Mashcaushca publicacionma ri

Quiilca tiaj ri

¿Maibi tupana sirtu chapanara?

¿Maibi tupana sirtu chapanara?

¿Maibi tupana sirtu chapanara?

IYARI shu reloj shayarishca ashcara paquirishca cuinta ricurin. Mascangui shu relojta alichijta, ricungui maican ashca quillcariajcunara imasna cai reloj alichingahua, maicanguna caran tunu ninun. Shinajpi tupangui shu vecino ashca timpu huashama cai tunu relojgunallara ruraj ashcara shinallara cai runa mana cullquira cubrasha alichingaj munaj ashcara. Maicambi ahualla an intindingaj maican relojta alichijma ringaj ¿sirtuchu?

Cuna reloj chapanahua pariju ricushun. Riparangui ña caita pirdiushcara imasna cai shinzhi timpuunahua pasaushca cuinta ¿maimara llutaringuima cai yanapaira mañangaj? Ashca runauna ricuchinun cai shinzhi llaquiunara alichingaj shinajpis paiguna camachishcaunas manali intindichishcauna anun. ¿Llutarina ushanchi maican cai runara Rurajma chapanara charingahua? Biblia nin “caran ñucanchimanda pai mana caruichu” shinallara munanmi yanapangahua (Rashcauna [Hechos] 17:27; 1 Pedro 5:7).

Imara an sirtu pacha chapana

Biblia chapanamanda rimashca mas sirtura ricuchin imasna maican médico, científico, psicólogos cuna punzhai yachachishcamanda yali an. Biblia sirtu shimiuna quillcashcai ricuchica “chapanara” munaihua alira chapangaj. Chapana ishqui tunumanda yachachin: alimanda munaihua, charina sirtu rimashcaunara cai pasangaraushcamanda. Biblia shu sirtu chapanara cushca, mana yangamanda ricuchina cuinta an. Maspas sirtu rurashcaunai camaigunai pasashcara ricuchin.

Shu chapaira charina quirina cuinta an, quirina camaigunai ricuchin mana yangamanda rimashcallai (Hebreos 11:1). Biblia quirina chapanahua shuj tunu cuinta ricurin, mana chi tunulla cuinta (1 Corintios 13:13).

Ricuchingahua: shu ali amigora yanapaira mañasha, charinchi shu chapanara pai yanapangaj. Chi chapana mana yangamanda an, quirinchi chi amigoi alira ricsinchi yachanchi pai imasna llaquij ali shungura charishcara ñaupa timpumanda. Ñucanchi quirina chapana ali apanacushca an, cai anmi shuj shujma yanapan mana shinallara an cai. ¿Imasna charina ushanchi casna tunu chapaira Diospi?

¿Maimanda shamun chapana?

Jehová sirtu chapanara Cuj an. Biblia timpuunai paita ninuca “Israelmanda chapana” (Jeremías 14:8). Tucui sirtu chapanara paimanda shamuj llacta charica, rimanuj aca pai shu chapana ashcara. Cai mana chillai munana cuinta aca. Dios sirtu camaigunara cuca cai chapanara charingaj. Ashca timpu paigunahua pasashca huasha riparanuca Jehová pai rimashca shimiunara tucui timpui pactachij aca. Josué Israel llactara pushaj, llactara rimaca: “Canguna alira yachanguichi [...] Jehová Dios tucui ali rimashca shimiunamanda mana imas pandarishcachu” (Josué 23:14).

Huaranga huatauna huasha Jehová shinallara ricuchisha catiun. Bibliai tucui Jehová Dios pactarina shimiuna quillcachishca tiashca, pai sirtu pactachinamanda. Pai pactachina shimiuna ali sirtu anun, quillcachishca tiashca ña imasna rimashca ratui pactarishca cuinta an.

Chiraigu Bibliara rimana ushanchi shu libro chapanamanda. Ña estudiasha catiushca imasna Dios runaunahua rurashcara ñucanchi chapana mas mirarisha catinga paibi. Apóstol Pablo quillcaca: “Ñaupa huras Quillcashcauna ñucanchira yachachingaj quillcanaushca aca, ñucanchi ahuantana shungumanda, Quillcashcauna cariyachishcamandas, ali chapanara charingaj” (Romanos 15:4).

