Diospa sutinqa Jehova sutim, chay ninanqa: “Paymi kanqa imapas ruwasqa kananpaq”, ninanmi. Jehova Diosqa tukuy atiyniyuqmi hinaspapas tukuy imatam unancharqa. Payqa imapas nisqantaqa ruwanpunim.

Hebreo rimaypim Diospa sutintaqa tawa letrayuqta qillqanku. Chaymi castellano rimaypiqa kaynata qillqakun YHWH utaq JHVH (kanmantaqmi kaynapas YHVH). Hebreo rimaypim bibliapi Diospa sutinqa rikurin yaqa 7.000 kutikama. Enteron pachapi runakunam Jehova sutitaqa mana chaynallatachu rimanku, aswanqa rimayninkuman hinam rimanku.

▸ 1 kaq yachachikuy 15 parrafo, uray patanpi willakuy

Bibliaqa Diospam, ichaqa runakunawanmi qillqachirqa. Kaywan tupachisun: Qillqayta mana yachaq taytaqa churinwanmi cartata qillqachin. Ichaqa, ¿pipataq chay cartaqa? Taytanpam, manam churinpachu paywan qillqachiptinpas. Chaynallataqmi bibliapas Diospa, manam runakunapachu paykunawan qillqachiptinpas. Diosqa chuya espiritunwanmi runakunata yanaparqa musquyninpi utaq musquyninkupi hina qawasqankuta qillqanankupaq.

▸ 2 kaq yachachikuy 5 parrafo

Bibliapi yachachikuykunaqa allinta kawsakunapaqmi yachachiwanchik. Bibliam nin: “Mana allin amistadkunaqa allin kawsakuytam chinkachin”, nispa. Kaymi yachachiwanchik amistadninchikkunaqa allinta utaq mana allinta ruwanapaq kallpanchawananchikmanta  (1 Corintios 15:33). Bibliaqa nintaqmi: “Runaqa imapas tarpusqantam cosechanqa”, nispa. Kaymi yachachiwanchik imatapas ruwasqanchikman hina allinpi utaq mana allinpi tukunanchikmanta (Galatas 6:7).

▸ 2 kaq yachachikuy 12 parrafo

Chayqa Diospa willakuyninkunam. Willakunmanmi Diospa ima munasqanmanta, imayna kawsakunamanta, kamachikuykunamanta hinaspa imakunata ruwananmantapas. Willakunmantaqmi hamuq punchawkunapi imapas pasakunanmanta. Bibliapi achka willakuykunaqa ñam ruwakurunña.

▸ 2 kaq yachachikuy 13 parrafo

Diospa akllasqan runamanta willakuykunaqa llapanmi Jesuswan cumplikurqa. Qaway “ Jesucristomanta willakuykuna” niq yanapakuyta.

▸ 2 kaq yachachikuy 17 parrafo, uray patanpi willakuy

Jehova Diosqa munarqam kay allpa pacha sumaq huerta kananta, chaypiqa Diosta kuyaq runakunallam yachananku karqa. Kunanpas chaytam Diosqa munan. Diosqa mana allinkunatam chinkachinqa hinaspam wiñay kawsayta kasukuqninkunaman qunqa.

▸ 3 kaq yachachikuy 1 parrafo

Paymi puntata Diospa contranpi hatarirurqa. Satanas sutiqa “Diospa contranpi churakuq” ninanmi. Diablo sutiñataqmi “yanqamanta tumpakuq” ninan. Chaynataqa sutichakun Diosmanta llullakunata rimasqanraykum hinaspa runakunata pantachisqanraykum.

