Ima tiyashcata ricui

Ima tiyashcata ricui

CAPÍTULO 9

Huainayanamanta caruyashunchij

Huainayanamanta caruyashunchij

“Cancunapi tiyaj mana alli munaicunataca tucuita saquichij. Ama huainayanguichij, ama ima millaita ruranguichij. Millai yuyaicuna millai munaicuna shamujpipish, ama chaita ruranguichij. Ama imatapish ashtahuan charina yuyailla canguichijchu. Chaica rurashcalla diosta adorashca shinallatajmi” (COLOSENSES 3:5, QC, 1989).

1, 2. ¿Israelitacuna juchapi urmachunca Balaam runaca imatataj rurarca?

 SHUJ runaca pescadota japingapajca achca pescadocuna tiyan pushtumanmi rin. Chaipimi anzuelopi cꞌuruta churashpa yacuman shitan. Qꞌuipaca pescado cꞌuruta millpungacamami shuyan. Ña anzuelota aisajta sintishpami pescadota llujshichin.

2 Ñucanchijpish chai pescado layallatajmi trampacunapi urmai tucunchij. Por ejemplo, israelitacunaca Dios cusha nishca llajtaman ña yaicugrishpami Moab pambapi samacurcacuna. Moab llajtata mandajca israelitacuna llaquicunata charichunmi munarca. Chaipajca, Balaam runamanmi: ‘Israelitacunata maldicijpica achca cullquitami cusha’ nirca. Balaamca israelitacunata maldicinapaj randica, paicunallataj llaqui tucuchunmi imata ruranata ricurca. Chaipajca Israel cꞌaricunata inquitashpa huainayana juchapi urmachichunmi Moab solteracunata cacharca (Números 22:1-7; 31:15, 16; Apocalipsis 2:14).

3. ¿Dios cusha nishca llajtaman ña yaicugricushpaca israelitacunaca imataj tucurca?

3 ¿Israelitacunaca Balaam churashca trampapi urmarcacunachu? Ari. Achca israelitacunami Moab solteracunahuan huainayana juchapi urmarcacuna. Shinallataj yanga dioscunatami adorai callarircacuna. Ashtahuancarin Baal-peor nishca diostami sirvi callarircacuna. Chaimantami Dios cusha nishca llajtaman ñalla chayagricushpaca 24 mil israelitacuna huañurcacuna (Números 25:1-9).

4. ¿Imamantataj achca israelitacunaca juchapi urmarcacuna?

4 Jehová Diosca israelitacunataca achcatami ayudarca. Por ejemplo, Egiptopi llaquilla causacushcamantami llujshichirca, chaquishca pambapi yaricaihuan huañuchunpish mana saquircachu. Dios cusha nishca llajtaman chayangapajca ashallami illarca. Chashnapish israelitacunaca aicha munaillapi yuyashcamantami Jehová Dios ima shina ayudashcataca cungarircacuna. Chaimantami achca israelitacunaca Balaam churashca trampapi urmarcacuna (Hebreos 3:12). Apóstol Pabloca: ‘Paicunamanta maijancuna shina ama huainayajcuna cashunchijchu. Paicunaca juchapi urmashcamantami huañurcacuna’ nircami (1 Corintios 10:8).

5, 6. ¿Israelitacuna llaqui tucushcamantaca imatataj yachanchij?

5 Israelitacunaca Dios cusha nishca Allpata japinapajca ashallami illarca. Chai layallatajmi cai Allpa paraíso tucuchunca ashalla illan (1 Corintios 10:11). Cunanpish achca gentecunami moabitacunatapish yalli huainayanallapi yuyashpa causancuna. Huainayana juchapi Diablo urmachishcamantami achcacunaca Diosmanta caruyashcacuna. Ñucanchijpish mana cuidadota charishpaca huainayana juchapimi jahualla urmai tucushun (Números 25:6, 14; 2 Corintios 2:11; Judas 4).

6 Bibliapica: “Huainayanataca ama yuyaichijllapishchu” ninmi (1 Corintios 6:18, QC, 1989). Chaimanta: “¿Huainayanapi ama urmangapajca imamantataj esforzarina cani? ¿Huainayashpa ashallata cushicunatachu munani? o ¿shamuj punllapi paraíso Allpapi huiñaipaj cushicunatachu munani?” nishpami tapurina canchij.

