1-4. ¿Imanasqam Pabloqa Jerusalenman rirqa? ¿Imataq chaypiqa pasanan karqa?

 PABLOWAN Lucasqa Mileto llaqtamantam llakisqa pasarqaku. Paykunaqa Efeso llaqtayuq kuyasqanku punta apaqkunamantam waqaspa despedikurqaku. Pablowan Lucasqa boteman qispiruspankupas iñiqmasinkutam qawamurqaku. Risqankupi mikunankupaq kaqta chaynataq Judeapi iñiqkunata yanapanankupaq qullqi huñusqankuta aparikuspankum pasarqaku. Paykunaqa anchatamá munarqaku chay yanapakuyta iñiqmasinkuman chayachiyta.

² Bote pasaptinmi Pablopas, Lucaspas chaynataq qanchis riqmasinkupas wiqi ñawintin qipaq iñiqmasinkumanta makinkuwan despedikuspanku chinkaykurqaku (Hech. 20:4, 14, 15).

³ Pabloqa Efeso llaqtayuq punta apaqkunawanmi kimsa watantin Diosta huk sunqulla servirqa. Chaymantam Diospa atiynin kallpanchasqanrayku Jerusalenman rirqa. Payqa waki-­wakillantach yacharqa Jerusalenpi imakuna pasanantaqa, chaymi punta apaqkunata nirqaña: “Kunanñataqmi Jerusalenman richkani Diospa atiyninpa kallpanchasqan, imakuna wakpi pasawananmanta mana yachaspaypas. Ichaqa sapa llaqtaman risqaypim chuya espiritu willawan presochasqa hinaspa ñakarichisqa kanaymanta”, nispa (Hech. 20:22, 23). Pabloqa ñakarinan kaptinpas ‘Diospa atiynin kallpanchasqanraykum’ Jerusalenman riyta munarqa. Wañuyta manchakuspanpas astawanqa munarqa Diospa kamachisqan ruwaytam.

⁴ ¿Pablo hinachu ñuqanchikpas Diospa munayninta ruwayta munanchik? Chaytamá ruwananchik. Ñuqanchikpasriki bautizakunapaqmi Diosman prometekurqanchik imamantapas puntataqa kamachiwasqanchikta cumplinapaq. Chaymi Pablopa Diosman sunqu kasqanmanta yachayninchikqa yanapawasunchik.

5. ¿Ima llaqtakunatam pasarqaku Pablowan riqmasinkunaqa Tiro llaqtaman rispanku?

⁵ Pablowan riqmasinkunaqa risqanku lawman wayrasqanraykum derecholla Cos llaqtaman chayarurqaku. Yaqachusmi chay tutaqa chaypi samapakurqaku (Hech. 21:1). Chaymantam Rodas llaqtaman rirqaku, chaymantañataqmi Patara llaqtaman. Chay llaqtaqa karqa Asia Menorpa sur  lawninpim. Chaypim cargakunata apaq botemanña siqarqaku hinaspam chayarurqaku Fenicia lawpi Tiro llaqtaman. Chayman risqankupim ‘Chipre islata ichuq lawpi rikururqaku’ (Hech. 21:3). ¿Imanasqataq Lucasqa isla rikurusqankumanta nirqa?

6. (1) ¿Imanasqataq Pabloqa kallpanchasqa karqa Chipre islapi qawarispan? (2) Dios bendeciwasqanchikmanta hinaspa yanapawasqanchikmanta yuyarispaqa, ¿imatam David hina nichwan?

⁶ Pabloqa Chipre islata makinwan señalaspanchá chaypi imakuna pasasqanta yuyarispan willakurqa. Chaymanta 9 wata ñawpaqtam Pabloqa Bernabeywan hinaspa Juan Marcospiwan Chipre islapi Diosmanta willakurqaku. Chaypim Elimas sutiyuq layqa runa mana munarqachu apostol Pablo Diosmanta willakunanta (Hech. 13:4-12). Chipre islapi imakuna pasasqanta Pablo yuyarispanqa manañachá llumpaytachu manchakurqa Jerusalenpi ima pasanantaqa. Ñuqanchikpas imakunapi Dios bendeciwasqanchikta hinaspa sasachakuypi kaptinchik yanapawasqanchikta yuyarispaqa kallpanchasqam tarikunchik.  Chaymi David hina nichwan: “Allin ruwaqkunaqa tukuy imawanmi ñakarinku. Chaywanpas Jehova Diosmi tukuy chaykunamanta libraykun”, nispanchik (Sal. 34:19).

