1, 2. (1) ¿Maypitaq Pablo tarikurqa? (2) ¿Ima tapukuymantam Diosta serviqkunaqa yachayta munanchik?

 PABLOQA Cesarea llaqtapim guardiakunapa cuidasqan karqa, iskay watañam Judeapiqa kachkarqa. Chaypim llaqtamasinkunaqa yaqa kimsa kutitaña wañurachiyta munarqaku, ichaqa manam atirqakuchu (Hech. 21:27-36; 23:10, 12-15, 27). Chaywanpas Pabloqa yacharqam hinalla wañurachiyta munasqankuta, chaymi gobernador Festota nirqa: “¡Roma nacionta kamachiq juzgawananpaqmi mañakuni!”, nispa (Hech. 25:11).

² ¿Diospaqqa allinchu karqa Roma nacionta kamachiq juzgananpaq Pablopa mañakusqan? Diosta serviqkunaqa chaymantam allinta yachayta munanchik, ¿imaynanpi? Pablopa chayna tantiasqan Diospaq allin kaptinqa kay tukupay tiempopipas autoridadkunapa qayllanmanmi richwan ‘sumaq willakuyta mana pipa harkasqan willakunapaq chaynataq autoridadkunapa leyninwan respetachinapaq’ (Filip. 1:7).

3, 4. (1) ¿Imaraykutaq judiokunaqa Jerusalenman Pablota pusachimuyta munarqaku? ¿Imaynatam chay kutipi wañuymanta librakururqa? (2) ¿Imaynatam Jehova Diosqa Pablota hina kunanpas yanapawanchik?

³ Gobernador Festom Judeapi kimsa punchawllaraq kamachiyta qallaykurqa, hinaspam Jerusalen llaqtaman rirqa. Chayaruptinmi ‘riqsisqa sacerdotekunawan riqsisqa wakin judiokuna Pablopa contranpi tukuy imata Festoman willarqaku’. a Pablopa contranpi rimaqkunaqa yacharqakum gobernador Festoqa riqsisqa sacerdotekunawan hinaspa judiokunawan hawkalla kananpaq kamachisqa kasqanta. Chaymi “[Festota] ruegakurqaku Pablota Jerusalenman pusachimunanpaq. Chaynataqa nirqaku qunqayllamanta Pablota ñanpi wañurachinankupaqmi”. Festom ichaqa paykunata nirqa: “Qamkuna ukupi kamachiqkunayá ñuqawan richunku hinaspa imapas chay runapa mana allin ruwasqan kaptinqa rimamuchunku”, nispa (Hech. 25:5). Chay kutipipas wañuymantam Pabloqa librakururqa.

⁴ ¿Imaynatataq Pabloqa tukuy chaykunata aguantarqa? Jehova Dios Jesuswan yanapasqanraykum. Huk kutipim Jesus sueñoyninpi nirqa: “¡Ama manchakuychu!”, nispa (Hech. 23:11).  Kunanpas Diosta serviqkunataqa hinallam pipas amenazawaspanchik manchachiwanchik. Chaykunamanta mana librawaspanchikpas Jehova Diosqa yachayta hinaspa ‘runakunapa mana haypay atisqan hatu-hatun atiytam’ quwanchik (2 Cor. 4:7).

5. ¿Imanasqataq Festoqa Pablo mana huchayuq kachkaptinpas mana kachaykurqachu?

⁵ Punchawkuna pasaruptinmi Festoqa Cesarea llaqtapi “juzgana sitiopi tiyaykurqa”. b Paypa qayllanpim kachkarqa Pablo hinaspa chiqniqninkuna. Pabloqa chiqniqninkunamanta defiendekuspanmi nirqa: “Manam ñuqaqa ima huchatapas ruwarqanichu judiokunapa chaskisqanku kamachikuypa contranpiqa, Diospa wasinpa contranpiqa nitaq Roma nacionta kamachiqpa contranpiqa”, nispa. Pabloqa mana ­huchayuq ­kasqanraykum mana carcelasqachu kanan karqa. Chaywanpas Festoqa judiokunawan allinlla kayta munasqayraykum Pablota tapurqa: “¿Munankichu Jerusalenman rispa tukuy kaykunamanta qayllaypi juzgasqa kayta?”, nispa (Hech. 25:6-9). Jerusalenman Pablota aparuptinkuqa chiqniqninkunapa makinpich tukurunman karqa, Festo chaypi kaspanpas manachá wañuymanta libraytaqa atinmanchu karqa. Festoqa runakunawan allinlla kayta munasqanraykum Pablotaqa mana huchayuq kachkaptinpas mana kachaykurqachu. Paymanta ñawpaqta kamachiq Poncio Pilatopas chaynatam ruwarqa Jesusta juzgaspan (Juan 19:12-16). Kunanpas wakin juezkunam kamachiq runakunawan allinlla kayta munasqanrayku paykunapa nisqanta ruwanku. Chayraykum mana hukmanyananchikchu mana huchayuq kasqanchik sutilla kachkaptinpas juezkuna favorninchikpi mana kaptinkuqa.

