Ima tiyashcata ricui

Ima tiyashcata ricui

“Ñuca mandaj canaca mana cai pachamantachu”

“Ñuca mandaj canaca mana cai pachamantachu”

“Ñucaca chaipajllatajmi cai pachaman shamushpa huacharircani. Mana llullata huillangapajmi shamurcani” (JUAN 18:37).

CANTOCUNA: 15, 74

1, 2. a) ¿Cai mundopi causajcunaca ima shinataj can? b) ¿Ima tapuicunatataj cai temapica yachashun?

EUROPA llajtamanta shuj panica: “Uchillamantami mana alli ruraicunata ricurcani. Politicocuna ima shina mandajta mana munarcanichu. Chaimantami gobiernopaj contra tucushpa purij gentecunahuan tandanacuj carcani. Shinallataj shuj terroristapaj noviami carcani” ninmi. Africamanta shuj huauquipish manaraj testigo de Jehová tucushpaca macanacuna alli cashcatami ricuj carca. Paica: “Ñuca llajtapi causajcuna shujtaj gentecunata yalli cashcatami yuyarcani. Chaimantami shuj partido politicoman yaicurcani. Chaipica contracunata lanzacunahuan huañuchina cashcatami yachachirca. Contracuna ñuca pueblomanta cajpipish huañuchina cashcatami yachachirca” ninmi. Shinallataj Europamanta shujtaj panipish: “Shujtaj llajtamanta cajcunata, shujtaj religionpi cajcunataca manataj ricunayachishpami pꞌiñaj carcani” ninmi.

2 Chai huauqui panicuna nishca shinaca gentecunaca politicapi yaicushpami pꞌiñanacushpalla causancuna. Huaquin politicunacarin parocunata rurashpami paicunata mana mandachun nishcata ricuchishcacuna. Shujtaj llajtamanta cajcunatapish manataj ricunayachincunachu. Bibliapi nishca shinaca tucuri punllacunapi causacushcamantami gentecunaca imapipish mana de acuerdo cancuna (2 Timoteo 3:1, 3). Cai mundopi gentecuna shina ama chꞌicanyarishpa causangapajca ¿imatataj rurana canchij? Jesús cai Allpapi cajpica achcacunami politicapi chagrurishpa shujtajcunamanta chꞌicanyarishcacuna carca. Chaita ricushpa Jesús imata rurashcata yachangapajca cai tapuicunatami yachashun: ¿Jesusca imamantataj politicapi mana chagrurirca? ¿Paica Diosta sirvijcunataca politicapi mana chagrurina cashcataca ima shinataj ricuchirca? ¿Shujtajcunata pꞌiñashpa macana mana alli cashcataca ima shinataj ricuchirca?

¿JESUSCA POLITICAPI CHAGRURIRCACHU?

3, 4. a) ¿Jesús causashca punllacunapica achca judiocunaca imatataj shuyacurcacuna? b) ¿Jesusta catijcunapish imatataj shuyacurcacuna?

3 Jesusca achca judiocunamanmi Diosmanta huillarca. Pero paicunaca romanocuna mandachunca mana munarcachu. Judiocuna chashna yuyashpa catichunmi huaquincunaca shuj grupota formarcacuna. Chaicunataca celotes nishpami rijsircacuna. Paicunaca Galileamanta caj Judas runapaj yuyaicunatami catijcuna carca. Judasca punta siglopica: “Ñucami Mesías cani” nishpami gentecunata pandachirca. Historiamanta parlaj Josefoca: “Judasca, judiocuna romanocunata ama cazuchunmi inquitarca. Impuestocunata pagajcunatapish manchaisiquicunami canguichij nijmi carca” nircami. Chaimantami romanocunaca Judasta huañuchircacuna (Hechos 5:37). Huaquin celotescunapish macanacushpami paicunapaj munaicunata pajtachijcuna carca.

4 Judiocunaca Mesías shamuchunmi shuyacurcacuna. Politicapi pushaj tucushpa romanocuna llaquichicushcamanta quishpichichunmi munarcacuna. Shinami judiocunaca cushilla causanata shuyarcacuna (Lucas 2:38; 3:15). Achcacunaca Israel llajtamanta Mesías mandanatapishmi crirca. Chaimi shujtaj lugarcunapi causaj judiocunapish chai llajtaman tigrai tucurcacuna. Bautizaj Juanpish Jesustaca: “¿Canchu chai shamuna cashcaca cangui, mana cashpaca shujtajtachu shuyana canchij?” nircami (Mateo 11:2, 3). Chashna nishpaca judiocunata shujtaj quishpichij shamunata o mana shamunatami yachasha nirca. Shuj cutinca Jesusca causarishca qꞌuipami Emaús llajtaman ricuj discipulocunahuan tupanacurca. Chaipimi paicunaca Jesustaca ‘Mesiasca romanocunamanta mana quishpichishcachu’ nirca (Lucas 24:21-ta leyipai). Asha tiempo qꞌuipapish apostolcunaca Jesustaca ¿cunanchu cai llajtata judiocunallataj mandachun cugringui? nircacunami (Hechos 1:6).

