1. ¿Imataq harkarqa Eden huertaman manaña yaykunankupaq? ¿Imatam Abelqa imamantapas puntata munarqa?

ABELQA tardeykuqtañam ovejankunata michichkan. Chaymi karullamanta qawarispan rikururqa llipipipiqta. Abelqa yacharqam chay llipipipispan muyuqqa rawraq espada kasqanta, chayqa Eden sutiyoq huertaman mana yaykunankupaqmi harkarqa. Qallariypiqa chay huertapim Abelpa tayta-mamanqa yacharqa otaq tiyarqa, ichaqa manañam chay huertamanqa pipas yaykurqañachu. Abelqa hanaq pachata qawaspanchá Unanchaqninpi piensarqa. ¡Maynatachá munarqa runakunaqa Diospa familian kananta! Imamantapas puntatam chaytaqa munarqa.

2-4. ¿Imaynatam Abelqa kay tiempopi rimapayawanchik?

² Adanpa iskay kaq churin Abelmi rimapayawachkanchik. ¿Atiwaqchu uyariyta? Piensankipaschá mana atikusqanta, paypa wañusqanmantaqa yaqa soqta waranqa watakunañam pasarun aychanwan tullunkunapas allpayarunñam. Bibliaqa yachachintaqmi wañusqakunaqa imatapas manaña yachasqankumanta (Ecl. 9:5, 10). Jehova Diospa Palabranqa manataqmi Abelpa ima rimasqanpas rikurinchu. Hinaptinqa, ¿imaynatataq Abelqa rimapayawachwan?

³ Diospa espiritunpa yanapayninwanmi apostol Pabloqa Abelmanta nirqa: ‘Wañusqaña kaspanpas hinallam rimachkan’, nispa (leey Hebreos 11:4). ¿Imaynatataq Abelqa kunankama hinalla rimachkan? Iñiyniyoq kasqanraykum. Abelmi pi runamantapas puntata iñiyniyoq kananpaq kallpanchakurqa. Tukuy sonqonwan Diospi iñisqanmi kunankama iñiyniyoq kanapaq kallpanchawanchik. Iñiyninta qatipakunapaq kallpanchakuspaqa paytapas uyarichkachwan hinam paymanta yachasun.

⁴ Bibliaqa Abelmantam pisillata willawanchik. Ichaqa, ¿imatam paymanta chaynataq iñiyninmanta yachachwan? Chaymantam kay yachachikuypi yachasunchik.

5. ¿Imanasqam Jesusqa Abelta tupachirqa ‘kay pachapa qallariyninwan’? (Uray patanpi willakuytapas qawariy.)

⁵ Abelmi nacerqa runakuna mirayta qallarisqanku tiempopi. Unay watakuna qepatam Jesus nirqa Abelqa ‘[kay pacha] qallarisqan’ tiempopi kawsasqanmanta (leey Lucas 11:50, 51). Kay pacha nispanqa rimachkarqa huchamanta pikuna librasqa kanankumantam. Punta kaq runakunamantaqa Abeltam Diosqa qawarqa librananpaq kasqanta. * Abelqa wiñarqa mana iñiyniyoq kaqkunapa kasqanpim.

6. ¿Imatam yachanchik Abelpa tayta-mamanmanta?

⁶ Adanwan Evaqa mana haykapipas wañunankupaq unanchasqam karqaku, manataqmi ima onqoykunawanpas nitaq machu-payayaywanpas ñakarinankuchu karqa. Ichaqa Jehova Diospa contranpi huchallikuruptinkum Eden sutiyoq sumaq huertamanta qarqorachikurqaku. Chaymi mirayta qallarispankuqa sasachakuypiña karqaku. Paykunaqa kikillankupaq munaq kasqankuwanmi yanqacharurqaku kikinkupaq chaynataq mirayninkupaq mana huchayoq otaq mana pantaq kayninkuta chaynataq wiñay kawsayniyoq kayninkutapas (Gen. 2:15–3:24).

7, 8. ¿Ima nirqam Evaqa Cain naceruptin? ¿Imanasqam chaynata piensarqa?

⁷ Adanwan Evaqa Eden huertapi manaña kaspankum llumpayta sasachakurqaku. Chaywanpas punta kaq wawanku naceruptinmi  suticharqaku Cainwan, chay ninanqa “Rikurichisqa” otaq “Ruwasqa” ninanmi, chaymi Evaqa nirqa: ‘Tayta Diospa munasqanman hinam qari wawata rikurirachini otaq wachakuruni’, nispa. Jehova Diosmi Eden huertapi prometerqa mana allinmanta libraqninku ‘miray’ huk warmimanta rikurimunanta (Gen. 3:15; 4:1, NM). ¿Evaqa piensarqachu chay warmiqa pay kasqanta chaynataq Diospa prometesqan ‘mirayta’ Cain kasqanta?

