1-3. ¿Ima sasachakuypim Jesus tarikurqa? ¿Imatam ruwarqa?

 MANCHARIKUYPAQMI achka runakuna soldadokunawan kuska espadayuqkama hinaspa kaspiyuqkama Jesusta maskaq rirqaku. Mana allin ruwayta munaspankum Jerusalenpa tutayaq ñanninta rirqaku Cedron sutiyuq qichwapi Olivos muquman. Killa kachkaptinpas linternayuq hinaspa ratachkaq antorchayuqmi rirqaku. ¿Imanasqam chaykunata aparqaku? ¿Killata puyu taparuptin achkikunankupaqchu icha maskasqanku runa tutayaypi pakakusqanta piensaspankuchu? Imayna kaptinpas, Jesus mancharikunantapaschá piensarqaku, ichaqa manam chaynachu karqa.

² Sasachakuypi kananta yachaspanpas Jesusqa manam ayqikurqachu. Judas pusaptinmi chay runakunaqa chayarurqaku. Payqa Jesuspa confiasqan amistadninmi karqa, chaywanpas rimaykuqtukuspanmi muchaykuspan traicionarurqa. Jesusqa hawkallam tarikurqa. Paykunaman asuykuspanmi tapurqa: “¿Pitataq maskachkankichik?”, nispa. Paykunañataqmi nirqaku: “Nazaretmanta Jesustam”, nispa.

³ Chaynaña armasqa runakunawanqa pillapas mancharikunmanchá. Chay runakunaqa yaqachá piensarqaku Jesuspas chayna mancharikunanta. Ichaqa manam manchakurqachu nitaq ayqikurqachu, manataqmi hapirunankuta manchakuspanqa llullakurqachu.  Aswanqa valorchakuspanmi hinaspa hawkalla tarikuspanmi kaynata nirqa: “Ñuqam kani”, nispa. Hinaptinmi runakunaqa qipaman suchuspanku pampaman wichiykurqaku (Juan 18:1-6; Mateo 26:45-50; Marcos 14:41-46).

4-6. (1) ¿Imawanmi Diospa churinta biblia tupachin hinaspa imanasqa? (2) ¿Imakunata ruwaspanmi Jesusqa mana manchakuq kasqanta qawachirqa?

⁴ ¿Imaynatam Jesusqa sasachakuypi kaspanpas tukuy tiempo hawkalla tarikurqa hinaspa controlakurqa? Mana manchakuq kasqanraykum. Kamachiqkunaqa chaynam kananku, manamá pipas karqachu Jesus hina valorchakuqqa. 3 kaq yachachikuypim yachamurqanchik Jesusqa llampu sunqu hinaspa humilde kasqanmanta, chayraykum biblia paymanta nin Diospa carneron kasqanta (Juan 1:29). Mana manchakuq kasqanraykuñataqmi biblia nin: ‘[Payqa] leonwan sutichasqa Juda ayllumanta kaq kamachiqmi’, nispa (Apocalipsis 5:5).

⁵ Leontam tupachinku mana manchakuq kaywan. ¿Haykapipas leonwan tuparqankichu? Mana tupaspapas zoologicopi mallawan wichqasqata rikuspachá mancharikurqanki. Hatun leon qawawaptinchikqa manachá piensayllapas-piensachwanchu manchakuspan ayqikunantaqa. Bibliam nin leonqa ‘llapan animalkunamanta aswan manchakuna’ kasqanta hinaspa ‘imaraykupas qipaman mana kutisqanta’ (Proverbios 30:30). Jesusqa chayna mana manchakuqmi.

⁶ Qawasunyá Jesuspa leon hina mana manchakuq kasqanmanta, chaynam karqa chiqap kaqta defiendespan, allin kaqta ruwaspan chaynataq contranpi runakuna churakuptin. Qawasuntaqyá chayna kasqanta llapallanchik qatipakuy atisqanchikmantapas.

7-9. (1) ¿Imataq pasarqa Jesus 12 watanpi kachkaptin, hinaspa imanasqataq nichwan chaypi tarikusqanqa Jesuspa manchakunanpaq hina kasqanta? (2) ¿Imaynatam Jesus qawachirqa mana manchakuq kasqanta yachachiqkunawan templopi rimaspan?