¿Ima chapanara Dios cun?

¿Ima huras mas sirtu chapanara ministinchi? ¿Manzhu maican huañujpi? Shinajpi ashcaunaj shu aillu huañujpi huaquimbi shinzhi an shu chapanara charingaj. ¿Imara quichuna ushan chapanara mas huañunamanda? Tucuigunara catin. Shinajpi shu timpu chimanda anzhurina ushanchi, huasha tupana ushan. Sirtu pacha Biblia casna nin “puchucai chijnij” (1 Corintios 15:26).

Shinajpi ¿imasna chapaira tupana maican huañujpi? Cai versículo Bibliamanda riman puchucai chijnij shinallara ‘tulashca’ angami. Jehová Dios mas ashcara ushaira charij an huañuimandas ricuchishca ashca timpuunai. ¿Imasna? Runaunara causachisha. Biblia iscun cuti yachachin Yaya Dios utilizaca paihua ushaira huañushcaunara causaira cutichingaj.

Maican valishca punzhai, Jehová paihua churi Jesusta ushaira cuca Lazarora causachingaj paihua llaquishca amigo chuscu punzha huañushca aca. Jesús mana miticusha rurarcachu maspas pajllai ricuchisha ashca runauna ñaupajpi (Juan 11:38-48, 53; 12:9, 10).

Huaquimbi can tapuringuichari imarasha maican runaunara causachica nisha, ña timpu pasashca huasha rucuyanuca, cutillara huañungaj tigranuca. Sirtumi cai rimashcaunamanda, maican causachishcauna yachanchi mana ñucanchi munai ashcara ñucanchi aillu huañushcauna cutillara causaringaj tigranuchu: ña estudiashcai quirinchi huañushcauna causarina ashcara. Shuj shimiunai, sirtu chapanara charinchi.

Jesús cutipasha nica: “Ñucaga causarina mani, causais ani” (Juan 11:25). Jehová paihua ushaira cungami Jesusta runaunara causachingaj tucui munduibi. Shinallara nica: “Huras shamungami tucui pambariajcuna paihua shimira uyanaungami” (Juan 5:28, 29). Shinajpi tucui samaujcuna atachishca anungami huañushcamanda shu paraíso Allpai causangahua.

Apóstol Pablo nica: “Huañushcauna causarinaungami, aliunas manaliunas” (Hechos 24:15).

Cai pactachina shimiuna ¿cushiyachinzhu? Huañushcauna shu ali partii anun cuirashcauna shu huahua mama icsai tiashca cuinta. Shinajpi maican huañushcai ajcuna sirtu pacha huacachishcauna anun Tucui Ushaj Diospa iyaibi (Lucas 20:37, 38). Ñalla cai runauna atachishca anunga shu sumaj cushi munduibi causangaj, imasna cunara pagarij huahuara shu aillu cushihua chapaushca cuinta. Huañujpis chapanara charinchi.

Chapana imara rurana ushan ñucanchimanda

Pablo ashcara yachachin valishca chapanamanda. Ricuchin imasna Diospa iru churarinaunara parti cuinta: gura (1 Tesalonicenses 5:8). ¿Imara rimana munaca chihua? Imasna ñaupa Biblia timpuunai suldaruuna macanungaj icungahua churarina anuca iru gurara, shu cara gura ahuai. Chi iru gura yanapaca umaibi shinzhi macashcaunara apishca ama huañuchichu. Shinallara imasna cai irumanda gura umara yanapashca cuinta, chapanas yanapan ñucanchi iyaira ali iyaringaj. Shu ali chapanara charisha Dios munashca cuinta achu, manali sintinaunas yapajta turbarinaunas mana quichunga ganaslla iyaibi sintirinara llaquiunara charishas. Tucui ministinchi chi iru gura cuinta.

Pablo utilizaca shu ejemplora ricuchingaj chapana Diospa munaihua pariju an. Quillcaca: “Cai ali chapanara charinchi, shu almara huatana cuinta” (Hebreos 6:19). Imasna Pablo ashca barcuunahua yacui undarishca cuinta, pai ña ricsica imasna garabatuhua huatana valishca ashcara. Shu shinzhi huaira tamia shamujpi barcura pushajcuna yacuma shitanuj aca cai garabatura apichingaj. Cai shinzhira yacu ucui apirijpi cai barcu ahuantanmaca tamia huaira shamujpis mana llutarinmachu yacu mayanma piñas partiunai huajliringaj.