▸ 3 kaq yachachikuy 4 parrafo

Manaraq kay allpa pachata unanchachkaspanmi Jehova Diosqa angelkunata unancharqa. Paykunataqa hanaq pachapi kawsanankupaqmi unancharqa. Kanmi 100 millon masnin angelkuna (Daniel 7:10). Sapakamam sutiyuq kanku hinaspapas imayna kayninkupiqa manam chaynallachu kanku. Mana hatun tukuq kasqankuraykum angelkunaqa mana munankuchu runakuna paykunata yupaychanankutaqa. Manataqmi chaynallachu imapas ruwayninkuqa. Wakinkum Jehova Diospa tiyananpa ñawpaqninpi yupaychanku, Diospa willakuyninkunata apanku, kay allpa pachapi Diospa yupaychaqninkunata yanapanku, Diospa juicionta ruwanku hinaspa Diosmanta willakuy apakunanpaqpas yanapakunku (Salmo 34:7; Apocalipsis 14:6; 22:8, 9). Hamuq punchawkunapipas angelkunaqa Jesuswan kuskam Armagedon guerrapi peleanqaku (Apocalipsis 16:14, 16; 19:14, 15).

▸ 3 kaq yachachikuy 5 parrafo; 10 kaq yachachikuy 1 parrafo

Huchallikuyqa Diospa chiqnisqanta utaq munayninpa contranpi imatapas piensaymi utaq ruwaymi. Huchallikuyqa Diosmantam karunchawanchik. Chaymi payqa kamachikuykunata hinaspa bibliapi yachachikuykunata quwarqanchik yachachkaspa mana huchallikunanchikpaq. Jehova Diosqa mana pantaqtam Adantawan Evataqa unancharqa, paykunam ichaqa Diosta mana kasukurqakuchu. Chayta ruwaspankum huchallikururqaku hinaspam pantaq runakunaña kaspanku machu-payayaspa wañurqaku. Ñuqanchikpas paykunapa huchanpim machu-payayaspa wañunchik.

▸ 3 kaq yachachikuy 7 parrafo; 5 kaq yachachikuy 3 parrafo

Chay Armagedon guerrapim Diosqa satanaspa munaychakuyninta hinaspa mana allin ruwaykunata tukuchinqa.

▸ 3 kaq yachachikuy 13 parrafo; 8 kaq yachachikuy 18 parrafo

Diospa munaychakuyninqa hanaq pachapim kachkan, chaypim Jesucristo kamachichkan. Hamuq punchawkunapim Jehova Diosqa munaychakuyninwan mana allinkunata tukuchinqa hinaspam enteron pachata kamachinqa.

▸ 3 kaq yachachikuy 14 parrafo

Diosqa Jesustam puntata unancharqa. Paytam llapallan runakunapa rantinpi wañunanpaq kay pachaman  kachamurqa. Wañukusqan qipatam Jehova Diosqa kawsarichirqa. Kunanqa hanaq pachapim Jesusqa kamachichkan.

▸ 4 kaq yachachikuy 2 parrafo

Bibliaqa willakurqañam Diospa akllasqan runa haykapi rikurimunanmanta. Rikurimunanmi karqa 69 semanakuna tukuyta, chayqa 455 watapim qallaykurqa Jesuspa  tiemponmanta ñawpaqtaraq, tukurqañataqmi 29 kaq watapi Jesuspa tiemponpi.

¿Imaynatam yachanchik 69 semanakuna 29 kaq watapi tukusqanta? 69 semanakunaqa 455 watapim qallarirqa Jesuspa tiemponmanta ñawpaqtaraq Jerusalenman Nehemias chayaruptin hinaspa llaqtapa pirqankunata kaqmanta hatarichiyta qallaykuptin (Daniel 9:25; Nehemias 2:1, 5-8). Semana nisqa palabrata uyarispanchikqa 7 punchawkunapim piensanchik. Ichaqa bibliapa willakusqan semanakunaqa manam qanchis punchawkunachu, aswanqa qanchis watakunam. Bibliam nin ‘sapa punchaw huk wata’ kasqanta (Numeros 14:34; Ezequiel 4:6). Chaynaqa, huk semanaqa 7 watakunam hinaspa 69 semanakunañataq 483 watakuna (69 x 7). Sichu 483 watakunata yupayta qallarisun 455 J.t.ñ watamanta, hinaspaqa 29 J.t. watamanmi chayasun. Jesusqa 29 kaq watapim bautizakurqa, hinaspam Diospa akllasqan runaña karqa (Lucas 3:1, 2, 21, 22).