⁷ ‘Llullakuqkunapa taytanpa’ utaq satanaspa munaychakusqan pachapiqa mana manchakuqmi kananchik bibliamanta imam kaqta yachachinapaqqa (Juan 8:44; 14:30). Jesusqa manam yuyayniyuq kaytaraqchu suyarqa chayta ruwananpaqqa. Chaytam qawachin 12 watanpi kachkaptin pasasqan, Jerusalenpi pascua fiesta pasaytam mana tayta-mamanwan kuskachu rirqa. Llumpay llakisqa 3 punchawña maskasqankumantam Mariawan Joseyqa “Diospa wasinpi tarirurqaku yachachiqkunapa chawpinpi tiyachkaqta hinaspa paykunata uyarispa tapuchkaqta”. ¿Imatam ruwachkasqa? Diospa wasinpim kachkasqa yachachiqkunapa chawpinpi tiyaspan hinaspa paykunata uyarispa tapuspan (Lucas 2:41-50). Piensariy pikunawan Jesus rimasqanpi.

⁸ Imapas pasasqanmanta estudiaq runakunapa nisqanman hinaqa religionpi wakin punta apaqkunam fiestakuna tukuruptin templopi qipaqku runakunata huknin patiopi yachachinankupaq. Runakunam muyuriqninpi tiyaykuspa uyariqku hinaspa tapuqku. Chay yachachiqkunaqa allintam yacharqaku Moisespa chaskisqan kamachikuymanta chaynataq runakunapa rikurichisqan achka leykunamantawan costumbrekunamanta. ¿Imaynataq tarikuwaq karqa paykunawan kaspayki? Manchakuywanchá, aswanraqchá 12 watayuqllaraq kaspaqa. Achka warmakunam chayna kanku (Jeremias 1:6). Wakinkuqa profesorninku  tapuykunanta utaq imapaqpas akllarunanta manchakuspankum imatapas ruwanku pinqaypi mana tarikunankupaq.

⁹ Jesusmi ichaqa chay yachayniyuq runakunawan tiyaspa, sasa entiendena kaqkunamanta mana manchakuspan tapurqa. Manam chayllatachu ruwarqa, bibliam nin: “Llapallan uyariqkunam paypa yachayninmanta hinaspa tapuptinku ima nisqanmanta admirakurqaku”, nispa (Lucas 2:47). Paykunawan Jesus imamanta rimasqanta biblia mana niptinpas segurom kachwan chay tiempopi yachachiqkunapa pantay yachachisqankuta mana rimasqanmanta (1 Pedro 2:22). Jesusqa Diospa palabranmantam imam kaqta rimarqa, chaymi lliw uyariqninkuna admirakurqaku 12 watanpi warmacha yachaywan hinaspa mana manchakuspa rimasqanwan.

10. ¿Imaynatam Diosta serviq warmakuna Jesuspa mana manchakuq kasqanta kunan tiempopi qatipakunku?

¹⁰ Kunan tiempopipas Diosta serviq achka warmakunam Jesusta qatipakunku. Manamá Jesus hina mana pantaqchu kanku, ichaqa manam yuyayniyuq kaytaraqchu suyanku bibliamanta imam kaqta rimanankupaqqa. Escuelankupipas utaq llaqtankupipas respetowanmi bibliamanta yachachinku allin tantiuwan tapuspanku hinaspa contestasqankuta uyarispanku (1 Pedro 3:15). Paykunam yanapachkanku Cristopa qatiqnin kanankupaq estudiaqmasinkuta, profesorninkuta hinaspa vecinonkutapas. ¡Maynatachá Jehova Diosqa kusikun chay musu-sipaskunapa mana manchakuq kasqankuwanqa! Bibliam paykunata tupachin hawkayachikuq achkallaña sumaq sullawan (Salmos 110:3).

11, 12. ¿Imaynatam Jesusqa yuyayniyuq kaspanpas mana manchakuspa imam kaqta bibliamanta rimarqa?

 ¹¹ Yuyayniyuqña kaspanpas mana manchakuspanmi Jesusqa imam kaqta hinalla rimarqa. Chayna kasqantam bautizakusqan qipallata qawachirqa. Jehova Diospa enemigonkunamanta aswan sakri hinaspa atiyniyuq satanaswanmi atipanakurqa, ichaqa manam angelkunata kamachiq kaspanchu, aswanqa ñuqanchik hina runalla kaspanmi. Jesusqa satanastam qipancharqa, hinaspam corregirqa Diospa palabranmanta mana chiqapta rimaptin. Tukuyninpiñataqmi nirqa: “¡Pasaway kaymanta satanas!”, nispa (Mateo 4:2-11).