¿HUAINAYANACA IMATAJ CAN?

7, 8. a) ¿Huainayanaca imataj can? b) ¿Huainayajcunaca ima llaquicunatataj chari tucun?

7 Achca gentecunaca pingaita mana charishpa, Dios mandashcacunata mana cazushpami huainayashpa causancuna. Huainayanamanta parlanataca pinganayachinchijmi. Pero juchapi ama urmangapajmi Dios imata millashcata alli intindina canchij. Bibliapica, cazarashca jahua shujtajhuan aichapi chayarinaca huainayana juchami can ninmi. Shinallataj mana cazarashcapura mapa munaihuan cꞌaripaj o huarmipaj charishcata japirinapish huainayanami can. Mana cazarashcapura cꞌaripaj o huarmipaj charishcata shimipi churashpa mapata rurana, siqui ladota sexota charinapish huainayanami can. Cꞌaripura huarmipura aichapi chayarinapish huainayanami can. Mapa munaicunahuan animalcunapaj charishcacunata japirina, animalcunahuan sexota charinapish huainayanami can. Nota 23-ta ricui.

8 Bibliapi nishca shinaca huainayashpa causajcunaca congregacionpica mana cati tucunchu (1 Corintios 6:9; Apocalipsis 22:15). Huainayashpalla causajcunaca imapajpish mana valij layami sintirincuna, paicunapaj concienciapish mana alli sintirinchu. Shujtajcunapish paicunapica ña mana confiangacunachu. Ashtahuanpish millai ungüicunatami chari tucun o huañuimanpishmi chayai tucun. Huarmicunacarin chichumi saquiri tucun. Cazadocunapish achca problemacunatami chari tucuncuna (Gálatas 6:7, 8-ta leyipai). Gentecunaca huainayashpa llaquicunata charinataca mana yuyancunachu. Chaipaj randica aicha munaillata rurasha nishpami mapa cosascunata rurancuna. Huaquincunacarin pornografiata ricushcamantami huainayana juchapi urmashcacuna.

¿IMATA RURASHPATAJ HUAINAYANAPI URMASHUN?

9. ¿Mapa cosascunata ricunaca imamantataj mana alli can?

9 Achca librocunapi, musicacunapi, televisionpi, Internetpica lluchulla cꞌaricuna huarmicunami ricurin. Achcacunami, “caicunata ricunaca mana ima daño canchu” nincuna. Pero chashna mana allicunallata ricushpaca huainayana munaita, millai munaicunatami charishun. Ashtahuancarin huainayashpalla causanatami munashun. Shinallataj mapa cosascunata ricushpa, leyishpaca ñucanchij charishcacunata japirishpa, cꞌacurishpami mapa ruraicunata rurashun. Cazadocunapish achca problemacunatami chari tucuncuna. Huaquinpicarin divorciaringacunami (Romanos 1:24-27; Efesios 4:19). Nota 24-ta ricui.

Internettaca alli yuyashpami utilizana canchij

10. ¿Santiago 1:14, 15-pica imatataj yachachin?

10 Mapa yuyaicunata charishpaca juchapimi urmai tucushun. Santiago 1:14, 15-pica: “Imapish millaita rurana yuyaica quiquinllapitaj tiyashpami, pita cashpapish chashna mana allitaca rurachin. Chai millai yuyaicunata chichushca qꞌuipami, juchaca huacharin. Chai juchapi catijpica, huañuitami cun” ninmi. Chaimanta huainayana munaicuna ñucanchij yuyaiman shamujpica chai ratomi anchuchina canchij. Televisionpi Internetpi mapa cosascuna menos pensado ricurijpica chai ratomi huañuchina canchij, o shujtaj canalmanmi cambiana canchij. Mana allicunata ricushpa catijpica huainayanamanta jarcarinaca sinchimi canga. Chaimanta, mapa cosascuna ñucanchij yuyaiman yaicuchunllapish amataj saquishunchijchu (Mateo 5:29, 30-ta leyipai *).

11. ¿Mapa yuyaicunata ama charingapajca Diosca ima shinataj ayudai tucun?