Hina kay willakuytaqmi riman huk semanamanta, chayqa 7 watakunam. Chay tiempopim Diospa akllasqan runaqa wañuchisqa kanan karqa. Chayqa karqa 33 kaq watapim. 36 kaq watapiñataqmi Diosmanta sumaq willakuykunata enteron nacionkunapi willakuyta qallaykurqaku (Daniel 9:24-27).

▸ 4 kaq yachachikuy 7 parrafo, uray patanpi willakuy

Bibliaqa yachachinmi Jehova Dios unanchawaqninchik kasqanta hinaspa imamantapas puntaqa Jesusta unanchasqanmanta (Colosenses 1:15, 16). Jesusqa manam tukuy atiyniyuq Dioschu. Payqa manam haykapipas nirqachu kikin Dios hina kasqantaqa. Ichaqa kaynatam nirqa: “Taytayqariki ñuqamantaqa aswan atiyniyuqmi”,  nispa (Juan 14:28; 1 Corintios 15:28). Wakin religionkunaqa hukllapi kimsa dioskuna kasqantam yachachinku. Ninkum taytawan churiqa hinaspa chuya espirituqa huk Dioslla kasqanta. Bibliapiqa manam rikurinchu chay yachachikuyqa. Chayqa pantay yachachikuymi.

Chuya espirituqa Diospa kallpanmi. Chayqa mana rikuy atina kallpanmi, chaywanmi payqa yanapawanchik munayninta ruwananchikpaq. Chay espirituqa manam runa hinachu. Jesuspa wañukusqan qipatam qatiqninkuna ‘llapallanku chuya espiritupa huntasqan’ karqaku. Jehova Diosmi nirqa: ‘Tukuy rikchaq runakunamanmi chuya espirituyta chaqchurimusaq’, nispa (Hechos 2:1-4, 17).

▸ 4 kaq yachachikuy 12 parrafo; 15 kaq yachachikuy 17 parrafo

¿Imanasqataq cruztaqa mana servichikunanchikchu Diosta yupaychanapaqqa?

1.  Pantay religionkunaqa unayñam cruztaqa servichikurqaku. Ñawpaq tiempopim, cruztaqa servichikuqku kay pachapi kaqkunata yupaychanankupaq hinaspa Diospa chiqnisqan millakuypaq kaqkunata ruwanankupaq. Jesuspa qatiqninkunaqa manam cruztaqa servichikurqakuchu Diosta yupaychanankupaqqa, Jesuspa wañukusqanmanta 300 wata qipakama. Chaymantam Roma nacionta kamachiq Constantino sutiyuq runa, Jesuspa qatiqnin tukuqkunata riqsichinanpaq cruzta servichikuyta qallaykachirqa. Cruzqa manam Jesusraykuchu rikurirqa. Catolico runakunapa libronmi nin: “Cruztaqa servichikurqakuñam Jesus manaraq kay pachapi kachaptin hinaspa Diospi mana iñiq runakunapas”, nispa (New Catholic Encyclopedia).

2.  Jesusqa manam cruzpichu wañurqa. Griego rimaypi  “cruz” nisqankuqa “qiru” utaq “kaspi” ninanmi. Huk bibliapas Mateomanta-Apocalipsiskamaqa “manam ninchu iskay kaspikuna kasqantaqa” (The Companion Bible). Jesusqa wañurqa qirupim utaq sayanpa kaspipim.

3.  Jehova Diosqa manam munanchu payta yupaychananchikpaq imatapas servichikunanchiktaqa (Exodo 20:4, 5; 1 Corintios 10:14).

