¿Imatam huk tayta ruwanman churinmanta mana karunchakunanpaq?

¿HAYKAPIPAS churiki nisurqankichu: “Papáy ¿imaynanpitaq tukuy imakunamantaqa yachanki?”, nispa? Chaynata nisusqaykiwanqa kusikurqankichá. Astawanraqchá kusikurqanki nisqaykikunata kasukuptin allinninpaq kasqanta yachaspaykiqa (Proverbios 23:​15, 24). *

Churikiqa ¿hinallachu wiñaruspanpas tukuy imamanta yachaq kasqaykita nisunki, icha manañachu? ¿Imataq yanapasunkiman churiki wiñasqanman hina qanmanta mana karunchakurunanpaq? Chaypaqyá yachaykusun wakin taytakuna imakunawan sasachakusqankuta.

Kimsa sasachakuykuna

1. TIEMPOCHAKUYTA MANA ATISQANKU. Yaqa lliw nacionkunapim taytakunaqa tukuy punchaw llamkanku familian mikusqa kananpaq. Chayraykum tiemponku mana haypanchu churinkuwan kanankupaq. Francia nacionpim taytakunata tapuptinku nirqaku churinkuwan sapa punchaw 12 minutolla kasqankumanta.

KAYPI YUYAYMANAY: ¿Hayka tiempotaq qamqa sapa punchaw churikiwan kanki? Chaymanta yachanaykipaqqa ichapas iskay semanantin sapa punchaw qillqawaq churikiwan hayka tiempo kasqaykita. Yaqapaschá chaywanqa yachanki churikiwan as tiempolla kasqaykita.

2. IMAYNA UYWASQA KASQANKU. Wakin qarikunapaqqa taytankum mana riqsisqanku runa hina karqa. Francia nacionniyuq Jean-Mariem nin: “Taytaywanqa manam anchachu rimaq kani”, nispa. Chayna uywasqa kasqanrayku imawan sasachakusqanmantam nin: “Taytay ñuqawan mana anchata rimasqanraykum ñuqapas sasachakuni churiykunawan rimanaypaq”, nispa. Wakinkuqa taytankuwan wiñaspankupas manam kuyasqachu karqaku. 43 watanpiña kaq Felipem nin: “Taytayqa manam kuyaykuwaqchu. Chayna uywasqa kasqayraykum sasachakuni churiyta kuyakuywan uywaypi”, nispa.

KAYPI YUYAYMANAY: ¿Imayna uywasqa kasqaykiman hinachu churikita uywanki? ¿Taytaykipa allin utaq mana allin ruwasqankunatachu qampas qatipakunki? ¿Musyakunkichu imapi qatipakusqaykita?

3. RUNAKUNAPA IMA PIENSASQANKU. Wakin llaqtakunapim ninku churi-wawa uywaypiqa taytakuna mana yanapanankumanta. Europa lawmanta Lucasmi nin: “Runakunam niqku warma uywayqa mamallanpaq kasqanta”, nispa. Wakin llaqtakunapiñataqmi taytakunaqa warmankuta maqanallanpaq kanku. Africa lawpi yachaq Jorgem nin: “Llaqtaypi taytakunaqa manam churinkuwanqa pukllankuchu, piensankum pukllaptinkuqa warmamasinkuta hina mana respetanankuta. Chayraykum sasachakuni warmaywan pukllayta utaq imatapas ruwayta”, nispa.

KAYPI YUYAYMANAY: ¿Yachasqayki lawpiqa taytakuna imata ruwanankupaqtaq ninku? ¿Churi-wawataqa mamallanku uywananmantachu ninku? ¿Taytakuna churinku kuyasqanta qawachisqankuqa allinpaq kasqantachu hapinku?

Qamta mayqillanpas sasachasuptikiqa ¿imataq yanapasunkiman? Qatiqninpiyá yachaykusun imakuna ruwanaykimanta.

Churikita warmallaraq kasqanmanta yachachiy

Warmakunaqa uñallaraq kasqankumantam taytanku qatipakuyta munanku. Chaymi churiki taksallaraq kachkaptin tukuy imamanta payman yachachinayki. ¿Imaynatam ruwawaq? ¿Imaynatam astawan tiempochakuwaq paywan astawan kanaykipaq?

