1-3. ¿Imakunata ruwaruspanmi Jesusqa 31 watapi ancha riqsisqa yachachikuyta rimarqa hinaspa imanasqataq admirakurqaku uyariqninkuna?

 JESUSMI 31 watapi ancha riqsisqa Capernaum llaqtapa hichpanpi tarikurqa, chay llaqtaqa karqa Galilea quchapa patanpim. Urqupi tukuy tuta sapallan mañakuruspanmi achikyaramuptin qatiqninkunata huñurqa, hinaspam 12 apostolninkunata akllarqa. Chaykamam achkallaña runakuna qatimuspanku libre pampapi suyarqaku, wakinqa karumantaraqmi hamurqaku. Munarqakum Jesusta uyariykuyta hinaspa unquyninkumanta hampiykunantapas, payqa chaynatamá ruwarqa (Lucas 6:12-19).

² Runakunaman asuykuspanmi llapallan unquqkunata Jesus hampirqa. Lliwta sanoyarachispanñataqmi tiyaykuspan yachachirqa. a Chay punchawpi sumaqllataña rimasqankunata uyariqkunaqa admirakurqakuchá pay hina yachachiqta haykapipas mana uyarisqankurayku. Costumbrekunaman hinaspa yachachiqkunapa nisqankuman hapipakunanmantaqa hebreo rimaypi qillqasqa Diospa palabranmanta achka kutita rimaspanmi Jesusqa imam kaqta yachachirqa. Chay yachachisqanqa chaylla entiendenapaq hinaspa ancha  allinmi karqa. Rimayta tukuruptinmi admirasqallaña lliw karqaku. Chaynaqa tarikurqaku mayqan runamantapas aswan yachayniyuqta uyarisqankuraykum (Mateo 7:28, 29).

³ Jesuspa ancha riqsisqa yachachikuynin chaynataq wakin kutipi ruwasqankunawan rimasqankunaqa bibliapim tarikun. Jesusmanta chay yachachikuy ima niwasqanchikta allinta estudiaspaqa anchatam yanapachikusun, Diospa churinpim tarikun ‘quri-qullqi hina tukuy yachayqa’ (Colosenses 2:3). Jesusqa ancha yachayniyuqmi karqa, payqa allintam servichikurqa yachasqantawan entiendesqantaqa. Chaymi tapukunchik: “¿Imaynanpim ancha yachayniyuq karqa? ¿Imaynatam yachayniyuq kasqanta qawachirqa hinaspa imaynatam qatipakuchwan?”, nispa.

4. ¿Imatam ninakurqaku Nazaretpi yachaq runakuna hinaspa imanasqa?

⁴ Huk kutipi predicaq rispanmi Jesusqa Nazaret llaqtanman chayarurqa, hinaspam huñunakunanku wasipi yachachirqa. Achka runakunam admirasqa karqaku, hinaspam ninakurqaku: “¿Maypitaq kay runaqa kaykunata yacharamun?”, nispa. Riqsirqakum tayta-mamantawan wawqi-paninkunatapas, yacharqakutaqmi wakcha familiamanta kasqantapas (Mateo 13:54-56; Marcos 6:1-3). Yacharqakutaqchá chay allin yachaq carpinteroqa ancha riqsisqa escuelakunaman  mana risqantapas (Juan 7:15). Yaqachá chayrayku chaynataqa ninakurqaku.

5. ¿Pimanta yachaynin kasqantam Jesus nirqa?

⁵ Manam yuyayninpi chuya kasqanraykullachu Jesusqa yachayniyuq karqa. Templopi allinta yachachispanmi qawachirqa chay yachaynin pimanta kasqanta, Jesusmi nirqa: “Yachachisqayqa manam kikiypachu aswanqa kachamuwaqniypam”, nispa (Juan 7:16). Arí, kachamuqnin taytanmi chay yachaytaqa qurqa (Juan 12:49). Ichaqa, ¿imaynatam qurqa?

6, 7. ¿Imaynatam Jesusqa taytanmanta yachayta chaskirqa?