6, 7. ¿Imanasqataq Pabloqa Roma nacionta kamachiq juzgananpaq mañakurqa? ¿Imaynatam chayta qatipakunchik?

 ⁶ Pabloqa cuentatam qukurqa wañuypa patanpi kasqanta. Festoqariki runakunawanmi allinlla kayta munarqa, chaymi Pabloqa Roma nacionniyuq kasqanrayku nirqa: “Roma nacionta kamachiqpa cortenpim kachkani, kaypim juzgasqaqa kanay. Judiokunataqa manam ima mana allintapas ruwarqanichu, chaymantaqa qampas allintam cuentata qukuchkanki. [...] ¡Roma nacionta kamachiq juzgawananpaqmi mañakuni!”, nispa. Pipas chaynata mañakuptinqa nisqanman hinam ruwananku karqa, chaymi Festopas nirqa: “Roma nacionta kamachiq juzga­sunaykipaq mañakusqaykiraykum payman rinki”, nispa (Hech. 25:10-12). Aswan autoridadniyuqpa qayllanman rinanpaq Pablopa mañakusqanqa kunanpas yanapawanchikmi. Chaymi autoridadkuna utaq juezkuna leyta mana kasukuspanku Diosmanta willakusqanchikta harkakuptinkuqa aswan autoridadniyuq juezkunapa qayllanman chayanchik Diosmanta willakunanchikta hinalla saqiwananchikpaq (Sal. 94:20). c

⁷ Mana huchayuq kachkaspan iskay wataña preso kasqanmantam tiempo chayaramurqa Roma nacionpi juzgasqa kananpaq. Manaraq richkaptinmi huk autoridad paywan parlaykuyta munarqa.

8, 9. ¿Imaynanpitaq Agripaqa Festota watukurqa?

⁸ Roma kamachiqpa qayllanman rinanpaq Pablo mañakusqanmanta punchawkuna pasayllatam kamachiq Agripawan d panin Berenice watukurqaku gobernador Festota. Ñawpaqtaqa Roma nacionpi chayllaraq churasqa gobernadormanmi autoridadkuna watukuqku. Chayraykum Agripapas Festota felicitaykuq rirqa. Agripaqa munarqam Festowan allinlla kayta, chaynapi qipakunaman yanapaykunanpaq (Hech. 25:13).

⁹ Agripam Pablomanta uyariruspan paymanta astawan yachaykuyta munarqa. Yacharurqaqa Festo willaykusqanraykum, chaymi paqarintin iskayninku juzganapaq tiyana sitiopi tiyaykurqaku. Sutillamá karqa paykuna autoridadniyuq kasqankuqa, ichaqa Pablopa ima nisqanwanmi chaypi kaqkunaqa astawan admirakurqaku (Hech. 25:22-27).

10, 11. ¿Imaynatam Pabloqa kamachiq Agripapa qayllanpi rimariyta qallaykurqa? ¿Ñawpaqpi imayna kasqanmantataq Pabloqa willarqa?

¹⁰ Pabloqa rimariyta qallaykurqa Agripapa qayllanpi kasqanmanta agradecekuspanmi, hinaspapas judiokunapa costumbrenmanta allinta yachasqanmantam alabaykurqa. Chaymantam Pabloqa willakurqa ñawpaqta ‘fariseo kasqanmanta’ (Hech. 26:5). Pablo fariseo kaspanqa Cristo chayamunantam suyarqa, Jesuspa qatiqnin kaspanñataqmi mana  manchakuspan Diospa akllasqan runaqa Jesus kasqanta nirqa. Chaymantam Pabloqa Agripata nirqa Diospa prometesqan cumplikusqanmanta willakusqanrayku juzgasqa kasqanta, Diospa prometesqanpiqa Pablota chiqniqkunapas creeqkum. Chaynata niptinmi Agripaqa astawanraq Pablota uyariyta munarqa. e

¹¹ Jesuspa qatiqninkunata ñawpaqta ñakarichisqanta yuyarispanmi Pabloqa nirqa: “Ñuqaqa tantiarurqani Nazaret llaqtayuq Jesuspa contranpi tukuy mana allinta ruwanaypaqmi. [Jesuspa qatiqninkunapaq] piñasqa kaspaytaqmi huklaw llaqtakunapipas maskamuq kani”, nispa (Hech. 26:9-11). Achkaqmi chaypi kaqkunaqa ñawpaqta Pablo chayna kasqantaqa sumaqta yacharqaku (Gal. 1:13, 23). Kamachiq Agripaqa piensarqachá: “¿Imanasqataq Pabloqa chayna kasqanta cambiarurqa?”, nispa.

