1-3. (1) ¿Imanasqam apostolkunata hatun corteman pusarurqaku? ¿Imapaqmi tantiakunanku karqa? (2) ¿Imapaqtaq yanapawasun apostolkunamanta yachasqanchik?

 JUDIOKUNAPA hatun cortenpi kaq juezkunaqa apostolkunawanmi piñasqallaña karqaku. Sacerdotekunapa kamachiqnin Jose Caifasmi apostolkunata rabiasqallaña kaynata nirqa: “Ñuqaykuqa chunkay-chunkaytam nirqaykichik Jesuspa sutinpi runakunaman amaña yachachinaykichikpaq, ichaqa enteron Jerusalen llaqtapim yacharachinkichik, hinaspapas chay runapa wañusqanmanta huchayuq kanaykutaraqmi munachkankichik”, nispa (Hech. 5:28). Chaywanqa nichkarqa “willakuyta mana saqispaykichikqa yachakunkichikmi” niq hinam.

² ¿Imatam apostolkunaqa ruwarqaku? Willakunankupaqqa Jesusmi apostolkunataqa kamachirqa Jehova Dios atiyta quykuptin (Mat. 28:18-20). Paykunaqa, ¿runakunata manchakuspankuchu willakuyta saqirurqaku? Icha ¿hinallachu willakurqaku? Chaynaqa ¿Diostachu icha runakunatachu kasukunanku karqa? Apostol Pedrom mana manchakuspan hinaspa mana iskayrayaspan nirqa runakunamanta puntataqa Diosta kasukunankumanta.

³ Ñuqanchikpas Diosmanta willakunapaq kamachisqam kachkanchik hinaspapas willakusqanchikraykum chiqnisqa kanchik (Mat. 10:22). Chiqniwaqninchikkunaqa ichapas tukuyta ruwanqaku Diosmanta manaña willakunanchikpaq. ¿Imatam chayna kaptinqa ruwananchik? Mana hukmanyarunapaqmi yanapawasun judiokunapa hatun cortenman apostolkuna imanasqa apasqa kasqankumanta hinaspa chaypi mana manchakuspa rimasqankumanta yachasqanchik. a

4, 5. ¿Imanasqataq Caifaswan saduceokunaqa “piñasqallaña karqaku”?

⁴ Judiokunapa cortenpi kaqkunaqa Pedrotawan Juantam ñawpaqtapas nirqakuña ‘Diosmanta amaña willakunankupaq’, Pedrowan Juanmi ichaqa nirqaku: “Manam upallaymankuchu rikusqaykumantawan uyarisqaykumanta willakuytaqa”, nispanku (Hech. 4:20). Chaymanta qipamanpas apostolkunaqa hinallam willakurqaku templopi kaq ‘Salomonpa purinan sutiyuq corredorpi’. Chay corredorpim judiokuna huñunakuykunata ruwaqku. Chaypim apostolkunaqa demoniokunata qarqurqaku hinaspa unquqkunata  hampirqaku. Yaqachusmi Pedropa llantuyninta tupaykuspallankupas unquqkunaqa sanoyaqku. Chay sanoyachisqanku runakunamantam achka iñikurqaku, “chayraykum iñiqkunaqa achkallaña qarikunapas hinaspa warmikunapas” astawan achkayarqaku (Hech. 5:12-15).

⁵ ‘Piñasqallañam’ Caifasqa hinaspa saduceokunaqa apostolkunata carcelarachirqaku (Hech. 5:17, 18). ¿Imanasqataq llumpay piñasqa karqaku? Jesus kawsarirusqanmanta willakusqankuraykum, saduceokunaqa manam creeqkuchu wañuqkuna kawsarimunanpiqa. Chaymantapas Jesuspi iñispalla runakuna salvakunankumanta willakusqankuraykum, saduceokunaqa manchakurqakum Jesusta achkallaña qatikuptinkuqa Roma autoridadkuna paykunata imanarunankumanta (Juan 11:48). ¡Chaykunaraykuchá apostolkuna willakunankutaqa harkakurqaku!

6. ¿Pikunataq mana munankuchu Diosmanta willakunanchikta? ¿Imanasqataq envidiakuspa chiqniwanchik?