⁶ Jesusqa chuya espiritupa huntasqanmi karqa. Prometesqa Mesiasmanta rimaspanmi Isaias nirqa: “Jehova Diospa atiyninmi paypiqa kanqa, hinaptinmi yachaywan ruwanqa, yuyayniyuq kanqa, suma-sumaqta rimapayakuq kanqa, atiyniyuq kanqa, yachayniyuq kanqa hinaspa Jehova Diosta manchakuq kanqa”, nispa (Isaias 11:2). Piensayninpiwan tantiasqanpi Diospa espiritun Jesusta yanapachkaptinqa, ¿admirakuchwanchu ancha yachayniyuq kasqanta ruwasqanpiwan rimasqanpi qawachisqanmanta?

⁷ Jesusqa manamá chaynallatachu taytanmanta yachaytaqa chaskirqa. 2 kaq yachachikuypi yachamusqanchikman hinaqa manaraq kay pachaman hamuchkaspanmi hanaq pachapi wara-waranqantin watakuna taytanpa piensasqanmanta allintapuni yacharqa. Manamá yachanchikchu taytanwan kaspa Jesus mayna yachasqantaqa, payqa ‘alli-allin llamkapuqninmi karqa’ kay pachapiwan hanaq pachapi tukuy imata unanchaptinqa. Chaymi kay pachaman manaraq hamuchkaptin bibliaqa Jesusta sutichan yachaywan (Proverbios  8:22-31; Colosenses 1:15, 16). Hanaq pachapi kachkaspan taytanmanta yachay chaskisqantam Jesusqa predicaspan servichikurqa (Juan 8:26, 28, 38). b Chaymi mana admirakunchikchu yachaywan hinaspa allinta entiendespan rimasqanmantaqa chaynataq allinta tantiaspa tukuy imata ruwasqanmantaqa.

8. ¿Imaynatam yachayta tarichwan Jesuspa qatiqninkuna?

⁸ Jesuspa qatiqnin kasqanchikraykum yachayta tarinapaqqa ñuqanchikpas Jehova Diosman asuykunanchik (Proverbios 2:6). Manamá milagrota ruwaspanchu quwasunqa. Diosta mañakuptinchikqa uyariwasunmi, hinaspam yachayta quwasun sasachakuykunata atipanapaq (Santiago 1:5). Chaymantapas, yachayta tarinapaqqa ‘pakata hinam maskananchik’ (Proverbios 2:1-6). Arí, hinallam bibliata allinta estudiananchik hinaspa yachasqanchikman hina kawsakunanchik. Palabranpim Diosqa yachayninta qawachiwanchik. Chaypaqmi allinta yanapawasun Jesusmanta yachayninchik. Kunanñataq qawasun yachayniyuq kasqanta kawsakuyninpi Jesus imayna qawachisqanmanta hinaspa imaynata qatipakunamanta.

9. ¿Imanasqataq Jesusqa ancha yachaywan rimarqa?

⁹ Achka-achka runakunam Jesusman asuykurqaku uyariyta munaspallanku (Marcos 6:31-34; Lucas 5:1-3). ¡Imanasqamá manaqa asuykunmankuchu karqa yachaywan sumaqllataña rimachkaptinqa! Yachachisqanmi qawachirqa Diospa palabranta allintapuni riqsisqanta, yacharqataqmi runakunapa mana  yachasqantapas. Chaymi ima llaqtapi hinaspa ima tiempopi yachaq runakunapas uyariyta munanku. Chayraykuyá ‘suma-sumaqta rimapayakuq’ Jesuspa ancha yachaywan rimasqankunamanta wakillantapas yachaykusun (Isaias 9:6).

10. ¿Imayna kanapaqmi Jesus kallpanchawanchik hinaspa imanasqa?

