1, 2. ¿Imakunataq pasarqa Pablowan Bernabey Listrapi kaptinku?

 PABLOWAN Bernabeymi Listra llaqtaman chayaruspanku nacesqanmanta suchu runata sanoyarachirqaku, hinaptinmi kusisqallaña chay runa pawaykacharqa. Chayta qawaspankum runakunaqa Pablowan Bernabey dios kasqankuta piensaspanku waytakunawan chuqaspa hatunchayta qallaykurqaku. Zeus taytachapa sacerdotenpas Pablopaqwan Bernabeypaq waytamanta coronakunata apaspanmi torokunata alistarqa sacrificiota ruwananpaq. Paykunañataqmi ‘pachankuta llikipaspanku llapa runapa chawpinman apurawman yaykuruspa’ kallpawan nirqaku ama paykunata yupaychanankupaq. Ñakaytamá entienderachirqaku.

² Chayna kachkaptinkum Antioquia hinaspa Iconio llaqtamanta judiokuna chayaramurqaku, hinaspam Listra llaqtapi runakunata umacharqaku Pablopawan Bernabeypa contranpi hatarinankupaq. Chaymi chay runakunaqa nisqankuta creeruspanku Pablotawan Bernabeyta wañurachiyta munarqaku. Arí,  ¡Pablota yupaychayta munaq runakunallamá wañurachiytaña munarqaku! Chaymi chawpicharuspanku rumiwan chamqaparurqaku yaqa wañunankama. Chaymantañataqmi wañurusqanta piensaspanku llaqtamanta hawaman pampanta yawarllataña aysaruspanku chaypi saqirurqaku.

3. ¿Ima tapukuykunamantam yachasun?

³ ¿Imakunam pasarqa Pablota rumiwan manaraq chamqapachkaptinku? ¿Imatam yachachiwanchik Pablowan Bernabey Listra llaqtapi sasachakuypi kasqanku? ¿Imaynatam punta apaqkuna Pablopawan Bernabeypa “mana manchakuspa” hinalla willakusqankuta qatipakunmanku? (Hech. 14:3). Chaymantayá yachaykusun.

4, 5. ¿Imanasqataq Pablowan Bernabeyqa Iconio llaqtaman rirqaku? ¿Imataq Iconiopiqa pasakurqa?

⁴ Iskay-kimsa punchaw ñawpaqllatam Pablotawan Bernabeytaqa Pisidia lawpi Antioquia llaqtamanta qarqururqaku contrankupi kaq judiokuna chaypi kaq runakunata umachaptinku. Hukmanyanankumantaqa chakinkupi allpatapas taspikuspankum hawkalla pasakurqaku, chaywanmi nichkarqaku chay runakunaqa mana uyarisqankumanta Diosmanña cuentata qunankumanta (Hech. 13:50-52; 18:5, 6; 20:26; Mat. 10:14). Chaymantam pasakurqaku pichqa punchaw masnin puriyta (150 kilometro) tukuy imapa wiñanan sumaq allpaman, chay llaqtakunapa waqtanpim karqa Tauro sutiyuq riti urqu hinaspa Sultan sutiyuq urqu.

⁵ Puntatam chayarurqaku Galacia provinciapi Iconio llaqtaman. a Chaypiqa judio runakunam chaynataq paykunapa religionninman yaykuqkunam achkallaña karqaku. Pablowan Bernabeyqa sapa kuti ruwasqankuman hinam judiokunapa huñunakunanku wasiman rirqaku Diosmanta willakunankupaq (Hech. 13:5, 14). Sumaqllataña yachachisqankuraykum “achkallaña judiokuna hinaspa mana judio kaqkuna iñikurqaku” (Hech. 14:1).

6. ¿Imanasqataq Pablowan Bernabeyqa allin yachachiq karqaku hinaspa imaynatam paykunata qatipakuchwan?