▸ 5 kaq yachachikuy 12 parrafo

Jesusmi qatiqninkunata kamachirqa wañukusqan punchawta yuyarinankupaq. Chaytam Diosta yupaychaqkunaqa sapa wata ruwanku, nisan killapa 14 punchawninta. Chay punchawmi Israel runakunapas pascua fiestata ruwaqku. Jesuspa wañukusqanta yuyarispam, tantatawan vinota qawaspa haywanakunchik, chayqa Jesuspa cuerponwan hinaspa yawarninwanmi tupan. Hanaq pachamanta Jesuswan kuska kamachimuyta suyaqkunaqa, tantatam mikunku hinaspa vinotapas tomanku. Kay allpa pachapi wiñaypaq kawsakuyta suyaqkunaqa Jesuspa wañukusqanta yuyarinanchikpaqmi huñunakunchik, ichaqa manam tantataqa mikunchikchu nitaq vinotapas tomanchikchu.

▸ 5 kaq yachachikuy 21 parrafo

Musuq pachapi kawsaqkunapaq Diospa palabran niq bibliapi almamanta rimaspanqa nichkanmi runamanta, animalmanta hinaspa runakunapa utaq animalkunapa kawsakuyninmanta. Yachasunyá imayna kasqanmanta:

• Runakunamanta. ‘Noeypa tiemponpim [...] buquepiqa mana achka runakunachu yakumanta salvakurqaku  aswanqa pusaq runakunallam [utaq almakunallam]’ (1 Pedro 3:20). Kaypi almamanta rimaspanqa runakunamantam rimachkan: Noeymanta, warminmanta, kimsa churinkunamanta hinaspa llumchuyninkunamanta.

• Animalkunamanta. ‘Diosmi nirqa: ¡Allpapi kawsananpaq animalkuna [“almakuna”, NM] rikurimuchun castanman hina: Uywa animalkuna, qasqunpa puriqkuna hinaspa tukuy rikchaq purun animalkuna!, nispa. Hinaptinmi chayna karqa’ (Genesis 1:20, 24).

• Runakunapa utaq animalkunapa kawsakuyninmanta. Jehova Diosmi Moisesta nirqa: “Almaykita wañuchiy munaqkunaqa wañurunkuñam”, nispa (Exodo 4:19, NM). Jesuspas kay allpa pachapi kachkaspanmi nirqa: ‘Ñuqaqa allin michiqmi kani, allin michiqqa ovejankunaraykum vidantapas [utaq almantapas] qun’, nispa (Juan 10:11).

  Chaymantapas, bibliapi tukuy almaykiwanmi ruwanki nispanqa, nichkanmi sunqumanta hinaspa allinta ruwanapaq kallpanchakuymanta (Deuteronomio 6:5; Mateo 22:37). Bibliapi alma niq rimayta servichikuspanqa nichkanmi imapas ruway munasqanmanta. Bibliaqa nintaqmi wañusqa runakunapas “alma” kasqankuta (Numeros 6:6; Proverbios 13:2; Hageo 2:13, NM).

▸ 6 kaq yachachikuy 5 parrafo, uray patanpi willakuy; 13 kaq yachachikuy 17 parrafo; 15 kaq yachachikuy 17 parrafo

Hebreo hinaspa griego rimaykunapi “espiritu” palabraqa, bibliapiqa achkamanmi entiendekun. Ichaqa yaqa llapanpim runakunapa mana rikuy atisqanku, wayra hina utaq runakunapa hinaspa animalkunapa samaynin. Chaymantapas kanmanmi angelkuna hinaspa chuya  espiritupas, chayqa Diospa kallpanmi. Bibliaqa manam yachachinchu runa wañuruptin alman hinalla kawsasqantaqa (Exodo 35:21, NM; Salmo 104:29, NM; Mateo 12:43; Lucas 11:13).

▸ 6 kaq yachachikuy 5 parrafo, uray patanpi willakuy; 15 kaq yachachikuy 17 parrafo

Jerusalen llaqtapa hichpan wayqumanmi qupakunata wischuqku hinaspa kañaqku. Jesuspa tiemponpiqa, manam chay wayqupiqa animalkunataqa utaq runakunataqa ñakarichiqkuchu utaq kawsachkaqllataqa kañaqkuchu. Chaynaqa gehenaqa manam wañusqa runakunata chaypi kañanapaqchu nitaq ñakarichinapaqchu karqa. Jesusmi nirqa wakin runakuna gehenaman rinankumanta, chaywanqa tupachichkarqam wiñaypaq chinkachisqa kanankumanta (Mateo 5:22; 10:28).