⁸ Chayna piensasqanqa yanqapaqmi karqa. Adanwan Evaqa chayna piensasqankuman hina Cainta uywaspankuqa astawanchá kallpancharqaku orgulloso wiñananpaq. Watakuna pasaytam Evaqa iskay kaq wawanta wachakurqa, ichaqa manam rimarqachu Cainmanta hinaqa. Chay wawantam Abelwan suticharqa, Abel ninanqa “Waspiy” otaq “Yanqapaq” ninanmi (Gen. 4:2). Chayna sutichasqankuwanqa yaqapaschá piensarqaku Abelmantaqa Cainlla prometesqa miray kasqanta.

9. ¿Imatam kay tiempopi tayta-mamakuna yachanmanku Adanmantawan Evamanta?

⁹ Adanwan Eva wawa-churinkuta imayna uywasqankumantam kay tiempopi tayta-mamakunapas yachanmanku. ¿Ruwasqankuwan hinaspa rimasqankuwanchu wawa-churinkuta kallpanchanqaku hatunchakuq kanankupaq, qollqella maskaq otaq kikillankupaq munaq kanankupaq icha Diosta kuyaspa amistadnin kanankupaqchu? Adanwan Evaqa manam allin tayta-mamachu karqaku. Ichaqa wawa-churinkupaqmi suyakuy karqa.

10, 11. ¿Cainwan Abelqa ima ruwayniyoqmi karqaku? ¿Imayna runam karqa Abelqa?

¹⁰ Churinkuna wiñasqankuman hinam Adanqa llamkayta yachachirqa vida pasayta yachanankupaq. Cainqa chakrapi llamkaqmi karqa, Abelñataqmi ovejakunata michiq karqa.

¹¹ Abelqa tiempopa pasasqanman hinam astawan iñiyniyoq runa karqa, chayna iñiyniyoq kasqanmantam apostol Pablo qellqarqa. ¿Imaynatataq Abelqa Jehova Diospi iñirqa hukkuna mana iñiyniyoq kachkaptinkuqa? Qatiqninpim yachasunchik iñiyniyoq kananpaq imakuna yanapasqanmanta.

12, 13. ¿Imaynatam Diospa tukuy unanchasqankunata qawasqan Abelta yanaparqa astawan iñiyniyoq kananpaq?

¹² Jehova Diospa unanchasqan. Jehova Dios allpata ñakaptinmi kichkakuna wiñaptin imapas tarpuyqa sasa karqa. Chayna kaptinpas Abelpa tiemponpiqa ima tarpusqankupas allintam rururqa. Jehova Diosqa manam ñakarqachu uywakunataqa, challwakunataqa, orqokunataqa, mayukunataqa, lamar qochataqa, Intitaqa,  Killataqa nitaq chaskakunatapas. Abelqa mayman qawarispanpas Unanchaqnin Jehova Diospa ruwasqankunapim repararqa kuyapayakuq chaynataq ancha yachayniyoq kasqanpi (leey Romanos 1:20). Chaykunawanmi Diospa sumaq kayninkunapi yuyaymanaspan Abelqa astawan iñirqa.

¹³ Abelqa yaqapaschá Diospa sumaq kayninkunapi yuyaymanananpaq tiempochakurqa ovejankunata michisqanpi. Payqa ovejankunawanmi rirqa yakuyoq karu pampakunaman, wayqokunaman otaq orqokunaman. Ovejankunatam pusaq yakuyoq allin pastokunapa kasqanman, samarinanpaqpas allin sitiokunatam maskarqa. Ovejakunaqa manso kanankupaq unanchasqa kasqankuraykum necesitanku cuidanata otaq michinata. Abelqa cuentatachá qokurqa paymanta astawan yachayniyoq chaynataq astawan atiyniyoq cuidaqnin necesitasqanta. Chaykunapi yuyaymanasqanman hinachá mañakurqa, chaywanmi astawan iñiyniyoq karqa.

14, 15. ¿Imakuna cumplikusqanmantam Abelqa familianpi musyarqa? ¿Imapaqtaq chay qawasqanqa astawan yanaparqa?

¹⁴ Jehova Diospa nisqankunapa cumplikusqan. Adanwan Evaqa wawa-churinkunamanchá willarqaku Eden huertamanta imanasqa qarqosqa kasqankuta. Chaykunata yachaspanchá Abelqa astawan yuyaymanarqa.

