1-3. ¿Imatam Pedroqa musquypi hina rikurqa, imanasqam chaymanta entiendeyninchikqa ancha allin?

 PEDROM lamar quchapa hichpan Jope llaqtapi yaqa chawpi punchawta wasipa altusninpi Diosta mañakuchkarqa, chayqa karqa 36 watapim. Pedroqa chay wasipim achka punchawña samapakuchkarqa. Chay wasiqa karqa suelakunata ruwaq Simonpam. Suela ruwaq runakunapa wasinpiqa judiokunaqa manam samapakuqkuchu. a Pedrom ichaqa runakunata mana chiqninanpaq kallpanchakuchkarqa. Chaywanpas yachananraqmi karqa Jehova Diosqa pimanpas mana sayapakuq kasqanmanta.

² Mañakuchkaspanmi Pedroqa musquypi hina rikurirurqa, hinaspam hatun tela hina kay pachaman uraykamuchkaqta rikururqa. Chay telapim karqa Diospa kamachikuyninpi nisqanman hina mana mikunapaq animalkuna. Chaymantam uyarirqa: “¡Pedro hatariy! Chayta nakaspayki mikuy”, niqta. Pedroñataqmi nirqa: “Ñuqallayqa manam haykapipas mikurqanichu mana mikuna kaqkunatawan millakuypaq kaqkunataqa”, nispa. Chaynata Pedro niptinmi kimsa kaq kutipi nimurqa: “Diospa chuyanchasqan kaqkunataqa amañayá ‘mana mikuna kasqantaqa’ niychu”, nispa (Hech. 10:14-16). Chaynata nimusqanwanmi Pedroqa uyarayarqa.

³ Pedropa rikusqanmanta allinta entiendeyninchikmi yanapawasun runakunamanta Jehova Dios ima piensasqanta  yachananchikpaq. Diosmanta lliw runakunaman willakuyta munaspaqa Diospa piensasqanman hinamá ñuqanchikpas piensananchik. Chaynaqa, ¿imatam yachachiwanchik Pedropa musquypi hina qawasqanqa? Chaypaqyá yachaykusun chaymanta ñawpaqta chaynataq qipata imakuna pasasqanmanta.

4, 5. ¿Imayna runataq Cornelioqa karqa hinaspa imataq karurqa mañakuchkaptin?

⁴ Pedropa musquypi hina qawasqanmanta huk punchaw ñawpaqtam, Cesarea llaqtapi Cornelio sutiyuq runapas musquypi hina qawarqa Diospa angelninta, Cesareaqa Jope llaqtamantaqa yaqa iskay punchaw puriypim karqa (50 kilometro). Cornelioqa karqa Roma soldadokunapa capitanninmi chaynataq Diosta respetaq runam. b Payqa kallpanchakurqataqmi ‘wasinpi llapallan kaqkunapas’ Diosta respetanankupaq. Mana judio kachkaspanpas chaynataq qari kayninpi mana señalasqa kachkaspanpas wakcha judio runakunatam llakipayaspan imawanpas yanapaykuq. ‘Hinaspapas Diostam sapa kuti mañakuq’ (Hech. 10:2).

⁵ Tarden yaqa las tresta Cornelio mañakuchkaspanmi musquypi hina rikururqa Diospa angelninta, chay angelmi nirqa: “Mañakusqaykikunatam Diosqa uyariykun, wakchakuna yanapasqaykitapas manam qunqanchu”, nispa (Hech. 10:4). Nirqataqmi apostol Pedrota qayachimunanpaqpas. Chayta kasukuspanmi Cornelioqa  runankunata kacharqa. Cornelioqa mana judio kaspanpas chaynataq qari kayninpi mana señalasqa kaspanpas salvakunanpaq Diospa yachachikuyninta uyarinanpaqmi kachkarqa.

6, 7. (1) Rimarimuy mañakuqninkunata Jehova Dios imayna yanapasqanmanta (2) ¿Imakunatam chayna willakuykuna yachachiwanchik?