12, 13. (1) ¿Imataq Pablota yanaparqa Jesuspa qatiqnin kananpaq? (2) ¿Imaynanpitaq Pabloqa “ñawchi puntayuq kaspita” haytachkanmanpas hina karqa?

¹² Imaynanpi cambiasqanmanta willakuspanmi Pabloqa nirqa: “Chaykuna ruwaypi kaspaymi riqsisqa sacerdotekuna kamachiwaptin Damasco llaqtaman richkarqani. Hinaptinmi kamachiqlláy Agripa, chawpi punchawta rikururqani intipa kanchayninmantapas aswan kanchariq achkita, chay achkim richkaptiyku muyuriqniykuta  hanaq pachamanta kanchaykamurqa. Llapallaykum pampaman siqaykurqaniku hinaptinmi uyarirqani hebreo rimaypi kayna nimuqta: ‘Saulo, Saulo, ¿imanasqataq qatikachawachkanki? Qamqa ñawchi puntayuq kaspita haytakachaspam kikillayki heridakuchkanki’, niqta. Chaymi nirqani: ‘¿Pitaq kanki señor?’, nispay. Hinaptinmi señorñataq nimuwarqa: ‘Ñuqaqa qatikachawasqayki Jesusmi kani’”, nispa (Hech. 26:12-15). f

¹³ Pabloman Jesus manaraq rikuriykuchkaptinqa payqa “ñawchi puntayuq kaspita” haytachkanmanpas hinam kikillan heridakuchkarqa. Imaynam asnopas utaq caballopas qatinanku kaspipa ñawchi puntanta haytaspan mana allinta ruwakun, chaynam Pablopas kikillan mana allinta ruwakuchkarqa. Arí, Pabloqa Diospa munasqanta ruwananmantaqa paypa contranpim hatarichkarqa, chaymi Damasco llaqtaman richkaptin Jesus rikuriykurqa, hinaspam allin sunquyuq kasqanta qawaspan imayna piensasqanta cambiananpaq yanapaykurqa (Juan 16:1, 2).

14, 15. ¿Cambiaruspan imaynaña kasqanmantataq Pabloqa willakurqa?

¹⁴ Pablom cambiarusqanmanta Agripata nirqa: “Chayraykum ñuqaqa kasukurqani hanaq pachamanta rikuriykuwaspan Jesuspa kamachiwasqanta, hinaspam puntataqa Damasco llaqtayuqkunaman willakurqani, chaymantañataq Jerusalen llaqtayuqkunaman, willakurqanitaqmi Judeapipas chaynataq huklaw nacionkunapipas. Paykunamanmi willakuq rirqani huchankumanta wanakuspa Diosman kutirikunankupaq hinaspa wanakusqankuta ruwasqankuwan qawachinankupaq”, nispa (Hech. 26:19, 20). Pabloqa achka watañam Jesuspa kamachisqanta kasukuspan runakunaman Diosmanta yachachichkarqa. Chayraykum achka runakuna huchankumanta wanakuspanku Diosman kutirikurqaku, hinaspam allin runaña kaspanku autoridadkunatapas kasukuspa kawsakurqaku.

¹⁵ Chiqniqninkunam ichaqa runakunata Pablo yanapasqantaqa mana kaqpaqpas hapirqakuchu.  Chaymi Pablo nirqa: “Chayraykum judiokunaqa Diospa wasinpi hapiruwaspanku wañurachiwayta munarqaku. Ichaqa Dios yanapawasqanraykum kunan punchawkama hatunmanpas uchuymanpas willakuchkani”, nispa (Hech. 26:21, 22).

16. ¿Imaynatam Pablota qatipakuchwan imapi iñisqanchikmanta autoridadkunawan hinaspa juezkunawan rimaspa?