¹⁰ Ancha riqsisqa yachachikuynintaqa qatinasllatam tukunankama Jesusqa rimarqa, rimachkaptinqa manam pipas rimarqachu. Chay yachachisqanpiqa manam imayna rimanamanta utaq ima ruwanamanta consejollatachu Jesusqa quwanchik. Piensasqanchikman hina rimasqanchikta hinaspa ruwasqanchikta yachaspanmi kallpanchawanchik llampu sunqu, llakipayakuq hinaspa hawkalla kanapaq, allin ruwayta munanapaq chaynataq hukkunata kuyanapaqpas (Mateo 5:5-9, 43-48). Chayna kanapaq kallpanchakuspanchikqa allintam rimasun hinaspapas allintam portakusun. Chaynapim  Diosta kusichisun chaynataq hukkunawanpas allinlla kasun (Mateo 5:16).

11. Mana huchallikunapaq consejaspan, ¿imaynatam Jesusqa qawachin imanasqa runa huchallikusqanmanta?

¹¹ Huchaman mana wichinapaq consejaspanmi Jesusqa nin imakuna urmaykachiwaqninchik kasqanmanta. Payqa “ama peleaychikchu” nispalla niwananchikmantaqa mana chiqnikuq kanapaqmi kallpanchawanchik (Mateo 5:21, 22; 1 Juan 3:15). Hukwan mana pierdekunapaq willawaspanchikpas chay mana allin ruwayta sunqunchikmanta chinkachinapaqmi niwanchik, chaynapi huchapakuyman mana wichiykunapaq. Chaynallataqmi niwanchik mana allinkunapi mana piensanapaq hinaspa imatapas mana llumpayta munapayanapaq (Mateo 5:27-30). Manam imakunata ruwaspa huchaman wichiykunallamantachu Jesusqa nirqa, nirqataqmi imayna kasqanchik hinaspa imakuna munasqanchik huchallikuyman urmaykachiwananchikmantapas (Salmos 7:14).

12. ¿Imaynatam Jesuspa qatiqninkuna consejasqankunata qawanku hinaspa imanasqa?

¹² ¡Ancha yachayniyuq kasqantamá Jesusqa rimasqanpi qawachirqa! Chaymi “runakunaqa imayna yachachisqanwan uyarayarqakuraq” (Mateo 7:28). Jesusta qatikuqkunaqa consejasqankunatam qawanchik vidanchikpi yanapawaqninchikta hina. Chaymi kallpanchakunchik paypa nisqanman hina llakipayakuq, llampu sunqu hinaspa kuyakuq kanapaq, yachanchiktaqmi chayna kayqa Diospa agradonpaq kasqantapas. Chaymantapas, anchatam kallpanchakunchik sunqunchikmanta mana allin munaykunata chinkachinapaq, chinkachinanchikmi  piñakuyta hinaspa warmita utaq qarita munapayaytapas. Ama qunqasunchu, chaykunata chinkachiyqa mana huchallikunapaqmi yanapawasun (Santiago 1:14, 15).

13, 14. ¿Jesuspa ima ruwasqanmi qawachiwanchik vidanta imayna servichikunanpaq allin tantiasqanta?

¹³ Rimaspanpas ruwaspanpas Jesusqa yachayniyuq kasqantam qawachirqa. Imayna tantiasqan, kikinmanta piensasqan hinaspa hukkunawan imayna kasqanmi qawachirqa tukuypi ancha yachayniyuq kasqanta. Qawasun tukuy ruwasqanpi ‘yachayninta’ imayna qawachisqanta (Proverbios 3:21).

¹⁴ Yachayniyuq runaqa allin tantiaqmi. ¿Chaynachu Jesus karqa? Arí, vidanta imayna servichikunanpaqmi payqa allinta tantiarqa. Atinmanmi karqa sumaq wasiyuq kayta, allin negocioyuq kayta chaynataq kay pachapi ancha riqsisqa kaytapas. Ichaqa yacharqam ‘wayrata qatikachay hina chaykunaqa yanqa’ kasqanta (Eclesiastes 4:4; 5:10). Chaykunata ruwaspanqa mana yachayniyuqchá kanman karqa. Chaymi Jesusqa tantiakurqa mana tukuy imayuq kananpaq. Payqa manam afanakurqachu qullqisapa utaq tukuy imayuq kananpaqqa (Mateo 8:20). Yachachisqanman hina kawsaspanmi Diospa munayninta ruwayllapi kallpanchakurqa (Mateo 6:22). Chaymi tiempontawan kallpanta servichikurqa Diosta servinanpaq, chay ruwayqa tukuy imayuq kaymanta aswan allinmi, hinaspapas astawanmi kusichiwanchik (Mateo 6:19-21). Chaynata ruwasqanwanmi qatipakunapaq karqa.