⁶ ¿Diosqa uyarinchu tukuy sunqunkuwan mañakuspa paymanta yachay munaq runakunata? Arí, chaynamá karqa Albania nacionniyuq warmiwan. Huk iñiqmasinchikmi wasinman chayaykuspan warmakunata imaynata uywanapaq Willakuq c qillqapi yachachikuyta qawaykachirqa, hinaptinmi chay warmi nirqa: “¡Kayqa admirakuypaqmi! Ñaqallam Diosta mañakurqani warmaykunata imaynata uywanaypaq yanapaykuwananpaq. Kaymantam yachayta munarqani, ¡Diosmá kachamusurqanki!”, nispa. Payqa warmachankunapiwanmi Diosmanta yachayta qallaykurqa, qusanpas biblia estudiaytam qallaykurqa.

⁷ ¿Chay warmillatachu chayna pasarqa? Manam. Enteron pachapi runakunam willakunku mañakusqankumanta qipallata Diospa testigonkuna paykunaman chayasqankuta. Chaywanmi cuentata qukunchik Jehova Diosqa paymanta yachay munaq runakunapa mañakusqan uyarisqanta (1 Rey. 8:41-43; Sal. 65:2). Chaymantapas, Diosmanta willakuyninchikpim angelkuna yanapawachkanchik (Apoc. 14:6, 7).

8, 9. ¿Imamantam Jehova Diosqa chuya espiritunwan Pedroman entiendechirqa? ¿Imatam Pedro ruwarqa?

⁸ “Musquypi hina qawasqan ima ninan kasqanmanta Pedro hukmanyasqa kachkaptinraqmi” Corneliopa kamachisqan qarikuna Simonpa wasinman chayarurqaku (Hech. 10:17). Pedroqa manam chay qawasqan animalkuna mikuytaqa munarqachu. Chaynaqa, ¿yaqachu munanman karqa qari kayninpi mana señalasqa runapa wasinman riyta? Jehova Diosmi chuya espiritunwan Pedrota entiendechirqa imata ruwananpaq. Pedrom uyarirqa: “¡Kimsa qarikunam maskasuchkanki! Hatarispayki paykunawan riy ama imamantapas iskayrayaspa, paykunataqa ñuqam kamachimurqani”, niqta (Hech. 10:19, 20). Musquypi hina qawasqanmi Pedrotaqa yanaparqa Diospa nisqanta kasukunanpaq.

⁹ Pedroqa Diospa angelnin Cornelioman rikuriykuspan payta maskachimunanmanta yacharuspanmi Corneliopa kachasqan runakunata wasiman ‘yaykuchispan samaykachirqa’ (Hech. 10:23a). Pedroqa Diospa munaynin imaña kasqanmantamá cuentata qukuchkarqa, chaymi kasukurqa.

10. ¿Imaynatam Jehova Dios yachachiwanchik? ¿Imakunatam sunqunchikpi nikunanchik?

¹⁰ Kunan tiempopipas Jehova Diosqa ima munaynin kasqanmantam as-asmanta entiendechiwanchik (Prov. 4:18). Chaypaqqa chuya espiritunwanmi yanapan ‘allin ruwaq yuyayniyuq sirvienteta’ (Mat. 24:45). Chaymi paykunaqa bibliapi wakin textokunapa ima ninanmanta aswan allintaña entiendechiwanchik, utaqmi niwanchik Diosta serviyninchikpi imatapas imaynataña ruwanapaq. Chaymi nikunanchik: “¿Imaynataq tarikuni chayna cambiokuna kaptin? ¿Chayllachu kasukuni?”, nispa.

11, 12. ¿Imatam Pedro ruwarqa Cesareaman chayaruspan hinaspa imatam entienderurqa?

¹¹ Paqarintillanmi Pedroqa Cesareaman pasarqa Corneliopa kachasqan kimsa runakunapiwan chaynataq Jope llaqtapi yachaq ‘suqta iñiqmasinkunapiwan’ (Hech. 11:12). “Cornelioñataqmi ayllunkunatawan kuyasqan amistadninkunata huñuruspan” Pedrota suyachkarqa (Hech. 10:24). Cesareaman chayaruspanmi Pedroqa qari kayninpi mana señalasqa hinaspa mana judio kaq Corneliopa wasinman yaykurqa. Chaymi kaynata nirqa: “Yachasqaykichikman hinaqa manam allinchu judiokuna mana judio kaqkunaman asuykuyninkuqa nitaq hukllawakuyninkupas, chaywanpas Diosmi qawaykachiwan manaña pitapas ‘huchasapa hinaspa millakuypaqmi kanki’ ninaypaq”, nispa (Hech. 10:28). Pedroqa musquyninpi hina qawasqanwanmi entienderurqa mana mikuna kaq wakin animalkuna mikunapaqña kasqanta chaynataq manaña pitapas nitaq mana judio kaqkunatapas ‘huchasapa hinaspa millakuypaqmi kanki’ niyqa mana allin kasqanta.