¹² Chaymanta qipamanmi Jesusqa kallpanchakurqa taytanmanta imam kaqta yachachinanpaq hinaspa taytanpa palabranmanta llullata yachachiptinku mana manchakuspan correginanpaq. Kunan hinam chay tiempopipas religiosokunaqa mana imam kaqtachu bibliamantaqa yachachiqku, chaymi paykunata Jesus nirqa: “Costumbrekichikta ruwasqaykichikrayku Diospa palabranta yanqachankichik”, nispa (Marcos 7:13). Chay yachachiqkunata runakuna respetaptinkupas Jesusqa mana manchakuspanmi nirqa ñawsa hinaspa iskay uya kasqankuta (Mateo 23:13, 16). a ¿Imaynatam mana manchakuq kasqanta qatipakuchwan?

13. ¿Imatam yuyarinanchik Jesusta qatipakuspa? Ichaqa, ¿imapaqmi favorecesqa kanchik?

¹³ Kaytam yuyarinanchik, manamá Jesus hinachu yachanchik runapa sunqunpi ima kasqantaqa, manataqmi derechoyuqchu kanchik juzganapaqpas. Chaywanpas atichwanmi Jesus hina mana manchakuspa bibliamanta  imam kaqta defiendeytaqa. Diosmanta, munayninmanta hinaspa palabranmanta imam kaqta yachachispanchikmi religionkunapa yachachisqanku pantay kasqanta qawachinchik, chaywanmi satanaspa llullakuna chiqichisqanwan tutayaypi tarikuq runakunata kancharinchik (Mateo 5:14; Apocalipsis 12:9, 10). Pantay yachachikuykunawanmi runakunaqa mancharisqa hinaspa Dioswanpas mana allinchu tarikunku, chaykunamanta librakunankupaqmi yanapanchik. Ancha favorecesqamá kanchik Jesuspa kayna prometesqanpa cumplikusqanta qawaspanchik: ‘Chiqapmantam yachankichik, hinaptinmi chay chiqap kaqta yachaspaykichik libre kankichik’ (Juan 8:32).

14, 15. (1) ¿Imaynatam Jesusqa qawachirqa allin kaqkunata imayna ruwanata? (2) Samaria warmiwan Jesus rimaspan, ¿imatam qawachirqa?

¹⁴ Bibliaqa nirqañam llapallan nacionpi runakunaman “allin kaqkunata imayna ruwanamanta” Mesias willakunanta (Mateo 12:18; Isaias 42:1). Chaytam Jesusqa kay pachapi kaspan ruwarqa. Lliwpaqmi allinta ruwaq, manataqmi pimanpas sayapakuqchu,  chaypaqqa mana manchakuqmi kanan karqa. Payqa manamá wakin runakuna hinachu chiqnikuq karqa, hinaspapas manam creenciankuman hapipakuq runakuna hinachu karqa.

¹⁵ Chaymi Samaria llaqtayuq warmiwan pozopa waqtanpi Jesus rimachkaqta qatiqninkuna tariruspanku admirakurqaku. ¿Imanasqa? Samaria runakunata judiokuna ñawpaqmantaraq chiqnisqankuraykum (Esdras 4:4). Chaymantapas leymanta yachachiqkunam warmikunata despreciaqku. Paykunapa hurqusqanku leymi nirqa, qarikunaqa warmikunawan mana rimanankupaq, piensarqakutaqmi warmikunaqa Diospa leyninmantapas mana yachachisqa kanankuta. Samaria warmikunam aswanqa mana allin qawasqa karqaku. Ichaqa manam chay runakuna hinachu Jesusqa piensarqa, chaytam qawachirqa chay huchapakuq warmita yachachispan hinaspa Mesias kasqanta willaspan (Juan 4:5-27).

16. ¿Imanasqataq Jesuspa qatiqninkunaqa kallpanchakunanchik mana chiqnikuq kanapaq?