7. ¿Imatam Pablowan riqmasinkuna ruwarqaku Tiro llaqtaman chayaruspanku?

⁷ Pabloqa iñiqmasinkunawan kaytam munaq. Chaymi Tiro llaqtaman chayaruspankuqa iñiqmasinkuta maskarqaku. Lucasmi nin: “Iñiqkunata maskaspaykum tarirurqaniku”, nispa (Hech. 21:4). Paykunaqa yacharqakum Jesuspi iñiqkuna Tiro llaqtapi kasqankuta, chaymi paykunata maskarqaku tupaykunankupaq, yaqapaschá paykunapa wasinpi samapakurqaku. Ñuqanchiktapas Jehova Diospa llaqtanpi kasqanchikraykum maymanña riptinchikpas iñiqmasinchikkunaqa chaskiykuwanchik. Ñuqanchikpaqa enteron pachapimá iñiqmasinchikkunaqa ayllunchikkuna hina kapuwachkanchik.

8. ¿Imaynatam entiendenanchik Hechos 21:4 nisqanta?

⁸ Pablowan riqmasinkunaqa qanchis punchawmi Tiro llaqtapi karqaku. Chaypi ima pasakusqanmantam Lucas nirqa: “Diospa atiynin yanapaptinmi iñiqkunaqa Pablota nipayarqaku Jerusalenmanqa ama rinanpaq”, nispa (Hech. 21:4). ¿Imapaq tantiasqantachu Diosqa cambiarurqa? ¿Tiropi iñiqkunawanchu nichichkarqa Jerusalenman amaña rinanpaq? Manam. Chuya espiritum Pablotaqa nirqaña Jerusalenpi ñakarichinankumanta, ichaqa manam nirqachu Jerusalenman ama rinanpaqqa. Tiro llaqtapi iñiqkunaqa chuya espiritupa yanapakuyninwanchusmi entienderurqaku Pablo Jerusalenpi ñakarichisqa kananmanta, chaymi ñakarinanta mana munaspanku ruegarqaku ama rinanpaq. Paykunaqa Pablota imapas pasananta mana munaspankum rinanta mana munarqakuchu. Pablom ichaqa Jehova Diospa munayninta ruwayta munasqanrayku tantiakururqaña Jerusalenman rinanpaqpuni (Hech. 21:12).

9, 10. (1) ¿Imatam Pabloqa yuyarirunman karqa Tiro llaqtapi iñiqmasinkuna paymanta llakikuptinku? (2) ¿Imaynataq kanku yaqa llapallan runakunaqa? Ichaqa ¿ima nirqataq Jesusqa?

⁹ Iñiqmasinkuna llakisqallaña kasqankuta Pablo qawaspanqa yuyarirqachá Jesustapas ima nisqankuta. Jesusqa qatiqninkunamanmi willarqa Jerusalenman riptin ñakarichispanku wañuchinankumanta. Pedroñataqmi Jesusmanta llakikuspan nirqa: “Llakipayarikuyá señor, kayqa manapunim qamtaqa pasasunkichu”, nispa. Jesusñataqmi muyuriykuspan nirqa: “¡Qipayman churakuy satanas! Qamqa pantachiwachkankim, manam Diospa piensasqanman hinachu piensanki, aswanqa runapa piensasqanman hinallam”, nispa (Mat. 16:21-23). Jesusqa tantiakururqañam maynataña ñakarichinanku kaptinpas taytanta kasukunanpaq. Pablopas Jesus hinam Jehova Dios kasukuyta munarqa. Pedro hinam Tiropi iñiqkunapas Pablota kuyasqankurayku nirqaku Jerusalenmanqa ama rinanpaq. Paykunaqa manamá allintaraqchu entienderqaku Pablo Jerusalenman rinanta Jehova Dios munasqantaqa.

