1-3. (1) ¿Imaraykum Jesuspa qatiqninkunaqa rakinakuymanña chayachkarqaku? (2) ¿Imakunapaqmi yanapawasun Hechos libromanta yachasqanchikkuna?

 PABLOWAN Bernabeymi punta kaq viajasqankumanta Siria lawpi Antioquiaman kutirqaku. Paykunaqa kusisqallañam karqaku ‘huklaw nacionniyuq runakunapas iñikunankupaq Dios punkuta kichaykusqanta’ qawasqankuwan (Hech. 14:26, 27). Antioquiapipas mana judio kaq ‘achkallaña runakunam’ Jesuspi iñikuchkarqaku (Hech. 11:20-26).

² Judeapi iñiqkunam yacharurqaku mana judio kaqkuna Jesuspi iñikuspa bautizakusqankuta, ichaqa manam llapankuchu kusikurqaku. Wakinkum piensarqaku Jesuspa qatiqnin kanankupaqqa llapallanku qari kayninkupi señalachikunankuta, wakinkuñataqmi mana chaynatachu piensarqaku. ¿Imaynataq kananku karqa judio iñiqkuna mana judio kaq iñiqkunawan? Mana judio iñiqkunaqa, ¿kasukunankuraqchu karqa Moisespa chaskisqan kamachikuyta? Chaykunapim iñiqkunaqa mana acuerdopichu karqaku. Chaymi rakinakuymanña chayachkarqaku. Chaynaqa, ¿imatam ruwananku karqa?

³ Kaypi yachasqanchikkunam yanapawasun Diospa llaqtan ukupi huk sunqulla kananchikpaq sasachakuykuna kaptin ima ruwayta yachanapaq.

4. ¿Imatam yachachirqaku wakin judio iñiqkuna? ¿Ima tapukuypim yuyaymanananchik?

⁴ Jesuspa qatiqnin Lucasmi nirqa: “Judeamanta [Antioquiaman] runakuna hamuruspankum iñiqkunata yachachiyta qallaykurqaku: ‘Moisespa costumbrenman hina qari kaynikichikpi mana señalachikuspaykichikqa manam salvasqaqa kawaqchikchu’”, nispanku (Hech. 15:1). Manam yachanchikchu Judeamanta hamuq iñiqkuna Jesucristopa qatiqnin manaraq kachkaspanku fariseo religionpi kasqankumantaqa. Chaywanpas paykunaqa fariseo runakuna hina piensaspankum Moisespa kamachikuyninta cumpliyta munarqaku. Hinaspapas chay iñiqkunaqa yaqachusmi Jerusalenpi apostolkunapa hinaspa punta apaqkunapa rantinpi kasqankuta nirqaku (Hech. 15:23, 24). Diosqa 13 wata ñawpaqtaraqmi Pedroman willarqa qari kayninkupi mana señalasqa kaqkunatapas chaskisqanta. Chaynaqa, ¿imaynanpitaq wakin judio iñiqkunaqa nirqaku hinalla señalachikunankupaq? (Hech. 10:24-29, 44-48). a

5, 6. (1) ¿Imakunaraykutaq Jesucristopi iñiq wakin judiokunaqa hinalla señalachikunankuta nirqaku? (2) ¿Señalachikuyqa Abrahanwan contrato ruwasqanpa partenchu karqa? (Qawaytaq willakuytapas).

 ⁵ Ichapas chaynataqa nirqaku kaykunarayku: Kikin Jehova Diosmi kamachirqa qarikuna señalachikunankupaqqa. Arí, señalasqa kaspam Diospa chaskisqanqa karqaku. Jehova Diosmi Abrahanta hinaspa wasinpi kaq qarikunata kamachirqa señalachikunankupaq, chaymantañataqmi Moisesman qusqan kamachikuypi nirqa lliw Israel qarikuna señalachikunankupaq (Lev. 12:2, 3). b Moisespa chaskisqan leypiqa nirqataqmi mana judio kaqkunapas pascua fiestapi kayta munaspankuqa qari kayninkupi señalachikunankupaq (Ex. 12:43, 44, 48, 49). Chaymantapas, mana señalasqa kaqkunamantam judiokunaqa piensarqaku “mana chuya” kasqankurayku Diosta mana servinankuta (Is. 52:1).