¹⁶ ¿Haykapipas chiqnikuq runakunawan kuska karqankichu? Paykunaqa yaqapaschá huk nacionniyuq hinaspa huk rikchayniyuq runakunamanta tupa-tupaykachispa asikunku, qarikunamanta utaq warmikunamantapas burlakunku chaynataq wakchakunatapas desprecianku. Jesuspa qatiqninkunaqa manam chaynachu kanchik, aswanqa kallpanchakunchikmi chiqnikuq kayta sunqunchikmanta chinkachinapaq (Hechos 10:34). Chaynaqa, lliwmi kallpanchakunanchik mana manchakuspa allin kaqta ruwananchikpaq.

17. ¿Imatam Jesusqa templopi ruwarqa, hinaspa imanasqa?

¹⁷ Jesusqa mana manchakuq kaspantaqmi runakunata  nirqa Diospa munasqanman hina yupaychanankupaq, kallpanchakurqataqmi Diospa llaqtan chuya kananpaqpas. Chaymi huk kutipi Jerusalenpi temploman yaykurqa, hinaspam piñakururqa rantikuqkunatawan qullqi cambiaqkunata chaypi rikuruspan. Razonninpi piñakuruspanmi chay kikillankupi piensaq runakunataqa tukuy imantinta qarqururqa (Juan 2:13-17). Yaqa chaynallatam ruwarqa predicayta tukuykuchkaspanpas (Marcos 11:15-18). Chayta ruwaptinqa kamachiqkunachá chiqniyta qallaykurqaku, ichaqa manamá manchakurqachu. ¿Imanasqa? Warma kasqanmantapacha taytanpa wasinta hina templota qawasqanraykum (Lucas 2:49). Jehova Dios yupaychana wasipi mana allin ruwanankutaqa manam saqirqachu. Chiqap yupaychayta kuyasqanmi kallpancharqa mana manchakuspa chaynata ruwananpaq.

18. ¿Imatam Diosta serviqkunaqa mana manchakuspa ruwachwan congregacion chuya kananpaq?

¹⁸ Diosta serviqkunapas munanchikmi Diospa llaqtan chuya kananta hinaspa paypa munasqanman hina yupaychayta. Chaymi hatun huchata iñiqmasinchik ruwarusqanmanta yachaspaqa mana upallallaqa kanchikchu, aswanqa mana manchakuspam paywan rimanchik utaqmi punta apaqkunaman willanchik yachanankupaq (1 Corintios 1:11). Punta apaqkunam paykunataqa yanapanqaku congregacion chuya kananpaq (Santiago 5:14, 15).

19, 20. (1) ¿Ima mana allinkunatam Jesuspa tiemponpi runakuna ruwarqaku, hinaspa ima sasachakuypim paypas tarikurqa? (2) ¿Imanasqataq cristianokunaqa politicapi nitaq chaqwa ruwaykunapi mana chaqrukunkuchu, hinaspa imaynam chaywan tarikunku?

¹⁹ Chaynaqa, ¿lliw mana allinkunatachu Jesusqa chinkarachirqa? Jesusqa mana allin ruwaqkunapa  chawpinpim kawsarqa. Nacionninpim atiyniyuq Roma nacionpa tropankuna tarikurqa, chay nacionmi judiokunamanta achka impuestota mañaq, hinaspapas Dios yupaychasqankupim sasachaq. Chayraykum Jesustaqa rey kananpaq runakuna akllayta munarqaku (Juan 6:14, 15). Chaypipas kaqllamantam mana manchakuq kasqanqa qawakurqa.

²⁰ Jesusqa nirqam gobiernon mana kay pachamanta kasqanta. Chayna nisqanwanmi qatiqninkunata yachachirqa politicapi mana chaqrukunankupaq hinaspa Diospa gobiernonmanta allin noticiata willakunankupaq (Juan 17:16; 18:36). Achkallaña runakuna presochananpaq riptinkum Jesusqa qatiqninkunata yachachirqa chiqninakuspa peleanankuta mana munasqanta. Piñakuspanmi Pedroqa espadanta hurquykuspan huk runapa rinrinta qurururqa. Pipas chaynatachá ruwanman karqa, Diospa mana huchayuq churintamiki presochachkarqaku. Jesusmi ichaqa kamachirqa: “Espadaykita maymi kasqanman kutiykachiy, espadata hapiqkunaqa espadawanmi wañuchisqa kanqaku”, nispa (Mateo 26:51-54). Chaytaqa kunanpas lliw qatiqninkunam kasukunanchik. Jesuspa qatiqninkunaqa kallpanchakunankum karqa chiqniqninkuwanpas hawkalla kanankupaq, chaynam ñuqanchikpas kananchik. Kay pachapi mana allinkunaman mana chaqrukusqanchikraykum Diosta serviqkunaqa mana huchayuqchu kanchik guerrakunamanta, wañuchinakuymanta, chaqwa ruwaykunamanta hinaspa tukuy mana allin ruwaykunamantaqa. Chaynaqa tarikunchik mana manchakuq kasqanchikraykum.