⁶ ¿Imanasqataq Pablowan Bernabeyqa allin yachachiq karqaku? Pabloqa bibliamantam allinta yacharqa, chaymi Moisespa qillqasqan kamachikuykunawan hinaspa willakuykuna imayna cumplikusqanwan sumaqta yachachirqa Jesusqa Diospa akllasqan kasqanmanta (Hech. 13:15-31; 26:22, 23). Bernabeyñataqmi kuyakuqllaña karqa (Hech. 4:36, 37; 9:27; 11:23, 24). Paykunaqa imamantapas yachachiqku Jehova Diospa kamachisqanman hinam, manam kikinkupa piensasqankuman hinachu. ¿Imaynatam Diosmanta willakusqanchikpi paykunata qatipakuchwan? Bibliamanta allinta yachaspam, yachayta munanankupaq hina textokunata akllaspam, uyariwaqninchikkunapa sunqunta tiyaykachispam hinaspa piensasqanchikman hina yachachinamantaqa bibliapa nisqanman hina yachachispam.

7. (1) ¿Diosmanta yachasqankuqa llapankutachu huk sunqullata kawsachin? (2) ¿Imanasqataq wakin ayllunchikkunaqa Dios servinanchikta mana munanmankuchu?

⁷ Iconio llaqtapiqa manam lliwchu chaskikurqaku Pablopa willakusqantaqa. Lucasmi nirqa: “Mana iñikuq judiokunam ichaqa huklaw nacionniyuq runakunata umacharqaku hinaspa hikutarqaku ­iñiqkunapa contranpi kanankupaq”, nispa. Chaywanpas Pablowan Bernabeyqa chaypi qipanankupaqmi tantiakururqaku hinaspam “Diospa ancha kuyakuyninmanta unay tiempo willakurqaku”. Chaymi ‘llaqtapi runakunañataq rakinakururqaku, wakinmi judiokunaman sayapakurqaku, wakinñataqmi apostolkunaman’ (Hech. 14:2-4). Kunan tiempopipas chaynam pasan. Diosmanta yachachisqanchikmi wakinta huk sunqulla kanankupaq yanapan, wakintañataqmi rakinachin (Mat. 10:34-36). Wakin ayllunchikkunaqa ichapas mana munankuchu Dios servinanchikta. Ichapas manaqa munankuchu Jehova Diospa testigonkunamanta mana allinkunata uyarisqankurayku. Chay uyarisqanku llulla kasqanmanta cuentata qukunankupaqmi allinta kawsakunanchik (1 Ped. 2:12; 3:1, 2).

8. ¿Imanasqataq Pablowan Bernabeyqa Iconio llaqtamanta pasakurqaku? ¿Imaynatam paykunata qatipakunanchik?

⁸ Manapas unaymantam Iconiopi runakunaqa  tantiarurqaku apostolkunata rumiwan chamqapanankupaq, chayta yacharuspankum paykunaqa tantiarurqaku huklaw llaqtaman pasakunankupaq (Hech. 14:5-7). Ñuqanchikpas allin tantiuyuqmi kananchik. Runakuna manchachiwaspanchik imataña niwaptinchikpas hinallam mana manchakuspa willakunchik, ichaqa vidanchik utaq iñiqmasinchikkunapa vidanku peligropi kaptinqa pasakunanchikmi (Filip. 1:7; 1 Ped. 3:13-15; Prov. 22:3).

9, 10. ¿Maylawpitaq Listra llaqtaqa karqa? ¿Pikunatam yupaychaqku chaypi yachaqkunaqa?