⁶ Chaynamá kunanpas, religionkunapi punta apaqkunam tukuyta ruwanku Diosmanta willakunanchikta harkakunankupaq. Chaypaqmi autoridadkunata valekunku sasachawananchikpaq, hinaspapas televisionpiwan radiopim tukuyta ninku willakusqanchikta runakuna mana uyariwananchikpaq. ¿Imanasqataq envidiakuspa chiqniwanchik? Willakusqanchikwan paykunapa yachachisqanku pantay kasqanmanta runakuna cuentata qukusqankuraykum, llampu sunqu runakuna Jehova Diosmanta imam kaqta yacharuspanku chay pantay yachachikuykunamanta librakusqankuraykum hinaspa chay religionkunamanta lluqsikusqankuraykum (Juan 8:32).

7, 8. ¿Imaynataq apostolkunaqa tarikurqaku angelpa nisqanwan? ¿Imatam sapakama nikunanchik?

⁷ Apostolkuna carcelpi kachkaspankuqa ichapas nirqaku: “Imatachiki kay enemigonchik runakunaqa ruwawasunchik”, nispanku (Mat. 24:9). Ichaqa chay tutam admirakuypaq karurqa, ‘Jehova Diospa angelninmi carcelpa punkunta kicharuspan paykunata hurqururqa’ (Hech. 5:19). b Paykunatam chay angel nirqa: “Diospa wasinman rispaykichikyá [...] hinalla willakamuychik”, nispa (Hech. 5:20). Angelpa chaynata nisqanmi paykunataqa anchata kallpancharqa mana manchakuspa Diosmanta hinalla willakunankupaq. Chaymi “Diospa wasinman yaykuruspanku yachachiyta qallaykurqaku” (Hech. 5:21).

⁸ Sapakamam sunqunchikpi nikunanchik: “Apostolkuna hina sasachakuypi tarikuspayqa, ¿hinallachu Diosmanta willakusaq mana manchakuspay?”, nispa. Angelkuna yanapawasqanchikmanta yachasqanchikmi kallpanchawasun ‘Diospa gobiernonmanta lliwta willakunapaq’ (Hech. 28:23; Apoc. 14:6, 7).

9-11. ¿Ima nirqakutaq apostolkunaqa manaña willakunankupaq juezkuna kamachiptinku? ¿Imaynatam qatipakuchwan apostolkunata?

⁹ Apostolkunata juzganankupaqmi  cortepi suyachkarqaku Caifas hinaspa juezkuna. Paykunaqa manam yacharqakuchu carcelpi tuta ima pasasqantaqa, chaymi guardiakunata nirqaku apostolkunata pusamunankupaq. Apostolkunata carcelpi mana tarispankuqa maynatachá mancharikurqaku. Guardiakunam nirqaku: “Carceltaqa llavewan sumaq wichqasqatam tariramuniku, guardiakunapas punkukunapim kachkasqaku”, nispa (Hech. 5:23). Chaymantam templota cuidaq guardiakunapa kamachiqninman willaykurqaku apostolkunaqa Diospa wasinpi kaqmanta willakusqankuta. Chaymi guardiakunata kamachiqqa runankunawan pasaspan apostolkunata kaqmanta presocharuspan corteman pusarqa.

¹⁰ Kay yachachikuypa qallariyninpi yachamusqanchikman hinam cortepi sacerdotekunaqa apostolkunata piñasqallaña kamachirqaku Diosmanta ama willakunankupaq. ¿Ima nirqakutaq apostolkunaqa? Paykunapa rantinpi Pedro rimarispanmi kaynata nirqa: “Runakunamantaqa Diostam kasukunayku”, nispa (Hech. 5:29). Chayna nisqantam Jehova Diosta yupaychaqkunaqa kunankama kasukunchik. Autoridadkunataqa kasukunchikmi, ichaqa Diospa kamachiwasqanchikta mana ruwanapaq utaq mana munasqanta ruwanapaq kamachiwaptinchikqa manam kasukunchikchu (Rom. 13:1). ¿Imatataq ruwasun Diosmanta willakunanchikta autoridadkuna harkakuptinkuqa? Diosmanta willakuytaqa manam saqinanchikchu, willakunapaqqa Diosmi kamachiwanchik, chaymi hinalla kallpanchakunanchik mana musyachikuspalla maypipas willakunapaq.