▸ 7 kaq yachachikuy 20 parrafo

Qatiqninkunatam Jesusqa Diosta mañakunankupaq yachachirqa. Kaykunata mañakunanchikpaqmi Jesusqa yachachiwarqanchik.

• “Sutiki chuyanchasqa kachun”

  Jehova Diosmanta llullakunata rimasqankuraykum sutinta chuyanchananpaq mañakunchik. Chaynapim hanaq pachapi angelkunapas hinaspa kay pachapi runakunapas Diospa sutinta respetasunchik.

• “Munaychakuynikiyá hamuchun”

  Diostam mañakunchik munaychakuyninta apamuspan satanaspa mana allinkuna ruwasqanta tukuchinanpaq, kay allpa pachata kamachimunanpaq hinaspa sumaqta huertayachinanpaq.

•  “Munasqaykiyá ruwasqa kachun kay pachapipas”

  Diostam mañakunchik kay allpa pachapi munaynin ruwakunanpaq, chaynapi Diosta kasukuq runakuna mana pantaqña kanankupaq hinaspa sumaq huertapi wiñaypaq kawsakunankupaq. Chaytam Diosqa munarqa runakunata unanchaspanqa.

▸ 8 kaq yachachikuy 2 parrafo

Jehova Diosmi churinta kachamurqa runakunata huchamantawan wañuymanta librawananchikpaq. Adanqa mana pantaq kasqantam huchallikuspan chinkarachirqa, chayta pagananpaqmi mana pantaq runa wañunan karqa. Jesusqa wañunantaqmi karqa runakuna Dioswan allinyanakunankupaq. Jehova Diosqa churintam kachamurqa huchayuq runakunarayku wañunanpaq. Chayraykum runakunaqa atisun mana pantaq kayta hinaspa wiñaypaq kawsakuytapas.

▸ 8 kaq yachachikuy 21 parrafo; 9 kaq yachachikuy 13 parrafo

Daniel qillqapa 4 capitulonpi willakuymi yachachiwanchik 1914 watapi hanaq pachapi Jesus kamachiyta qallarisqanmanta.

Bibliapa willakusqan. Jehova Diosmi kamachiq Nabucodonosorta musquyninpi qawachirqa hatu-hatun sacha kuchusqa kasqanta. Chaymantam sapiyuqraq kulluta pampallapi fierro cadenawan hinaspa bronce cadenawan mana wiñananpaq watarurqaku qanchis watapuni. Chay watakuna pasaruptinqa kaqmantam chay sachaqa wiñanan karqa (Daniel 4:1, 10-16).

 Ima ninantaq. Chay sachaqa Diospa munaychakuyninwanmi tupan. Achka watakunam Diosqa Israel nacionpi kamachiqkunata yanaparqa Jerusalen llaqtapi kamachinankupaq (1 Cronicas 29:23). Ichaqa chay kamachiqkunam Diosta mana kasukurqakuchu hinaspam manaña kamachirqakuchu. Jerusalen llaqtaqa 607 (J.t.ñ.) kaq watapim puchukachisqa karqa. Chaymantapacham qanchis watakunataqa yupayta qallarina (2 Reyes 25:1, 8-10; Ezequiel 21:25-27). Jesusmi nirqa “nacionkunapaq akllasqa tiempo cumplikunankama” Jerusalenta nacionkuna sarupanankumanta. Kay ‘nacionkunapaq akllasqa tiempoqa’ hina kaqllam ‘qanchis watakunawanqa’ (Lucas 21:24). Chaynaqa, chay qanchis watakunaqa manam Jesus kay allpa pachapi kachkaptinchu tukurqa. Jehova Diosmi nirqa qanchis watakuna tukuruptin huk kamachiqta churananmanta. Chay kamachiqqa Jesusmi. Paymi sumaq kawsakuyta apamunqa Diosta yupaychaqkunapaq (Lucas 1:30-33).