⁹ Chaymantam Pablowan Bernabeyqa Listra llaqtaman pasarqaku, chay llaqtaqa Iconio llaqtamanta huk punchaw puriypim karqa (30 kilometro). Listrapiqa asllam judiokunaqa karqaku Pisidia law Antioquiapi kaqkunamantaqa. Chaypiqa rimaqku licaonio rimaytam, yachaqkutaqmi griego rimaytapas. Judiokunapa huñunakunanku wasi mana kasqanraykupaschá Pablowan Bernabeyqa achka runakunapa kasqanpi willakuyta qallaykurqaku. Chaypim Pablo nacesqanmanta mana puriq suchu runata sanoyarachirqa, chaynatam Pedropas Jerusalenpi ruwarqaña (Hech. 14:8-10). Pedro sanoyarachiptinqa achka runakunam iñikurqaku, chay runata Pablo sanoyarachiptinmi ichaqa mana chaynachu karqa (Hech. 3:1-10).

¹⁰ Listra llaqtayuqkunaqa huk dioskunatam yupaychaqku. Chaymi suchu runa pawaykachasqanta qawaspanku piensarqaku  Bernabeyqa griegokunapa diosninku Zeus kasqanta, Pabloñataq Zeuspa churin Hermes kasqanta (qaway “ Listra llaqtamanta hinaspa Zeustawan Hermesta yupaychasqankumanta” niqta). Pablowan Bernabeymi ichaqa nirqaku atiyniyuq kasqankuqa mana chay dioskunamanta kasqanta, aswanqa tukuy atiyniyuq Jehova Diosmanta kasqanta (Hech. 14:11-14).

11-13. (1) ¿Ima nirqakutaq Pablowan Bernabeyqa Listra llaqtapi runakunata? (2) ¿Imakunapitaq Pablotawan Bernabeyta qatipakuchwan?

¹¹ Chaypi runakuna yupaychayta mu­naptinkupas Pablowan Bernabeyqa anchatam kallpanchakurqaku Diosmanta yachachisqanku sunqunkuman chayananpaq. Paykunam kaynata yachachirqaku: ‘Qarikuna, ¿imanasqataq kaykunata ­ruwachkankichik? Ñuqaykupas qamkuna hina runallam kaniku. Ñuqaykuqa sumaq willakuytam willachkaykiku, chaynapi taytachaykichik yupaychayta saqispaykichik kawsaq Diosman kutirikunaykichikpaq, paymi unancharqa hanaq pachata, kay pachata, lamar quchata hinaspa chaykunapi tukuy kaqkunata. Kawsaq Diosqa ñawpaq tiempokunapim llapallan nacionniyuq runakunata saqirqa munasqankuman hina kawsanankuta, chaywanpas payqa allinkunata ruwaspam riqsichikurqa pim kasqanta, qamkunapaq parachimuspan hinaspa tiempollanpi chakrakunata ruruchispan, chaynapim mikunaykichikpas achkanpi kachkan hinaspa sunquykichikpas kusisqallaña kachkan’, nispa (Hech. 14:15-17). Chayna yachachisqankum yanapawanchik huk religionniyuqkunaman imaynata yachachinapaq.

¹² ¿Imakunapitaq Pablotawan Bernabeyta qatipakuchwan? Pablowan Bernabeyqa manam runakunamanta aswan allinpaqchu hapikurqaku, aswanqa mana hatuntukuspam runakunaman nirqaku paykuna hina runalla kasqankuta hinaspa imapas sasachakuyniyuq kasqankuta. Pablowan Bernabeyqa Diosmanta imam kaqta yachaspankupas, chuya espirituta chaskispankupas hinaspa hanaq pachapaq akllasqa kaspankupas manam hatuntukurqakuchu. Paykunaqa yacharqakum Listra llaqtayuqkunapas Jesusta kasukuspankuqa chayna bendecisqa kanankumanta.