¹⁰ Kunan tiempopi runakunaqa yaqa llapallankum mana munankuchu imawanpas sasachakuytaqa, chaymi akllakunku munasqankuman hina kawsakunankuta saqiq ima religiontapas.  Jesusmi ichaqa nirqa: “Pipas qatiwayta munaqqa amaña kikillanpaq kawsaspayá ñakarichiqnin qirunta hombrokuykuspa hinalla qatiwachun”, nispa (Mat. 16:24). Jesusta tukuy sunquwan qatikuyqa allinninchikpaqmi, chaywanpas wakinpiqa sasam kanman.

11. ¿Imatam Tiro llaqtayuq iñiqkunaqa ruwarqaku Pablota kuyasqankurayku hinaspa Diospa munaynin ruwananta munasqankurayku?

¹¹ Pablo, Lucas hinaspa riqmasinkuna hinalla viajanankupaq punchawmi chayaramurqa. Tiropi iñiqmasinkuna Pablota anchata kuyasqankurayku llakikuspankupas Diospa munayninta hinalla ruwanantam munarqaku. Chaymi qarikunapas, warmikunapas hinaspa warmachakunapas Pablota lamar quchapa patankama riysirqaku, chaypim llapanku qunqurakuykuspa Diosta mañakurqaku hinaspam despediykanakurqaku. Hinaptinmi Pabloqa, Lucasqa hinaspa riqmasinkunaqa boteman qispiruspanku Tolemaidaman pasarqaku, hinaspam chaypi iñiqmasinkuwan huk punchaw qiparqaku (Hech. 21:5-7).

12, 13. (1) ¿Imanasqataq ninchik Felipeqa tukuy sunqunwan Diosta servisqanta? (2) ¿Imaynatam taytakunaqa Felipeta qatipakunmanku?

¹² Chaymantaqa Pablowan riqmasinkunaqa Cesarea llaqtamanmi pasarqaku. a Chay llaqtapim ‘sumaq willakuymanta willakuq Felipepa wasinman chayarurqaku’ (Hech. 21:8). ¡Maynatachá paywan tupaykuspankuqa kusikurqaku! 20 wata ñawpaqtam apostolkuna Felipeta kamachirqaku Jerusalenpi chayllaraq iñikuqkunaman mikuyta aypuypi yanapakunanpaq. Felipeqa Diosmanta tukuy sunqunwan willakuqmi karqa. Chaymi iñiqmasinkuna chiqnisqa kasqankurayku tukuy lawman chiqiruptinku Samaria lawman pasarqa Diosmanta willakunanpaq. Chaymanta qipatam Etiopia llaqtayuq runata Diosmanta yachachispan bautizarqa (Hech. 6:2-6; 8:4-13, 26-38). ¡Felipeqa tukuy tiempomá Diosta servirqa!

¹³ Felipeqa Cesarea llaqtapipas hinallam tukuy sunqunwan Diosmanta willakurqa, chaymi paymanta Lucas nirqa: “Sumaq willakuymanta willakuq”, nispa. Nirqataqmi Felipeqa tawa warmi churiyuqña kasqanta chaynataq churinkunapas pay hina Diosmanta willakuq kasqankuta (Hech. 21:9). b ­Felipeqa maynatachá kallpanchakurqa warmi churinkunata Jehova Diosmanta allinta yachachinanpaq. Kunan tiempopi taytakunapas Felipe hinam kallpanchakunku Diosmanta willakunankupaq chaynataq churinkumanpas chayta yachachinankupaq.

14. ¿Imanasqataq ancha allin karqa iñiqmasinkunata Pablopa watukusqanqa? ¿Imatam ñuqanchikpas ruwachwan iñiqmasinchikkunawan kallpanchanakunanchikpaq?