21, 22. (1) ¿Ima yanapakuytam Jesus chaskirqa aswan sasa pruebapi manaraq tarikuchkaspan? (2) ¿Imaynatam Jesusqa mana manchakuq kasqanta wañukunankama qawachirqa?

²¹ Diospa churinqa yacharqañam runakuna paypa contranpi churakunankuta (Isaias 50:4-7). Achka kutitam wañuchinankupaq amenazarqaku, chaymi kay yachachikuypa qallariyninpi yachamusqanchikman hina presocharqaku. ¿Imaynatam valorchakurqa chayna peligrokunapi tarikuchkaspan? ¿Imatam Jesusqa ruwachkarqa  chay runakuna manaraq presochachkaptinku? Tukuy sunqunmantam Diosta mañakuchkarqa. Chaymi bibliapa nisqanman hina mañakusqanqa “uyarisqa karqa” (Hebreos 5:7). Arí, hanaq pachamantam Diosqa angelninta kachamurqa mana manchakuq churinta kallpanchaykunanpaq (Lucas 22:42, 43).

²² Kallpanchasqa kasqanmanta qipallatam apostolninkunata nirqa: “Hatariychik, hakuchik”, nispa (Mateo 26:46). Chaynataqa nirqa mana manchakuq kasqanraykum. Payqa yacharqamá qatiqninkunata mana presochanankupaq chay runakunata ninantaqa, yacharqataqmi qatiqninkuna ayqikuspanku sapallanta saqirunankutapas chaynataq vidanpi aswan sasa pruebata sapallan pasanantapas. Sapallanmi karqa juiciopi yanqakunamanta tumpaptinku, burlakuptinku hinaspa ñakarichispa wañuchiptinkupas. Chayna sasachakuypi kaspanpas manam imaniraqllatapas manchakurqachu.

23. ¿Presochasqan runakunaman asuykusqanraykuchu nichwan mana cuidakuspan utaq mana tantiarispan peligroman churakusqanta?

²³ ¿Mana allinta tantiaspachu utaq mana cuidakuspachu Jesusqa chaykunata ruwarqa? Manamá. Mana allinta tantiaspa chaynataq mana cuidakuspa ruwayqa manam tupanchu mana manchakuq kaywanqa. Jesusqa qatiqninkunataqa yachachirqam peligrokunamanta cuidakunankupaq, chaynapi Diospa munayninta hinalla ruwanankupaq (Mateo 4:12; 10:16). Jesusmi ichaqa yacharqaña ima pasananta, chaywanpas manam ayqirqachu. Yacharqataqmi taytanpa munaynin ima kasqantapas, hinaspam kasukuytapuni munarqa. Chaymi ima pruebakunatapas aguantananpuni karqa.

24. ¿Imanasqataq seguro kachwan ima pruebatapas mana manchakuspa aguantanamanta?

 ²⁴ ¡Achka kutipim Diosta serviqkunaqa Jesus hina mana manchakuq karqaku! Achkam Jehova Diosta hinalla kasukurqaku runakuna burlakuptinkupas, qatikachaptinkupas, presochaptinkupas, maqaptinkupas hinaspa wañuchiptinkupas. Ichaqa, ¿imaynatam pantaq kachkaspankupas valorchakurqaku? Manam kikillankumantachu. Imaynam Jesuspas hanaq pachamanta yanapakuyta chaskirqa, chaynam paykunapas chaskinku (Filipenses 4:13). Chayraykuyá ama manchakuychu hamuq tiempopi imapas pasasunaykitaqa. Kallpanchakuyá Jehova Diosta kasukunaykipaq, hinaptinqa paymi mana manchakunaykipaq kallpata qusunki. Señorninchik Jesusta qatipakunaykipaq hinalla kallpanchakuy, paymi nirqa: “¡Kallpanchakuychikyá! Kay pachapi mana allinkunataqa venceruniñam”, nispa (Juan 16:33).