5. a) ¿Galileocunaca imamantataj Jesús rey cachun munarcacuna? b) ¿Jesusca imatataj nirca?

5 Galileocuna Jesús alli yachachij cajta ricushpa, ungushcacunatapish jambijta ricushpa, yaricachijcunamanpish carangapaj poderta charijta ricushpami paicunaca rey cachun munarcacuna. Shuj punllacarin Jesusca casi cinco mil cꞌaricunamanmi cararca. Chaimi chai runacunaca ‘paita jatun Mandajta rurangapaj huaicanacushun’ ninacurcacuna. Chaita yachashpami Jesusca ‘pailla cutin jahua urcuman rirca’ (Juan 6:10-15). Cayandij punlla galileocuna casilla cajta ricushpami Jesusca cancuna minishtishca cosascunata cunamanca mana shamurcanichu. Ashtahuantajca Dios churashca Mandanamanta huillanamanmi shamurcani nirca. Chaimantami: “Chingarijlla micunataca ama mashcaichijchu, ashtahuanpish mana tucurij huiñai causaipaj micunata mashcaichij” nirca (Juan 6:25-27).

6. ¿Cai Allpapi mandaj canata mana munashcataca Jesusca ima shinataj ricuchirca? (Página 3-pi tiyaj punta dibujota ricui).

6 Jesusca ñallami huañugrirca. Pero paipaj discipulocunaca Jesús rey tucushpa Jerusalenpi mandachunmi shuyarcacuna. Chaita mana ruragrishcata intindichingapajmi Jesusca shuj mina cullquimanta parlarca. Chai parlopica Jesusca ‘tucuicuna alli nishca shuj runahuanmi’ chꞌimbapurarirca. Chai runaca achca tiempotami caru llajtaman rina carca (Lucas 19:11-13, 15). Shujtaj cutinca Pilatoca gentecunata paipaj contra Jesús jatarichinatami mancharca. Chaimi paica Jesustaca: “¿Canca judiocunata jatun Mandajchu cangui?” nishpa tapurca (Juan 18:33). Pero Jesusca: “Ñuca mandaj canaca mana cai pachamantachu” nircami. Chashna nishpaca politicapi mana chagrurisha nishcata, ashtahuanpish paica jahua pachapi mandana cashcatami ricuchirca (Juan 18:36). Shinallataj: “Mana llullata huillangapajmi shamurcani” nircami (Juan 18:37-ta leyipai).

¿Cai pachapi tiyaj problemacunallapichu yuyanchij o Dios churashca Mandanapichu yuyashpa causanchij? (Párrafo 7-ta ricui).

7. ¿Shungu ucullapipish politicata mana apoyanaca imamantataj sinchi ricurin?

7 Jesusca imapaj cai Allpaman shamushcataca allimi yacharca. Ñucanchijpish Jesús shina imapaj causacushcata yachashpaca politicata mana apoyashunchu. Shungu ucullapipish mana apoyashunchu. Pero caita ruranaca maipica sinchichari ricuringa. Shuj superintendenteca: “Visitashca lugarcunapica gentecunaca paicunapaj llajtamantami dimastij jatun tucuncuna. Paicunapuralla mandanacunatami munancuna. Pero huauqui panicunaca ama paicuna shina yuyangapajmi Diosmanta huillashpa catincuna. Dioslla mana alli ruraicunata tucuchinatami shuyancuna. Chashnami tandalla shina causancuna” ninmi.

JESUSCA POLITICAPI MANA CHAGRURISHCATACA ¿IMA SHINATAJ RICUCHIRCA?

8. ¿Punta siglopi causaj judiocunaca ima mana alli ruraicunatataj ricurcacuna?

8 Gentecunaca mana alli ruraicunata ricushpaca politicapi chagrurinatami munancuna. Jesús causacui punllacunapipish impuestota pagana cashcamantami gentecunaca politicapi chagrurircacuna. Chai punllacunaca allpamanta, charishca cosascunamanta, huasimantami judiocunaca impuestota pagana carcacuna. Tucuicuna pagachunmi romanocunaca censota rurarcacuna. Pero impuestota cobrajcunaca yalli yallimi cobrajcuna carca. Chaimantami gentecunapajca paganaca sinchi ricurirca. Chaita ricushpami Galileamanta Judasca romanocunata mana cazusha nirca. Maipicarin impuestota cobrajcunaca mandajcunaman cullquita cushpami politicapi alli puestocunata charijcuna carca. Chashnami paicunaraj cullquiyuj tucurcacuna. Impuestota cobrajcunata pushaj Zaqueo runapish gentecunata achcata cobrashpami charij tucurca (Lucas 19:2, 8).