¹⁴ May llaqtaman chayaspanpas Pabloqa iñiqmasinkunatam maskaq paykunawan kananpaq. Iñiqmasinkunaqa maynatachá kusikurqaku payta hinaspa riqmasinkunata wasinkupi samaykachispankuqa. Chayna watukusqanqa ancha allinmá karqa ‘kallpanchanakuykunankupaq’ (Rom. 1:11, 12). Chaynatam ñuqanchikpas kallpanchanakuykusun wakcha kaspanchikpas utaq wasinchik taksalla kaptinpas llaqtan-­llaqtan watukuq iñiqmasinchikta wasinchikpi chaskiykuspanchikqa (Rom. 12:13).

15, 16. ¿Pablota ima pasananmantam Agabo willakurqa? ¿Imaynam chayta uyariruspanku iñiqkuna tarikurqaku?

¹⁵ Felipepa wasinpi Pablo samapakuchkaptinmi Diosmanta willakuq Agabo chayarurqa. Paytaqa iñiqkunaqa allintam riqsirqaku, hinaspapas yacharqakum muchuy kananmanta willakusqan Claudio kamachichkaptin cumplikusqanta (Hech. 11:27, 28). Chaypaschá paykunaqa ninakurqaku: “¡Imamanraq hamurun! ¡Imamantaya willawasun!”, nispanku. Qawachkaptinkum Agaboqa Pablopa wiqaw watakunanta wiqawninmanta paskarurqa. Chayna wiqaw watanapiqa qullqinkuta utaq imatapas guardaqkum. Agaboqa Pablopa wiqaw watananwan makinta hinaspa chakinta watakuruspanmi nirqa: “Kaynatam chuya espiritu nin: ‘Kay wiqaw watakunapa dueñontam judiokuna Jerusalenpi kaynatapuni watanqaku, hinaspam huklaw nacionniyuq runakunaman entreganqaku’”, nispa (Hech. 21:11).

¹⁶ Agabopa willakusqanwanqa manañam pipas iskayrayarqachu Pablo Jerusalenman rinanmantaqa.  Agaboqa nirqataqmi judiokuna chiqnisqankurayku Pabloqa ‘huklaw nacionniyuq runakunaman entregasqa’ kananmanta. Chaywanmi llapallanku llumpayta llakikururqaku. Lucasmi nirqa: ‘Chayna nisqanta uyariruspaykum ñuqaykupas chaynataq chaypi kaqkunapas Pablota ruegarqaniku Jerusalenmanqa ama rinanpaq. Hinaptinmi Pabloqa nirqa: “¿Imanasqataq waqaspaykichik hukmanyachiwachkankichik? Ñuqaqa manam watasqa kanallaypaqchu listoqa kachkani, aswanqa señor Jesuspa sutinrayku Jerusalenpi wañunaypaqwanmi, chaymantaqa manam iskayrayawaqchikchu”’, nispa (Hech. 21:12, 13).

17, 18. ¿Pablopa ima ruwasqanwanmi yachanchik tantiasqanman hina ruwayta munasqanmanta? ¿Imatam iñiqmasinkunaqa ruwarqaku?

¹⁷ Lucaspas hinaspa llapallan iñiqkunapas Pablotam ruegarqaku Jerusalenman ama rinanpaq. Pabloqa iñiqmasinkuna kuyasqankurayku llakikusqankuta hinaspa waqasqankuta qawaspanmi nirqa: ‘Waqaspaykichikmi hukmanyachiwachkankichik’, nispa. Chaywanpas ima ruwananmantaqa manam iskayrayarqachu. Chaymi Tiro llaqtapi iñiqkunata nisqanman hina paykunatapas nirqa Jerusalenman rinanmantapuni, manamá ruegasqankuwanpas nitaq waqasqankuwanpas harkachikurqachu. ¡Jesus hina mana manchakuqmá karqa! (Heb. 12:2). Pabloqa wañuytaqa manamá munarqachu. Ichaqa Jesuspa qatiqnin kasqanraykum ñakariytapas utaq wañuytapas mana manchakurqachu.