Hayka watataq. ‘Qanchis tiempokunaqa’ 2.520 watakunam. Chaymi 607 (J.t.ñ.) kaq watamanta yupaspaqa chayanchik 1914 kaq wataman. Jehova Diosmi 1914 kaq watapi Jesusta hanaq pachapi kamachinanpaq churarqa.

¿Imaynatam yachanchik ‘qanchis tiempokunaqa’ 2.520 watakuna kasqanta? Bibliam niwanchik kimsa tiempo hinaspa parte tiempoqa 1.260 punchawkuna kasqanta (Apocalipsis 12:6, 14). Chaynaqa qanchis tiempokunaqa 2.520 punchawkunam. Bibliapa willakusqanman hinaqa huk punchawqa huk watam. Chaynaqa, 2.520 punchawkunaqa 2.520 watakunam (Numeros 14:34; Ezequiel 4:6).

▸ 8 kaq yachachikuy 23 parrafo

Bibliaqa ninmi angelkunata kamachiqqa chullalla kasqanta, paypa sutinmi Miguel (Daniel 12:1; Judas 9).

Miguelqa Diosman sunqu angelkunata kamachiqmi. Bibliam nin: “Miguelmi angelninkunapiwan manchakuypaq culebrapa contranpi pelearqa, manchakuypaq culebrapas angelninkunapiwanmi pelearqa”, nispa (Apocalipsis 12:7). Bibliaqa nintaqmi Diospa tropankunata Jesus kamachisqanmanta. Chaynaqa Miguelqa Jesuspa huknin sutinmi (Apocalipsis 19:14-16).

▸ 9 kaq yachachikuy 4 parrafo, uray patanpi willakuy

Kaywanqa nichkanmi satanaspa munaychakusqan manaraq puchukachisqa kachkaptin, kay pachapi tukuy imakunaraq pasakunanmanta. Bibliapi willakuykunaqa yaqa chaynallatam servichikun chay tiempomanta rimaspanqa, ninmi: ‘Kay tiempopa tukupaynin’ hinaspa ‘runapa churinpa chayamusqan’, nispa (Mateo 24:3, 27, 37). ‘Tukupay punchawkunaqa’ 1914 kaq watapim qallaykurqa hanaq pachapi Jesus kamachiyta qallaykuptin, tukunqañataqmi Armagedon punchawpi satanaspa munaychakusqan chinkachisqa kaptin (2 Timoteo 3:1; 2 Pedro 3:3).

▸ 9 kaq yachachikuy 2 parrafo

Bibliam willakun isqun runakuna kawsarisqankumanta. Diosmi atiyta qurqa Eliasman, Eliseoman, Jesusman, Pedroman hinaspa Pabloman runakunata kawsarichinankupaq. Jehova Diosqa nintaqmi kay allpa pachapi kawsanankupaq “allin ruwaq hinaspa mana allin ruwaq runakuna” kawsarimunankumanta (Hechos 24:15). Bibliaqa  nintaqmi wakin runakuna hanaq pachapi kawsanankupaq kawsarimunankumanta. Kay runakunatam Diosqa akllarqa Jesuswan kuska hanaq pachapi kawsanankupaq (Juan 5:28, 29; 11:25; Filipenses 3:11; Apocalipsis 20:5, 6).