15. ¿Imaynatam Diosta serviqkuna qawachichwan imamantapas astawanqa Diospa gobiernonmanta willakunapaq kallpanchakusqanchikta? ¿Imanasqataq chayna ruwayqa aswan allin kanman?

 ¹⁵ Kunan tiempopi Jesuspa qatiqninkunaqa imamantapas astawanqa kallpanchakunku Diospa gobiernonmanta willakunankupaqmi. Chayraykum yanqaqa mana manukunkuchu nitaqmi kay pachapi tukuy imayuq utaq riqsisqa kanankupaqqa ocupakunkuchu (1 Timoteo 6:9, 10). Chaymi achka tantiarunku mana tukuy imayuq kanankupaq, chaynapi precursor kaspanku astawan Diosmanta willakunankupaq. Chaynatam aswan allin kaqta ruwachwan. Vidanchikpi Dios serviyta puntapi churaymi astawanqa kusichiwanchik (Mateo 6:33).

16, 17. (1) ¿Imaynatam Jesusqa humilde kasqanta qawachispan lliw ruway mana atisqanta riqsikurqa? (2) ¿Imaynatam ñuqanchikpas humilde kasqanchikta qawachinchik?

¹⁶ Bibliam yachayniyuq kayta tupachin humilde kaywan, chayna kaqkunaqa riqsikunkum imapas ruway atisqankuta hinaspa mana ruway atisqankuta (Proverbios 11:2). Jesusqa, ¿qawachirqachu humilde kasqanta? Arí, payqa riqsikurqam ima ruway atisqanta hinaspa mana ruway atisqantapas. Yacharqam lliw uyariqninkunamanta wakillan qatiqnin kananta (Mateo 10:32-39). Yacharqataqmi lliw runaman willakuyta mana atinantapas, chaymi qatiqninkunata kamachirqa lliw runakunaman yachachinankupaq (Mateo 28:18-20). Humilde kaspanmi riqsikurqa ‘ruwasqankunamantapas aswan mastaraq’ qatiqninkuna ruwanankuta. Paykunaqa aswan achka runakunamanmi, achka llaqtakunapim hinaspa unay tiempom predicananku karqa (Juan 14:12). Jesusqa riqsikurqataqmi  hukkunapa yanapakuynin necesitasqanta, chaymi chunniqpi kachkaspa angelkunapa yanapakuyninta chaskikurqa, Getsemani huertapipas huk angelwanmi yanapachikurqa. Aswan sasachakuypi kaspanpas yanapakuytam mañakurqa (Mateo 4:11; Lucas 22:43; Hebreos 5:7).

¹⁷ Chaynallataqmi ñuqanchikpas riqsikunanchik imakuna ruway atisqanchikta hinaspa imakuna mana ruway atisqanchikta. Arí, munanchikmi tukuy sunqunchikwan Dios serviyta hinaspa predicanapaq chaynataq runakuna Jesuspa qatiqnin kanankupaq anchata kallpanchakuyta (Lucas 13:24; Colosenses 3:23). Ichaqa kaytam yuyarinanchik, Jehova Diosqa manam hukkunawanqa tupachiwanchikchu, chaynam ñuqanchikpas mana tupachikunanchikchu (Galatas 6:4). Chaymi allinta piensaspa, atisqanchikman hina chaynataq imayna tarikusqanchikman hina imatapas ruwananchikpaq tantiakunanchik. Ancianokunapas qawachinkum yachayniyuq kasqankutaqa, paykunaqa riqsikunkum tukuyta sapallanku mana ruway atisqankuta hinaspa hukkunapa yanapakuynin necesitasqankuta. Humilde kaspankuqa hukkunapa yanapakuynintam chaskikunqaku, yachasqankuman hinaqa wakin iñiqmasinkutam Jehova Diosqa servichikunman paykunata ‘anchata kallpanchananpaq’ (Colosenses 4:11).