¹¹ Mana manchakuspa chaynata nisqankuwanmi chay cortepi juezkunaqa “apostolkunata wañurachiyta munarqaku” (Hech. 5:33). Chayna sasachakuypi kaptinku, ¿imaynatam Jehova Diosqa apostolkunata yanaparqa?

12, 13. (1) ¿Ima nirqam Gamaliel juezmasinkunata? ¿Imatam paykunaqa ruwarqaku? (2) ¿Imaynatam kunan tiempopi serviqninkunata Dios yanapan? (3) Ñakarinanchikta wakinpi saqiwaptinchikpas, ¿imamantam mana iskayrayananchikchu?

¹² Chaymantam Gamaliel c rimayta qallaykurqa, payqa karqa ‘Moisespa chaskisqan kamachikuykunamanta yachachiqmi’ hinaspa “llapa runakunapa respetasqanmi”. Juezmasinkunapas paytaqa respetaqkum, paymi nirqa apostolkunata “hawaman huk ratolla lluqsichinankupaq” (Hech. 5:34). Hinaspam juezmasinkunata yuyarichirqa autoridadpa contranpi hatariq runakunapa umachaqninku wañuruptin llapanku chiqirusqankumanta. Apostolkunapa qatisqanku Jesuspas semanakuna ñawpaqllata wañukusqanraykum Gamalielqa nirqa chiqiruspa chinkanankukama suyaykunankupaq. Kaynata nispanraqmi piensarichirqa: “Ama imanaychikchu kay runakunataqa aswanqa saqiykuychik. Sichu paykunapa yachachisqanku utaq imam ruwasqankupas runakunallamanta kaspanqa chinkarunqam, Diosmanta kaptinmi ichaqa mana chinkachiyta atiwaqchikchu. Chaynaqa, yanqañataq Diospa contranpi peleachkawaqchik”, nispa (Hech. 5:38, 39). Chayna nisqantam juezkunaqa kasurqaku. Chaywanpas apostolkunata azoterachispankum “nirqaku Jesuspa sutinpi amaña yachachinankupaq” (Hech. 5:40).

¹³ Kay tiempopipas Jehova Diosqa wakinpim Gamaliel hina autoridadniyuq runakunawan serviqninkunata yanapachin (Prov. 21:1). Jehova Diosqa chuya espirituntam servichikunman riqsisqa autoridadkuna, juezkuna hinaspa leykuna hurquqkuna munayninman hina imatapas ruwanankupaq (Neh. 2:4-8). Chaywanpas wakinpiqa ichapas saqinman serviqninkuna ñakarinanchikta (1 Ped. 3:14). Chaywanpas manam iskayrayanachu aguantananchikpaq yanapawananchikmantaqa, manataqmi saqinqachu chiqniwaqninchikkuna chinkarachiwananchiktaqa nitaq willakuyninchik saqinanchiktaqa (Is. 54:17; 1 Cor. 10:13).

14, 15. (1) ¿Imaynam apostolkuna tarikurqaku azoteruptinkupas, imanasqa? (2) Rimarimuy Diosman sunqu kanankupaq iñiqmasinchikkuna kallpanchakusqankumanta.

¹⁴ ¿Apostolkunaqa azoterusqankuraykuchu hukmanyaruspanku manaña willakurqaku? Manam, aswanqa “judiokunapa cortenmantam kusisqallaña pasakurqaku” (Hech. 5:41). ¿“Kusisqallaña”? ¿Imanasqataq kusisqallañaqa pasakurqaku? Kusisqaqa karqaku manam azoterusqankuraykuchu, aswanqa sasachakuypi kaspankupas Jehova Diostawan Jesusta tukuy sunqunkuwan kasukusqankuraykum (Mat. 5:11, 12).

