Ima tiyashcata ricui

Ima tiyashcata ricui

¿Yacharcanguichu?

¿Yacharcanguichu?

¿Mardoqueoca ciertotajchu causarca?

ESTER libropica Mardoqueomantami achcata parlan. Mardoqueoca rey Asueropaj punllacunapimi palaciopi trabajaj carca. Paitaca Judea llajtamantami apamurcacuna (cunan punllacunapi achcacunaca rey Asueroca rey Jerjes Primero cashcatami crincuna). Mardoqueoca contracuna reyta huañuchichunca mana saquircachu. Chaimantami reyca paihuan agradecido cashcamanta, paita tucuicunapaj ñaupajpi jatunyachichun mandarca. Mardoqueopaj, judiocunapaj contra Hamán huañushca huashami reyca Mardoqueotaca punta ministro cachun nombrarca. Mardoqueoca ministro cashcamantami Persia llajtapi causaj judiocunata huañunamanta quishpichi tucurca (Ester 1:1; 2:5, 21-23; 8:1, 2; 9:16).

1900 huatamanta huichimanca historiamanta estudiajcunaca Ester libro mana cierto cashcata, Mardoqueopish mana nunca tiyashcatami nircacuna. Pero 1941 huatapimi huaquin arqueologocunaca persa shimipi quillcashcacunata tarircacuna. Chaipica Mardoqueo de verastaj tiyashcatami ricurcacuna.

Chai quillcashcacunapica Marduka shuti runamanta parlashcatami ricurcacuna (quichua shimipica Marduka shutica Mardoqueo nisha ninmi). Chai quillcashcapica Mardoqueoca Susa llajtapi contador cashcatami huillarca. Chaita ricushpaca persacunapaj causaimanta estudiaj Arthur Ungnad runaca: “Cai quillcashcallapimi Bibliapi nishca shinaca Mardoqueomanta parlan” nircami.

Arthur Ungnad chai shimicunata nishca huashaca achca huaranga huaranga persa shimipi quillcashcacunatami tarircacuna. Cai quillcashcacuna ima nisha nishcata intindingapajmi traducircacuna. Por ejemplo, Persépolis llajtapica pircacuna cꞌuchullapimi achca quillcashcacunata tarircacuna. Chai quillcashcacunaca mandaj Jerjes Primero causashca tiempomantami can. Chai quillcashcaca elamita shimipimi can. Chaipica Ester libropi tiyaj achca shuticunallatajmi ricurin. a

Mardoqueo shutica persa shimipi ñaupa quillcashcacunapimi ricurin.

Persepolispi tarishca shuj quillcashcapica Marduka, mandaj Jerjes Primeropaj secretario cashcatami huillan. Cutin shujtaj quillcashcapica Marduka traducij cashcatami huillan. Cai quillcashcacunaca Biblia ima nishcahuanmi igual can. Bibliapica Mardoqueo reypaj ayudaj cashcata, por lo menos ishqui shimita parlaj cashcata, Susa llajtapi reypaj palacio pungupi tiyarij cashcatami huillan (Ester 2:19, 21; 3:3). Cai pungupica mandajta ayudajcunami tiyarijcuna carca.

Ña ricushca shinaca persa shimipi quillcashcacunahuan, Biblia quillcashcacunahuanca igualmi can. Por ejemplo, Marduka shuti runaca Susa llajtallapitajmi causarca. Mandaj Jerjes Primeropaj ayudajmi carca. Caita ricushpaca Marduka shuti runa Mardoqueo runallataj cashcatami intindinchij.

a 1992 huatapica Edwin Yamauchi shuti profesorca: ‘Ester libropi parlaj 10 shuticunaca Persepolispi tarishca quillcashcacunapimi ricurin’ nircami.