Estados unidos nacionpim 1990 watamanta 2015 watakama, 50 watayuq casado runakuna rakinakuyta qallaykurqaku, 65 watayuq casado runakunaqa astawanraqmi rakinakuyta qallaykurqaku chay watakunaqa. ¿Imaynanpitaq casado machu-payakuna rakinakuchkanku? ¿Imatataq ruwawaq casado vidayki mana yanqachakunanpaq?

Kay yachachikuypim kaykunamanta yachasun:

•  ¿Imakunaraykutaq casado machu-payakuna rakinakuyman chayanku?

•  ¿Imatam ruwawaqchik?

•  Casadokuna iskayninku estudianankupaq

•    Wakinpiqa casado machu-payakunaqa rakinakunku tiempopa risqanman hina as-asmanta karunchanakuyta qallaykuspankum.Sapakamañam imatapas munasqankuman hina ruwanku. Wakinkuñataqmi warmanku wiñaruspa ladonkumanta pasakuptinqa warmi-qari imayna kayta manaña atisqankurayku.

•   casadokunata yanapaq runakunam kay pasaq watakunapiqa qaritapas warmitapas nirqaku kikinkupi piensaspanku kaynata nikunankupaq: “¿Kusisqachu kawsani casado vidaypi? ¿Aswan allin kanaypaqchu yanapawan? ¿Allintachu warmiy utaq qusay sientichiwan?”. Achka runakunan ninku mana chayna kaptinqa, kikinkupi piensarispa rakinakunankupaq.

•   Runakunaqa manañam rakinakuytaqa pinqakunkuchu. Eric Klinenberg sociologom nin: “Qaynakunakamaqa casado vidankupi manaña allin kaspa, rakinakuyta munaqkunaqa, imanasqa raskinakusqankumantam ninanku karqa. Kunanmi ichaqa manaña chaynañachu. Pipas casado vidanpi manaña allin kaspanqa imanasqa mana rakinakusqanmantañam ninan. Chayqa karun yaqa lliw runakuna kikinkupi piensanankupaq nisqankuraykum”. a

 Chaywanpas, rakinakuq runakunaqa huk sasachakuymanta lluqsiruspapas huk sasachakuypim tarikunku. Chaymanta allinta yachaq runakunam ninku “machu-payaña rakinakuqkunaqa qullqimanta ususqankuta”, aswanraqsi warmikunaqa.

 huk libropipas ninmi: “Imatapas kaqmanta ruwaytaqa qallaykuwaqmi, ichaqa imayna kasqaykiqa hinallam kanqa”, nispa. Nintaqmi: “Warmi-qari allinlla mana kawsakuyta atispaykiqa, ¿imatapas ruwarqankichu allinlla kawsakunaykipaq? ¿Imatapas ruwarqankichu sumaqllata ima sasachakuynikichiktapas allichanaykichikpaq?”. b

•   Vidaykichik cambiaptinqa chayman hinaña kawsakuychik. Casado vidaqa manam qallariypi hinallachu kanqa. Yaqapaschá qusaykiwan utaq warmikiwanqa manaña ñawpaqta hinañachu kanki warmaykikuna wasikimanta pasakusqanrayku utaq gustoykichik manaña chaynalla kasqanrayku. Chaymi ñawpaqpi allin kawsakusqaykichikta ninaykichikmantaqa, vidaykipi imapas cambiaptinqa imata ruwaspa allintaña kawsakunaykichikpaq kallpanchakunaykichik.

   Bibliapim nin: “Amayá niychu: ’¿Imanasqataq ñawpaq tiempokunaqa kunanmanta aswan allin karqa?’, nispaqa. Mana yachayniyuq runakunallam chaynataqa ninku” (Eclesiastes 7:10).

•   Hinalla kuyanakuychik. Qusaykiqa utaq warmikiqa yaqapaschá imatapas ruwayta yachan, ¿manachu qampas chayta yachawaq iskaynikichik chayta ruwaspa kuska kanaykichikpaq? ¿Manachu niwaq gustasusqaykita paywan ruwanaykichikpaq? ¿Manachu ruwawaqchik iskaynikichikta imapas gustasusqaykichik kaqta? Imata ruwaspapas iskaynikichik kuska kanaykichikpaq kallpanchakuychik. Chayta ruwaspaykichikqa manam huk wasillapi yachaq mana riqsinakuq runakuna hinachu kankichik, aswanqa casado warmi-qari hinam.

   Bibliapim nin: “Sapakamayá maskachun wakinkunapa allinninta, amayá kikillanpa allinnintachu”, nispa (1 Corintios 10:24).

•   Respetanakuychik. Amayá unay tiempoña kasqaykichikraykuchu manaña respetoyuq rikuriruychik. Chayllaraq riqsinakusqaykichik tiempopi hinayá llampu simillawan hinaspa sumaqllata rimanakuychik. Amayá qunqaychikchu “ama hina kaspa” hinaspa “gracias” nispa parlapayanakuytaqa. Kuyasqaykita niy hinaspa kuyakuywan imatapas ruwaykapuy. Chaymantapas qamrayku tukuy ruwasqanmanta gracias niykuy.

   Bibliapim nin: “Sumaq sunquyá kaychik, sunqumanta llakipayakuq”, nispa (Efesios 4:32).

•   Kusisqa kawsakusqaykichik tiempota yuyariychik. Allinmi kanman casarakusqaykichik fotokunata qaway utaq imatapas kuska ruwaspa fotokusqaykichikta qaway. Chayta ruwaspaykichikqa astawanmi kuyanakunkichik, respetanakunkichik.

   Bibliapim nin: “Kikikichikta hinayá warmikichikta sapakama kuyaychik, warmiñataqyá qusanta anchata respetachun”, nispa (Efesios 5:33).