¹⁵ Ñuqanchikpas apostolkuna hinam kusisqa tarikunchik Diosmanta willakusqanchikrayku runakuna chiqniwaptinchikpas (1 Ped. 4:12-14). Kusisqaqa kanchik manam amenazawasqanchikraykuchu utaq carcelawasqanchikraykuchu, aswanqa Diosman sunqu kasqanchikwanmi. Chaynam pasarqa Henryk Dornik sutiyuq iñiqmasinchikta, paytaqa Jehova Diospa testigon kasqanraykum autoridadkuna achka wata llumpayta ñakarichirqaku. Paytawan wawqintam 1944 watapa agosto killanpi obligasqa llamkanankupaq carcelman aparurqaku. Carcelaqnin runakunam nirqaku:  “Diosta qipanchananpaq imataña niptiykupas manam munankuchu, maqapaptiykupas manam hukmanyankuchu”, nispa. Iñiqmasinchik Henryk Dornikmi nirqa: “Kusisqaqa karqani manam maqapawasqankuwanchu aswanqa maynataña maqawaspanku ñakarichiwaptinkupas Jehova Diosta mana qipanchasqayraykum”, nispa (Sant. 1:2-4).

16. ¿Imaynatam apostolkunaqa willakurqaku lliw runakunaman chayanankupaq? ¿Imaynatam Jehova Diospa testigonkunaqa paykunata qatipakunchik?

¹⁶ Apostolkunaqa Diosmantam hinalla willakurqaku. Hukmanyarunankumantaqa ‘sapa punchawmi Diospa wasinpi chaynataq wasin-wasin mana samaykuspa Jesucristomanta sumaq willakuyta yachachirqaku hinaspa willakurqaku’ (Hech. 5:42). d Paykunaqa Diosmanta llapallan runakunaman willakuytam munarqaku. Chaymi Jesuspa yachachisqanman hina wasin-wasin willakurqaku (Mat. 10:7, 11-14). Chaynata willakusqankuraykum Jerusalenpi lliw runakuna Diosmanta uyarirqaku. Kunanpas wasin-wasin willakusqanchikwanmi Jehova Diospa testigonkunaqa riqsisqa kanchik. Wasin-wasin willakusqanchikwanmi lliw runakunaman chayanchik Diosmanta sumaq willakuykunamanta yachanankupaq. Diosninchikqa bendecichkanmá chaynata willakusqanchiktaqa. Chayraykum kay tukupay punchawkunapi waranqantin runakuna Diosta yupaychayta qallaykunku. Paykunamanta wakinkum Jehova Diosmantaqa chayllaraq uyarirqaku testigokuna wasin-wasin willakuptinku.

17-19. Jesuspa qatiqninkunaqa, ¿imawantaq sasachakuypi tarikurqaku? ¿Imatam apostolkunaqa tantiarqaku chay sasachakuyta allichanankupaq?

¹⁷ Chay tiempopim Jesuspa qatiqninkunapi sasachakuy rikurirurqa. ¿Imataq chay sasachakuyqa karqa? Chaypaq yuyarisun ima pasakusqanta. Huklaw nacionmanta Jerusalenman hamuqkunam Jesuspi iñikuspanku bautizakurqaku, hinaspam Jerusalenpi qipakurqaku Diosmanta astawan yachanankupaq. Paykunata mikuchinankupaq hinaspa imapas pisipusqanpi yanapanankupaqmi Jerusalenpi iñiqkunaqa qullqichankuta huñurqaku (Hech. 2:44-46; 4:34-37). Ichaqa sapa punchaw mikuyta aypuspankum hebreo rimaq viudakunallaman quqku, griego rimaq viudakunamanñataqmi mana (Hech. 6:1). Chaywanqa yaqachusmi sayapanakuchkarqaku, chayqa rakinakuymanmi apan.

¹⁸ Apostolkunam nirqaku: “Manam allinchu kanman Diospa palabran yachachiyta saqiruspayku mikuyta aypuyniykuqa”, nispa (Hech. 6:2). Hinaspam iñiqkunaman nirqaku: “Qamkuna ukumanta akllaychik mikuyta aypunankupaq allin respetasqa qanchis qarikunata, paykunaqa kananku Diospa atiyninpa huntasqan runakunam hinaspa allin yachayniyuq runakunam”, nispa (Hech. 6:3). Chay qarikunaqa kananku karqa manam mikuyta aypuqllachu, aswanqa qullqita mana usuchiqmi, yachanankutaqmi karqa kawsaykunata rantiytapas hinaspapas imayna aypusqankumantam cuentata apananku karqa. Chay akllasqanku qanchis qarikunaqa karqa griego rimaypi sutiyuqkunam, ichapas chaynataqa akllarqaku griego rimaq viudakuna hawka tarikunankupaq. “Paykunatam apostolkunaman pusarqaku, hinaptinmi apostolkunaqa Diosta mañakuruspanku makinkuta paykunapa hawanman churaykurqaku”, hinaspam kamachirqaku ‘mikuyta aypuypi’ yanapakunankupaq. e