¹⁵ Jehova Diosmi nirqa allpaqa ñakasqa kasqanmanta, chay nisqan cumplikusqantam Abelqa qawarqa kichkayoq qorakuna wiñasqanwan. Jehova Diosqa nirqataqmi Evaqa wiksayakuspan ñakarinanmanta chaynataq nanaywan wachakunanmantapas. Diospa chayna nisqan cumplikusqantachá Abelqa qawarqa ñakariywan sapa wawankunata maman wachakuptin. Chaymantapas Diosqa nirqam Evaqa Adanpa kamachisqan kananta chaynataq yanapaynintawan kuyakuynin necesitasqanmantapas. Tukuy chaykuna cumplikusqanta qawaspanchá Abelqa astawan iñirqa Diospa prometesqan ‘miraypi’, chay miraymi Eden huertapi tukuy mana allin qallarisqanta allichanan karqa (Gen. 3:15-19).

16, 17. ¿Imatam Abelqa yachanman karqa angelkunapa ejemplonwan?

 ¹⁶ Jehova Dios serviqkuna. Abelpa familianpiqa manam pipas karqachu qatipakunanpaq Diosman sonqo runakunaqa. Ichaqa manam kay Pachapiqa runakunallachu piensaqqa karqaku. Adantawan Evata Eden huertamanta qarqoruptinkum chay huertaman mana yaykunankupaq Jehova Diosqa churarqa querubinwan sutichasqa iskay angelkunata chaynataq llipipipispa muyuq espadatapas (leey Genesis 3:24).

¹⁷ Abelqa warmacha kasqanmantachá chay querubinwan sutichasqa angelkunata qawarqa. Admirakuywanchá qawarqa chay atiyniyoq angelkunata chaynataq llipipipispa tuta-punchaw muyuq rawrachkaq espadatapas. ¿Rikunmanchu karqa huertapa punkun cuidaq angelkunaqa amiruspa pasakusqankuta? Manam. Paykunaqa tuta-punchawmi Diospa kamachisqanman hina una-unay watakuna cuidarqaku. Abelqa qawarqachá chay angelkunaqa Diosta tukuy sonqonkuwan tukuy tiempo kasukusqankuta. Familianpiqa manam pipas chaynataqa kasukurqakuchu. ¡Chay angelkunapa ejemplonqa maynatachá kallpancharqa Abelta iñiyninpi!

18. ¿Imakunataq yanapawachwan iñiyniyoq kanapaq?

¹⁸ Abeltaqa astawan iñiyniyoq kananpaqmi yanaparqa unanchasqa kaqkunata qawaspan Diospa sumaq kayninkunapi hinaspa paypa nisqankuna imayna cumplikusqanpi yuyaymanasqan, chaynataq Diosman sonqo angelkunata qawasqanpas. ¡Mayna allinmá Abelmanta astawan yachayqa! Rimapayawachkanchikmanpas hinam yanapawanchik. Abelmanta yachasqankuqa, ¡mayna allinmi mozo-sipaskunapaqpas, tayta-mamanku imayna kawsaptinkupas  atinmankum Diosman sonqo kaytaqa! Diospa unanchasqankunapi reparaspapas Bibliata leespam tarisun Diosman sonqo iñiyniyoq warmikunamanta hinaspa qarikunamanta. ¿Manachu tukuy chaykunaqa astawan iñiyniyoq kanapaq yanapawanchik?

19. ¿Imamantam Abelqa cuentata qokurqa?

¹⁹ Abelqa astawan iñisqanman hinam ruwasqanwanpas iñiyninta qawachirqa. Ichaqa, ¿imatam qonman karqa tukuy Unanchaq Diosman? Diosqa manam necesitanchu runakunapa yanapaynintaqa. Abelqa cuentatam qokurqa allinnin kaqta tukuy sonqonwan qoptinqa kuyakuq Jehova Diosninqa chaskiykunanmanta.

20, 21. ¿Ima ofrendakunatam Cainwan Abelqa Diospaq kañapurqaku? ¿Imaynatam Abelpa ofrendanta qawarqa?

²⁰ Chaymi Abelqa Jehova Diosman allin kaq ovejanta ofrendapi qonanpaq tantearqa. Chaypaqmi wañuchipurqa allin “wiran kaq” ovejanta. Cainpas Diospa favorninta chaskiyta munaspanmi tarpusqan kaqkunata ofrendapaq apamurqa. Ichaqa manam Abel hinachu tukuy sonqonwan ofrecerqa. Chaymi Jehova Diosqa chaskirqa Abelpa ofrendallanta, manam Cainpataqa.

²¹ Yaqapaschá ofrendata kañanankupaqqa sapakama altarta ruwarqaku huertapa punkun cuidaq angelkunapa hichpanpi. Chay tiempopiqa paykunam kay Pachapiqa Diospa rantinpi karqaku. ¿Imaynatam Abelpa ofrendanta qawarqa? Bibliam willakun: ‘Abeltam Tayta Diosqa chaskirqa chaynataq ofrendantapas’, nispa (Gen. 4:4).