11 Juchayujcuna cajpipish mana alli munaicunata mishai tucushcataca Diosca allimi yachan. Chaimantami: “Cancunapi tiyaj mana alli munaicunataca tucuita saquichij. Ama huainayanguichij, ama ima millaita ruranguichij. Millai yuyaicuna millai munaicuna shamujpipish, ama chaita ruranguichij. Ama imatapish ashtahuan charina yuyailla canguichijchu. Chaica rurashcalla diosta adorashca shinallatajmi can” ninmi (Colosenses 3:5, QC, 1989). Mana allicunamanta jarcarinaca sinchimi can. Pero Diosca pacienciahuanmi ñucanchijta ayudanga (Salmo 68:19). Shuj joven huauquica pornografiata ricushcamantami paipaj charishcata japirishpa mapata ruraj carca. Paipaj compañerocunaca, “huambracuna cashcamantaca chaita ruranaca normalmi can” nijcunami carca. Pero paica, “chaita ricunaca ñuca yuyaitami dañarca, chaimantami huainayanapi urmarcani” nircami. Chai jovenca mapa munaicunamanta jarcarina cashcatami cuentata curca. Chaipajca Diostami fuerzata cuchun mañarca. Huainayana munaicuna ñucanchij yuyaiman shamujpica Diostami mañana canchij. Paimi chai munaicunata ama charichunca fuerzata cunga (2 Corintios 4:7; 1 Corintios 9:27).

12. ¿Ñucanchij shungutaca imamantataj cuidana canchij?

12 Diosca ñucanchij shungu ima shina cajta allimi yachan. Chaimantami rey Salomonca: “Tucuimanta yallica cambaj shunguta huaquichingui. Shungupi yuyashcami causaipica ricurin” nirca (Proverbios 4:23). Caipica “shungu” nishpaca ñucanchij ima laya cashcatami nisha nin. Mana alli cosascunata ricushpaca mana allicunatami rurai callarishun. Jobca: “Ñuca ñahuicunahuanca ima mana allita ama ricungapajmi, ari ninacurcanchij. Shina cajpica cꞌarita mana rijsij huarmitaca, mana ricunachu cani” nirca (Job 31:1). Job shinallatajmi mapa cosascunata ama ricungapaj, ama yuyangapajca jarcarina canchij. Jehová Diostaca: “Yangacunallapi ñuca ñahuita churanamanta anchuchihuayari” nishpami mañana canchij (Salmo 119:37).

DINACA MANA ALLITAMI DECIDIRCA

13. ¿Dinaca picunahuantaj apanacuj carca?

13 Diosta sirvij amigocunami paita alli sirvichun ayudai tucun. Cutin, mana alli amigocunaca llaquimanmi apai tucun (Proverbios 13:20). Jehová Diosca: “Ama pandaringuichijchu. Mana allicunahuan tandanacujpica, cancuna alli causacushcataca pandachingami” ninmi (1 Corintios 15:33, QC, 1989). Jacobpaj ushushi Dina ima tucushcata ricushun. Paitaca uchillamantami Diosmanta yachachircacuna. Dinaca Diosta cꞌuyaj cashpapish cananea solteracunahuanmi tandanacui callarirca. Cananeocunaca huainayashpallami causajcuna carca (Levítico 18:6-25). Shuj punllaca Dina paipaj amigacunahuan cashpami Siquem joventa rijsirca. Paica tucuicunapaj alli nishcami carca. Alli nishca cashpapish Jehovataca mana cꞌuyajchu carca (Génesis 34:18, 19).

14. ¿Dinahuanca imataj tucurca?

14 Shuj punllaca Siquemca Dinata achcata munashcamantami mana nicujllatataj japishpa violarca. Siquemca chaita ruranaca mana juchachu nishpami yuyaj carca (Génesis 34:1-4-ta leyipai). Siquem chaita rurashcamantami Dinapish paipaj familiapish achca llaquicunata charircacuna (Génesis 34:7, 25-31; Gálatas 6:7, 8).

15, 16. ¿Alli yuyaita charingapajca imatataj rurana canchij?