9, 10. a) ¿Jesús politicapi chagrurichunca paipaj contracunaca imatataj rurarcacuna? b) ¿Jesusmantaca imatataj yachanchij? (Página 3-pi tiyaj chaupi dibujota ricui).

9 Herodes parte cajcunaca Jesús politicapi chagrurichunmi munarcacuna. Chaimantami: “Cesarman impuestota cunaca ¿allichu canga? “ nishpa tapurcacuna. Chai impuestota cungapajca romanocunapish judiocunapish shuj denario cullquitami pagana carcacuna (Mateo 22:16-18-ta leyipai). Romata mandajca chaita pagachishpami pailla tucuicunata mandaj cashcata ricuchirca. Chaimantami judiocunaca pꞌiñarircacuna. Herodes parte cajcunaca ¿imamantataj Jesustaca chashna tapurcacuna? Jesús chai impuestota mana paganachu canguichij nijpica romanocunapaj contra cashcatami ricuchinman carcacuna. Pero paganami canguichij nijpica paita catijcunaca shitashpami rinman carca.

10 Jesusca politicapi mana chagrurishcata ricuchingapajmi: “Cesarpajtaca paiman cuichij, Diospajtaca Diosman cuichij” nirca (Mateo 22:21). Jesusca impuestota cobrajcunaca shuhuajcuna cashcatami yacharca. Pero paica Dios churashca Mandanalla tucui problemacunata tucuchinata yachashcamantami chai problemacunata allichinata mana munarca. Jesús shinallatajmi ñucanchijpish politicapi mana chagrurina canchij. Huaquin politicocuna allita laya ruracujpipish mana apoyanachu canchij. Shinallataj cai politicomi alli, cutin cai politicoca mana allichu nishpa yuyanapaj randica Dios churashca Mandanalla alli causaita apamunatami yuyarina canchij (Mateo 6:33).

11. ¿Gentecuna shujtajcunamanta yalli cashcata ama yuyachunca imatataj rurana canchij?

11 Achca testigo de Jehovacunami politicapi cana yuyaicunata ladoman saquishcacuna. Gran Bretañamanta shuj pani ima tucushcata ricushun. Universidadpi Sociologiata estudiashca qꞌuipami paica politicapi participai callarirca. Paica: “Ñucanchijtaca yana cashcamantami llaquichishpa causajcuna carca. Yana gentecunata difindingapajmi shujtajcunahuan litunacuj carcani. Chai litunacuipi shujtajcunata ganashpapish llaquillami sintirij carcani. Gentecunaca paicunapaj raza ashtahuan yalli cashcata yuyashpami shujtajcunata llaquichincuna. Cashna yuyaitaca paicunapaj shungupimi charincuna” ninmi. Pero paica Bibliata yachai callarishpa shungumanta chai panda yuyaita llujchina cashcatami cuentata curca. Chaimantami paica: “Cambiocunata rurangapajca shuj blanco ñañami pacienciahuan ñucaman yachachirca. Cunanca lenguaje de señas congregacionpimi precursora regular shina sirvicuni. Chashnami tucui laya gentecunaman Diosmanta huillashcani” nin.

‘CAMBAJ ESPADATA HUAQUICHI’

12. ¿“Levaduracunamanta huaquichiringuichij” nishpaca Jesusca imatataj nisha nirca?

12 Jesús causai punllacunapica religionta pushajcunaca politicatami apoyajcuna carca. La vida cotidiana en Palestina en tiempo de Jesús nishca libropica: “Judiocunaca politicocuna shinami chꞌican chꞌican grupo religioncunata charirca” ninmi. Chaimantami Jesusca paita catijcunataca: “Riquichij, fariseocunapaj Herodespaj levaduramantaca huaquichiringuichij” nirca (Marcos 8:15). Galileocuna Jesús rey cachun munashca qꞌuipallami paica cai shimicunataca nirca. Herodes nishpaca Jesusca Herodesta catijcunamantami parlacurca. Shinallataj caishuj grupoca fariseocunami carca. Paicunaca judiocuna romanocunata mana cazuchunmi munarcacuna. Chashnallataj Mateo libropi nishca shinaca Jesusca saduceocunamantapishmi parlarca. Saduceocunaca politicapi alli puestota charishcamantami romanocuna mandashpa catichun munarcacuna. Chaimantami Jesusca paita catijcunataca: “Paicunapaj levaduracunamanta huaquichiringuichij” nirca. Chashna nishpaca cai quimsa grupocuna yachachishcacunamanta huaquichirina cashcatami nisha nicurca (Mateo 16:6, 12).