22, 23. ¿Imanasqataq Abelpa ofrendanqa Jehova Diospa agradonpaq karqa?

²² ¿Imanasqataq Abelpa ofrendanta Dios chaskirqa? Ovejankunata wañuchispan paykunapa vidanta Diosman ofrecesqanraykum chaynataq yawarninta chaqchusqanraykum. ¿Abelqa yacharqachu chayna ofrenda qosqanqa allinpuni kasqanta? Unay watakuna pasaytam Jehova Diosqa kamachikuyta qorqa sano carnerota ofrendapi kañapunankupaq, chayqa ‘Diosmanta hamuq Carneropa’ otaq Diospa Churinpa rantinpim karqa, paymi tiempo pasasqanman hina runakunarayku yawarninta chaqchurqa (Juan 1:29; Ex. 12:5-7). Chaykunamantaqa manachá Abelqa allintachu yacharqa, ichaqa entienderqachá animalta wañuchispa yawarninta chaqchuyqa valorniyoq kasqanta.

²³ Chaywanpas Abelqa allinnin kaqtam Diosman ofrecerqa. Jehova Diosqa Abeltapas chaynataq ofrendantapas allinpaqmi qawarqa payta kuyasqanrayku hinaspa iñisqanrayku ofreceptin.

24. a) ¿Imanasqataq Cainpa ofrendantaqa Jehova Dios mana chaskirqachu? b) ¿Imanasqam kay tiempopi wakin runakunaqa Cainman rikchakunku?

²⁴ Caintam ichaqa Jehova Diosqa mana chaskirqachu nitaq  “ofrendantapas” (Gen. 4:5). ¿Cosechasqan kaqkunata ofreceptinchu Diospa mana agradonpaq karqa? Manam, tiempo pasasqanman hinam Jehova Diosqa Moiseswan qellqachirqa cosechasqankutapas ofrendapi qonankupaq (Lev. 6:14, 15). Diosqa Cainpa ofrendantaqa manam chaskirqachu ‘mana allin ruwaq kasqanrayku’ (leey 1 Juan 3:12). Kay tiempopi wakin runakunapas Cain hinam hawa sonqollankuwan Diosta serviq tukunku. Cainqa chayllam qawachirqa Jehova Diosta mana kuyasqanta chaynataq paypi mana iñisqantapas.

25, 26. ¿Imapaqmi Jehova Diosqa Cainta anyarqa, ichaqa imatam ruwarqa?

²⁵ ¿Ofrendanta mana chaskiptinchu Cainqa Abelpa iñiyninta qatipakunanpaq kallpanchakurqa? Manam. Astawanqa Abeltam llumpayta cheqnirqa. Jehova Diosqa chayna kasqanpi reparaspanmi sumaqllata consejarqa entiendechinanpaq. Anyarqam hinalla cheqnikuq kaspanqa huchallikurunanmanta, chayna kayninta cambiaptinmi ichaqa “chaskisqa” otaq favorecesqa kananmanta nirqa (Gen. 4:6, 7).

²⁶ Cainqa manam kasukurqachu Diospa consejasqantaqa. Aswanqa wawqentam chakraman rinankupaq nirqa, hinaspam chaypi wañurachirqa (Gen. 4:8). Lliw runamanta puntatam Abelqa Jehova Diospi iñisqanrayku wañuchisqa karqa. Abelqa wañusqaña kaspanpas hinallam iñiyninchikpi kallpanchawanchik.

27. a) ¿Imanasqataq seguropuni kanchik Abelqa kawsarimunanmanta? b) ¿Imatataq ruwananchik Abelta reqsiykunanchikpaq?

²⁷ Abelta wañurachiptinmi Jehova Diosqa Cainta nirqa: “¿Imatataq kayta rurarunki? Allpaman chaqchusqayki wawqekipa yawarninmi acusasuchkanki”, nispa. Diosqa justiciatam ruwarqa Cainta castigaspan (Gen. 4:9-12). Kay tiempopipas Abelpa iñisqanqa hinallam yanapawachkanchik. Wakin runakunamantaqa Abelqa yaqapaschá kawsarqa pachak watalla. Ichaqa pisi tiempolla kawsaspanpas yacharqam Jehova Diosqa payta kuyasqanta chaynataq favorecesqanta (Heb. 11:4). Chaywanmi seguropuni kanchik paytaqa Jehova Dios yuyasqanmanta chaynataq hamuq tiempopi sumaq huertapi kawsarichinanmantapas (Juan 5:28, 29). ¿Chaypichu kanki chaskiykunaykipaq? Abelpa iñiyninta qatipakunaykipaq kallpanchakuspaykiqa atinkim reqsiykuyta.