15 Proverbios 13:20-pica: “Yachaisapacunahuan tandanacujca, yachaisapami tucun. Ashtahuanpish rumi shungucunahuan tandanacujca, jatun llaquipimi urman” ninmi. Jehová Diosmi ñucanchij alli causachun munashpa mandashcacunata curca. Chaimantami Dina shina ama llaquipi urmangapajca Dios mandashcacunata tucuipi cazuna canchij. Shinallataj Bibliapi nishcacunata alli intindingapajmi esforzarina canchij (Proverbios 2:6-9; Salmo 1:1-3).

16 Alli yuyaita charingapajca Diospaj Shimitami yachana canchij. Shinallataj decisioncunata agllacushpapish Diostami mañana canchij. ‘Alli cazuj, alli yuyaiyuj sirvijpaj’ consejocunatapishmi alli chasquina canchij (Mateo 24:45; Santiago 1:5). Juchayujcuna cashcamantami tucuicuna pandarinchijlla (Jeremías 17:9). Pero, huainayanapi urmagrijta ricushpa shuj huauqui o shuj pani consejota cujpica ¿imatataj rurashun? ¿allichu chasquishun o culirashunchu? (2 Reyes 22:18, 19).

17. ¿Shuj huauqui o pani consejota cujpica imatataj rurana canchij? Shuj ejemplota churashpa parlai.

17 Shuj parlota parlashun. Shuj panitaca trabajopimi paipaj compañeroca pugllarishpa paihuan llujshichun invitan. Chai jovenca alli laya ricurishpapish Jehová Diosta mana sirvinchu. Shujtaj panica chaita ricushpami ama llaquipi urmachun chai panimanca consejota cun. Chai panica ¿consejashcataca chasquinachu can o culiranachu can? Cai panica Diosta cꞌuyashpapish pandari tucunmi. Diosta mana sirvij cꞌarihuan purish catishpaca pai yuyashcallapimi shunguta churanga. Chashnami huainayana juchapi urmai tucun (Proverbios 22:3; 28:26; Mateo 6:13; 26:41).

JOSEMANTA YACHASHUN

18, 19. ¿Joseca juchapi ama urmangapajca imatataj rurarca?

18 José Egipto llajtapi causacujpimi paipaj amopaj huarmica ‘ñucahuan siririshun’ nishpa inquitaj carca. Esclavo cashcamantami Joseca mana shujtaj ladopi causanaman ri tucurca. Joseca Jehová Diostami achcata cꞌuyarca. Chaimantami chai huarmi cutin cutin inquitajpipish juchapi mana urmarca. Shuj punllaca amopaj huarmica paihuan siririchun munashpami mana cacharisha nirca. Pero Joseca chaimanta callpashpami rirca (Génesis 39:7-12-ta leyipai).

19 José huainayana munaita chari callarishpaca tal vez chai huarmihuanmi juchapi urmanman carca. Pero Joseca tucuimanta yallica Jehová Diostami shungumanta cꞌuyaj carca. Chaimantami chai huarmitaca: ‘Ñuca amoca canllatami mana ñuca maquipi churarca. Chashna cashcamanta ñucaca maitataj jatun millaita rurashpa, Taita Diosta pꞌiñachishpa juchallishari’ nirca (Génesis 39:8, 9).

20. ¿José tucuipi cazushcamantaca Diosca imatataj rurarca?

20 Joseca familiamanta carupi cashpapish Jehová Diosta tucuipimi alli sirvirca. Chaimantami Diosca cushilla sintirirca (Proverbios 27:11). Shinallataj paitaca achcatami bendiciarca (Génesis 41:39-49). Huainayanamanta jarcarinaca sinchichari ricuringa. Pero, Salmo 97:10-pica: “Diosta cꞌuyajcunaca, millaita ruranataca pꞌiñaichigari. Paipajlla caj jucha illajcunapaj almataca paimi huaquichin. Paita mana rijsijcunapaj maquimantapish paimi quishpichin” ninmi.

21. ¿Josepaj ejemplota catishpa shuj jovenca imatataj rurarca?

