jatarishpa jarcajpi Salmone chꞌimbanijta pasashpa Creta isla cꞌuchuta rishpa uranijman chayarcacuna. Chaipi ña mana tanto sinchi huaira tiyashcamantami tranquilos sintirishcangacuna. Shinapish achca tamyami shamugrirca. Tamyaca barcota manejajcunapajca mana allichu carca.

10 Creta isla sinchi huairata jarcajpipish barcota manejanaca sinchimi carca. Chaimantami Lucasca: ‘Creta isla cꞌuchullata rishpa huaira achcata pꞌucujpimi Bellos Puertos nishcaman chayarcanchij’ nirca. Chaiman chayashpami barcohuan shuj seguro lugarta shayaringapaj japircacuna. Chai lugarca playa janaj ladomanmi carca. ¿Mashna tiempotataj chaipi carcacuna? Lucasca “achca punllacunami ña pasashca carca” nircami. Shinapish ña septiembre, octubre cashcamantami mana achca punllacunata chaipi saquirinman carcacuna. Chaipi achca tiempota saquirishpaca barcopi rinaca achca peligrosomi canman carca (Hech. 27:8, 9).

11. a) ¿Pabloca imatataj nishpa advertirca? b) ¿Ima decisiontataj japircacuna?

11 Pablo Mediterráneo nishca mama cuchata achcata viajashcamantami paihuan viajajcunaca imata yuyashcata tapushcangacuna. Chaimantami Pabloca: “Barcoca yacupi huashicunga, apacushca cargacunapish chingaringami. Ñucanchijpish huañui tucunchijmi” nirca. Shinapish barcota manejaj, barcopaj dueñopish puertoman utca chayashun nishpami Pablota mana cazurcacuna. Paicunami mayoría gentecunata, soldadocunata mandaj Juliotapish Fenice puertoman chayashunllami nishpa convencircacuna. Chaipi barcocuna shayarichun ashtahuan jatun pushtuta charishcamantami tamya punllacunapi seguros pasashun nishpa yuyarcacuna. Chaita yuyashpami ura ladomanta huaira ashallata pꞌucujta ricushpa paicunaca viajashpa catircacuna (Hech. 27:10-13).

12. a) ¿Creta islamanta caruyashpaca ima peligrocunallanhuantaj chꞌimbapurarcacuna? b) ¿Barcopi trabajajcunaca llaquita ama charingapajca imallatataj rurarcacuna?

12 Barcopi viajacushpa jatun huaira jatarijpimi viajanaca sinchi tucurca. Cauda shuti uchilla isla cꞌuchullata rishpami jatun huairamanta jarcarircacuna. Cai islaca Bellos Puertomanta casi 65 kilometrocunata carupimi carca. Shinapish jatun huaira ura ladoman apajpi Africapi tiyaj arenaspi pambarina peligropimi carcacuna. Chaimantami barcopi trabajajcunaca llaquipi ama urmangapaj barco ladopi aisashca esquife nishca uchilla canoata huichiyachircacuna. Chai uchilla canoa yacu junda cashcamantami huichiyachina mana jahualla cashcanga. Chai qꞌuipami barcopaj tablacuna ama separarichun jatun huascacunahuan, cadenacunahuan jahuamanta ucuman muyuchishpa huatarcacuna. Shinallataj barcopaj telacunatami uriyachircacuna. Huairata, tamyata ahuantangapajmi chashna rurarcacuna. Pero chai tucui rurashcacunapish mana valircachu. Lucasca: ‘Manchanai huaira barcota caiman, chaiman cuyuchij carca. Quimsa punlla tucujpimi barcomanta huascacunata, telacunata, maijan cosascunata yacuman shitarcacuna’ nircami. Barco ama pambarichunca chaicunatami rurarcacuna. (Hech. 27:14-19).

13. ¿Barcopi rijcunaca ima shinataj sintirishcangacuna?

13 Barcopi tucui rijcunaca achca manchaitami charishcangacuna. Shinapish Jesuspish, shuj angelpishmi Pablotaca, Roma llajtapimi alli huillaicunataca huillangui nishpa huillashcacuna carca. Chaimi Pablopish, paipaj compañajcunapish salvarinata yachashcamanta tranquilo sintirishcangacuna (Hech. 19:21; 23:11). Jatun huairaca ishqui semanatami tutai punlla, caiman chaiman barcota sinchita cuyuchicurca. Shinallataj tamyashpa catishcamanta, jahua cielopi yana pꞌuyucuna tiyashcamantami barcota manejajca maipi cashcata, maiman rina cashcata yachangapajca Intita, estrellacunata mana ricui tucurca. Paicunaca micungapajpish tiempotaca mana charircacunachu. Pero achca tamya, chiri tiyashcamanta, manchaita charishcamantapish maitataj yaricaita charishcangacunayari.