¹² Cornelioqa kusisqallaña  wasinpi Pedrota chaskiykuspanmi nirqa: ‘Llapallaykum Diospa qayllanpi kachkaniku Jehova Diospa tukuy nisusqaykikunata willawanaykikupaq’, nispa (Hech. 10:33). ¿Imaynataq tarikuchwan Diosmanta chayna yachay munaq runata tariruspaqa? Ancha kusisqachá ¿aw? Chaymi Pedro kaynata nirqa: “Kunanmi entienderuni, Diosqa manam pimanpas sayapakunchu, payqa chaskinmi lliw nacionkunapi respetaqnin hinaspa allin ruwaq runataqa”, nispa (Hech. 10:34, 35). Pedroqa entienderurqamá Diosqa runakuna maymanta kaptinkupas, imayna rikchayniyuq kaptinkupas, wakcha utaq apu kaptinkupas chaskiykuq kasqanta. Chaymi Pedroqa Corneliopa wasinpi kaqkunaman Jesuspa yachachisqanmanta, wañukusqanmanta hinaspa kawsarisqanmanta willarqa.

13, 14. (1) ¿Imanasqataq 36 watapi Corneliopa chaynataq wasinpi kaqkunapa bautizakusqankuqa mana qunqanapaq karqa? (2) ¿Pikunaman willanapaqmi kallpanchakunanchik?

¹³ “Chaykunamanta Pedro rimachkaptinmi Diospa atiynin huntaykurqa Diospa palabranta lliw uyariqkunaman” (Hech. 10:44, 45). Bibliaqa chay kutillapim willawanchik manaraq bautizasqa kachkaspanku chuya espirituta chaskisqankumanta. Chayta qawaykuspanmi Pedroqa paykuna qari kayninkupi mana señalasqa kachkaptinkupas Dios chaskisqanmanta cuentata qukuruspan “bautizakunankupaq” kamachirqa (Hech. 10:48). Chaywanmi Pedroqa Diospa gobiernonpa kimsa kaq llaventa servichikurqa (Mat. 16:19). Chayqa karqa 36 watapim, chaymantapacham lliw runakuna Diospa chaskisqan kayta atirqaku, manam judiokunallañachu (Dan. 9:24-27). Punkuta kichachkaq hinam yanaparqa qari kayninkupi mana señalasqa kaqkunapas Jesuspi iñikuspanku hanaq pachapaq akllasqa kanankupaq.

¹⁴ Kunan tiempopi Diosta serviqkunapas yachanchikmi ‘Diosqa mana pimanpas sayapakusqanta’ hinaspa ‘tukuy rikchaq runakuna salvakunankuta’ munasqanta (Rom. 2:11; 1 Tim. 2:4). Chaymi kallpanchakunchik lliw runakunaman maymantaña kaptinkupas, imayna kaptinkupas hinaspa ima religionniyuq kaptinkupas Diosmanta willanapaq.

15, 16. ¿Imanasqataq Jesuspi iñiq wakin judiokuna Pedrowan atipanakurqaku? ¿Ima nispantaq Pedroqa paykunata entiendechirqa?

¹⁵ Chaymantam Pedroqa Jerusalenman pasarqa ‘huklaw nacionniyuq runakunapas Diospa palabranta uyarisqankumanta’ willakunanpaq. Ichaqa yaqachusmi chaypi kaqkunaqa yacharurqakuña. Chaymi Jerusalenman Pedro chayaruptin ‘qari kayninkupim señalakunanku’ niqkuna Pedrowan atipanakuyta qallaykurqaku. Paykunam nirqaku: “Mana señalasqa runakunapa wasinman yaykuruspaykim qamqa paykunawan mikurqanki”, nispa (Hech. 11:1-3). Jesuspi iñiq judiokunaqa piñakurqakuqa manam mana judio kaqkuna Jesuspi iñikusqankumantachu. Paykunaqa nirqakum Moisespa chaskisqan kamachikuyta kasukuspallanku Diospa chaskisqan kanankuta, chay kamachikuypim nirqa qari kayninkupi  señalachikunapaqpas. Jesuspi iñiq chay judiokunaqa Moisespa chaskisqan kamachikuypim hinalla hapipakuchkarqaku.