⁶ Jesucristopi iñiq judiokunaqa kallpanchakunankum karqa iñiyniyuq hinaspa humilde kaspa musuq kamachikuykunata kasukunankupaq. Moiseswan Dios contrato ruwasqanpa rantinpim Jesuspa qatiqninkunawan musuq contrato ruwasqanña karqa, chaymi Diospa chaskisqan kayqa manaña judio kasqankumantañachu karqa. Jesuspi iñikuq judiokunam judiomasinkupa kasqanpi yachasqankurayku kallpanchakunanku karqa Jesucristopa qatiqninkuna kasqankuta willakunankupaq hinaspa mana judio kaq Jesuspi iñiqkunawan wawqi-panintin hinaña kawsakunankupaq (Jer. 31:31-33; Luc. 22:20).

7. ¿Imatam mana allintachu entienderqaku Judeamanta hamuq iñiqkuna?

⁷ Diospa kamachikuyninkunaqa manam cambiarqachu, musuq contratopiñam karqa Moisespa chaskisqan kamachikuypi ima nisqanpas (Mat. 22:36-40). Señalachikuymanta rimaspanmi apostol Pablo watakuna pasayta nirqa: “Chiqap judio kayqa sunqumantam, señalasqa kaypas Diospa atiyninwan sunqupi señalasqa kaymi, manam Moisespa ­qillqasqan kamachikuyman hinachu”, nispa (Rom. 2:29; Deut. 10:16). Judeamanta hamuq iñiqkunaqa manam chay yachachikuykunataqa allintaraqchu entienderqaku, chaymi nirqaku Diosqa hinallaraq señalachikunankupaq kamachisqanta. Chaynaqa, ¿hinallaraqchu mana entiendesqankuman hapipakurqaku?

8. ¿Imanasqataq Diospa llaqtanpi punta apaqkunaman rirqaku señalachikuymanta rimamunankupaq?

⁸ Lucasqa nintaqmi: ‘[Judeamanta hamuq iñiqkunaqa] Pablowan chaynataq Bernabeywan rimaspankum mana acuerdopichu karqaku hinaspam llumpayta atipanakurqaku, hinaptinmi wakin iñiqkunaqa Pablotawan Bernabeyta hinaspa wakin iñiqkunatawan Jerusalenman kacharqaku, chaynapi apostolkunawan hinaspa iñiqkunapi punta apaqkunawan señalachikuymanta rimamunankupaq’, nispa (Hech. 15:2). c Antioquiapi iñiqkunaqa  sapakama imayna piensasqankuta defiendesqankuraykum mana acuerdopichu karqaku. Chaymi iñiqkuna hawkalla hinaspa huk sunqulla kanankupaq Antioquiapi punta apaqkunaqa tantiarurqaku wakin iñiqkuna Jerusalenman rinankupaq, chaynapi señalachikuymanta “apostolkunawan hinaspa iñiqkunapi punta apaqkunawan” rimamunankupaq, paykunam karqaku Diospa llaqtanpi punta apaqkuna. ¿Imatam yachanchik Antioquiapi punta apaqkunamanta?

9, 10. ¿Imatam yachanchik Antioquia llaqtayuq iñiqkunamanta chaynataq Pablomantawan Bernabeymanta?