18, 19. (1) ¿Imaynatam Jesus qawachirqa qatiqninkunawan llampu sunqu hinaspa entiendeq kasqanta? (2) ¿Imanasqataq hukkunawan llampu sunqu hinaspa entiendeq kananchik? ¿Imaynatam chayna kasqanchikta qawachichwan?

¹⁸ Santiago 3:17 nisqanpim willawanchik ‘hanaq pachamanta hamuq yachayman hina kawsaqkuna’ hawka  kawsakuqkuna kasqankumanta. ¿Chaynachu Jesus karqa? Arí, qatiqninkunawanmi llampu sunqu hinaspa entiendeq karqa. Pantaq kasqankuta yachaspanpas allin sunquyuq kasqankutam astawan qawarqa (Juan 1:47). Presochasqanku tuta saqirunankuta yachachkaspanpas manam iskayrayarqachu Diosman sunqu kanankumantaqa (Mateo 26:31-35; Lucas 22:28-30). Jesusqa 3 kutikama Pedro negarunanta yachaspanpas, paypaqmi taytanta mañakurqa, hinaspam paypi confiasqanta qawachirqa (Lucas 22:31-34). Wañukunanpaq huk tutallaña faltachkaptin taytanta mañakuspanpas manam qatiqninkuna pantaq kasqankumantachu rimarqa, aswanqa chay punchawkama allin ruwasqankumanta rimaspanmi nirqa: ‘Paykunaqa palabraykitam kasukunku’, nispa (Juan 17:6). Pantaq kachkaptinkupas kamachirqam Diospa gobiernonmanta willakunankupaq chaynataq Jesuspa qatiqnin kanankupaq runakunata yachachinankupaq (Mateo 28:19, 20). Paykunapi confiasqanta qawachisqanqa kallpancharqachá kamachisqanta ruwanankupaq.

¹⁹ Jesuspa qatiqninkunaqa paytam qatipakunanchik. Paymi mana huchayuq kachkaspanpas pantaq qatiqninkunawan pacienciakurqa. Chaynaqa, ¿manachu ñuqanchikpas llampu sunqu utaq entiendeq kananchik? (Filipenses 4:5). Iñiqmasinchikkunapa pantasqankuta qawanamantaqa allin sunquyuq kasqankutam qawananchik. Chaymantapas yuyarisun, Diosmi paykunataqa llaqtanman pusamurqa (Juan 6:44). Paykunapa allin sunqunkutamá Diosqa qawarqa, chaynatam ñuqanchikpas ruwananchik. Iñiqmasinchikkunamanta allinta piensasqanchikqa manam huchankuta ‘pampachanallapaqchu’ yanapawasun, aswanqa allin  sunqu kasqankuta qawanapaqwanmi (Proverbios 19:11). Paykunapi confiasqanchikta qawachispanchikmi kallpanchanchik tukuy sunqunkuwan Jehova Diosta kusisqa servinankupaq (1 Tesalonicenses 5:11).

20. ¿Imatam ruwananchik Jesusmanta willakuq librokunapi tarikuq quri hina ancha valorniyuq yachaywan hinaspa imanasqa?

²⁰ Jesuspa vidanmanta bibliapi willakuq 4 librokunapim tarinchik quri hina ancha valorniyuq yachayta. ¿Imatam ruwananchik chay ancha allin regalowan? Ancha riqsisqa yachachikuyninpa tukuyninpiqa, manam chay nisqankunata uyarinallankupaqchu Jesusqa kallpancharqa, aswanqa kasukunankupaqmi (Mateo 7:24-27). Jesuspa consejonkunata kasukuspaqa hinaspa payta qatipakuspaqa kay tiempopim allinta kawsakusunchik hinaspam wiñay kawsayman apaq ñanpi hinalla kasun (Mateo 7:13, 14). ¡Kay ruwaymanta aswan allin ruwayqa manamá imapas kanchu!