¹⁸ ¿Imatam iñiqmasinkunaqa ruwarqaku Pablo chaynata niptin? Lucasmi qillqasqanpi nirqa: “Chaymi harkayta mana atispayku manaña hikutarqanikuñachu, aswanqa kaynatam nirqaniku: ‘Jehova Diospa munayninyá ruwasqa kachun’”, nispa (Hech. 21:14). Jerusalenman ama rinanpaq ruegaqkunaqa Pablota uyariruspankum manaña imatapas nirqakuñachu. Pablopa ima nisqanwanmi cuentata qukururqaku Jehova Diosta kasukusqanrayku Jerusalenman rinanmantapuni. Chaymi manaña harkarqakuñachu. Apostol Pabloqa wañunan kaptinpas Jerusalenmanmi rinan karqa, chaymi kuyasqan iñiqkuna qipakunanpaq manaña harkakusqankuqa yanaparqa tantiasqanman hina ruwananpaq.

19. ¿Imatam yachachiwanchik Pablota iñiqmasinkuna manaña harkakusqankuqa?

¹⁹ ¿Imatam yachachiwanchik Pablota iñiqmasinkuna manaña harkasqankuqa? Manam pitapas harkakunanchikchu Diosta astawan servinanpaq imapaqpas tantiakuptinqa. Chaynam kanman ­tayta-mamapa wawa-churinku Diosta astawan servinankurayku karu llaqtakunaman riptinku. Tayta-mamaqa llakikuspanpas manam harkakunanchu. Yachaykusun Inglaterrapi yachaq Phyllis sutiyuq mamamanta. Sapallan wawan Africa lawpi misionera kananpaq tantiakuruptin imayna tarikusqanmantam nirqa: “Misionera kananpaq niykusqankumanta anchata kusikuspaypas karu-karupi kananta yacharuspaymi llumpayta llakikurqani. Jehova Diostam achka kutita mañakurqani. Ichaqa chaypaq kikin tantiakusqanraykum mana harkakurqanichu. ¡Wawaymanqa kikiymá yachachirqani Jehova Diospa munayninta puntata ruwananpaq! Kunankamaqa 30 watañam huklaw nacionpi kachkan. Jehova Diostam anchata agradecekuni payman sunqu kananpaq yanapaykusqanmanta”, nispa. ¡Mayna allinmi Diosta astawan serviy munaq iñiqmasinchikkunata kallpanchaykuyqa!

20, 21. ¿Imaynatam yachanchik Pabloqa iñiqmasinkunawan kay munasqanta? ¿Imanasqataq paykunawan kayta munarqa?

²⁰ Pablowan riqmasinkunaqa Jerusalenmanmi hinalla rirqaku. Pablota hinalla riysisqankuwanmi yachanchik yanapay munasqankuta. Sapa viajasqankupim paykunaqa may llaqtaman chayaspankupas iñiqmasinkuta watukunankupaq maskarqaku. Tiro llaqtapim iñiqmasinkuta tariruspanku huk semana qipakurqaku kallpanchaspanku. Tolemaida llaqtapipas iñiqkunawanmi huk punchaw qiparqaku. Cesarea llaqtapipas Felipepa wasinpim achka punchaw karqaku. Chaypi kaq iñiqkunamanta wakinmi Pablota Jerusalenman riysirqaku. Jerusalenman chayaruptinkum Mnason sutiyuq iñiqmasinku atiendeykurqa. Lucaspa nisqanman hinamá ‘iñiqkunaqa kusikuyllawanña chaskiykurqaku’ (Hech. 21:17).

²¹ Pabloqa iñiqmasinkunawan kaytam munarqa. Paykunam Pablotaqa anchata kallpancharqaku, chaynam kunan tiempopas iñiqmasinchikkuna kallpanchawanchik. Iñiqmasinkunapa kallpanchasqanqa Pablotaqa yanaparqachá Jerusalenpi kaptin chiqniqnin runakuna wañurachiyta munaptinkupas Diosman sunqu hinalla kananpaq.