⁹ Jehova Diospa llaqtanmanta mana iskayrayanapaqmi yachachiwanchik, chayna mana iskayrayanapaqyá yachaykusun Antioquia iñiqkunamanta. Paykunaqa yacharqakum Jerusalenpi Diospa llaqtanpi punta apaqkuna llapallanku judio kasqankuta, chayna kaptinpas paykunaqa manam iskayrayarqakuchu señalachikuymanta rimaspanku Diospa palabranta servichikuspa allinta allichanankumantaqa. Manataqmi iskayrayarqakuchu Jehova Diosqa chuya espiritunwan hinaspa iñiqkunapi nanachikuq Jesucristowan allinta tantianankupaq yanapananmantaqa (Mat. 28:18, 20; Efes. 1:22, 23). Chaynaqa, iñiqkuna ukupi ima sasachakuypas kaptinqa Diospa llaqtanmanta hinaspa Diospa llaqtanpi punta apaqkunamanta mana iskayrayaspayá Antioquia llaqtayuq iñiqkunata qatipakusun.

¹⁰ ¿Imatawantaq yachanchik? Pacienciakuq hinaspa humilde kayqa allinninchikpaqmi. Pablowan Bernabeyqa huklaw nacionkunapi willakunankupaqmi chuya espirituwan akllasqa karqaku. Ichaqa manam chayraykuchu señalachikuymanta sasachakuytaqa kikinkupa munasqankuman hina allichanankupaq tantiarqaku (Hech. 13:2, 3). Chaymanta ­qipamanmi apostol Pablo qillqarqa: “[Jerusalenmanqa rirqani] señorninchik niwaptinmi”, nispa. Chaywanmi yachanchik chay sasachakuyta allichanankupaq kikin Dios yanapasqanta (Gal. 2:2). Chaynallataqmi kunan tiempopi punta apaqkunapas iñiqkuna ukupi ima sasachakuypas kaptinqa kallpanchakunku pacienciakunankupaq hinaspa humilde kanankupaq, atipanakunankumantaqa Jehova Diospa yanapakuyninta tarinankupaqmi bibliapa ima nisqanta chaynataq Diospa llaqtanpi punta apaqkunapa ima nisqanta kasukunku (Filip. 2:2, 3).

11, 12. ¿Imanasqataq Jehova Dios entiendechiwananchikta suyananchik?

¹¹ Wakinpiqa imamantapas Jehova Dios allinta entiendechiwananchik­paqqa suyananchikmi kanqa,  Pablopa tiemponpi iñiqkunapas suyanankum karqa. Mana judio kaq Cornelioqa 36 watapim Diospa chuya espiritunwan akllasqa karqa, chaymanta 13 wata pasaytañam utaq 49 watapiñam Jehova Diosqa iñiqkunata allinta entiendechirqa mana judio kaqkuna manaña señalachikunankumanta. ¿Imanasqataq unay wata pasarqa? Jehova Diosmi munarqa judiokuna musuq kamachikuykunata allimanta entiendespanku kasukunankuta. Señalachikuymanta kamachikuyqa paykunapaqqa ancha valorniyuqmi karqa, chaymi chaylla chinkarachiyqa sasa karqa. Chay contratotaqariki Jehova Diosmi Abrahanwan ruwarqa 1.900 wata ñawpaqtaraq (Juan 16:12).

¹² Mayna allinmi Jehova Diospa yachachisqan kasqanchikqa. Pacienciawan hinaspa kuyakuywan yachachiwasqanchikqa allinninchikpaqmi (Is. 48:17, 18; 64:8). Chaynaqa, amayá hikutakusunchu ñuqanchikpa piensasqanchik aswan allin kasqantaqa. Amataqyá Diospa llaqtanpi musuq kamachikuykunamantaqa chaynataq bibliamanta allintaña entiendenanchikpaq willawasqanchikmantaqa mana allintaqa rimasunchu (Ecl. 7:8). Chayna kasqanchikta cuentata qukuspaqa Hechos libropa 15 capitulonpi kaq yachachikuykunapiyá yuyaymanasun, hinaspapas Jehova Diostayá mañakusun yanapawananchikpaq. d

13. ¿Imaynatam Diospa pacienciakuq kasqanta qatipakuchwan runakunaman willakuspanchik?