 ¹³ ¿Ñuqanchikpas imatam piensanchik runamasinchikkunamanta? ¿Ñuqanchik hinalla kasqankutachu piensanchik? Diosmanta yachachispanchik runakuna alabawaptinchikqa, ¿ima ninchiktaq? ¿Pablowan Bernabey hinachu ninchik? Iñiqmasinchik Charles Russellpas allin yachachiqmi karqa hinaspapas Diosmanta enteron pachapi willakunapaq cuentallikuqmi karqa, chaywanpas manam hatuntukurqachu. Paymi nirqa: “Manam munanchikchu hatunchawananchiktaqa nitaq riqsisqa runakunata hina qawawananchiktaqa. Manataqmi munanchikchu pastor utaq reverendo niwananchiktaqa”, nispa. Iñiqmasinchik Russellqa Pablopawan Bernabeypa humilde kasqankutam qatipakurqa. Ñuqanchikpas Diosmantaqa willakunchik manam alabasqa kayta munaspachu, aswanqa runamasinchikkuna ‘kawsaq Diosman kutirikunankupaqmi’.

14-16. ¿Imakunapiwantaq Pablotawan Bernabeyta qatipakuchwan?

¹⁴ ¿Imakunapiraqtaq Pablotawan Bernabeyta qatipakuchwan? Paykunaqa yachachirqaku runakunapa imapas riqsisqankuman hinam. Iconio llaqtapi judiokunaqa hinaspa paykunapa religionninman yaykukuqkunaqa allintam yacharqaku Diospa palabranmantaqa chaynataq Israel llaqta Dioswan imayna kasqankutaqa, Listra llaqtayuqkunam ichaqa mana. Chaywanpas imapas tarpuymantaqa allintam yachaqku. Llaqtankupas karqa tukuy imapa qispinanmi. Chaymi Pablowan Bernabeyqa chakrapi llamkaykunamanta, paramanta hinaspa rupay tiempomanta rimaspanku willarqaku Diospa imayna kasqanmanta. Chaynata yachachisqankuwanmi uyariqninkuqa facilta entienderqaku (Rom. 1:19, 20).

¹⁵ ¿Ñuqanchikpas qatipakuchwanchu Pablotawan Bernabeyta? Arí, chaypaq tupachisun chakrapi tarpuqwan: Hina chay mugullata tarpuptinpas chakrakunaqa manam chaynallachu. Wakin chakraqa tarpunapaqmi listoña, wakinñataqmi allichanaraq utaq limpianaraq. Chaynam Diosmanta willakusqanchikpas. Llapallanchikmi willakunchik Diospa gobiernollanmanta. Ichaqa Pablowan Bernabey hinam runamasinchikta qawarinanchik maymanta kasqanta, ima religionmanta kasqanta hinaspa imayna tarikusqanta, chaynapi chayman hina Diosmanta willanapaq (Luc. 8:11, 15).

¹⁶ Pablotawan Bernabeytaqa qatipakuchwantaqmi runakuna mana uyariwaptinchik mana hukmanyaspapas. ¿Imanasqa? Mayna allinta willakuptinchikpas runapa sunqunqa mana chaynalla kasqanraykum (Mat. 13:18-21). Chaymi apostol Pablo Romapi iñiqkunaman qillqaspan nirqa: “Sapakamatam imayna kawsakusqanchikman hina Diosqa juzgawasun”, nispa. Chaynata nispanqa rimachkan Diosmanta willasqanchik lliw runakunamantawanmi (Rom. 14:12).

17. ¿Maymantaq Pablowan Bernabeyqa Derbemanta kutirqaku? ¿Imapaqtaq chaymanqa kutirqaku?