14, 15. a) ¿Imamantataj Pabloca barcopi cajcunamanca pai nishcataca cutin yuyachirca? b) ¿Pablo nishcacunaca ñucanchijmanpish ima esperanzatataj cun?

14 Pabloca shayarishpami chaipi cajcunamanca ima tucuna cashcata pai ña huillashcata yuyachirca. Chaita nishpaca pai nishcata cazuna cashcatami yuyachisha nirca. Chai qꞌuipaca: “Cancunamanta shujllapish mana huañunguichijchu barcollami chingaringa. Chaimantami cancunataca ama manchaichijchu nini” nircami (Hech. 27:21, 22). Chaita uyashpaca cushillami sintirishcangacuna. Pablopish Jehová Dios gentecunaman esperanzata cuchun paita utilizashcamanta contentomi sintirishcanga. Jehová Diosca tucuicunamantami preocuparin. “Paica shujllapish ama chingarichun, ashtahuanpish tucuicuna arrepintirichunmi” munan (2 Ped. 3:9). Chaimantami ashtahuan gentecuna salvarichunca utca huillana canchij. Gentecunapaj causai Jehová Diospajca achca valishca cashcataca mana cungarinachu canchij.

15 Pabloca barcopi caj achcacunamanca Dios cusha nishcacunamanta ñami parlashcanga (Hech. 26:6; Col. 1:5). Shinapish barco ña yacupi pambaricujta ricushpami Pabloca: ‘Ñucaca Diospajmi cani. Tutaca Diospaj angelmi ñuca ladopi ricurirca. Chashna ricurishpami ñucataca: “Pablo ama manchaichu. Canca Cesarpajmanmi chayana cangui. Diosca cantapish, barcopi canhuan ricujcunatapish quishpichingami” nirca. Chaimanta amigocuna ama manchaichijchu. Ñucaca Dios nishcataca crinimi. Diospaj ángel ñucaman nishca shinallatajmi pajtaringa. Shinapish shuj isla cꞌuchullaman pushashpami barcotaca chaipi pambarichun saquina canchij’ nircami (Hech. 27:23-26).

“Chashnami allpamanca tucuicuna alli chayarcacuna” (Hechos 27:27-44)

‘Tucuicunapaj ñaupajpimi Diosta pagui nirca’ (Hechos 27:35).

16, 17. a) ¿Pabloca ima horataj Diosta mañangapaj aprovecharca? b) ¿Pablo mañashcata uyashpaca ima shinataj sintirircacuna? c) ¿Pablo nishcacunaca ima shinataj pajtarirca?

16 Ishqui semanacunata yalli huaira tiyashcamantami barcoca 870 kilometrocunata aisashpa rirca. Jatun mama cuchapi olacuna bullata ruracushcata uyashpami barcota manejajcunaca allpaman ña cꞌuchuyacushcata cuentata cushcangacuna. Paicunaca barcota huaira mana apashpa richunmi huasha ladomanta chariracuj fierrocunata yacuman shitarcacuna. Barcopaj ñaupaj ladopish allpaman richunmi chashna rurarcacuna. Chaimi barcota manejajcunaca barcota chaipi shitashpa rinata yuyarcacuna. Shinapish Pabloca cien soldadocunata mandajtapish, caishuj soldadocunatapish: “Cai runacuna barcopi mana saquirijpica cancunaca mana quishpirij tucunguichijchu” nircami. Chaimi soldadocunaca ama pi escaparichun jarcarcacuna. Barco ashata casijlla shayarijpimi Pabloca tucuicunata imallatapish micuchun animarca. Shinallataj tucuicunami quishpiringuichij nishpami cutin animarca. Chai huashaca “tucuicunapaj ñaupajpimi Diosta pagui” nirca (Hech. 27:31, 35). Chashna shungumanta mañashpaca Aristarcoman, Lucasman, tucui ñucanchijcunamanmi alli ejemplota saquirca. Shinaca cashna tapurishunchij: “¿Shujtajcunapaj ñaupajpi mañashpaca Pablo shinachu animota japichun ayudani?”.

17 Pablo mañashca qꞌuipami “tucuicuna animarishpaca imallatapish micui callarircacuna” (Hech. 27:36). Micushca qꞌuipaca barco pꞌanguilla tucuchun, allpaman chayachunpishmi trigota mama cucha yacuman shitarcacuna. Ña punllayajpimi barcota charichina fierropaj huascacunata pꞌitishpa mama cucha yacuman urmachun saquircacuna. Barcota caiman chaiman purichij caspicunatapish cacharishpa, barcota purichij ñaupa lado telatapish chutajpimi huairaca barcota yacu uri allpaman cꞌuchuyachi callarirca. Pero barcopaj ñaupaj ladoca mama cucha ucupi tandarishca achca arena allpahuanmi chocarca. Cutin barcopaj huasha ladoca yacu sinchita huajtajpimi tucui pꞌaquiri callarirca. Chashna tucujpimi soldadocunaca prezucuna ama escaparichun huañuchishun nircacuna. Pero soldadocunata mandaj Julioca huañuchichun mana saquircachu. Chaipaj randica tucuicunata nadashpa mana cashpaca barco pꞌaquirishca caspicunapi richunmi mandarca. Pablo nishca shinami 276 pasajerocunaca allpaman “tucuicuna alli chayarcacuna” (Hech. 27:44). Pero ¿maimantaj chayarcacuna?