¹³ Pacienciakunanchiktaqmi bibliamanta yachachisqanchik runakuna Diospa chiqnisqankunata saqinankupaq sasachakuptinkuqa. Chayna kaptinqa pacienciakuspam hinalla yachachinanchik kanqa hinaspa suyananchik kanqa chuya espiritu yanapananta (1 Cor. 3:6, 7). Jehova Diostapas yanapaykuwananchikpaqmi mañakunanchik, payllam yanapawasun imayna yanapanapaq (1 Juan 5:14).

14, 15. (1) ¿Imatam ruwarqaku Antioquia llaqtayuq iñiqkuna Pablota, Bernabeyta hinaspa riqmasinkuta kuyasqankurayku? (2) ¿Imaynatam Pablowan riqmasinkunaqa Feniciapi hinaspa Samariapi iñiqmasinkuta kallpancharqaku?

¹⁴ Lucasqa hinallam nirqa: ‘Iñiqkunaqa chawpi ñankamam riysirqaku, chaymantam paykunaqa rirqaku Fenicia hinaspa Samaria lawninta huklaw nacionniyuq runakuna Diosman imayna kutirikusqankumanta tukuy imata willakustin, chaywanmi llapallan iñiqkuna anchallataña kusikurqaku’, nispa (Hech. 15:3). Iñiqkunaqa Pablota, Bernabeyta hinaspa riqmasinkunata kuyasqankuraykum, respetasqankuraykum hinaspa Dios bendecinanta munasqankuraykum chawpi ñankama riysirqaku. Antioquiapi iñiqkunata qatipakuspanchikmi sapakama nikunanchik: “¿Respetanichu iñiqmasiykunata? ¿Astawanraqchu respetani willakunankupaq hinaspa yachachinankupaq anchata kallpanchakuq punta apaqkunataqa?”, nispa (1 Tim. 5:17).

¹⁵ Pablowan riqmasinkuna  Jerusalenman risqankupim Fenicia hinaspa Samaria llaqtapi iñiqmasinkuman willarqaku mana judio kaqkuna achka iñikusqankumanta, chaymanta willasqankuwanqa anchatam kusikurqaku. Chay llaqtakunapi yachaq iñiqkunaqa yaqapaschá karqaku Estebanta wañuchiptinku ayqikuq judiokuna. Kunan tiempopipas achka runakuna Diosmanta uyarispanku serviqninña kasqankumanta willawasqanchikqa anchatam kallpanchawanchik, astawanraqmi kallpanchawanchik sasachakuykunapi tarikuptinchikqa. ¿Maypim uyarinchik chayna willakuykunata? Huñunakuyninchikkunapim hinaspa asambleanchikkunapim. Tarinchiktaqmi revistanchikkunapipas chaynataq jw.org nisqapipas iñiqmasinchikkunapa vidanmantaqa.

16. ¿Ima nisqankuwantaq yachanchik señalachikuymanta mana acuerdopi kasqankuta?

¹⁶ Antioquiamanta riqkunaqa 550 kilometrota viajaruspankum Jerusalenman chayarurqaku. Lucasmi nirqa: “Jerusalenman chayaruptinkum iñiqkuna, apostolkuna hinaspa iñiqkunapi punta apaqkuna kuyakuywan chaskiykurqaku, hinaptinmi willakurqaku paykunawan Diospa tukuy ima ruwasqanmanta”, nispa (Hech. 15:4). Jesuspi iñiq wakin fariseokunam tiyas­qankumanta sayarispanku nirqaku: “Huklaw nacionniyuqkunaqa qari kayninkupim señalachikunanku, Moisespa chaskisqan kamachikuykunata kasukunankupaqmi kamachinanchik”, nispanku (Hech. 15:5). Arí, señalachikuymantaqa manam acuerdopichu karqaku, chaymi chaylla allichananku karqa.