Atikuptinqa wasipi imapas ruwaynikikunapi yanapasunaykipaqmi niwaq, chaypaqqa ichapas uña escobachata quykuwaq pichaypi yanapasunaykipaq. Qam hina kayta munasqanraykum kusikunqa qanwan llamkaspanqa. Ichapas ruwaynikitaqa mana chayllachu tukurunki, chaywanpas churikiwan kuska kasqaykiraykum astawan kuyanakunki, hinaspapas allin llamkaq kananpaqmi yachachichkanki. Ñawpa tiempomantaraqmi bibliaqa taytakunata nirqaña imapas ruwayninkuta churinkuwan kuska ruwanankupaq, chaynapi paykunawan rimananpaq hinaspa yachachinanpaq (Deuteronomio 6:​6-9). Bibliapa chayna nisqantaqa hinallam taytakunaqa kasukunanku.

Churikiwan imapas ruwanaykita ruwaspapas tiempochakuwaqmi paywan pukllanaykipaq. Pukllankichikqa manam kusirikunallaykichikpaqchu, aswanqa yachaysapa runakunapa nisqanman hinam taytankuwan pukllaq churikunaqa kikinkumanta imapaqpas tantiayta yachanku, hinaspapas mana manchakuqmi kanku.

Manam chayllachu, Maycol Fize sutiyuq yachaysapa runam nin: “Taytakunaqa warmankuwan pukllaspallam warmanku imayna kasqantaqa allinta riqsinmanku”, nispa. Taytakunaqa churinkuwan pukllaspataqmi imapas ruwasqankuwan utaq imapas nisqankuwan churin kuyasqanta qawachinmanku. Chaynatam yachachinmanku paykunapas kuyakuq kanankupaq. Alemania nacionmanta Andresmi nin: “Churiy taksachallaraq kachkaptinmi sapa kuti pukllaq kaniku, chaymi kuyaspay abrazasqayrayku paypas chayna kuyakuq kayta yacharurqa”, nispa.

Churikita sapa tuta puñuchispaykipas paywanmi sumaqta parlawaq, ichapas cuentochata willawaq utaq chay punchaw imayna chisyasqanmanta willasusqaykita allinta uyariwaq. Chayta ruwaptikiqa churikiqa manam sasachakunqachu wiñasqanman hina tukuy imamantapas qanman willasuynikitaqa.

Imakunapi chaynalla kasqaykichikta yachanaykipaqyá kallpanchakuy

Wakin musu-sipaskunataqa manam imapas qukunchu taytankuwan rimayninkuqa. Sichu churiki imapas tapusqaykita mana lliwta willayta munasuptikiqa ama piensaychu qanwan mana rimay munasqantaqa. Ichapas huk kutipiña chaykunamantaqa willayta munasunkiman.

Francia nacionmanta Yackmi churin Jeromewan rimayta wakinpi sasachakurqa. Imamantapas willananpaq hikutananmantaqa churinwanmi pelota haytaq riq. Yackmi nin: “Pukllayta tukuruspaykum samarinaykupaq pastopi tiyaykuq kaniku, chaypim churiyqa imapas llakinkunamanta willawaq. Kuska kasqaykuraykum chaynataq iskayllayku kasqaykuraykum mana pakaykuspa imatapas confianzawan willawaq”, nispa.

¿Churikita pelota haytay mana gustaptinqa? Andresmi yuyarin churinwan kuska lucerokunata qawasqanta, hinaspam nin: “Sillakunata hawaman hurquruspam altota qawaspayku tiyaq kaniku. Pachawan allinta raktakuruspa hinaspa yaku timpuchata tomaspam lucerokunata qawaq kaniku. Lucerokuna unanchaqmantam rimaq kaniku, hinaspapas imapas llakichiwaqniykumantam willanakuq kaniku”, nispa (Isaias 40:​25, 26).