21 Allita rurangapaj, millaita pꞌiñangapajmi achcata esforzarina canchij (Amós 5:15). Juchapi urmashpaca shuj ratollami alli sintirishun. Pero qꞌuipaca achca llaquicunatami charishun (Hebreos 11:25). Jehová Diosta tucuipi cazushpaca huiñaitami cushilla causashun (Proverbios 10:22). Tucuicunami Diostaca alli sirvi tucunchij. Colegiopi shuj huauquihuan ima tucushcata ricushun. Paipaj compañeraca: “Exámen de matematicaspi ñucata ayudajpica canhuanmi siririsha” nircami. Chai jovenca huainayanapi ama urmangapajca Josepaj ejemplotami yuyarirca. Chaimantami paipaj compañerataca, “canhuanca manataj siririshachu” nirca. Juchapi mana urmashcamantami chai huauquica tranquilo, cushilla sintirirca.

JEHOVÁ AYUDACHUN SAQUI

22, 23. ¿Juchapi urmajpica Diosca ima shinataj ayudan?

22 Diabloca huainayanapi urmachunmi achca trampacunata churan. Tucuicunami mai ratopica mana alli yuyaicunata charinchij. Chaita mishanaca maipica sinchi layami ricuringa (Romanos 7:21-25). Pero Jehová Diosca ñucanchij “ñutu allpamanta” cashcataca allimi yachan (Salmo 103:14). ¿Shuj huauqui o pani juchapi urmajpica Diosca perdonangachu? Ari. Shungumanta arrepintirijpimi Diosca perdonanga (Salmo 86:5; Santiago 5:16; Proverbios 28:13-ta leyipai).

23 Jehová Diosca ñucanchijta cuidachun, yachachichunmi ancianocunata churashca (Efesios 4:8, 12; Santiago 5:14, 15). Paicunami Dioshuan alli tucuchun cꞌuyaihuan ayudangacuna (Proverbios 15:32).

ALLI YUYAITA CHARISHUNCHIJ

24, 25. ¿Dios mandashcacunataca imamantataj alli intindina canchij?

24 Alli decisioncunata agllangapajca Dios mandashcacunatami alli intindina canchij. Proverbios 7:6-manta 23-camaca shuj jovenmantami parlan. Paica yuyai illaj cashcamantami huainayana juchapi urmarca. Ñucanchijpish chai joven laya juchapi ama urmangapajca Dios mandashcacunata yachashpaca mana yuyaillapi charinachu canchij. Ashtahuanpish imata yachashcataca causaipimi pajtachina canchij. Proverbios 19:8-pica: “Maijanpish yuyaita japijca, quiquin causaita cꞌuyanmi. Alli yuyaita huaquichijca, allita japingami” ninmi.

25 ¿Dios mandashcacuna alli cashcata, chaicunata cazushpa cushilla causanata cringuichu? (Salmo 19:7-10; Isaías 48:17, 18). Caita manaraj shungumanta crishpaca Jehová canta ima shina ayudashcatami yuyarina cangui. Pai alli cajta ricushpami paita ashtahuan cꞌuyai callaringui (Salmo 34:8). Shinallataj Dios munashcata rurangapaj, pai millashcata millangapajmi esforzarina cangui. Ashtahuanpish, ‘tucui imapipish mana llulla canata, alli canata, cashcata ruraj canata, chuya canata, cꞌuyashca canata, alli nishca canata’ yuyaillami causana cangui (Filipenses 4:8, 9). Ñucanchijpish José shinami Dios mandashcacunata cazushpa causana canchij (Isaías 64:8).

26. ¿Catij capitulocunapica imatataj yachashun?

26 Jehová Diosca cazadocunapish, solterocunapish cushilla causachunmi munan. Catij capitulocunapica cazarashpa ima shina cushilla causanatami yachashun.

^ Mateo 5:29, 30 (NM): “Cambaj alli lado ñahui pandachicujpica canmanta surcushpa shitai. Cambaj tucui cuerpondij Gehenapi shitashca canapaj randica cambaj shujlla ñahuita surcushpa shitanami ashtahuan alli. Chashnallataj cambaj alli lado maqui pandachicujpica canmanta pꞌitishpa anchuchi. Cambaj tucui cuerpondij Gehenapi shitashca canapaj randica cambaj shujlla maquita pꞌitishpa anchuchinami ashtahuan alli.”