17. ¿Pikunataq Diospa llaqtanpi punta apaqkuna karqaku? ¿Imanasqataq mana apostolkunallachu Diospa llaqtanpi punta apaqqa karqaku?

¹⁷ Proverbios 13:10 nisqanman hinam ‘yachayniyuq runaqa yanapakuyta maskan’. Bibliapi chayna nisqanman hinam “apostolkunawan iñiqkunapi punta apaqkuna huñunakururqaku señalachikuymanta rimanankupaq” (Hech. 15:6). “Apostolkunawan punta apaqkunaqa” chay tiempopi iñiqkunamanta nanachikuqmi karqaku, chaynallataqmi kunan tiempopas iñiqkunamantaqa Diospa llaqtanpi punta apaqkuna nanachikunku. ¿Imanasqataq punta apaqkunaqa apostolkunawan kuska iñiqkunamanta nanachikurqaku? Chay tiempopim Santiagota wañurachirqaku, apostol Pedropas huk tiempom carcelasqa karqa. Yaqapaschá wakin apostolkunapas chayna sasachakuypi tarikunmanku karqa. Chaymi achka punta apaqkunata akllasqankuqa allin karqa hinalla Diosmanta willakuypi nanachikunankupaq.

18, 19. ¿Imakunatam Pedroqa rimarirqa? ¿Imatam uyariqninkunaqa entiendenanku karqa?

¹⁸ Lucasqa hinallam Hechos  libropi nin: “Sumaqta [utaq alli-allinta] rimaruptinkum Pedroqa sayarispan nirqa: ‘Wawqillaykuna, yachasqaykichikman hinam ñawpaqmantaraq qamkunamanta Dios akllawarqa huklaw nacionniyuq runakunaman sumaq willakuyta willakunaypaq, chaynapi paykunapas iñikunankupaq. Runapa sunqunta riqsiq Diosmi huklaw nacionniyuq runakuna chaskisqanta qawachinanpaq atiyninta paykunaman qurqa imaynam ñuqanchikmanpas quwasqanchikman hina. Diosqa manam ñuqanchikmanpas nitaq paykunamanpas sayapakurqachu, aswanqa iñisqankuraykum sunqunkuta chuyanchaykurqa’”, nispa (Hech. 15:7-9). Huk diccionariopa nisqanman hinaqa 7 versiculopi “sumaqta rimaruptinkum” nisqanqa entiendekunmanmi imam kaqta yachanankupaq rimarisqankumanta hinaspa tapunakusqankumanta. Chaynaqa mana chaynallata piensaspankupas iñiqkunaqa sapakamam imam piensasqankuta rimarqaku acuerdoman chayanankupaq.

¹⁹ Pedroqa chaypi kaqkunatam yuyarichirqa Cornelio hinaspa wasinpi kaqkuna mana señalasqa kachkaspankupas 36 watapi Diospa chuya espiritunwan akllasqa kaptinku chaypi kasqanta. Chaynaqa, kikin Jehova Dios judio kaqkunatapas chaynataq mana judio kaqkunatapas chaskichkaptinqa, manam pipas Jehova Diospa contranpiqa churakunmanchu. Pedroqa entiendechirqataqmi mana señalasqa kaychu runataqa Diosman asuykachisqanta, aswanqa Cristopi iñikuy asuykachisqanta (Gal. 2:16).

20. ¿Imanasqam Pedroqa nirqa “señalachikuyqa hinallam kanan” niqkuna Diosta piñachisqankuta?