▸ 9 kaq yachachikuy 13 parrafo

Layqa ruwayqa demoniokunawan rimaymi, chayqa kanmanmi brujokunapa yanapakuyninwan rimaypas. Chayta ruwayqa manam allinchu. Layqa ruwaq runakunaqa ninkum wañuptinchik espiritunchik lluqsisqanta hinaspa espiritunchik atiyniyuq kasqanta. Ichaqa chayna nisqankuqa manam chaynachu. Demoniokunam Diosta mana kasukunanchikpaq tukuyta ruwanku. Demoniokunaqa layqa ruwaqkunata, brujokunata, suerte qawaqkunata hinaspa chayman rikchakuq ruwaykunatam servichikun Diosmanta karunchawananchikpaq. Achka qillqakuna, videokuna, willakuykuna hinaspa wakin takikuna allinpaq rikchakuwaptinchikpas, layqakunamanta hinaspa demoniokunamantam hamun. Chaynataq wañuqkunapaq mikuyta churayqa, wañukusqan punchawta yuyariyqa hinaspa chayman rikchakuq wakin ruwaykunaqa demoniokunamantam hamun. Achka runakunam demoniokunapa atiyninta servichikunankupaq cigarrota pitanku, cocata akunku hinaspa tragota tomanku (Galatas 5:20, 21; Apocalipsis 21:8).

▸ 10 kaq yachachikuy 10 parrafo; 16 kaq yachachikuy 4 parrafo

Jehova Diosqa tukuy atiyniyuqmi hinaspapas hanaq pachatawan kay pachatam unancharqa (Apocalipsis 15:3). Chaymi tukuy imapas paypa, paytaqmi tukuy ima kamachiqpas. Chaynaqa, payllam kamachiqninchikqa kanan (Salmo 24:1; Isaias 40:21-23; Apocalipsis 4:11). Jehova Diospa unanchasqankunaqa kamachisqanman hinam llamkanku. Paypaqqa makillanpitaqmi kachkan kamachiqkunata akllananpaqpas. Diosta kuyaspanchikqa hinaspa kasukuspanchikqa, paylla kamachiqninchik kasqantam riqsikusunchik (1 Cronicas 29:11).

▸ 11 kaq yachachikuy 10 parrafo

Manam allinchu manaraq naceq sullu wawachata wañuchiyqa. Warmikunapa wiksayakusqan punchawmantam, wawachaqa kawsayta qallarin. Chay wawachaqa manam mamanpa cuerponñachu, aswanqa sapaqñam.

▸ 13 kaq yachachikuy 5 parrafo

Achka runakunam yawarta utaq plasma, glóbulos rojos, glóbulos blancos hinaspa plaquetas nisqankuta hinachikuspanku hampichikunku. Chayqa kanmanmi huk runapa yawarninta utaq kikikipa yawarnikita hurquchikuspa hinachikuypas.

▸ 13 kaq yachachikuy 13 parrafo

Bibliapi corregiymanta rimaspanqa manam maqayllamantachu rimachkan. Pipas corregiwaspanchikqa sumaqta rimapayawaspanchikmi yachachiwanchik. Jehova Diosqa manam castigawanchikchu corregiwaspanchikqa (Proverbios 4:1, 2). Diospa corregisqan allin kasqanraykum runakunaqa Diosta kuyayta qallaykunmanku (Proverbios 12:1). Jehova Diosqa yupaychaqninkunata kuyasqanraykum yachachiwanchik hinaspa corregiwanchik, imayna ruwanapaq hinaspa munasqanman hina yuyayniyuq kanapaqmi Diosqa yachachiwanchik. Chaynam tayta-mamakunapas warmankuta corregispanqa Jehova Diosta qatipakunanku. Yachachinankum imanasqa kasukuyninku allin kasqanmanta. Chaymantapas yachachinankutaqmi Diosman sunqu kanankupaq hinaspa bibliapa nisqankunata kasukunankupaqpas.

▸ 14 kaq yachachikuy 13 parrafo

Paykunaqa espiritu cuerpoyuqmi kanku, runakunamanta astawan atiyniyuq kaspankum mana allinkunata ruwanku. Chaynaqa rikurirurqaku Diosta mana kasukuspa contranpiña kasqankuraykum (Genesis 6:2; Judas 6). Demoniokunaqa satanaswan hukllawakuruspankum Jehova Diospa contranpi karqaku (Deuteronomio 32:17; Lucas 8:30; Hechos 16:16; Santiago 2:19).

▸ 16 kaq yachachikuy 4 parrafo