¹⁷ Qallariypi yachamusqanchikman hinam Listra llaqtayuqkunaqa Pablota rumiwan chamqaparuspanku wañurusqanta piensaspa llaqtamanta hawapi saqirurqaku. Ichaqa iñiqmasinkuna asuykuptinmi Pabloqa sayariruspan llaqtaman kutiykurqa chaypi puñupakunanpaq. Paqarinnintin punchawtañataqmi Bernabeywan kuska pasarqaku yaqa tawa punchaw puriyta (100 kilometrota)  Derbe llaqtaman. Pabloqa nanay-nanaychá rirqa, chaywanpas chayarurqakumá. Derbeman chayaruspankum ‘iñikunankupaq achka runakunata yanaparqaku’. Chaymanta Siria lawpi Antioquiaman rinankumantaqa kutirqakum “Listraman, Iconioman chaynataq [Pisidia lawpi] Antioquiaman”. ¿Imapaqtaq kutirqaku? ‘Chay llaqtakunapi iñiqkunata allin iñiyniyuq kanankupaq’ yanapanankupaqmi (Hech. 14:20-22). Kikillanku allin kanankumantaqa iñiqmasinku allin kanankutam munarqaku. ¡Chayqa qatipakunapaqmi! Kunan tiempopi misionero kaq chaynataq llaqtan-llaqtan watukuq iñiqmasinchikkunapas paykunatam qatipakunku.

18. ¿Imaynatam punta apaqkunata nombranku?

¹⁸ Pablowan Bernabeyqa sapa sitiopi huñunakuq iñiqkunatam kallpanchaqku. Chaymantapas, iñiqkunapi ‘punta apaqkunatam’ nombrarqaku. Paykunataqa Jehova Diosmi chuya espiritunwan yanaparqa chay llaqtakunaman rinankupaq, chaywanpas punta apaqkunata akllanankupaqqa ‘ayunaspam Diosta mañakurqaku, hinaspam iñiqkunapi chay punta apaqkunata Jehova Diospa makinman churarqaku’ (Hech. 13:1-4; 14:23). Kunan tiempopipas yaqa chaynatam punta apaqkunaqa ruwanku. Mayqin iñiqmasinchikpas punta apaq kananta munaspankuqa Diostam mañakunku, hinaspankum rimarinku bibliapa nisqanman hina kawsakusqanta utaq mana kawsakusqanta yachanankupaq (1 Tim. 3:1-10, 12, 13; Tito 1:5-9; Sant. 3:17, 18; 1 Ped. 5:2, 3). Punta apaq kananpaqqa manam hayka wata bautizasqa kasqanpichu piensananku, aswanqa kaypim yuyaymanananku: “¿Rimasqanqa hinaspa imayna kawsakusqanqa bibliapa nisqanman hinachu?”. Punta apaqqa kanqa punta apaq kanapaq bibliapa nisqanta cumplispallanmi (Gal. 5:22, 23). Llaqtan-llaqtan watukuqkunam punta apaq kanankupaqqa nombranku (tupachiy 1 Timoteo 5:22 nisqanwan).

19. ¿Imatam yachanku punta apaqkunaqa? ¿Imaynatam Pablotawan Bernabeyta qatipakunku?

¹⁹ Punta apaqkunaqa yachankum iñiqmasinkuwan imayna kasqankumanta Jehova Diosman cuentata qunankumanta (Heb. 13:17). Chaymantapas Pablowan Bernabeyta qatipakuspankum Diosmanta willakunankupaq kallpanchakunku, iñiqmasinkutam kallpanchanku hinaspapas kikillankupa allinninkuta maskanankumantaqa iñiqmasinkupa allinnintam maskanku (Filip. 2:3, 4).

20. ¿Imapaqmi kallpanchawanchik Pablomantawan Bernabeymanta yachasqanchik?

²⁰ Pablowan Bernabeyqa Siria lawpi Antioquiaman kutiruspankum iñiqmasinkuman willarqaku paykunata valekuspa “Diospa tukuy ima ruwasqanmanta, willarqakutaqmi huklaw nacionniyuq runakunapas iñikunankupaq Dios punkuta kichaykusqanmanta” (Hech. 14:27). Apostolkuna tukuy sunqunkuwan willakusqankumanta chaynataq bendicionkunata chaskisqankumanta yachasqanchikqa anchatam kallpanchawanchik ‘mana manchakuspa Diospa ancha kuyakuyninmanta’ hinalla willakunanchikpaq.