¹⁶ ¿Ima nirqataq Pedroqa? Hechos 11:4-16 nisqanman hinam Pedroqa willarqa mana judio kaqkunata Dios chaskisqanmanta imakunawan cuentata qukusqanmanta. Paymi willakurqa: 1) Musquypi hina ima qawasqanmanta (versiculo 4-10), 2) chuya espiritu imata ruwananpaq kamachisqanmanta (versiculo 11, 12), 3) Cornelioman angel imata nisqanmanta (versiculo 13, 14) hinaspa 4) Corneliopa wasinpi mana judio kaqkunaman chuya espiritu huntaykusqanmanta (versiculo 15, 16). Chaymantañataqmi rimayta tukunanpaq nirqa: ‘Jesucristopi iñiqkunaqa chaskirqanchikmi Diospa mana imallapaq qusqan [chuya espiritunta, mana judio kaqkunapas chuya espirituta] ñuqanchik hina chaskichkaptinkuqa, ¿pitaq ñuqaqa karqani Diosta harkakunaypaqqa?’, nispa (Hech. 11:17).

17, 18. (1) Pedropa willasqanwanqa, ¿imapaqmi Jesuspi iñiq judiokunaqa kallpanchakunanku karqa? (2) ¿Imanasqataq iñiqmasinchikkunawan huk sunqulla kayqa sasa kanman? ¿Imakunatam sunqunchikpi tapukunanchik?

¹⁷ Pedropa willasqanqa Jesuspi iñiq judiokunatam yuyaymanachirqa. ¿Paykunaqa atinmankuchu karqa chayllaraq bautizakuq mana judio kaqkunata wawqi-paninkunata hina chaskiykuyta? Bibliam nin: “Chaykunata uyariruspankum [apostolkunaqa hinaspa Jesuspi iñiq judiokunaqa] acuerdopiña karqaku, hinaspam Diosta hatunchaspanku nirqaku: ‘Chaynaqa, ¡Diosqa munanmi huklaw nacionniyuq runakunapas huchankumanta wanakuspa kawsanankuta!’, nispanku” (Hech. 11:18). Chayna kasqankuwanmi llapanku huk sunqulla Diosta servirqaku.

¹⁸ Kunan tiempopipas iñiqmasinchikkunawan huk sunqulla kayqa sasam kanman. Diosta serviqkunaqa ‘tukuy nacionkunamantam, kastakunamantam, llaqtakunamantam hinaspa tukuy rikchaq rimayniyuqkunam’ kanchik (Apoc. 7:9). Chaymi allin kanman sunqunchikpi tapukuyninchik: “¿Manañachu pitapas sunquypi chiqnini? ¿Iñiqmasiykuna maymantaña kaptinkupas chaynataq huk rimayniyuqña kaptinkupas kallpanchakunichu paykunawan huk sunqulla kanaypaq?”, nispa. Watakuna pasaytam  Pedropas (utaq Cefaspas) judio iñiqkunata manchakuspan qari kayninkupi mana señalasqa iñiqmasinkunamanta karunchakururqa, chayta qawaspanmi Pabloqa Pedrota qaqcharqa (Gal. 2:11-14). Chaymi ñuqanchikpas kallpanchakunanchik sunqunchikmanta chiqnipakuyta hinaspa pimanpas sayapakuyta chinkachinapaq.

19. Antioquiapiqa ¿pikunamanmi Jesuspi iñiq judiokuna Diosmanta willakuyta qallaykurqaku? ¿Uyarirqakuchu willakusqankuta?

¹⁹ Jesuspi iñiq judiokunaqa, ¿Diosmanta willakurqakuchu qari kayninkupi mana señalasqakunaman? Arí. Chaynam karqa Antioquia llaqtapi. d Chay llaqtapiqa judiokunam achka yacharqaku, hinaspapas mana judio kaqkunawanmi hawkalla kawsakuqku. Chaymi mana judio kaqkunaman Diosmanta willakunapaq allin karqa. Chaypim Jesuspi iñiq judiokunaqa willakuyta qallaykurqaku “griego rimaq runakunaman” qari kayninkupi señalasqa kaptinkupas utaq mana señalasqa kaptinkupas (Hech. 11:20). Serviqninkunata Jehova Dios yanapaykuptinmi ‘achkallaña runakuna iñikurqaku’ (Hech. 11:21).