²⁰ Chaynaqa, Jehova Diosqa chuya espiritunwanmá sutillata qawachirqa mana señalasqa kaqkunatapas chaskisqanta, chaymi Pedroqa rimasqanta kaynata tukurqa: “¿Imanasqamá qamkunaqa Diosta piñachichkankichik ñawpaq abuelonchikkunapapas chaynataq ñuqanchikpapas mana qipiy atisqanchik llasaq qipikunata iñiqkunaman churkuspaykichikqa? Ñuqanchikqa yachanchikpunim señor Jesuspa ancha kuyakuyninrayku paykuna hina salvasqa kananchikmanta”, nispa (Hech. 15:10, 11). Arí, señalachikunankupaq niqkunaqa mana judio kaqkunatam obligachkarqaku leyta cumplinankupaq judiomasinku mana cumpliyta atichkaptinkupas, chaymi wañunankupaqña karqaku (Gal. 3:10). Chaynaqa, señalachikuymanta leyta defiendenankumantaqa wañuymanta librasqa kanankupaq Jesusta Jehova Dios kachasqanmantam agradecekunanku karqa. Chayraykuchá Pedroqa nirqa señalachikuy hinalla kananmanta nisqankuwanqa ‘Diosta piñachisqankuta’.

21. ¿Imamantam Bernabeywan Pablo willakurqaku? ¿Imapaqmi chay willakusqankuqa yanaparqa?

²¹ Pedropa nisqankunawanmi chaypi runakunaqa “llapallanku upallarurqaku”. Chayna kachkaptinkum Bernabeywan Pablopas willakuyta qallaykurqaku “Diospa yanapakuyninwan achkallaña milagrokunatawan admirakuypaq kaqkunata huklaw nacionkunapipas ruwasqankumanta” (Hech. 15:12). Chay huñunakuypi kaqkunapa lliw nisqankuta uyariruspankum apostolkunapiwan punta apaqkunaqa listoña kachkarqaku señalachikuymanta Diospa nisqanman hina tantianankupaq.

22-24. (1) Kunan tiempopi Diospa llaqtanpi punta apaqkunaqa, ¿imaynatam qatipakunku ñawpaq tiempopi apostolkunatawan punta apaqkunata? (2) ¿Imatam punta apaqkuna ruwanku imatapas tantianankupaq mana acuerdoman chayaspankuqa?

²² Kunanpas Diospa llaqtanpi punta apaqkunaqa imata tantianankupaqpas puntatam bibliata allinta estudianku hinaspa Diosta mañakunku,  chaynapi tantiasqanku Diospa munasqanman hina kananpaq (Sal. 119:105; Mat. 7:7-11). Hinaspapas manaraq huñunakuchkaspankum imamanta rimanankupaq kaqkunata tiempowan chaskinku, hinaspankum chaypi sapakama allinta yuyaymananku Diosta mañakuspanku (Prov. 15:28). Huñunakuspankuñataqmi bibliata sapa kuti qawanku, hinaspapas entiendesqankuta utaq ima piensasqankutam respetowan rimarinku.

²³ Congregacionkunapi punta apaqkunapas Diospa llaqtanpi punta apaqkunata qatipakuyninkuqa ancha allinmi. Ichaqa, ¿imatam ruwanku imatapas tantianankupaq mana acuerdoman chayaspankuqa? Nacionninkupi betel wasipi cuentallikuqkunatam utaq llaqtan-llaqtan watukuqkunatam qayanmanku tapukunankupaq. Betel wasipi punta apaqkuna mana tantiayta atispankuñataqmi Diospa llaqtanpi punta apaqkunamanña qillqanmanku.

²⁴ Jehova Diosqa bendecinmi llaqtanpi imatapas imaynata ruwanapaq nisqanta kasukuqkunataqa, humilde kaqkunataqa, pacienciakuq kaqkunataqa hinaspa payman sunqu kaqkunataqa. Qatiqninpim yachasun serviqninkuna hawkalla kanankupaq, iñiyninkupi ñawparinankupaq hinaspa huk sunqulla kanankupaq Jehova Dios imayna yanapasqanmanta.