“Yallitaj llaquishpami chasquircacuna” (Hechos 28:1-10)

18-20. a) ¿Malta islapi causaj gentecunaca ima shinataj yallitaj llaquishpa chasquircacuna? b) ¿Chaipica ima milagrotataj ricurcacuna?

18 Salvarishcacunaca Sicilia ura lado Malta islamanmi chayarcacuna (“ ¿Malta islaca maipitaj carca?” Nishca recuadrota ricui). Salvarishcacuna yallitaj shutushpa, chujchucushcamantami Maltapi causaj gentecunaca paicunata “yallitaj llaquishpa chasquircacuna” (Hech. 28:2). Achca tamyacushcamanta, chiri cashcamantapishmi paicunaca ninata japichishpa cunujyachircacuna. Chaipimi shuj milagrota ricurcacuna.

19 Pabloca shujtajcunata ayudasha nishcamantami yura ramacunata tandashpa ninapi churarca. Chashna shitajpimi shuj culebra ninamanta llujshishpa Pablopaj maquita canishpa huarcurirca. Gentecunaca chaita ricushpaca Yaya Dios Pablota castigashcatami yuyarcacuna. a

20 Bibliapica chaipi caj runacunaca culebra Pablota canishcamanta pai “pꞌunguillichunmi shuyarcacuna” ninmi. Shuj libropica griego shimipi pꞌunguillina nishpaca “doctorcunami utilizaj carca” ninmi. Lucaspish doctor cashcamantami chai shimita utilizashcanga (Hech. 28:6; Col. 4:14). Shinapish Pablo paipaj maquita chaspirijpimi culebraca ninaman urmarca. Paica imapish mana tucurcachu.

21. a) ¿Lucas escribishcacunaca verdad cashcataca ima shinataj yachanchij? b) ¿Pabloca ima milagrocunatataj rurarca? c) ¿Chai milagrocunata ricushpaca gentecunaca imatataj rurarcacuna?

21 Chai islapimi achca allpacunata charij Publio shuti runa causarca. Paica chai islapica romanocunata sirvij cashcamantami achca autoridadta charishcanga. Lucasca chai runataca “chai islata mandaj” nishpami quillcarca. Chai islapi tarishca documentocunapipish Publiomantaca shinallatajmi nin. Publioca Pablotapish, paihuan rijcunatapish quimsa punllacunatami paipaj huasipi pozadata curca. Shinapish Publiopaj yayaca ungushcami carca. Chaimi Lucasca: “Publiopaj yayaca fiebre ungüihuan, achca huijsa nanaihuanpishmi carca” nirca. Paica doctor cashcamantami Publiopaj yaya ima ungüi charishcata alli intindichirca. Chaimi Pabloca Diosta mañashpami paipaj jahuapi maquicunata churashpa alliyachirca. Chashna alliyachishcata yachaj chayashpami chai islapi causaj gentecunaca shujtaj ungushcacunata Pablo alliyachichun aparcacuna. Shinallataj Pablota, paita compañajcunatapish agradicingapajmi achca regalocunata curcacuna. Viajashpa catichunpish tucui imalla minishtishcacunatami curcacuna (Hech. 28:7-10).

22. a) ¿Lucas quillcashcamantaca shuj estudiaj runaca imatataj nirca? b) ¿Catij capitulopica imatataj yachashun?

22 Cai yachaita yachashpaca tucui cierto cashcatami ricushcanchij. Por ejemplo, shuj estudiaj runaca: ‘Lucasca Pablohuan rurashca viajepi ima tucushcata tucuitami achijta intindichirca. Paica punta siglopi barcopi ima shina viajashcata, chai punllacunapi ima laya tiempo cashcata exactota huillangapajca tal vez barcopi viajanamanta parlaj shuj libropimi liyishcanga’ ninmi. Lucasllataj viajacushpami apuntecunata japishcanga. Chashna cashpaca catij viajecunapipish ashtahuan apuntecunatami japishcanga. Shinapish ¿Pablo Romaman chayashpaca imashi tucushcanga? Caitaca catij capitulopimi yachashun.

a Malta islapi causaj gentecunaca chai laya culebracunataca allimi rijsijcuna carca. Shinapish cunan tiempopica gentecuna mirarishcamantami chai islapica culebracunaca ña mana tiyan.