Shinallara Dios pactachina shimiuna ñucanchij shu sirtu chapana an, chi chapana yanapana ushan cai mundui tiaj llaquiunara vinsingaj. Jehová pactarina shimira riman ñalla shamunara chi punzha ña mana turmindaringaj guerragunamanda, manali runaunamanda, llaquiunamanda, ña mana huañuimanda (ricungui pág. 10 partii). Chi chapanama llutarina yanapana ushan mana barcu cuinta pambaringaj, chi animachin Dios mandashcaunara casungaj, mana cai mundui manali tiaj cosasgunara rurasha catingaj.

Jehová chapanara cushca canhua pariju an. Pai munanmi can pai munashca cuinta causachu. “Pai munanmi tucui runauna quishpinauchu”. ¿Imasna quishpirinara charina? Punda partii tucui runauna pactana anun “sirtu shimira yachanama” (1 Timoteo 2:4). Cai revistara quillcajcuna animachinun can ricsingaj sirtu yachanara causangaj cujta Diospa Shimimanda shamun. Dios chapanara cushca mas atun an, cai mundu cuna munashca cuinta.

Chi chapanahua mana saquirinachu anchi huashama maspas Dios ministishca ursara cuna ushan ñucanchi munashca metagunara pai munashca shina pactangaj (2 Corintios 4:7; Filipenses 4:13). ¿Manzhu cai tunu chapanara ministinchi? Shinajpi chapanara ministiusha, mascaushcangui, animari. Can pactangaj an. Tupangaj ushanguimi.

[Foto, recuadro]

¿Imarasha chapanara charina ushanchi?

Catij Bibliamanda textoguna yanapangami chapanara charingaj:

▪ Dios shu cushi causaira charinara riman.

Diospa Shimi nin cai Allpa shu paraíso tucusha, chibi shu atun huangulla cushi aillu causanga (Salmo 37:11, 29; Isaías 25:8; Ricuchina [Apocalipsis] 21:3, 4).

▪ Dios mana llullana ushan.

Pai tucui tunu llullaunara chijnin Jehová Santu, Chuyaj Diosmi an chiraigu mana llullana ushan (Proverbios 6:16-19; Isaías 6:2, 3; Tito 1:2; Hebreos 6:18).

▪ Tucui Ushaj Dios an.

Jehová Dioslla tucui ushaj an. Mana imas arcana ushan pai rimashca shimiunara pactachingaj (Éxodo 15:11; Isaías 40:25, 26).

▪ Yaya Dios munanmi huiñaigama causanuchu.

(Juan 3:16; 1 Timoteo 2:3, 4).

▪ Yaya Dios ali chapanahua ricun.

Pai munanmi ñucanchi ali rurashcaunara ricungaj, ñucanchi pandarishcaunara manali rurashcaunara ricuna randimanda (Salmo 103:12-14; 130:3; Hebreos 6:10). Pai chapaunmi ñucanchi alira ruranuchu, ñucanchi alira rurajpi pai cushiyan (Proverbios 27:11).

▪ Dios yanapanara munanmi ñucanchi ali metagunara pactachingaj.

Paita sirvijcuna mana manzharishca sintirina anchi. Dios yanapanmi paihua espíritu santohua, cai tucuimanda mas atun ursa an (Filipenses 4:13).

▪ Diospi chapana mana ima huras tucuringa.

Paillai confiana ushanchi, mana ima huras ñucanchira saquishachu nin (Salmo 25:3).

[Foto]

Imasna cai irumanda gura umara yanapashca cuinta, chapanas yanapan ñucanchi iyaira ali iyaringaj

[Foto]

Imasna garabatuhua huatana cuinta, shu shinzhi chapanara charina yanapan turmindusgunara ahuantangaj

[Agrasinchi]

René Seindal/Su concessione del Museo Archeologico Regionale A. Salinas di Palermo cushca