20, 21. ¿Imatam Bernabey riqsikurqa? ¿Imaynatam Bernabeyta qatipakuchwan Diosmanta willakuyninchikpi?

²⁰ Antioquia llaqtapi runakuna Diosmanta yachayta achka munasqankuraykum Jerusalenmanta Bernabeyta kacharqaku. Ichaqa chayaruspanmi riqsikurqa chaypi runakunata sapallanqa yanapayta mana atinanmanta. ¿Pitaq yanapanman karqa? Saulom, payqa qipakunamanmi huklaw nacionkunapi willakunanpaq akllasqa apostol karqa (Hech. 9:15; Rom. 1:5). Bernabeyqa Saulota envidiakunanmantaqa mana hatuntukuspanmi Tarso llaqtaman rirqa Saulota valekuq. Chaymi Antioquiaman rispanku chaypi huk wata karqaku iñiqkunata yanapaspanku (Hech. 11:22-26a).

²¹ ¿Imaynatam Bernabeyta qatipakuchwan Diosmanta willakuyninchikpi? Ñuqanchikpas riqsikunanchikmi imata ruway atisqanchikta utaq mana ruway atisqanchikta. Ñuqanchikqa manam chaynallachu kanchik. Wakiqninchikmi wasin-wasin utaq maypipas mana manchakuspa willakunchik, ichaqa manam atipanchikchu kaqmanta kutispa bibliamanta yachachiyta. Chaymi allin yachachiq kayta munaspaqa hukkaqnin iñiqmasinchikta valekunanchik yanapaykuwananchikpaq. Chaynata kallpanchakuspaqa allin yachachiq kaspam Diosta kusisqa servisun (1 Cor. 9:26).

22, 23. ¿Imatam Antioquiapi iñiqkuna ruwarqaku iñiqmasinkuta kuyasqankurayku? ¿Imaynatam kunan tiempopipas paykunata qatipakunchik?

²² “Antioquiapim iñiqkunata Diospa yanapakuyninwan ‘Cristopa qatiqnin’ nispa chayllaraq suticharqaku” (Hech. 11:26b). Chaynataqa sutichasqa karqaku Jesusta qatipakuspa kawsakusqankuraykum,  chayna sutichasqa kasqankuqa Jehova Diostapas kusichirqam. Chaynaqa, ¿Jesuspi iñiq judio kaqkunawan mana judio kaqkunaqa wawqi-panintin hinañachu karqaku? Arí, kuyanakusqankuqa sutillamá karqa 46 watapi muchuy karuptin. e Chay tiempopiqa wakcha runakunaqa anchatam ñakariqku muchuy kaptin qullqinku chaynataq kawsayninku mana kasqanrayku. Judea llaqtapi iñiqkunapas wakinqa wakcham karqaku. Paykuna muchuypi kasqankuta yacharuspankum Antioquiapi judio kaq chaynataq mana judio kaq iñiqkuna yanapakuyta apachirqaku, chaywanmi kuyanakusqankuqa sutilla karqa (Hech. 11:29).

²³ Kunan tiempopipas iñiqmasinchikkuna sasachakuypi kasqankuta yacharuspaqa chayllam yanapanchik, huklaw nacionpiña kaptinkupas yanapanchikmi imawanpas. Llumpay wayra-parawan, terremotowan, lluqllawan utaq imawanpas iñiqmasinchikkuna sasachakuypi kaptinkuqa betel wasipi cuentallikuqkunam chaylla tantianku iñiqmasinchikkuna imayna yanapasqa kanankupaq. Chayna yanapanakusqanchikwanmi wawqi-panintin hina kuyanakusqanchikqa sutilla (Juan 13:34, 35; 1 Juan 3:17).

24. ¿Imapaqmi kallpanchakusun Pedropa musquypi hina qawasqanta entiendespaqa?

²⁴ Jope llaqtapi Pedropa musquypi hina animalkunata qawasqanpi imata entiendesqanqa kunankamam yanapawachkanchik. Chaywanmi yachanchik Jehova Diosqa pimanpas mana sayapakusqanta chaynataq lliw runakunata kuyapayasqanrayku paymanta yachanankuta munasqanta. Chaymi kallpanchakunchik runamasinchikkuna maymanta kaptinkupas, ima rimayniyuq kaptinkupas, wakcha utaq apu kaptinkupas Diospa gobiernonmanta lliwman willanapaq (Rom. 10:11-13).