¹⁶ Diosta serviqkunaqa listom kananchik imapi iñisqanchikmanta pipas tapuwaptinchik “imam kaqta” rimarinapaq (1 Ped. 3:15). Imapi iñisqanchikmanta autoridadkunawan hinaspa juezkunawan rimaspanchikqa, Pablopa Agripawan hinaspa Festowan imayna rimasqantam qatipakunanchik. Bibliapa nisqankuna yanapawasqanchikmanta chaynataq uyariwaqninchik runakunata yanapasqanta niyninchikqa autoridadkunapa sunqunmanmi chayanman.

17. Pablopa willakusqanta uyarispan ¿imatam gobernador Festo nirqa? Kay tiempopipas ¿imatam runakuna ninku Diosmanta willakusqanchikta qawaspanku?

¹⁷ Pablopa sumaqllataña rimasqanta uyariykuspanmi gobernador “Festo kallpawan nirqa: ‘¡Pablo, locoyachkankim! ¡Llumpayta yachasqaykim locoyachisuchkanki!’”, nispa (Hech. 26:24). Festoqa chaynataqa nirqa Pablopa Diosmanta rimasqan paypaq llumpayña rikchakusqanraykum. Chaynam kay tiempopipas wakin runakunaqa Diosmanta willakusqanchikta  llumpaypaqña hapispanku niwanchik upa kasqanchikta. Wakiqninpaqñataqmi wañuqkuna kawsarimunanmanta willakusqanchik mana creenapaq hina rikchakun.

18. ¿Ima nispam Pabloqa Festota nirqa, hinaspa chay nisqanmantaqa imatam kamachiq Agripapas nirqa?

¹⁸ Pablom Festota nirqa: “Ancha riqsisqa Festo, manam locoyachkanichu, terminonpim ñuqaqa imam kaqta rimachkani. Kaykunamantaqa allintam yachan mana recelaspay rimapayasqay kamachiq Agripaqa, ñuqaqa manam iskayrayanichu tukuy kaykunamanta cuenta qukusqantaqa [...]. Kamachiq Agripa, ¿creenkichu Diosmanta willakuqkunapa willasqankuta? Ñuqaqa yachanim creesqaykita”, nispa. Hinaptinmi Agripaqa Pablota nirqa: “Manapas unaypim Cristoman iñirachiwankiman”, nispa (Hech. 26:25-28). Agripa yanqalla chaynata niptinpas Pablopa nisqanqa sunqunmanmi chayarurqa.

19. ¿Imatam Festowan kamachiq Agripaqa nirqaku Pablota uyariruspanku?

¹⁹ Juicio tukuruptinñataqmi Agripawan Festoqa sayariykuspanku lluqsirurqaku. “Lluqsispankuñataqmi ninakurqaku: ‘Kay runaqa manam imatapas ruwasqachu wañunanpaq hinaqa nitaq presochasqa kananpaq hinaqa’, nispanku. Agripapas Festotam nirqa: ‘Roma nacionta kamachiq juzgananpaq mana nispanqa kay runaqa kacharisqam kanman karqa’”, nispa (Hech. 26:31, 32). Paykunaqa yacharqakum Pabloqa mana huchayuq kasqanta. Chaymantapachaqa ichapas Jesuspa qatiqninkunataqa allinpaqña qawarqaku.

20. ¿Imanasqataq ancha allin karqa autoridadkunapa qayllanman Pablopa chayasqanqa?

²⁰ Chay kamachiqkunaqa tiempopa pasasqanman hinapas manachusmi Jesuspa qatiqninchu karqaku. Chaynaqa, ¿allinchu karqa paykunapa qayllanman Pablopa risqan? Arí. Chayman Pablota pusasqankuraykum paykunamanpas Diosmanta willayta atirqa. Chaykamaqa chay autoridadkunaqa manapaschá Diosmantaqa uyarirqakuchu paykunawan tupay sasa kasqanrayku (Luc. 21:12, 13). Autoridadkunapa qayllanpi Pablopa hinalla Diosman sunqu kasqanqa wakin iñiqkunatapas anchatam kallpancharqa (Filip. 1:12-14).

21. Imaña-haykaña kaptinpas hinalla Diosmanta willakuspaqa, ¿pikunamanmi ­willakuyta atisun hinaspa pikunatam kallpanchasun?

²¹ Kay tiempopipas imaña-haykaña kaptinpas hinalla willakuspanchikqa atisunmi Jehova Diospa yanapakuyninwan autoridadkunamanpas Diosmanta willakuyta. Autoridadkunapa qayllanpi Diosman sunqu kasqanchikta qawaspankum iñiqmasinchikkunapas hinalla Diosmanta willakunqaku.