¹⁹ Mikuyta aypunankupaq akllasqa qanchis qarikunaqa, ¿manañachu Diosmanta willakunanku karqa? Paykunaqa hinallam Diosmanta willakurqaku. Chay qarikunamantam karqa Esteban hinaspa Felipe. Bibliapim niwanchik Estebanqa runakunatapas mana manchakuspan willakuq kasqanmanta, Felipepas Diosmanta willakuq kasqanwanmi riqsisqa karqa (Hech. 6:8-10; 21:8). Chaynaqa, chay qanchis qarikunaqa hinallamá Diosmanta tukuy sunqunkuwan willakurqaku.

20. Apostolkunapa tiempopi hina, ¿imaynatam kunanpas punta apaqkunaqa akllasqa kanku?

²⁰ Apostolkunapa tiemponpi hinam kunanpas qarikunata akllanku iñiqkunata yanapanankupaq. Punta apaq kanankupaqqa utaq punta apaqpa yanapaqnin kanankupaqqa Diospa piensasqanman hinam piensananku, hinaspapas Diospa munasqanman hina kawsakunankupaqmi kallpanchakunanku. Diospa llaqtanpi punta apaqkunapa nisqankuman hinam bibliapi nisqankunata cumpliq qarikunaqa punta apaq kanankupaq utaq punta apaqkunapa yanapaqnin kanankupaq nombrasqa kanku (1 Tim. 3:1-9, 12, 13). f Bibliapi nisqankuna Diospa chuya espiritunwan qillqasqa kasqanraykum nichwan chay iñiqmasinchikkunaqa Diospa atiyninwan akllasqa kasqankuta. Paykunaqa tukuy ruwayniyuqmi kanku: Wakinqa yuyaq iñiqmasinchikkuna atiendesqa kanankupaqmi tantianku (Sant. 1:27). Wakinkum huñunakuna wasikuna ruwaypi yanapakunku, yanapakunkutaqmi hatun huñunakuykuna kananpaqpas chaynataq hospitalpi unquq iñiqmasinchikkuna respetasqa kanankupaqpas. Punta apaqkunapa yanapaqninkunapas achka ruwaykunapim yanapakunku, chaynapi punta apaqkuna  tiempoyuq kaspanku iñiqkunata yanapanankupaq hinaspa yachachinankupaq. Punta apaqpas hinaspa yanapaqninkunapas achka ruwayniyuqmi kanku, ichaqa kallpanchakunankum Diosmanta willakunankupaq (1 Cor. 9:16).

21, 22. ¿Imawanmi yachanchik Jesuspa qatiqninkunata Jehova Dios bendecisqanmanta?

²¹ Jesuspa qatiqninkunaqa autoridadkunapa chiqnisqanmi karqaku hinaspapas huk tiempom kikinkupurapas mana huk sunqullachu karqaku, ichaqa Jehova Diospa yanapakuyninwanmi tukuy chaykunata atiparqaku. Jehova Diosqa paykunawanmá kachkarqa, chaymi bibliapi niwanchik: ‘Diospa palabranqa tukuy hinastinpim willakusqa karqa, Jerusalenpi iñiqkunapas aswan-aswanmi achkayarqaku, sacerdotekunapas achkallañam iñikurqaku’, nispa (Hech. 6:7). Chay willakuyta hinam Hechos libropiqa Jehova Diospa yanapayninwan achkayasqankumanta willakuykunata tarinchik (Hech. 9:31; 12:24; 16:5; 19:20; 28:31). Kunan tiempopipas enteron pachapim iñiqmasinchikkunaqa hinalla achkayachkanku, chayna willakuykunata uyarispanchikqa kusikunchikmi.

²² Apostolkunapa tiemponpi religionpi punta apaqkunaqa hinallam piñasqa karqaku Jesuspa qatiqninkunawan. Chaymi astawanraq ñakarichirqaku. Qatiqnin yachachikuypim yachasunchik Estebanta imanarusqankumanta.