Sichu churikipa imapas gustasqan mana gustasuptikiqa yaqapaschá munasqaykita ruwanaykimantaqa churikipa munasqanta ruwanayki kanqa (Filipenses 2:⁠4). Sudafrica nacionmanta Yanmi nin: “Ñuqataqa anchatam gustawaq pelotapi pukllay, churiy Vaugantam ichaqa gustaq avionpi puriy chaynataq computadorapi kay. Chaymi ñuqapas paypa gustasqankunata ruwanaypaq kallpanchakuq kani. Avionkunapa kasqanmanmi pusaq kani, hinaspapas avionpipas richkaymanku hinam computadorapi pukllaq kaniku. Yaqachusmi churiy Vauganqa kuska kuska kasqaykurayku imamantapas willawaq”, nispa.

Imapas ruwasqankunawan kusikusqaykitayá niy

¿Haykallapipas churiki qayasurqankichu imapas ruwasqanta qawachisunaykipaq? Musuña kaspanqa manapaschá tukuy ima ruwasqankunataqa qawachisunkichu, chaywanpas imapas ruwasqankuna allin kasqanta ninaykitam munan.

Yuyarisunyá churinta Jehova Diospa imam nisqanta. Kay allpa pachapi kachkaspan Jesus llumpay sasachakuypi tarikuptinmi kuyasqanmanta mana iskayrayananpaq taytanqa nirqa: “Payqa kuyasqay churiymi, paytam chaskini”, nispa (Mateo 3:17; 5:48). Churikita rimapayaynikiqa hinaspa yachachiynikiqa allinmi (Efesios 6:⁠4). Chaywanpas imapas allin ruwasqanmanta utaq allin rimasqanmantayá alabaykuy.

Wakin taytakunapaqqa manam facilchu kuyasqankumanta pitapas niykuyninkuqa utaq imapas allin ruwasqankumanta alabaykuyninkuqa. Wakinpiqa ichapas sasa kanman imapas allin ruwasqanmanta alabaykunanmantaqa imapas pantasqallanmanta taytanku nisqanrayku. Qampaqpas sasa kaptinqa hinallayá kallpanchakuy churikita sunqumanta alabaykunaykipaq, chaynapi kuyasqaykimanta mana iskayrayananpaq. Chaypaqqa ¿imatam ruwawaq? Ñawpaqta rimamusqanchik Lucasmi 15 watanpi kaq churin Manuelwan imapas ruwayninkunata wasinpi ruwan. Kikin Lucasmi nin: “Wakinpim churiy Manuelta nini wasipi imapas ruwayta kikinmanta ruwananpaq, sichu imapipas yanapanay kaptinqa qayaykamuwananpaq. Chaymi ruwayta qallaykuspanqa wakinpiqa sapallan ruwarun, hinaspam imatapas ruway atisqanwan kusisqa tarikun. Sichu imatapas allinta ruwaruptinqa alabaykunim, ruwasqan mana gustonpaq hina kaptinpas ruwananpaq kallpanchakusqanmantam alabaykuni”, nispa.

Churiki kuyasqaykitaqa qawachiwaqtaqmi imapas haypay munasqankunata ruwananpaq kallpanchakuptin yanapaspayki. Sichu chay haypay munasqanta munasqaykiman hina mana chaylla haypaptinqa ¿imatam ruwawaq? ¿Churikipa ruway munasqankuna mana gustoykipaq hina kaptinqa? Churiki ruway munasqantam saqinayki hinaspa yanapanayki. Ñawpaqta rimamusqanchik Yackmi nin: “Churiytaqa imapas kikinpa haypay munasqanta ruwananpaqmi yanapani, manam ñuqapa munasqaytachu. Sapa kutim yuyarini imapas haypay munasqantaqa atisqanman hina ruwananta”, nispa. Imapas haypay munasqanta ruwananpaq churikita yanapaspaqa imapas piensasqantam uyariykunayki, imapas allin ruwasqanmanta alabaykunayki chaynataq pantaruptinpas hinalla kallpanchaykunayki.

Wakinpiqa churikiwanqa piñanakunkichispaschá, ichaqa paywan rimanaykipaq kallpanchakuspaykiqa allinllam kawsakunkichik hinaspapas tiempopa pasasqanman hinam entiendenakunkichik.

[Nota]