Jesusca paita catijcunataca politicapi ama chagruringuichij nircami

13, 14. a) ¿Religioncuna politicapi satirijpica imataj tucun? b) ¿Ñucanchijta mana alli tratajpipish imamantataj mana macanacuna canchij? (Página 3-pi tiyaj último dibujota ricui).

13 Religioncuna politicapi satirijpica siempremi macanacuicuna tiyan. Chaimantami Jesusca paita catijcunataca politicapi ama chagruringuichij nirca. Fariseocunapish, sacerdotecunapish Jesús nishcata uyashpa gentecuna ñucanchijtaca mana uyasha ningachu nishpami mancharcacuna. Shinallataj politicapi, religionpipish alli puestota ña mana charishunchu nircacunami. Paicunaca: ‘Jesús chashna rurashpa catichun saquijpica ñataj paita tucuicuna crinman, ñucanchij Taita Diospaj huasitapish Roma llajtamanta shamushpa urmachishpa shitanman, cai ñucanchij llajtatapish ñataj quichunman’ nircacunami. Chaimantami Jesusta huañuchinata yuyarircacuna (Juan 11:48). Sacerdotecunata mandaj Caifasmi Jesusta ima shina huañuchinata ricurca (Juan 11:49-53; 18:14).

14 Caifasca tutayajpimi Jesusta japichun soldadocunata cacharca. Chaitaca Jesusca allimi yacharca. Chaimantami último micuita rurashca qꞌuipaca apostolcunataca espadacunata mashcaichij nirca. Cai ishqui espadacunahuanca Jesusca ¿imatataj yachachisha nirca? (Lucas 22:36-38). Chai tutallatajmi Pedroca yallitaj pꞌiñarishpa shuj soldadopaj rinrinta espadahuan pꞌitirca (Juan 18:10). Chaimi Jesusca: ‘Cambaj espadata huaquichi. Espadahuan macanacujcunataca, espadallahuantaj huañuchishcami canga’ nirca (Mateo 26:52, 53). Chashna nishpaca cai pachapaj ruraicunahuan mana chagrurina cashcatami yachachirca. Jesusca ñami caimanta Diosta mañashca carca (Juan 17:16-ta leyipai). Apostolcunaca Jehová Diosllataj mana alli ruraicunata allichinatami shuyana carcacuna.

15, 16. a) ¿Diospaj Shimita yachashpaca huauqui panicunaca imatataj rurashcacuna? b) ¿Diosca imatataj cunan punllaca ricucun?

15 Punta parrafopi parlashca huauqui panicunaca Jesús shina cangapajmi esforzarircacuna. Por ejemplo, Europa llajtamanta panica: “Macanacushpalla causashpaca mana alli causanchijchu. Achcacunami macanacuipi participashcamanta huañushcacuna. Shujtajcunacarin pꞌiñarishcami causancuna. Pero ñucaca Jehová Dioslla alli causaita apamunata Bibliapi yachashcamantami cushilla sintirini. Chaitami 25 huatacunata shujtajcunaman yachachicushcani” ninmi. África llajtapi causaj huauquipish lanzataca “espiritupaj espadata” shinami rurarca. Espiritupaj espadaca Diospaj Shimimi can (Efesios 6:17). Chaimantami cai huauquica cunanca alli huillaita tucui laya gentecunaman huillacun. Cutin Europamanta shujtaj panica testigo de Jehová tucushca huashami ñaupa mana ricunayachishca llajtamanta huauquihuan cazararca.

16 Ñucanchijpajpish panda yuyaicunata cambianaca importantemi can. Bibliapi nishca shinaca gentecunaca mama cucha mana casilla cai tucushpa, caiman chaiman huajiaj shinami causancuna (Isaías 17:12; 57:20, 21; Apocalipsis 13:1). Politicapi chagrurishcamantami gentecunaca chꞌicanyarinacushpa, pꞌiñanacushpa, macanacushpa causancuna. Pero ñucanchijca mana chai gentecuna laya causanchijchu. Ashtahuanpish tandalla, cushilla causajta ricushpami Jehová Diosca cushilla sintiringa (Sofonías 3:17-ta leyipai).

17. a) ¿Ima shinataj tandalla causai tucunchij? b) ¿Catij temapica imatataj yachashun?

17 Cai temapi yachashca shinaca tandalla causangapajca ¿imatataj rurana canchij? Dios churashca Mandanalla alli causaita apamunatami tucui shunguhuan crina canchij. Shinallataj politicapipish mana chagrurinachu canchij. Macanacuicunapipish mana chagrurinachu canchij. Pero huaquinpica shujtajcunamanta yalli cashcatami sinti tucunchij. Chashna yuyaicunata charishpaca shujtajcunahuan mana tandalla causashunchu. Ama chashna causangapaj ñaupa tiempopi Diosta sirvijcuna imata rurashcatami catij temapica yachashun.